Η Ελληνική Οικονομία 1/06

Ίδρυμα Οικονομικών & Βιομηχανικών Ερευνών Η Ελληνική Οικονομία 1/06 Τριμηνιαία Έκθεση Αρ. Τεύχους 45, Ιούνιος 2006 Χορηγός

Οι Συγγραφείς Η ανάλυση της πορείας της Ελληνικής Οικονομίας αποτελεί προϊόν συλλογικής εργασίας των Ερευνητών του ΙΟΒΕ. Τα κείμενα αυτά είναι ανυπόγραφα και οι απόψεις που εκφράζονται αποτελούν τη συνισταμένη των διαφόρων αντιλήψεων και απόψεων. Επίσης, οι απόψεις που εκφράζονται εδώ δεν ανταποκρίνονται κατ ανάγκη προς αυτές των οργανισμών που υποστηρίζουν, χρηματοδοτούν ή συνεργάζονται με το Ίδρυμα. Η ανάλυση στην παρούσα Έκθεση βασίζεται σε στοιχεία που ήταν διαθέσιμα μέχρι 26/5/2006. Το IOBE Το Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών είναι ιδιωτικός, μη κερδοσκοπικός, κοινωφελής ερευνητικός οργανισμός. Ιδρύθηκε με σκοπό να προωθεί την επιστημονική έρευνα για τα τρέχοντα και αναδυόμενα προβλήματα της ελληνικής οικονομίας και να παρέχει αντικειμενική πληροφόρηση και να διατυπώνει προτάσεις οι οποίες είναι χρήσιμες στη διαμόρφωση πολιτικής Χορηγός Copyright 2006 Ίδρυμα Οικονομικών & Βιομηχανικών Ερευνών ISSN 1106-4315 Απαγορεύεται η με οιονδήποτε τρόπο ανατύπωση ή μετάφραση οποιουδήποτε μέρους της μελέτης, χωρίς την άδεια του εκδότη. Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (IOBE) Τσάμη Καρατάσου 11, 117 42 Αθήνα, Tηλ.: (210 9211200-10), Fax: (210 9233977) E-mail: iobe@ath.forthnet.gr - http://www.iobe.gr

Περιεχόμενα 1. ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ-ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ... 9 Τελικώς η επιβράδυνση μετά τους Αγώνες μικρότερη από την αναμενόμενη... 9 Θετικές προβλέψεις και για το 2006... 9 Βελτιωμένες οι επιχειρηματικές προβλέψεις. Απαισιόδοξοι οι καταναλωτές... 9 Η συνεπής εφαρμογή των διαρθρωτικών αλλαγών, προϋπόθεση της επιτυχίας τους... 10 Ευνοϊκή πορεία των δημοσιονομικών μεγεθών το α τρίμηνο του 2006... 10 Η εξέλιξη του πληθωρισμού... 10 2 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ... 12 2.1 Τάσεις και Προοπτικές της Διεθνούς Οικονομίας... 12 Η Παγκόσμια Οικονομία... 12 Η Ευρωπαϊκή Οικονομία... 16 2.2 Το οικονομικό περιβάλλον στην Ελλάδα... 18 Το οικονομικό κλίμα... 18 Η Οικονομική Πολιτική... 21 Δημόσια Οικονομικά... 22 Πορεία εκτέλεσης του Κρατικού Προϋπολογισμού 2006... 25 3. ΕΠΙΔΟΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ... 28 3.1 Μακροοικονομικές Εξελίξεις... 28 Οικονομική δραστηριότητα το 2005... 28 Μεσοπρόθεσμες προοπτικές... 29 3.2 Εξελίξεις και Προοπτικές στη Βιομηχανία... 32 Η Έρευνα Επενδύσεων στη Βιομηχανία... 38 Εκτιμήσεις για το 2005... 38 Προβλέψεις για το 2006... 39 Κατανομή των επενδύσεων... 40 3.3 Απασχόληση Ανεργία... 41 3.4 Τιμές καταναλωτή... 45 Εξελίξεις κατά το 2006... 45 Μεσοπρόθεσμες εκτιμήσεις... 48 3.5 Ισοζύγιο Εξωτερικών Συναλλαγών... 51 Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών... 51 Ισοζύγιο Κεφαλαιακών Μεταβιβάσεων... 52 Ισοζύγιο Χρηματοοικονομικών Συναλλαγών... 54 4. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: ΔΙΑΡΘΡΩTIKOI ΔΕΙΚΤΕΣ... 55

