ΗΜΕΡΙΔΑ TEE «Ορυκτός Πλούτος και Τοπικές Κοινωνίες» Θέμα: Χωρικός Σχεδιασμός και Αξιοποίηση Ορυκτού Πλούτου: Συγκλίσεις και αποκλίσεις μεταξύ χωρικών επιπέδων Κάρκα Λένα Αρχιτέκτων Μηχ Ε.Μ.Π. - Δρ Γεωγραφίας 1ου Πανεπ. Σορβόννης Αναπλ. Προϊσταμένη Β Τμήματος Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας & Κλιματικής Αλλαγής Οι απόψεις που διατυπώνονται στην παρούσα εισήγηση απηχούν προσωπικές απόψεις της εισηγήτριας και μόνο.
Ο ρόλος του χωρικού σχεδιασμού σε σχέση με την εξορυκτική δραστηριότητα συνοψίζεται στο τετράπτυχο: α) αποτύπωση στο χώρο β) κατανόηση χωρικής συμπεριφοράς =αναγνώριση ώ των προϋποθέσεων που πρέπει να εξασφαλίζονται προκειμένου να είναι δυνατή η λειτουργία των εξορυκτικών επιχειρήσεων γ) καθορισμός όρων συνύπαρξης με άλλες δραστηριότητες δ) καθορισμός προτεραιοτήτων στην ανάπτυξη των δραστηριοτήτων αυτών.
Σύγχρονα Εργαλεία Σχεδιασμού (Εθνικό επίπεδο) Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Ειδικά Πλαίσια για Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας Βιομηχανία Τουρισμό Ορεινό Χώρο Παράκτιο και Νησιωτικό Χώρο
Το Εθνικό Χωροταξικό Σχέδιο Προσδιορίζει στρατηγικές κατευθύνσεις που στοχεύουν στη διαμόρφωση ενός χωρικού προτύπου ανάπτυξης, στο πλαίσιο των αρχών της αειφορίας, μέσα από μια συνθετική θεώρηση στο χώρο παραμέτρων που προωθούν την προστασία και ανάδειξη του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος της χώρας και ενισχύουν ισόρροπα την κοινωνική και οικονομική συνοχή και την ανταγωνιστικότητα. Ειδικότερα επιδιώκεται: α. Η ενίσχυση του ρόλου της χώρας, σε διεθνές, ευρωπαϊκό, μεσογειακό και βαλκανικό επίπεδο, β. Η ενίσχυση της περιφερειακής ρφ ρ ανάπτυξης και της χωρικής συνοχής. γ. Η διαφύλαξη - προστασία του περιβάλλοντος και, κατά περίπτωση, η αποκατάσταση και / ήανάδειξη των ευαίσθητων στοιχείων της φύσης, της πολιτιστικής κληρονομιάς και του τοπίου. δ. Η πρόληψη και η αντιμετώπιση των συνεπειών που οφείλονται στις κλιματικές αλλαγές ε. Η παροχή ενός συνεκτικού πλαισίου κατευθύνσεων για τα υποκείμενα επίπεδα σχεδιασμού.
Το Εθνικό Χωροταξικό Σχέδιο Κατευθύνσεις για το δευτερογενή τομέα Ε. Ως προς τη χωρική διάρθρωση, ρ εξειδίκευση και συμπληρωματικότητα των παραγωγικών τομέων και τη σχέση τους με το περιβάλλον: α. Εξόρυξη Η χώρα είναι πλούσια σε μεταλλεύματα και ορυκτά. Συναντώνται σχεδόν σε όλους τους νομούς της χώρας. Η χωρική διάσταση της εξορυκτικής δραστηριότητας: ανάγκη αναγνώρισης των ορυκτών πόρων ως ισότιμων προς τους λοιπούς φυσικούς πόρους και εξασφάλιση της δυνατότητας αξιοποίησής τους, κατά τρόπο συμβατό με την προστασία του περιβάλλοντος και την άσκηση τουριστικών ή άλλων παραγωγικών δραστηριοτήτων. Με την προϋπόθεση τήρησης των απαιτούμενων περιβαλλοντικών όρων και μέτρων, η άσκηση μεταλλευτικών δραστηριοτήτων μπορεί να συμβάλλει στην τοπική ανάπτυξη.
