Η τουριστική αξιοποίηση του ενάλιου αρχαιολογικού πλούτου - ιεθνής Εµπειρία

Η τουριστική αξιοποίηση του ενάλιου αρχαιολογικού πλούτου - ιεθνής Εµπειρία Άγγελος Μαγκλής Πρόεδρος & ιευθύνων Σύµβουλος ΑΤΛΑΝΤΙΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ Α.Ε. Συντονιστής Εταίρος του Βραβευµένου Πρότυπου Καινοτόµου Σχεδίου Ανάπτυξης «Άνω Μαγνήτων Νήσοι» ιεθνές Συνέδριο µε θέµα «ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΚΑΤΑ ΥΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΘΑΛΑΣΣΕΣ» Αθήνα 25/11/2010 Γενικότερο πλαίσιο Παγκοσµιοποίηση - απαίτηση για διαφοροποίηση των αγαθών και των υπηρεσιών (Glocalization) Πολιτιστική διαφοροποίηση Ισορροπηµένη ανάπτυξη Αειφορία Καινοτοµία Πολυαπασχόληση Απαίτηση κοινωνικής συναίνεσης στο σχεδιασµό αναπτυξιακών προσπαθειών. 1

Η καταδυτική βιοµηχανία (1) Παγκοσµίως υπάρχουν περισσότερα από 6.000 καταδυτικά κέντρα. Τα τελευταία χρόνια πιστοποιούνται παγκοσµίως περισσότεροι από 1.300.000 αυτοδύτες το χρόνο. Ο αριθµός των συνολικά πιστοποιηµένων αυτοδυτών ξεπερνά τα 24 εκατοµµύρια σε όλο τον κόσµο. Οιαριθµοίαυτοίθααυξηθούν,καθώςχώρεςόπωςη Ινδία και η Κίνα πλησιάζουν τον ανεπτυγµένο κόσµο. 72 δις ευρώ το 2004: άµεσος κύκλος εργασιών από το θαλάσσιο τουρισµό στην Ευρώπη. Πηγές: 1. Worldwide Membership & Certifications Statistics 2.ΠράσινηΒίβλοςτηςΕ.Ε.γιατοευρωπαϊκόόραµαγιαταπελάγηκαιτιςθάλασσες Η καταδυτική βιοµηχανία (2) Εξαιρετική ανάπτυξη καταδυτικού τουρισµού σε παγκόσµιο επίπεδο. 3.500.000 αυτοδύτες στην Ευρώπη 70% επιλέγουν τη Μεσόγειο ξοδεύουν τουλάχιστον 2 δισεκατοµµύρια Ευρώ κάθε χρόνο 800.000 Ευρωπαίοι δύτες κάθε χρόνο πραγµατοποιούν ένα ταξίδι µε 10 διανυκτερεύσεις ξοδεύοντας πάνω από 1,4 δισεκατοµµύρια Ευρώ ετησίως * επιπλέον ξοδεύουν 520.000.000 Ευρώ σε έµµεσα ταξίδια * Κύριοι καταδυτικοί προορισµοί στην Ευρώπη αποτελούν: Ισπανία, Μάλτα, Κύπρος και νέοι όπως Τουρκία και Κροατία * Πηγή: European Underwater Federation (www.euf.org.uk), RSTC (Recreational Scuba Training Council, www.rstc.eu.org) 2

Η καταδυτική βιοµηχανία (3) Χαρακτηριστικά ενεργών αυτοδυτών της Αµερικής: Μέσηηλικίαµεταξύ 38 53ετών. 76% άντρες. Εισόδηµα για το 56% από αυτούς µεταξύ 75 έως 100 χιλ. δολάρια. 71% από αυτούς παντρεµένοι. είγµα µελέτης 3.815 αυτοδύτες των ΗΠΑ όλων των επιπέδων Πηγή: DEMA, Diver Acquisition Project Profile of the most Active Divers in the US; Life-style and Demographic Study Η καταδυτική βιοµηχανία (4) Περισσότερα από 80 καταδυτικά πάρκα λειτουργούν παγκοσµίως µε ιδιαίτερα θετικές επιπτώσεις στην οικονοµία και στο θαλάσσιο περιβάλλον. Η Ελλάδα διαθέτει θεσµικό πλαίσιο για τη δηµιουργία καταδυτικών πάρκων το οποίο όµως χρειάζεται βελτιώσεις. Πρόσφατες πρωτοβουλίες για τη δηµιουργία καταδυτικών πάρκων έχουν αναληφθεί στην Κρήτη, Ρόδο, Μεθώνη, Μακρόνησο, Κάρυστο, Σποράδες, Παγασητικό, Χαλκιδική και αλλού. 3