Πίνακες Πίνακας 2.1 Διεθνές Περιβάλλον Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ετήσια % μεταβολή, σε πραγματικές τιμές)... 13 Πίνακας 2.2 IFO - Εκτιμήσεις για την παγκόσμια οικονομία (Δείκτες, 1995=100)... 14 Πίνακας 2.3 IFO - Δείκτης οικονομικού κλίματος στις οικονομικές ζώνες (1995=100)... 14 Πίνακας 2.4 IFO - Εκτιμήσεις για την οικονομία της Ευρωζώνης (Δείκτες, 1995=100)... 15 Πίνακας 2.5 Βασικά Οικονομικά Μεγέθη (ΕΕ-25, Ευρωζώνη)... 17 Πίνακας 2.6 Βραχυχρόνιοι Δείκτες Οικονομικής Συγκυρίας... 18 Πίνακας 2.7 Δημοσιονομικά Ελλείμματα (Εκατ. )... 23 Πίνακας 2.8 Εκτέλεση Κρατικού Προϋπολογισμού 3/μήνου 2005-2006 (ποσά σε εκατ. - Προσωρινά στοιχεία - Ταμειακή βάση)... 26 Πίνακας 3.1 Εξέλιξη βασικών μακροοικονομικών μεγεθών Τριμηνιαίοι Εθνικοί Λογαριασμοί (προσωρινά αποτελέσματα, σταθερές τιμές 1995)... 29 Πίνακας 3.2 Σύγκριση Προβλέψεων για επιλεγμένους Οικονομικούς Δείκτες για τα έτη Πίνακας 3.3 2004 2006 (σε σταθερές αγοραίες τιμές 1995, ετήσιες % μεταβολές)... 30 Εγχώρια Δαπάνη και Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν Εκτιμήσεις Ευρωπαϊκής Επιτροπής (σε σταθερές αγοραίες τιμές έτους 1995)... 31 Πίνακας 3.4 Εισαγωγική διείσδυση και εξαγωγική επίδοση κατά κλάδο της μεταποίησης.... 34 Πίνακας 3.4 (συνέχεια) Εισαγωγική διείσδυση και εξαγωγική επίδοση κατά κλάδο της μεταποίησης.... 35 Πίνακας 3.5 Εξαμηνιαία Έρευνα Επενδύσεων στη Μεταποίηση (Ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές)... 39 Πίνακας 3.6 Πληθυσμός (σε χιλιάδες) ηλικίας 15 ετών και άνω, κατά κατάσταση απασχόλησης (2001-2005 ανά τρίμηνο)... 43 Πίνακας 3.7 Προσωρινό Ισοζύγιο Εξωτερικών Συναλλαγών (εκατ. ευρώ)... 53 Διαγράμματα Διάγραμμα 2.1 Δείκτης Οικονομικού Κλίματος... 19 Διάγραμμα 2.2 Δείκτης Επιχειρηματικών Προσδοκιών... 21 Διάγραμμα 3.1 Δείκτης Βιομηχανικής Παραγωγής στη Μεταποίηση (2000=100), % μεταβολή με το αντίστοιχο τρίμηνο του προηγούμενου έτους... 33 Διάγραμμα 3.2 Επίπεδο Αποθεμάτων και Παραγγελιών στη Βιομηχανία... 37 Διάγραμμα 3.3 Προσκόμματα στην παραγωγική δραστηριότητα... 37 Διάγραμμα 3.4 Ποσοστό χρησιμοποίησης εργοστασιακού δυναμικού... 37 Διάγραμμα 3.5 Κατανομή Επενδύσεων ανάλογα με το σκοπό τους (% συνόλου δαπάνης)... 40 Διάγραμμα 3.6 Παράγοντες που επηρεάζουν την επενδυτική δραστηριότητα στη βιομηχανία... 41 Διάγραμμα 3.7 Προβλέψεις για την απασχόληση (Διαφορά Θετικών Αρνητικών απαντήσεων) 44 Διάγραμμα 3.8 Εξέλιξη πληθωρισμού (ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές)... 46 Διάγραμμα 3.9 Εξέλιξη δομικού πληθωρισμού (ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές)... 47 Διάγραμμα 3.10 Συμβολή των Καυσίμων στη διαμόρφωση του πληθωρισμού (ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές)... 47 Διάγραμμα 3.11 Εξέλιξη Εναρμονισμένων Δεικτών Τιμών Καταναλωτή Ελλάδας και ΕΕ-25 (ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές)... 48 Διάγραμμα 3.12 Προβλέψεις για τις τιμές προϊόντων και υπηρεσιών (% επί του συνόλου των έγκυρων απαντήσεων)... 50