Το Εθνικό Χωροταξικό Σχέδιο Β. Βιομηχανία (εξόρυξη μεταποίηση) Βασικοί στόχοι επιδιώξεις: Χάραξη χωρικής πολιτικής με αφετηρία την αναγνώριση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών και χωρικών αναγκών του τομέα και των επί μέρους κλάδων του. Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και επιχειρηματικότητας μέσω κατάλληλων χωρικών ρυθμίσεων. Εστίαση σε δραστηριότητες που καλύπτουν τοπικές ανάγκες ή παρουσιάζουν συγκριτικό πλεονέκτημα σε διεθνείς αγορές. Αύξηση της συμβολής της βιομηχανίας στην περιφερειακή ανάπτυξη και αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων διαφόρων περιοχών. Ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής διάστασης στις δραστηριότητες του βιομηχανικού τομέα με εφαρμογή σύγχρονων τεχνικών εκμετάλλευσης και παραγωγής, καθώς και τεχνικών αντιρρυπαντικής τεχνολογίας και αποκατάστασης του περιβάλλοντος.
Το Εθνικό Χωροταξικό Σχέδιο Κατευθύνσεις για εξορυκτική δραστηριότητα Διατήρηση της εξορυκτικής δραστηριότητας στις υφιστάμενες περιοχές εκμετάλλευσης και διασφάλιση της δυνατότητας επέκτασης σε νέες περιοχές Επισήμανση της ιδιαίτερης σημασίας των μαρμάρων ως ορυκτών πόρων όχι μόνο για εμπορικούς λόγους, αλλά και για την πολιτισμική τους σημασία. Πρόνοια χωρικού σχεδιασμού απαιτείται επίσης για τα λατομεία αδρανών υλικών: Ιδιαίτερα ενδιαφέρει η πρόβλεψη χώρων εξόρυξης αδρανών: σε περιοχές με μεγάλη ζήτηση (αστικά ά κέντρα, τουριστικές περιοχές, μεγάλα έργα υποδομής), για την εξασφάλιση παραγωγής προϊόντων που συνδέονται με την πολιτιστική κληρονομιά (παραδοσιακά κτίσματα) υλικών με ειδικές ιδιότητες καθώς και πρώτων υλών για μονάδες παραγωγής τσιμέντου και ασβέστη». Στα νησιά,, ο χωρικός σχεδιασμός λατομείων θα διενεργείται σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία.
Το Εθνικό Χωροταξικό Σχέδιο Κατευθύνσεις για εξορυκτική δραστηριότητα Εξασφάλιση προϋποθέσεων για τη λειτουργία των εξορυκτικών δραστηριοτήτων (χωροθέτηση μονάδων πρωτογενούς επεξεργασίας και μονάδων μεταποίησης στους χώρους εξόρυξης, εξασφάλιση θαλάσσιων διεξόδων), Διασφάλιση των χώρων της εξορυκτικής δραστηριότητας από ανταγωνιστικές χρήσεις με κριτήρια τις επιπτώσεις στο περιβάλλον και τη σπανιότητα των πόρων, ειδικά στις παράκτιες ζώνες και στις περιοχές του δικτύου ΦΥΣΗ 2000. Σταδιακή και οριστική αποκατάσταση μεταλλείων και λατομείων.