Η καταδυτική βιοµηχανία (5) Παραδείγµατα: Στα νησιά Medes πραγµατοποιούνται 70.000 καταδύσεις το χρόνο, από 20.000 αυτοδύτες οι οποίοι αποτελούν το 9,3% του συνόλου των τουριστών, ενώ επιµηκύνθηκε απόλυτα η τουριστική περίοδος. Το 1983τοθέρετρο Sharm el Sheikhστην Ερυθρά διέθετε 2 καταδυτικά κέντρα, 3 σκάφη κατάδυσης και 200 κλίνες, ενώ το 2003 διέθετε 40 καταδυτικά κέντρα, 300 καταδυτικά σκάφη και 20.000 κλίνες. Καταδυτικά Πάρκα στην Ελλάδα Είναι απαραίτητα και βοηθούν σε κάθε περίπτωση. εν µπορούν από µόνα τους να αποτελέσουν παγκόσµιο ανταγωνιστικό προϊόν. Το µέγεθος, η ιδιαιτερότητα και η διαχείριση παίζουν ρόλο για τη βιωσιµότητα τους. Η διαβούλευση είναι απαραίτητη! 4

Η κατάδυση στην Ελλάδα Η Ελλάδα έχει περισσότερα από 230 καταδυτικά κέντρα. Με το Ν.3409/2005 επιτράπηκαν οι καταδύσεις στο σύνολο της ελληνικής επικράτειας πλην των κηρυγµένων αρχαιολογικών χώρων και όπου αλλού απαγορεύονται. Πλεονεκτήµατα καταδυτικού τουρισµού στην Ελλάδα: νέος κοντινός προορισµός για ευρωπαίους αυτοδύτες µε συνδυασµό άλλων σηµαντικών µορφών τουρισµού (αρχαιότητες, φυσικές καλλονές, ψυχαγωγία, φαγητό, κ.ά.) άριστες καιρικές συνθήκες και κλίµα που ευνοούν τις καταδύσεις όλο το χρόνο ανυπαρξία ακραίων καιρικών φαινοµένων και επικίνδυνων θαλάσσιων όντων Ενάλιος αρχαιολογικός πλούτος στην Ελλάδα (1) Το Υπουργείο Πολιτισµού δια της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων είναι υπεύθυνο για την προστασία της ελληνικής ενάλιας πολιτιστικής κληρονοµιάς. Σύµφωνα µε εκτιµήσεις, στην Ελλάδα ενδεχοµένως βρίσκονται περισσότερες από 7.000 θέσεις ενάλιου αρχαιολογικού ενδιαφέροντος. Μόνο τα σύγχρονα ναυάγια του 20 ου αιώνα στις ελληνικές θάλασσες ξεπερνούν τα 1.900. Οι γνωστές θέσεις ενάλιου αρχαιολογικού ενδιαφέροντος ανέρχονται σε λίγες εκατοντάδες. Τα αρχαία ναυάγια και οι καταποντισµένοι οικισµοί που έχουν µελετηθεί διεξοδικά ανέρχονται µόλις σε µερικές δεκάδες. 5

Ενάλιος αρχαιολογικός πλούτος στην Ελλάδα (2) Σε πρόσφατες ενάλιες αρχαιολογικές έρευνες του Ινστιτούτου Ενάλιων Αρχαιολογικών Ερευνών, σε ακτογραµµή µήκους 5 ναυτικών µιλίων, στα δυτικά παράλια του Παγασητικού κόλπου, από την Αµαλιάπολη έως το ακρωτήριο Τηλέγραφος, εντοπίστηκαν τουλάχιστον 13 ενάλιες αρχαιολογικές θέσεις, από τις οποίες οι περισσότερες πιστοποιήθηκαν ως αρχαία ναυάγια µε επικεφαλή τον αρχαιολόγο του ΥΠ.ΠΟ. κ. Ηλία Σπονδύλη. Ενάλιος αρχαιολογικός πλούτος στην Ελλάδα (3) Σε αναγνωριστική έρευνα στο Νότιο Ευβοϊκό 2006-2008, σε συνεργασία της Εφορείας Ενάλιων Αρχαιοτήτων και του ΙΕΝΑΕ, µε επικεφαλή τον αρχαιολόγο κ. Γιώργο Κουτσουφλάκη, στην περιοχή του Νοτίου Ευβοϊκού Κόλπου, στη Κυνοσούρα Μαραθώνα, στο νησιώτικο σύµπλεγµα των Στύρων, στα Πορτολάφια του όρµου Μαρµαρίου και στη θαλάσσια περιοχή Ραµνούντος Αττικής, εντοπίστηκαν συνολικά 13 ενάλιες θέσεις αρχαιολογικού ενδιαφέροντος, εκ των οποίων 12 αντιστοιχούν σε αρχαία ναυάγια που χρονολογούνται από τον 6 ο αιώνα π.χ. έως τον 13 ο αιώνας µ.χ.). 6