Πίνακες Παραρτήματος ΟΝΟΜΑΤΟΛΟΓΙΑ... 56 ΜΕΡΟΣ Α (ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΛΙΣΤΑ ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΩΝ ΔΕΙΚΤΩΝ)... 57 I-Α. ΒΑΣΙΚΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ... 59 Ι-1α. Κατά κεφαλήν ΑΕΠ (μονάδες αγοραστικής δύναμης, PPS, E.E-25=100)... 59 Ι-2α. Παραγωγικότητα Εργασίας ανά απασχολούμενο άτομο (ΑΕΠ σε μονάδες αγοραστικής δύναμης,(ee-25=100) PPS,/ αριθμό εργαζομένων)... 60 ΙΙ-Α. ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ... 61 ΙΙ-1α. Ποσοστό Απασχόλησης (% απασχολούμενων ατόμων ηλικίας 15-64 ετών στο σύνολο του αντίστοιχου πληθυσμού )... 61 ΙΙ-2α. Ποσοστό απασχόλησης μεγαλύτερων ηλικιακά ατόμων (% απασχολούμενων ατόμων ηλικίας 55-64 ετών στο σύνολο του αντίστοιχου πληθυσμού)... 62 ΙΙΙ-Α. ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΚΑΙ ΈΡΕΥΝΑ... 63 ΙΙΙ-1α. Ακαθάριστη Εγχώρια Δαπάνη σε Έρευνα και Ανάπτυξη (R&D) (% του ΑΕΠ)... 63 ΙΙΙ-2α. Επίπεδο μόρφωσης ατόμων ηλικίας 20-24 ετών (% πληθυσμού 20-24 ετών που έχει ολοκληρώσει τουλάχιστον την δευτεροβάθμια εκπαίδευση)... 64 ΙV-Α. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΔΙΑΡΘΡΩΣΗ... 65 ΙV-1α. Συγκριτικά επίπεδα τιμών (ιδιωτική τελική κατανάλωση, συμπεριλαμβάνονται οι έμμεσοι φόροι Ε,Ε-25=100)... 65 ΙV-2α. Επιχειρηματικές Επενδύσεις (ακαθάριστες επενδύσεις παγίου κεφαλαίου ιδιωτικών επιχειρήσεων ως % του ΑΕΠ)... 66 V-Α. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗ... 67 V-1α. Ποσοστό πληθυσμού στο όριο της φτώχειας (% ατόμων με διαθέσιμο εισόδημα κάτω του 60% του εθνικού διάμεσου διαθέσιμου εισοδήματος)... 67 V-2α Διασπορά ποσοστών συνολικής απασχόλησης ανά περιφέρεια (Συντελεστής διασποράς ποσοστών απασχόλησης μεταξύ περιφερειών της κάθε χώρας, NUTS 2)... 68 V-3α Ποσοστό μακροχρόνιας ανεργίας (% των ανέργων άνω των 12 μηνών στο σύνολο του οικονομικά ενεργού πληθυσμού)... 69 VΙ-Α. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ... 71 VI-1α. Εκποµπές αερίων που σχετίζονται με το φαινόµενο του θερµοκηπίου (ποσοστιαία μεταβολή από το έτος βάσης ως προς τους στόχους του Κιότο, σε ισοδύναμα CO 2 )... 71 VI-2α. Ενεργειακή ένταση της οικονομίας (ακαθάριστη εγχώρια κατανάλωση ενέργειας ως προς ΑΕΠ (σταθερές τιμές 1995),kilogram ισοδύναμου πετρελαίου(kgoe)ανά 1000 ) 72 VI-3α. Όγκος μεταφερόμενων εµπορευµάτων (ως προς το ΑΕΠ (σε σταθερές τιμές 1995, σε τόνους ανά χλμ, Δείκτης 1995=100 )... 73

ΜΕΡΟΣ Β (ΑΛΛΟΙ ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΟΙ ΔΕΊΚΤΕΣ)... 75 I-Β. ΒΑΣΙΚΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΔΕΊΚΤΕΣ... 77 Ι-1β. Ρυθμός ανάπτυξης ΑΕΠ σε σταθερές τιμές 1995 (% μεταβολής σε σχέση με το προηγούμενο έτος)... 77 Ι-2β. Μεταβολή της απασχόλησης (ετήσια μεταβολή της συνολικής απασχόλησης)... 78 Ι-3β. Πληθωρισμός (ετήσιος ρυθμός μεταβολής του Εν.Δ.Τ.Κ)... 79 Ι-4β. Ισοζύγιο Γενικής Κυβέρνησης (ως % του ΑΕΠ)... 80 Ι-5β. Χρέος Γενικής Κυβέρνησης (ως % του ΑΕΠ)... 81 ΙΙ-Β. ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ... 83 ΙI-1β. Ποσοστό Ανεργίας (άνεργοι ως μερίδιο του εργατικού δυναμικού), εποχικά εξομαλυμένα στοιχεία... 83 ΙΙ-2β. Δια βίου εκπαίδευση (% πληθυσμού 25-64 ετών που συμμετέχουν σε προγράμματα εκπαίδευσης ή κατάρτισης)... 84 ΙΙΙ-Β. ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΚΑΙ ΈΡΕΥΝΑ... 85 ΙΙΙ-1β. Δημόσιες δαπάνες για εκπαίδευση (% του ΑΕΠ)... 