Περιφερειακά Πλαίσια Αναγνωρίζουν τη σημασία των ορυκτών πόρων, αλλά υπογραμμίζουν την ανάγκη για ορθολογικότερη εκμετάλλευσή τους, αναφορικά με τον ίδιο τον πόρο, και με τις άλλες χρήσεις γης και το περιβάλλον. Ο τρόπος αναφοράς στη δραστηριότητα η ποικίλλει: Ευρείες περιοχές που αναφέρονται στο κείμενο και σημειώνονται ενδεικτικά στους χάρτες. Ενίοτε αναφορές πιο συγκεκριμένες για τις περιπτώσεις μεγάλων μονάδων, υφιστάμενων (όπως στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας) ή προγραμματιζόμενων (όπως στην περίπτωση της μονάδας χρυσού στη Χαλκιδική). Επισημαίνεται η ανάγκη οριοθέτησης των περιοχών με εξορυκτικό ενδιαφέρον. Π.χ. στην Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης Υπάρχουν περιπτώσεις με μειωμένες αναφορές στη δραστηριότητα (Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδας). Επιτρέπουν την εξαγωγή συμπερασμάτων και κατευθύνσεων, που θα πρέπει να εξειδικευθούν από τα πολεοδομικά σχέδια.
Πολεοδομικά Σχέδια (Γ.Π.Σ. & ΣΧ.Ο.Ο.Α.Π. του ν. 2508/1997) Aποτελούν την εξειδίκευση επί του εδάφους του ΟΤΑ των κατευθύνσεων του σχεδιασμού των ανωτέρων επιπέδων Kαλύπτουν ολόκληρη την έκταση των ΟΤΑ και αποτελούν μικρά χωροταξικά σχέδια. Kαθορίζουν το αναπτυξιακό πρότυπο των δήμων και, κατ επέκταση, είναι τα εργαλεία για την ανάπτυξη των παραγωγικών δραστηριοτήτων. Οφείλουν να εναρμονίζονται προς τις επιλογές ή κατευθύνσεις των εγκεκριμένων Περιφερειακών Σχεδίων ή, αν αυτά λείπουν, προς τις κατευθύνσεις του εγκεκριμένου Γενικού και των εγκεκριμένων Ειδικών Πλαισίων Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης» (ν.2742/1999).
ΕΠΙΠΕΔΟ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Ν. 2742/1999 N. 1337/1983 ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣ Ν. 1650/1986 ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Ν. 2508/1997 Ν. 2242/1994 ΕΘΝΙΚΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ Γενικό πλαίσιο Περιφερειακό πλαίσιο Ειδ δικό πλαίσιο ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟ ΥΠΟΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟ ΠΟΑ ΑΠΔ ΠΕΧ ΧΠ ΣΟΑ ΑΠ ΕΧΜ ΖΟΕ ΕΠΜ ΣΧΑΠ Κατευ υθύνσεις ΠΕ ΕΡΠΟ ΓΠΣ ΣΧΟ ΟΟΑΠ ΡΥ ΥΘΜΙΣΤΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑ ΤΟΠΙΚΟ Π.Μ. Πηγή: Δ. Οικονόμου (2000), με ίδια επεξεργασία Πράξη εφαρμογής
ΓΠΣ ΣΧΟΟΑΠ προσδιορίζουν τις κατευθύνσεις χωρικής οργάνωσης/εξειδίκευση ανωτέρων σχεδίων τα μεγέθη οικιστικής ανάπτυξης τις Περιοχές Ειδικής Προστασίας (ΠΕΠ) για μη πολεοδόμηση τις ζώνες παραγωγικών δραστηριοτήτων τις κατευθύνσεις πολεοδομικής οργάνωσης / προσδιορισμό ορ σ περιοχών αναπλάσεων
Πολεοδομικά Σχέδια (Γ.Π.Σ. & ΣΧ.Ο.Ο.Α.Π. του ν. 2508/1997) Η σχετική μελέτη οφείλει να περιλαμβάνει τα εξής: Χωροταξική θεώρηση Αναπτυξιακή φυσιογνωμία Δεδομένα Χώρου και Περιβάλλοντος Πολεοδομική οργάνωση Αξιολόγηση η δεδομένων, προβλημάτων, προοπτικών Προκαταρκτική πρόταση