Ενάλιος αρχαιολογικός πλούτος στην Ελλάδα (4) Τα αρχαία ναυάγια αποτελούν χρονοκάψουλες της ιστορίας. Σύνοδος UNESCO - «Προστασία Της Υποβρύχιας Πολιτιστικής Κληρονοµιάς» - Παρίσι, 2/11/2001: «Η διατήρηση IN CIΤU (επί τόπου) της υποβρύχιας πολιτιστικής κληρονοµιάς θα πρέπει να θεωρείται η πρώτη επιλογή πριν επιτραπεί ή αποφασιστεί οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα στο συγκεκριµένο σηµείο» Η Σύνδεση? Πώς όµως συνδέεται ο ενάλιος αρχαιολογικός πλούτος και η καταδυτική βιοµηχανία;? Πώς γίνεται γνωστή η ενάλια πολιτιστική κληρονοµιά στους πολίτες του κόσµου;? Πώς δηµιουργούµε περιφερειακή ανάπτυξη ενώ ταυτόχρονα προστατεύουµε αποτελεσµατικά την ενάλια πολιτιστική µας κληρονοµιά και χρηµατοδοτούµε σηµαντικά την ενάλια αρχαιολογική έρευνα; 7

ΥΠΟΒΡΥΧΙΑ ΜΟΥΣΕΙΑ Παραδείγµατα Υποβρυχίων Μουσείων στον κόσµο (1) Ήδη ορισµένες χώρες ανά τον κόσµο έχουν κατορθώσει να δηµιουργήσουν τα πρώτα υποβρύχια µουσεία. Ορισµένα παραδείγµατα παρουσιάζονται παρακάτω : 1.Νέα Σκωτία Καναδάς Μέσω του Ερευνητικού Προγράµµατος Αρχαιολογικών ΝαυαγίωνσεσυνεργασίαµετοΜουσείοκαιταΠάρκατηςΝέας Σκωτίας του Καναδά, η Eco-Nova προσελκύει δύτες από όλο τον κόσµο να επισκεφθούν τα ναυάγια που φιλοξενεί. Πολλά από τα βρετανικά ναυάγια έχουν λάβει χώρα στη Νέα Σκωτία, λόγω της ιστορικά στρατηγικής θέσης της συγκεκριµένης περιοχής. Ένα από τα σηµαντικότερα ναυάγια στο οποίο µπορεί να καταδυθεί κάθε αυτοδύτης είναι το CELEBRE, ένα Γαλλικό καταδροµικό του 18 ου αιώνα το οποίο βυθίστηκε σε ναυµαχία που έλαβε χώρα βόρεια της Νέας Σκωτίας. Παραδείγµατα Υποβρυχίων Μουσείων στον κόσµο (2) 2. Nagshead,ΗΠΑ Στο NAGSHEAD της Βόρειας Καρολίνας των Η.Π.Α. έχει δηµιουργηθεί το υποβρύχιο πάρκο του USS HURON, του πολεµικού ναυτικού των Η.Π.Α. το οποίο ήτανκαιτοτελευταίοπλοίοπουγιατηνκατασκευήτου χρησιµοποιήθηκε σίδηρος αντί για ατσάλι. Το USS HURONβυθίστηκετο 1877,µετάαπόισχυρή καταιγίδα,µόλις 260µέτρααπότηνακτή.Ανκαιλόγω τηςθέσηςτου,έναµεγάλοµέροςτουέχεικαλυφθείµε άµµο,οσκελετόςκαιηπλώρητουπλοίουείναισχεδόν ανέπαφα και έχουν διασωθεί ενδιαφέροντα κοµµάτια, όπως η µεγάλη προπέλα και το πηδάλιο. 8