85 ΙΙΙ-2β. Πρόσβασης στο Διαδίκτυο (Νοικοκυριά) (% των νοικοκυριών που έχουν την δυνατότητα πρόσβασης στο διαδίκτυο )... 86 ΙΙΙ-3β. Δαπάνες για τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών (IT) (% του ΑΕΠ)... 87 ΙV-Β. ΟΙΚΟΝΟΜΊΚΗ ΑΝΑΔΙΑΡΘΡΩΣΗ... 89 IV-1β. Τιμές τηλεπικοινωνιών, 2004 (ευρώ/10 λεπτά συνομιλίας)... 89 ΙV-2β. Τιμές ηλεκτρικού ρεύματος (Βιομηχανική χρήση) (σε ευρώ ανά kwh)... 90 ΙV-3β. Τιμές ηλεκτρικού ρεύματος (Νοικοκυριά) (σε ευρώ ανά kwh)... 91 ΙV-4β. Αξία κρατικών προμηθειών, για τις οποίες έχει γίνει δημοσίευση στην Επίσημη Εφημερίδα της Ε.Ε (% του ΑΕΠ)... 92 ΙV-5β. Άμεσες Ξένες Επενδύσεις (μέση αξία εισροών και εκροών άμεσων ξένων επενδύσεων ως προς το ΑΕΠ επί 100)... 93 V-Β. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗ... 95 V-1β. Κατανομή εισοδήματος (Δείκτης του συνολικού εισοδήματος του 20% του πληθυσμού που αμείβεται με υψηλά εισοδήματα ως προς το 20% του πληθυσμού που αμείβεται με χαμηλά εισοδήματα)... 95 V-2β. Άτομα με επίπεδο μόρφωσης μέχρι και γυμνάσιο (δευτεροβάθμια) χωρίς περαιτέρω εκπαίδευσή ή κατάρτιση (ως % πληθυσμού ηλικίας 18-24 ετών με χαμηλή δευτεροβάθμια και δεν είναι σε πρόγραμμα εκπαίδευσης ή κατάρτισης)... 96

9 1. ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ-ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Τελικώς η επιβράδυνση μετά τους Αγώνες μικρότερη από την αναμενόμενη Το 2005 ο ρυθμός ανόδου του ΑΕΠ περιορίσθηκε σε σχέση με τον προηγούμενο χρόνο κατά μια περίπου ποσοστιαία μονάδα. Η επιβράδυνση της δραστηριότητας προήλθε κυρίως από τη μείωση των συνολικών επενδύσεων, των δημοσίων, αλλά και των ιδιωτικών. Σημειώνεται ωστόσο ότι η επιβράδυνση ήταν μικρότερη από την αναμενόμενη μετά τους Ολυμπιακούς Α- γώνες και η ελληνική οικονομική ανάπτυξη παραμένει μια από τις ταχύτερες στην Ευρωζώνη. Θετικές προβλέψεις και για το 2006 Η διατήρηση σχετικά υψηλού ρυθμού α- νόδου του ΑΕΠ το 2005 τροφοδοτεί πιο αισιόδοξες προβλέψεις και για το 2006. Ετσι, οι διεθνείς οργανισμοί που παρακολουθούν την ελληνική οικονομία (ΕΕ, ΟΟΣΑ κατά κύριο λόγο) αναθεωρούν προς τα πάνω προηγούμενες προβλέψεις τους και εκτιμούν ότι η άνοδος του 2005 θα διατηρηθεί στα ίδια περίπου επίπεδα και κατά το τρέχον έτος. Στην άνοδο θα συμβάλει πάλι η ισχυρή ιδιωτική κατανάλωση, ενώ είναι πιθανή και ελαφρά ανάκαμψη των επενδύσεων από τα χαμηλά επίπεδα του 2005. Οι αβεβαιότητες που συνοδεύουν τις παραπάνω προβλέψεις συνδέονται αφενός, με το διεθνές περιβάλλον και κυρίως την πορεία των τιμών του πετρελαίου και αφετέρου, με παράγοντες που είναι εν- δεχόμενο να περιορίσουν τον δυναμισμό της κατανάλωσης (π.χ. άνοδος των επιτοκίων) και να αποτρέψουν την πραγματοποίηση επενδύσεων. Βελτιωμένες οι επιχειρηματικές προβλέψεις. Απαισιόδοξοι οι καταναλωτές Οι εκτιμήσεις και οι προβλέψεις των επιχειρήσεων, όπως καταγράφονται από τις έρευνες Οικονομικής Συγκυρίας του ΙΟΒΕ, παρουσιάζουν συνεχή βελτίωση τους πρώτους πέντε μήνες του 2006 και τείνουν να επανέλθουν στα επίπεδα που είχαν πριν από τη μεγάλη υποχώρηση που παρουσίασαν μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Η βελτίωση αυτή που απεικονίζεται στην άνοδο του