(Σταυροπροσκυνήσεως, Απόκρεω, Αγίου Ιωάννη Κλίμακος, Τελώνη & Φαρισαίου, Αγίου Γρηγορίου Παλαμά, Τυρινής, Ασώτου, Οσίας Μαρίας Αιγυπτίας, Ορθοδοξίας)
Τ ρ ι ώ δ ι ο Η περίοδος αυτή πήρε το όνομα της από το ομώνυμο Εκκλησιαστικό βιβλίο στο οποίο οι κανόνες που ψάλλονται στον Όρθρο της κάθε ημέρας περιέχουν κυρίως τρεις Ωδές, αντί 8 ή 9 γι αυτό λέμε ότι «άνοιξε το Τριώδιο».
Αρχίζει στην Εκκλησία μας συνήθως μέσα στον Φεβρουάριο, την Κυριακή του Τελώνη και του Φαρισαίου. Διαρκεί περισσότερο από δύο μήνες (70 μέρες) ολοκληρώνεται το Μεγάλο Σάββατο το Τριώδιο περιλαμβάνει την υμνολογία όλων αυτών των ημερών.
Σκοπό έχει την όσο το δυνατόν καλύτερη προπαρασκευή των χριστιανών για τον εορτασμό του Πάσχα, την «εορτή των εορτών». Με τους γλυκύτατους ύμνους του, παίρνει την πέτρινη και σκληρή καρδιά μας, που είναι κατάμαυρη από τα στίγματα των αμαρτιών μας, και τη φέρνει στη συντριβή, στο στεναγμό, στο δάκρυ της μετανοίας.
Οι τρεις πρώτες εβδομάδες (=εισαγωγικές ημέρες της περιόδου) που περικλείονται ανάμεσα στις παρακάτω τέσσερις Κυριακές και η
Τελώνου και Φαρισαίου στη συντριβή και ταπεινοφροσύνη, αποβάλλοντας κάθε «καλή» ιδέα που μπορεί να έχουμε για τον εαυτό μας.
Ασώτου όχι μόνο σε απλή μετάνοια, αλλά διακηρύσσεται η βεβαιότητα πως ο Θεός Πατέρας θα είναι πάντα εκεί και θα περιμένει τον καθένα από εμάς.
Απόκρεω μας καλεί σε προσοχή, εγρήγορση, μετάνοια, θυμίζοντάς μας τη δεύτερη και φρικτή του Κυρίου παρουσία.
Τυρινής θυμίζοντάς μας την έξοδο των πρωτοπλάστων από τον Παράδεισο ως συνέπεια της ανυπακοής τους μας καλεί ο Ιησούς ως νέος Αδάμ να βρεθούμε μέσα στον Παράδεισο.
Η Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή Είναι το μεγαλύτερο χρονικά τμήμα του Τριωδίου, 42 ημέρες, που περικλείεται ανάμεσα στις παρακάτω πέντε Κυριακές
Α Κυριακή των Νηστειών: Κυριακή της Ορθοδοξίας (8ος & 9ος αι.) «ανάμνηση ποιούμεθα της αναστήλωσης των αγίων και σεπτών εικόνων» οι ιερές εικόνες αποτελούν συμπλήρωμα της κατήχησης αλλά και αντικείμενα λατρείας, διδάσκουν στους πιστούς τα γεγονότα της εν Χριστώ σωτηρίας και τρέφουν την αγάπη τους προς το Θεό και τους εκλεκτούς Του.
Β Κυριακή των Νηστειών: του Γρηγορίου του Παλαμά Αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης (14ος αι.) υπερασπιστή του ησυχασμού (= προσπάθεια να καταφέρει ο άνθρωπος να γεμίσει το νου του με τον παρουσία του Θεού και να προσεύχεται αδιάλειπτα).
Γ Κυριακή των Νηστειών : Σταυροπροσκυνήσεως (Μεσοσαρακοστή) θυμόμαστε την εύρεση του Τιμίου σταυρού (326 μ.χ.) από την Αγία Ελένη, επίσης εντείνονται οι αναφορές στη Θεία Λατρεία και Ιερές Ακολουθίες στο Πάθος και τον σταυρό του Κυρίου, για να πάρουμε δύναμη και να συνεχίσουμε τον αγώνα της νηστείας και της εγκράτειας.
Δ Κυριακή των Νηστειών : Οσίου Ιωάννη του Σιναΐτη (525-600), συγγραφέα του ιερού βιβλίου της «Κλίμακος», στο οποίο παρουσιάζει λόγους για 30 συνολικά αρετές και αποκαλύπτει τα μυστικά της πνευματικής ανόδου και τελειότητος, στην οποία όλοι έχουμε κληθεί από τον ίδιο το Θεό.
Ε Κυριακή των Νηστειών : Οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας (4ος αι.) ο βίος της δεν κάνει τίποτε περισσότερο από το να καλεί όλους στο αναστάσιμο πανηγύρι, όσο βαθιά στην άβυσσο κι αν παρέσυρε η αμαρτία την ψυχή μας.
Η Μεγάλη Εβδομάδα Είναι το μικρότερο αλλά ιερότερο και αγιότερο τμήμα του τριωδίου αφού την εβδομάδα αυτή βιώνουμε τα «μεγάλα παρά του Δεσπότου Χριστού κατορθώματα»: την Προδοσία, τη Δίκη, τα Πάθη, τη Σταύρωση, την Αποκαθήλωση και τον Ενταφιασμό.
Λειτουργικές ιδιαιτερότητες της Μεγάλης Σαρακοστής
Η Θεία Λειτουργία των προηγιασμένων Δώρων Τα Τίμια Δώρα είναι καθαγιασμένα, προηγιασμένα από τη Θεία Λειτουργία της προηγούμενης Κυριακής για να μπορούν οι πιστοί να κοινωνούν (τελείται από τη Δευτέρα έως και την Παρασκευή) αφού ο πανηγυρικός και θριαμβευτικός χαρακτήρας της Θείας Λειτουργίας δεν «ταιριάζουν» με το κατανυκτικό πνεύμα και το κάπως πένθιμο μοτίβο των ιερών ακολουθιών της Μ. Τεσσαρακοστής.
Οι Κατανυκτικοί Εσπερινοί Τελούνται τα απογεύματα των Κυριακών της Μ. Σαρακοστής και τονίζουν το μήνυμα της περιόδου αυτής: της χαράς, της μετανοίας και την αγαλλίασης της συγχώρησης από το Θεό (χαρμολύπη).
Ο Μεγάλος Κανόνας Συγγραφέας του είναι ο Άγιος Ανδρέας Κρήτης, ψάλλετε ολόκληρος το απόγευμα της Τετάρτης, της Ε Εβδομάδας των Νηστειών και σκοπό έχει να παρακινήσει τους πιστούς σε μετάνοια.
Ο Ακάθιστος Ύμνος Είναι θεομητορικό, καθώς ιστορεί τα γεγονότα της θείας οικονομίας δηλ. του τρόπου σωτηρίας του ανθρώπου από το Χριστό, αλλά παράλληλα εξυμνεί το πρόσωπο της Κεχαριτωμένης Θεοτόκου που έπαιξε ενεργό ρόλο στο απολυτρωτικό έργο. Ψάλλετε τμηματικά κατά τις 4 πρώτες Παρασκευές της Μ. Σαρακοστής και ολόκληρος την Ε Εβδομάδα των Νηστειών.
Η Θεία Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου Τελείται τις πέντε Κυριακές της Μεγάλης Σαρακοστής