Παραδείγµατα Υποβρυχίων Μουσείων στον κόσµο (3) 3.Καισάρεια,Ισραήλ Στην παραθαλάσσια πόλη του Ισραήλ Καισάρεια, 7 µέτρα κάτω από το νερό, εκτείνεται το Λιµάνι του Ηρώδη ένα από τα µεγαλύτερα και σηµαντικότερα λιµάνια της Ρωµαϊκής αυτοκρατορίας. Με αδιάβροχους χάρτες και τη συνοδεία εκπαιδευτή, οι δύτες µπορούν να κολυµπήσουν και να θαυµάσουν τα εκθέµατα: αγγεία, τεράστιες άγκυρες, µαρµάρινες κολόνες, αλλά και ένα ρωµαϊκό ναυαγισµένο πλοίο, έναν κατεστραµµένο φάρο, την αρχαία προκυµαία, αποµεινάρια του άλλοτε λαµπρού λιµανιού που έχτισε ο Βασιλιάς Ηρώδης προς τιµήν του Αυγούστου Καίσαρα. Παραδείγµατα Υποβρυχίων Μουσείων στον κόσµο (4) 4. Baia, Ιταλία Στη γειτονική µας Ιταλία βρίσκεται το περίφηµο υποβρύχιο αρχαιολογικό πάρκο της BAIA, µε πλήθος αρχαίων µνηµείων και µωσαϊκών σε βάθος 5-6 µέτρων. Η Baia, ένα από τα οµορφότερα και πλουσιότερα θέρετρα της ρωµαϊκής αυτοκρατορίας, καταστράφηκε λόγω σεισµού και βυθίστηκε στη θάλασσα. Οι δύτες έχουν την ευκαιρία να θαυµάσουν τις πολυτελείς επαύλεις (µία εκ των οποίων θεωρείται η θερινή κατοικία του Ιουλίου Καίσαρα), τις εγκαταστάσεις θερµών λουτρών, τους δρόµους, αλλά και ναυάγια όπως το Portus Julius, το Villa dei Pisoniκαιτο Villa Protiro. 9

Παραδείγµατα Υποβρυχίων Μουσείων στον κόσµο (5) 5. Λίµνη Tahoe, Καλιφόρνια Στην Καλιφόρνια στην λίµνη TAHOE εγκαινιάστηκε στις 23 Σεπτεµβρίου το 1994 το πρώτο υποβρύχιο πάρκο µε τα ναυάγιο του Emerald Bay Historic Barges. Πρόκειται για δύο µεγάλα ξύλινα πλοιάρια των οποίων τα ονόµατα παραµένουν άγνωστα, κατασκευασµένα το 1900 για τη µεταφορά εµπορευµάτων στη λίµνη. Μέρος του καταστρώµατος µε ενδιαφέροντα αντικείµενα όπως τα δέστρα ρυµούλκησης διατηρείται λόγω της χαµηλής θερµοκρασίας των νερών, σε πολύ κατάσταση. Παραδείγµατα Υποβρυχίων Μουσείων στον κόσµο (6) 6. Λίµνη Champlain, ΗΠΑ Στις Πολιτείες του Βέρµοντ και της Νέας Υόρκης στη λίµνη CHAMPLAIN έχει δηµιουργηθεί υποβρύχιο πάρκο για ορισµένα από τα φηµισµένα ναυάγια της περιοχής, όπως το O.J. Walker, εµπορικό πλοίο που βυθίστηκε το 1895 λόγω ισχυρής ανεµοθύελλας. Τα κατάρτια, το πηδάλιο, καθώς και κοµµάτια από πλίνθους βρίσκονται διάσπαρτα στο κατάστρωµα και γύρω από το πλοίο, ενώ ιδιαίτερα εντυπωσιακό στέκεται στην αρχική του θέση το τιµόνι του πλοίου. 10

Παραδείγµατα Υποβρυχίων Μουσείων στον κόσµο (7) 7. Φλόριντα, ΗΠΑ Στην πολιτεία της Φλόριντα από το 1987 ξεκίνησε η δηµιουργία υποβρυχίων πάρκων µε τα ναυάγια της περιοχής, τα οποία συγκεντρώνουν µεγάλο αριθµό δυτών, όχι µόνο για τα σηµαντικότατα αρχαιολογικά τους ευρήµατα, αλλά και την άφθονο ζωντανό θαλάσσιο πλούτο. Τα πλοία που περιλαµβάνονται στο σύστηµα των υποβρυχίων αυτών πάρκων είναι τα εξής: α) Urca de Lima (άνοιξε το Σεπτέµβρη του 1987 και βυθίστηκε στις αρχές του 18 ου αιώνα) β) San Pedro (εγκαινιάστηκε τον Απρίλιο του 1989 και βυθίστηκε το 1733) γ) City of Hawkinsville (άνοιξε για το κοινό το1992 ενώ βυθίστηκε το 1993) Παραδείγµατα Υποβρυχίων Μουσείων στον κόσµο (8) Φλόριντα - ΗΠΑ (συνέχεια) δ) USS Massachusetts (εγκαινιάστηκε το 1993) ε) SS Copenhagen (άνοιξε τον Ιούνιο του 1994 ενώ βυθίστηκε το 1900) στ) SS Tarpon (άνοιξε την άνοιξη του 1997 ενώ βυθίστηκε το 1937) ζ) Half Moon η) Lofthus (βυθίστηκε το 1898) θ) Vamar ι) Regina 11