Δείκτη Επιχειρηματικού Κλίματος ενισχύει την πρόβλεψη ότι η ανάπτυξη θα διατηρήσει τον δυναμισμό της και το 2006. Σε αντίθεση με τη σαφή βελτίωση του κλίματος που καταγράφεται στους παραγωγικούς τομείς, οι απόψεις των καταναλωτών παραμένουν και τους πρώτους μήνες του 2006 δυσμενείς, με το Δείκτη Εμπιστοσύνης Καταναλωτών να κινείται σε επίπεδα χαμηλότερα και από εκείνα του 2005. Η απαισιοδοξία των καταναλωτών προκύπτει από τις προβλέψεις τους για όλα τα ζητούμενα που ερωτώνται, με ιδιαίτερη έμφαση στις αρνητικές προβλέψεις που διατυπώνουν τόσο για τη δική τους οικονομική κατάσταση, όσο

10 και για την οικονομική κατάσταση της χώρας τους προσεχείς 12 μήνες. Η συνεπής εφαρμογή των διαρθρωτικών αλλαγών, προϋπόθεση της επιτυχίας τους Στον τομέα των διαρθρωτικών αλλαγών έ- χουν μέχρι στιγμής εξαγγελθεί, ή έχουν αρχίσει να εφαρμόζονται μια σειρά αποφάσεις. Οι αποφάσεις αυτές πιθανώς συνέβαλαν στη βελτίωση του κλίματος που καταγράφεται. Η ουσιαστική τους όμως επίπτωση θα αρχίσει να γίνεται αισθητή όταν ενεργοποιηθούν πλήρως. Κρίσιμο ζήτημα συνεπώς είναι η εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων, χωρίς ουσιώδεις αλλαγές και μέσα στα χρονοδιαγράμματα που έχουν τεθεί. Η πορεία πάντως προς αυτή την κατεύθυνση υπόκειται σε α- βεβαιότητες που συνδέονται κυρίως με το ενδεχόμενο ενός «πολιτικού κύκλου», υπό την επήρεια κατ αρχάς, των επικείμενων δημοτικών εκλογών και σε μακροχρονιότερο ορίζοντα με την προσέγγιση των εθνικών εκλογών. Ευνοϊκή πορεία των δημοσιονομικών μεγεθών το α τρίμηνο του 2006 Το 2005 υπήρξε σημαντική πρόοδος στη δημοσιονομική προσαρμογή που αποτυπώθηκε στον περιορισμό του ελλείμματος της κεντρικής κυβέρνησης στο 4,3% του ΑΕΠ από 6,6% του ΑΕΠ που είχε διαμορφωθεί το 2004. Για το 2006 έχει τεθεί ο νέος φιλόδοξος στόχος του περαιτέρω περιορισμού του ελλείμματος σε επίπεδα κάτω του 3%. Η πρόβλεψη αυτή υπόκειται σε αβεβαιότητες που αφορούν τόσο την πορεία των δαπανών, όσο και την πορεία των εσόδων. Ωστόσο, τα στοιχεία για την εκτέλεση του Προϋπολογισμού το α τρίμηνο του 2006 είναι ενθαρρυντικά, καθώς δείχνουν σημαντική αύξηση των εσόδων και μείωση των δαπανών. Εξάλλου, και οι προβλέψεις των διεθνών οργανισμών αναφέρονται τώρα με ενισχυμένη βεβαιότητα στο ενδεχόμενό το έλλειμμα να μην υπερβεί το 3% του ΑΕΠ το 2006 Η εξέλιξη του πληθωρισμού Οι πρώτοι μήνες του 2006 χαρακτηρίζονται από επιβράδυνση του ρυθμού ανόδου των τιμών σε σχέση με το 2005, παρά την αύξηση των τιμών του πετρελαίου στο διεθνές περιβάλλον. Η επιβράδυνση αυτή α- ναμένεται να χαρακτηρίσει ολόκληρο το 2006, εάν δεν προκύψουν εξαιρετικά εντονότερες αυξήσεις στην τιμή του πετρελαίου και προέρχεται κυρίως από τις τιμές των υπηρεσιών που αυξάνονται βραδύτερα, ενώ οι τιμές των αγαθών αυξάνονται με τον ρυθμό του 2005. Σημαντική επιβράδυνση παρουσιάζει και ο δομικός ωστόσο πληθωρισμός γεγονός που επιβεβαιώνει την καθοριστική επίδραση των καυσίμων. Οι αιτίες για αυτήν τη θετική εξέλιξη εντοπίζονται: α) στην περιορισμένη μετακύλιση από τις επιχειρήσεις του κόστους από την άνοδο των τιμών του πετρελαίου στις τελικές τιμές, β) στις ηπιότερες πιέσεις από την ισχυρή πάντως α- κόμα (λόγω ιδιωτικής κατανάλωσης) εγχώρια ζήτηση γ) την υποχώρηση των τιμών στα εισαγόμενα είδη και δ) την ανάκαμψη του ευρώ μετά την υποχώρησή του σε σχέση με το δολάριο το 2005. Παρά τις θετικές αυτές εξελίξεις η Ελλάδα εξακολουθεί να εμφανίζει πολύ υψηλότερο