Παραδείγµατα Υποβρυχίων Μουσείων στον κόσµο (9) 8. Ελσίνκι, Φινλανδία Το πρώτο θαλάσσιο υποβρύχιο ιστορικό πάρκο της Φιλανδίας, άνοιξε το καλοκαίρι του 2000. Βρίσκεται στο σηµείο του ναυαγίου του Kronprins Gustav Adolf του Ελσίνκι, το οποίο κατά τη διάρκεια ναυµαχίας χτύπησε σε ύφαλο και βυθίστηκε από Ρωσικά καταδιωκτικά. Ιδιαίτερα εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι διατηρούνται και τα 71 κανόνια του πλοίου. εν απαιτείται άδεια για την κατάδυση. Παραδείγµατα Υποβρυχίων Μουσείων στον κόσµο (10) 9. Αλεξάνδρεια, Αίγυπτος Εγκατεστηµένη στην περιοχή της Αλεξάνδρειας της Αιγύπτου, η υποβρύχια πόλη της Κλεοπάτρας καταποντίστηκε κατόπιν σεισµών. Μεταξύ των αντικειµένων που βρίσκονται κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, περιλαµβάνονται βυθισµένες σφίγγες, σπασµένοι κίονες καθώς και ένας οβελίσκος µε ιερογλυφικές αναπαραστάσεις. Στο σχεδιαζόµενο µεγάλο υποβρύχιο αρχαιολογικό πάρκο, στην τοποθεσία του φάρου της Αλεξάνδρειας οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να θαυµάσουν τα εκθέµατα στο φυσικό τους χώρο, δηλαδή στο βυθισµένο πια παλάτι της Κλεοπάτρας. 12

Παραδείγµατα Υποβρυχίων Μουσείων στον κόσµο (10) 10. La Caleta, Άγιος οµίνικος Βρίσκεται περίπου 13 µίλια ανατολικά του Αγίου οµίνικου και µπορεί να χαρακτηριστεί περισσότερο ως αφετηρία δυτών και λιγότερο ως επίσηµο υποβρύχιο πάρκο. ύο διάσηµα ναυάγια αποτελούν τα κυριότερα αξιοθέατά του. Το «Hickory», σε βάθος 130 ποδιών, εύκολα προσβάσιµο στους δύτες, είναι το διάσηµο ναυάγιο του κυνηγού θησαυρών Tracy Bowden. Το κύτος του, ειδικά στην πλώρη και την πρύµνη, περιβάλλεται από διαφορετικά είδη κοραλλιών και σπόγγους. Έχει χαρακτηριστεί ως ένα από τα πιο όµορφα ναυάγια στην Καραϊβική και διατηρεί την οµορφιά του ακόµη και µετά τον τυφώνα «Τζορτζ» που χτύπησε τη οµινικανή ηµοκρατία το 1998. Το «El Limon» είναι ένα από τα καλύτερα διατηρηµένα ναυάγια στον υποβρύχιο εθνικό πάρκο του "La Caleta". Ολόκληρη η κατασκευή του εξακολουθεί να παραµένει ανέπαφη και δίνει στους δύτες την εντύπωση ότι βυθίστηκε µόλις χθες. Οι 3 έλικες είναι ακόµα ορατοί. Παραδείγµατα Υποβρυχίων Μουσείων στον κόσµο (11) 10) ηµοκρατία Αγίου οµίνικου. Με τη βοήθεια του Indiana University δηµιουργήθηκε το 1724 Ενάλιο Αρχαιολογικό Μουσείο της Γουαδελούπης το οποίο είναι αφιερωµένο σε δύο ισπανικά γαλόνια, το Guadalupe και το Tolosa τα οποία είναι βυθισµένα στον κόλπο Σαµάνα εξαιτίας τυφώνα το 1724. Το βάθος είναι µικρό, 4-5 µέτρα, και είναι εύκολα προσβάσιµο τόσο από κολυµβητές όσο και από δύτες. 13