11 πληθωρισμό σε σχέση με τον μέσο ευρωπαϊκό, καθώς οι αιτίες που δημιουργούν αυτήν την απόκλιση δεν έχουν εκλείψει. Από την άλλη πλευρά ο κύκλος ανόδου των επιτοκίων που έχει ξεκινήσει η ΕΚΤ, οδηγεί σε άμβλυνση των ασύμμετρων πληθωριστικών πιέσεων. Με τις κινήσεις της ΕΚΤ σηματοδοτείται μία λιγότερο χαλαρή νομισματική πολιτική που ενδεχομένως να συγκλίνει με τον κύκλο της ελληνικής οικονομίας και να εξυπηρετεί στην κατεύθυνση της συγκράτησης των - εντονότερων από την υπόλοιπη Ευρώπη πληθωριστικών πιέσεων. Σε κάθε περίπτωση ο πληθωρισμός αναμένεται το 2006 να κινηθεί στα επίπεδα του 3,2%, εξέλιξη που δεν δημιουργεί προϋποθέσεις ουσιαστικής σύγκλισης με τον μέσο πληθωρισμό της Ευρωζώνης.

12 2 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 2.1 Τάσεις και Προοπτικές της Διεθνούς Οικονομίας Η Παγκόσμια Οικονομία Το 2005 η παγκόσμια οικονομία διατήρησε υψηλό ρυθμό ανάπτυξης με το παγκόσμιο ΑΕΠ να αυξάνεται κατά 4,6% έναντι 5,1% το 2004. Το 2006 παρά τις αντίξοες συνθήκες που δημιουργούνται από τις υ- ψηλότερες τιμές του πετρελαίου 1 και την αυστηρή νομισματική πολιτική διεθνώς, εκτιμάται ότι η δραστηριότητα θα παραμείνει σε υψηλά επίπεδα και ο ρυθμός ανάπτυξης προβλέπεται ότι θα διατηρηθεί στο 4,6%, σύμφωνα με τις προβλέψεις της Ε. Επιτροπής (Spring forecasts 2006) ενώ μικρή επιβράδυνση προβλέπεται για το 2007 (4,3%). Οι υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης της παγκόσμιας οικονομίας τα τελευταία χρόνια συνδέονται άμεσα, με την επιτάχυνση του παγκόσμιου εμπορίου, το οποίο προβλέπεται ότι θα αυξηθεί κατά 7-8% το 2006 και 2007 από 6,6% το 2005. Τα εξαιρετικώς χαμηλά ονομαστικά και πραγματικά μακροπρόθεσμα επιτόκια, η βελτίωση της κερδοφορίας και της χρηματοοικονομικής κατάστασης των επιχειρήσεων, ο δυναμισμός των οικονομιών, κυρίως της Κίνας και δευτερευόντως της Ινδίας και τέλος, η αύξηση της αξίας των περιουσιακών στοιχείων των νοικοκυριών, λόγω της ανόδου των τιμών στις αγορές ακινήτων, ομολόγων και μετοχών σε αρκετές οικονομίες, 1 Η Ε. Επιτροπή προβλέπει μέση τιμή του Brend 68,9 δολ./β για το 2006 και 71 δολ./β για το 2007. αποτελούν τους παράγοντες που συνέβαλαν θετικά στην παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη το 2005 και αντιστάθμισαν σημαντικά την αρνητική επίδραση της αύξησης της τιμής του πετρελαίου. Η παγκόσμια οικονομία τροφοδοτείται σαφώς από τη δυναμική της οικονομίας των ΗΠΑ, η οποία το 2005 μεγεθύνθηκε με ρυθμό 3,5%, λόγω της ισχυρής ιδιωτικής κατανάλωσης και του υψηλού ρυθμού των επενδύσεων. Για το 2006 η Ε. Επιτροπή προβλέπει όμως ρυθμό ανάπτυξης στο 3,2%, ενώ για το 2007 η επιβράδυνση θα είναι ακόμα μεγαλύτερη με το ρυθμό να περιορίζεται κάτω από 3,0%. Επιπλέον, το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών της χώρας θα διευρυνθεί περαιτέρω το 2006 και 2007 και θα αγγίξει το 7% του ΑΕΠ και τα 900 δισ. δολ. Το 