Παραδείγµατα Υποβρυχίων Μουσείων στον κόσµο (12) Τρία διαφορετικά παραδείγµατα! (α) 12) BaiheliangΥποβρύχιοΜουσείο (Κίνα). Αφορά επένδυση 17 εκ. δολαρίων ΗΠΑ, όπου αποτελείται από τέσσερα διαφορετικά τµήµατα µε κορυφαίο εκείνο το οποίο κατεβάζει µέσω κυλιόµενων σκαλών και γυάλινων διαδρόµων σε βάθος 30 µέτρων υποβρυχίως τους επισκέπτες για να µπορούν να θαυµάσουν τις υδρολογικές εγχαράξεις 1200 ετών πάνω σε βράχο µήκους 1600 µέτρων. Οι εγχαράξεις καλύφθηκαν από τη στάθµη των νερών του φράγµατος Three Gorges, του ποταµού Γιανγκζέ. Μέχρι πριν από τη κατασκευή του φράγµατος ο αρχαιολογικός χώρος πληµµύριζε κατά την περίοδο την οποία ήταν ψηλά τα νερά του ποταµού και αποκαλυπτόταν και γινόταν επισκέψιµος όταν αυτά κατέβαιναν. Παραδείγµατα Υποβρυχίων Μουσείων στον κόσµο (13) Τρία διαφορετικά παραδείγµατα! (β) 13) Cancun,Μεξικό. Στο εθνικό πάρκο στις υτικές Ακτές του νησιού Mujeres, στο Ακρωτήριο Cancun και στο Ακρωτήριο Nizuc αναπτύσσεται ο πιο πρόσφατος, φιλόδοξος και εξαιρετικά δηµοφιλής προορισµός της παγκόσµιας καταδυτικής κοινότητας. Με αρχικό κόστος µόνο 250.000 Ευρώ δηµιουργείται ένα υποβρύχιο µουσείο µε στόχο στην πλήρη ανάπτυξη του 400 έργα τέχνης δηµιουργηµένα από βιολογικά φιλικό τσιµέντο, το οποίο θα δέχεται 750.000 επισκέπτες ετησίως. Το µουσείο σχεδιάζει να τραβήξει την προσοχή των δυτών από τους κοραλλιογενείς υφάλους της περιοχής καιµεαυτότοντρόπονατουςπροστατέψειχωρίς ταυτόχρονα να χαθεί το τοπικό εισόδηµα και αντίστοιχες ευκαιρίες εργασίας για τους κατοίκους. 14

Παραδείγµατα Υποβρυχίων Μουσείων στον κόσµο (13) Τρία διαφορετικά παραδείγµατα! (γ) 14) Santa Maria (Κολοµβία). Η Κολοµβία σχεδιάζει να δηµιουργήσει υποβρύχιο µουσείο στο Εθνικό Πάρκο της Tayrona, µέσω της καταβύθισης παράξενων και πρωτότυπων αντικειµένων, γλυπτών από ανακυκλωµένα υλικά, αεροπλάνων και άλλων αντικειµένων. Ήδη, 300 εθελοντές δύτες καθάρισαν το βυθό στο σηµείο δηµιουργίας του Πάρκου. Ο στόχος είναι να δηµιουργηθεί περιβαλλοντολογική ευαισθητοποίηση στους πολίτες και τους επισκέπτες της περιοχής. Το παράδειγµα της Σικελίας (1) 15

Παράδειγµα της Σικελίας (2) Παράδειγµα της Σικελίας (3) 16

Ενάλια αρχαιολογία και καταδύσεις στην Ελλάδα (1) Το θεσµικό πλαίσιο στην Ελλάδα. Η πρωτοβουλία του βραβευµένου Προτύπου Καινοτόµου Σχεδίου Ανάπτυξης «Άνω Μαγνήτων Νήσοι», µε σκοπό τη δηµιουργία καινοτόµου και ανταγωνιστικού προϊόντος που στηρίζεται στις τοπικές ιδιαιτερότητες του φυσικού περιβάλλοντος και στην αξιοποίηση µοναδικών πολιτισµικών θησαυρών της περιοχής Αλοννήσου, Σκοπέλου και των υπόλοιπων ερηµονήσων των Βορείων Σποράδων µε άξονα των καταδυτικό τουρισµό και τα πρώτα υποβρύχια µουσεία. Σχεδιάγραµµα του κλασικού ναυαγίου της Περιστέρας Ενάλια αρχαιολογία και καταδύσεις στην Ελλάδα (2) Το θεσµικό πλαίσιο για τα Υποβρύχια Μουσεία στην Ελλάδα (1) Προβλέφθηκαν µε το άρθρο 11 παρ.1 περίοδος 2 του Ν.3409/2005 περί καταδύσεων αναψυχής. Είναι περιοχές εντός κηρυγµένων ενάλιων αρχαιολογικών χώρων, όπου επιτρέπονται οι καθοδηγούµενες καταδύσεις µε «συνοδεία δυτών φυλάκων αρχαιοτήτων ή αρχαιολόγων». Σε αντίθεση µε τα απλά καταδυτικά πάρκα (ΠΟΑΚΠ, άρθρο 13 του ίδιου Νόµου), για τα οποία απαιτείται η έκδοση γενικής απόφασης ΥΠΕΧΩ Ε, που να ορίζει τις επιµέρους προϋποθέσεις ίδρυσής τους, κάθε υποβρύχιο µουσείο ιδρύεται απευθείας µε ειδική κοινή απόφαση ΥΕΝ και ΥΠΠΟ, που ορίζει την θέση, την µορφή και τους όρους λειτουργίας του συγκεκριµένου υποβρύχιου µουσείου. 17

Ενάλια αρχαιολογία και καταδύσεις στην Ελλάδα (3) Το θεσµικό πλαίσιο για τα Υποβρύχια Μουσεία στην Ελλάδα (2) Με την ιδρυτική του κάθε υποβρύχιου µουσείου ΚΥΑ θα προβλέπονται όλες οι προϋποθέσεις, που θα θέσει το ΥΠΠΟ για την διασφάλιση της εκ µέρους του εποπτείας, ώστε να διασφαλίζεται η προστασία των υποβρύχιων αρχαιοτήτων, όπως και ο τρόπος αστυνόµευσης και ελέγχου από τους προβλεπόµενους στον Νόµο φύλακες και αρχαιολόγους. Σήµερα, σχεδιάζεται και συζητείται το θεσµικό πλαίσιο για την ίδρυση των πρώτων υποβρυχίων µουσείων, ουσιαστικά επισκέψιµων ενάλιων αρχαιολογικών χώρων, στο Υπουργείο Πολιτισµού µε πνεύµα καινοτόµο και βιώσιµο και µε δυνητική ουσιαστική παρουσία και ιδιαίτερα ενεργό ρόλο της ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Ενάλια αρχαιολογία και καταδύσεις στην Ελλάδα (4) Χαρακτηριστικά περιοχής: 1. Πολυδιάσπαση γεωγραφικού χώρου 2. Μειονεκτική νησιωτική περιοχή 3. Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Βορείων Σποράδων για την προστασία της µεσογειακής φώκιας 4. Εξαιρετικό φυσικό κάλλος µε ύπαρξη πληθώρας ενδηµικών ειδών 5. Ιδιαίτερα ήπια τουριστική ανάπτυξη 6. Ύπαρξη αρχαίων και σύγχρονων ναυαγίων στο βυθό 18

Ενάλια αρχαιολογία και καταδύσεις στην Ελλάδα (5) Ενέργειες οι οποίες απαιτούνται: ηµιουργία αναλυτικού πλαισίου εφαρµογής και κανόνων λειτουργίας βάσει του ισχύοντος θεσµικού πλαισίου για τη δηµιουργία των πρώτων πιλοτικών Υποβρυχίων Μουσείων στην Ελλάδα. Συστηµατική και περαιτέρω τεκµηρίωση του ενάλιου αρχαιολογικού πλούτου σε συγκεκριµένες περιοχές της χώρας, όπως για παράδειγµα εκείνες των Σποράδων, του υτικού Παγασητικού, του Νοτίου Ευβοϊκού κόλπου και αλλού. ιάδοση της ιδέας αξιοποίησης του ενάλιου αρχαιολογικού πλούτου, µε σκοπό τη βιώσιµη ανάπτυξη νησιωτικών και παράλιων περιοχών της χώρας. Ενάλια αρχαιολογία και καταδύσεις στην Ελλάδα (6) Προϋποθέσεις δηµιουργίας Υποβρυχίων Μουσείων Οι ενάλιες αρχαιολογικές θέσεις (είτε ναυάγια, ή αρχαίοι οικισµοί, λιµένες), πρέπει να βρίσκονται : σεσχετικάρηχόβάθος,συνήθωςέως 40µέτρα,µεµέγιστοτα 50 για τεχνικούς αυτοδύτες, σε σηµεία στα οποία υπάρχει εύκολη πρόσβαση από το σηµείο απόπλου και κατάπλου, σε χώρους όπου οι συνήθεις καιρικές συνθήκες είναι ευνοϊκές για καταδύσεις στη µεγαλύτερη διάρκεια του χρόνου, σε χώρους όπου υπάρχουν διαυγή νερά, χωρίς ιδιαίτερα επικίνδυνες συνθήκες ρευµάτων και ναυσιπλοΐας, σε σηµεία εύκολα φυλασσόµενα µε συνήθη εποπτικά µέσα και σε µέρη όπου υπάρχει επαρκής συγκέντρωση επισκέψιµων αρχαίων ναυαγίων, για παράδειγµα πέντε τον αριθµό. 19