2005 η οικονομία της Ιαπωνίας σημείωσε την ταχύτερη άνοδο των τελευταίων πέντε ετών (2,7%) με κινητήριο μοχλό την ιδιωτική εγχώρια ζήτηση και εν μέρει την άνοδο των επενδύσεων, ενώ συνεισέφεραν σημαντικά και οι καθαρές εξαγωγές. Για το 2006 η Ε. Επιτροπή αναμένει περίπου την ίδια οικονομική δραστηριότητα με το ρυθμό ανάπτυξης να κινείται στο επίπεδο του 2,8% και το παγκόσμιο οικονομικό περιβάλλον και την εγχώρια ζήτηση να παραμένουν «στυλοβάτες» αυτής της α- νάπτυξης. Το ΑΕΠ της Κίνας αναθεωρήθηκε προς τα πάνω το Δεκέμβριο του 2005, κυρίως λόγω επανεκτίμησης του μεγέθους του τομέα των υπηρεσιών. Η άνοδος του ΑΕΠ το

13 2005 εκτιμάται στο 9,9% (από 10,1% το 2004) και αποδίδεται κυρίως στην ενισχυμένη ιδιωτική κατανάλωση και στις καθαρές εξαγωγές. Για το 2006 και 2007 οι προβλέψεις για το ρυθμό ανάπτυξης είναι 9,5% και 9,0% αντίστοιχα, με την επιβράδυνση να προέρχεται κυρίως από τη μείωση των καθαρών εξαγωγών ως απόρροια και της αντίστοιχης επιβράδυνσης της α- μερικανικής οικονομίας. Η Ρωσία παρουσιάζει το 2005 ρυθμό α- νάπτυξης 6,4%, όταν τα προηγούμενα χρόνια ο ρυθμός αυτός ξεπερνούσε το 7,0%. Η επιβράδυνση αποδίδεται κυρίως στην αρνητική συνεισφορά του εξωτερικού τομέα της οικονομίας, παρά την αύξηση των τιμών ενέργειας, ενώ η εγχώρια ζήτηση παρέμεινε εύρωστη τόσο σε επίπεδο κατανάλωσης, όσο και επένδυσης. Τα πλεονάσματα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών και του εμπορικού ισοζυγίου αυξήθηκαν περαιτέρω - λόγω της βελτίωσης των όρων εμπορίου και παρά την αύξηση του όγκου των εισαγωγών - με το πρώτο να υπερβαίνει για δεύτερη συνεχή χρονιά το 10% του ΑΕΠ. Το 2006 και 2007 η Ε. Ε- πιτροπή αναμένει οι τάσεις του 2005 να διατηρηθούν. Προβλέπει ανάπτυξη στο 6%, η οποία θα βασιστεί και πάλι στην εγχώρια ζήτηση που θα ενισχυθεί περαιτέρω από την αύξηση των εισοδημάτων. Πίνακας 2.1 Διεθνές Περιβάλλον Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ετήσια % μεταβολή, σε πραγματικές τιμές) 2004 2005 2006 2007 ΑΕΠ ΗΠΑ 4,2 3,5 3,2 2,7 Ιαπωνία 2,3 2,7 2,8 2,4 Ασία (εκτός Ιαπωνίας) 8,1 7,9 7,7 7,5 εκ των οποίων Κίνα 10,1 9,9 9,5 9,0 ASEAN4+Κορέα 6,6 5,8 5,4 4,9 ευρωζώνη ΕΕ-25 Υποψήφιες χώρες (στην ΕΕ) 8,2 6,4 5,6 5,4 Κοινοπολιτεία Ανεξάρτητων Κρατών (CIS) 8,4 6,7 6,5 6,3 εκ των οποίων Ρωσία 7,2 6,4 6,1 5,9 ΜΕΝΑ 5,8 5,4 5,2 5,0 Λατινική Αμερική 5,5 4,3 4,3 3,7 Υποσαχάρια Αφρική 4,9 5,0 6,0 5,5 Παγκόσμια οικονομία 5,1 4,6 4,6 4,3 Παγκόσμια οικονομία (εκτός ΕΕ-25) 5,8 5,4 5,2 4,9 Παγκόσμιο Εμπόριο Παγκόσμιες εισαγωγές 11,3 7,1 8,5 7,1 Παγκόσμιες εισαγωγές (εκτός ΕΕ-25) 13,3 8,2 9,8 8,2 Εξαγωγές εκτός ΕΕ-25 12,1 9,0 9,8 8,1 ASEAN4: Ινδονησία, Μαλαισία, Φιλιππίνες, Ταϊλάνδη. Υποψήφιες χώρες: Βουλγαρία, Κροατία, Ρουμανία, Τουρκία. ΜΕΝΑ (Middle East & North Africa): Αλγερία, Μπαχρέιν, Αίγυπτος, Ιράν, Ιράκ, Ισραήλ, Ιορδανία, Κουβέιτ, Λίβανος, Λιβύη, Μαρόκο, Ομάν, Κατάρ, Σαουδική Αραβία, Συρία, Τυνησία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Υεμένη. Ασία: Όλες οι χώρες εκτός Ιαπωνίας και ασιατικών ΜΕΝΑ χωρών. Υποσαχάρια Αφρική: Όλες οι χώρες εκτός αφρικανικών ΜΕΝΑ χωρών. Πηγή: European Commission, Economic Forecasts, Spring 2006.