Φιλοσοφία Προστασίας Στην Αµερική 225 ναυάγια πέρασαν σε καθεστώς MPAs (Marine Protected Areas Θαλάσσιες Προστατευµένες Περιοχές) τόσο για τον πολιτιστικό όσο και τον βιολογικό πλούτο τους. Προβλέπεται να σηµανθούν τόσο στην ξηρά, θάλασσα και υποβρυχίως όσο και να δηµιουργηθούν µόνιµα αγκυροβόλια. Προβλέπεται να είναι επισκέψιµα από αυτοδύτες και κολυµβητές. Με αυτό τον τρόπο αναπτύσσεται η κουλτούρα της προστασίας αντί εκείνης της απαγόρευσης. Πρέπει η φύλαξη να µην διέπεται από εκείνες τις στεριανές αντιλήψεις αλλά από φιλοσοφία επιτήρησης και παρακολούθησης µε πολύ καλύτερα αποτελέσµατα από τα ίσαµε σήµερα. Πρακτικά Ζητήµατα Προστασίας Το Λιµενικό Σώµα υπεύθυνο για τη θάλασσα Τεκµηρίωση του ναυαγίου και οπτικός έλεγχος Ραντάρ,αισθητήρες,κάµερεςµόνοπροαιρετικά Συνοδεία αρχειοφυλάκων έως τα σηµεία απόπλου, κατάπλου Ευαισθητοποίηση και συµµετοχή των κατοίκων και των επισκεπτών Με συνοδεία των τοπικών Καταδυτικών Κέντρων Περιοδικός έλεγχος από καταδυόµενους αρχαιοφύλακες / αρχαιολόγους Μετά από διαγωνισµό, ιδιωτική εταιρεία θα υποστηρίζει στο θαλάσσιο µέτωπο το Υπουργείου Πολιτισµού αµοιβόµενη µε ποσοστό επί του εισητηρίου (διπλό εισητήριο) και θα υποστηρίζει το marketing του ενάλιου προϊόντος στην περιοχή. 20

Αναµενόµενα αποτελέσµατα (1) Αξιοποίηση του παράκτιου περιβάλλοντος ηµιουργία υψηλής προστιθέµενης αξίας ποιοτικού τουρισµού Απόκτηση ανταγωνιστικών πλεονεκτηµάτων µοναδικών σε παγκόσµιο επίπεδο µέσω κατάλληλης διαχείρισης των διαθέσιµων τοπικών πόρων ηµιουργία νέων επαγγελµάτων και θέσεων εργασίας στο αρχιπέλαγος ηµιουργία ελκυστικού περιβάλλοντος για εγκατάσταση και εργασία Βελτίωση ποιότητας ζωής των κατοίκων Σηµαντική ευκαιρία µόχλευσης χρηµάτων του ιδιωτικού τοµέα Εισροή οικονοµικών πόρων από την Ελλάδα και το εξωτερικό Αναµενόµενα αποτελέσµατα (2) Προβολή της Ελλάδας και του πολιτιστικού / τουριστικού προϊόντος της σε παγκόσµιο επίπεδο Σηµαντικές δυνατότητες επανάληψης σε πάρα πολλά σηµεία της νησιωτικής Ελλάδας καθώς και παράλιων περιοχών της ηπειρωτικής χώρας Συνεισφορά στους αναθεωρηµένους στόχους της Λισσαβόνας (Καινοτοµία, Επιχειρηµατικότητα, Περιβάλλον Ισόρροπης Ανάπτυξης, Αειφορία). Συµβατότητα µε τις προτεραιότητες του ΕΣΠΑ 2007 2013 «τα νησιά µας να γίνουν αποδέκτες ολοκληρωµένων και βιώσιµων αναπτυξιακών παρεµβάσεων ευρέουφάσµατος, οι οποίες όµως ευαισθησία των οικοσυστηµάτων τους στις τουριστικές πιέσεις που αυτά δέχονται» 21

Το σύνολο των φωτογραφιών της παρουσίασης προέρχονται από δηµόσια δηµοσιευµένο υλικό, κυρίως στο internet. Ενδεικτικά αναφέρονται οι παρακάτω πηγές: Το βιβλίο «Άνω Μαγνήτων Νήσοι», Κώστα Μαυρίκη Οδηγός υποβρύχιων πολιτιστικών διαδροµών της Σικελίας ελτίο τύπου της Υποβρύχιας αναγνωριστικής έρευνας στο Νότιο Ευβοϊκό του κ. Γιώργου Κουτσουφλάκη www.ienae.gr www.nps.gov www.scubaboard.com www.shipwrecktour.com www.travel-to-egypt.net www.diving-world.com, κ.ά. Σας ευχαριστώ πολύ Άγγελος Μαγκλής Τηλ. 2310 531000, εσωτ. 108 e-mail: amanglis@atlantisresearch.gr 22