14 Η οικονομική ανάπτυξη των υπολοίπων χωρών της πρώην ΕΣΣΔ υποχώρησε από ρυθμό 11% το 2004 σε 7% το 2005, επηρεαζόμενη κυρίως από τη ραγδαία επιδείνωση των επιδόσεων της Ουκρανικής οικονομίας (ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ 2,4% το 2005, από 12,1% το προηγούμενο έτος), η οποία οφείλεται στην αρνητική πορεία των όρων εμπορίου που οδήγησε σε περιορισμό του πλεονάσματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών στο μισό και σε υποχώρηση των επενδύσεων. Η καλύτερη επίδοση μεταξύ των οικονομιών αυτής της περιοχής ήταν του Αζερμπαϊτζάν με ρυθμό ανάπτυξης γύρω στο 24%, ο οποίος μάλιστα, σύμφωνα με την Ε. Επιτροπή, δεν προβλέπεται να επιβραδυνθεί πριν από το 2008. Η οικονομική ανάπτυξη των υπολοίπων χωρών κυμαίνεται στο 5-8%, ενώ ό- λες μαζί οι χώρες μαζί με τη Ρωσία, αποτελούν τη δεύτερη πιο γρήγορη σε ανάπτυξη περιοχή του κόσμου μετά την Ανατολική Ασία. Στη Λατινική Αμερική η ανάπτυξη παρέμεινε ισχυρή και το 2005 με ρυθμό ανόδου 4,3%, ο οποίος όμως είναι χαμηλότερος από το 5,5% του προηγούμενου έτους. Η μεγαλύτερη επιδείνωση σημειώθηκε στη Βραζιλία και σε μικρότερη έκταση στο Μεξικό, ενώ στον αντίποδα βρέθηκαν η Αργεντινή, η Χιλή, η Κολομβία, το Περού και η Βενεζουέλα, που διατήρησαν καλές επιδόσεις. Πρόσθετα στοιχεία για το οικονομικό κλίμα στην παγκόσμια οικονομία παρέχονται από τα αποτελέσματα της έρευνας World Economic Survey του Ινστιτούτου IFO της Γερμανίας, η οποία διεξάγεται σε τριμηνιαία βάση σε 91 χώρες. Με βάση τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία (Μάιος 2006), από το τελευταίο τρίμηνο του 2005 καταγράφεται θετική τάση στο Δείκτη Οικονομικού Κλίματος (αύξηση 1,8 μονάδες) η οποία συνεχίζεται επιταχυνόμενη και στις αρχές του 2006. Η βελτίωση αυτή αναμένεται να διατηρηθεί καθ όλη τη διάρκεια του 2006, καθώς η άνοδος του δείκτη αποδίδεται, όχι μόνο στις θετικότερες εκτιμήσεις για την τρέχουσα οικονομική κατάσταση, αλλά και στις αυξημένες προσδοκίες για ολόκληρο το έτος. Πίνακας 2.2 IFO - Εκτιμήσεις για την παγκόσμια οικονομία (Δείκτες, 1995=100) Τρίμηνο / Έτος II/04 III/04 IV/04 Ι/05 ΙI/05 III/05 IV/05 I/06 IΙ/06 Οικονομικό Κλίμα 110,1 109,2 103,8 101,1 97,5 97,5 99,3 109,2 111,0 Παρούσα Κατάσταση 95,0 102,3 105,9 102,3 96,8 93,2 98,6 109,6 113,2 Προσδοκίες 124,6 115,8 101,8 100,0 98,2 101,8 100,0 108,8 108,8 Πηγή: IFO, World Economic Survey, WES 2/2006. Πίνακας 2.3 IFO - Δείκτης οικονομικού κλίματος στις οικονομικές ζώνες (1995=100) Τρίμηνο / Έτος II/04 III/04 IV/04 Ι/05 ΙI/05 III/05 IV/05 I/06 ΙI/06 Βόρεια Αμερική 121,0 120,1 103,3 106,8 104,2 111,3 99,8 110,4 114,8 Δυτική Ευρώπη 95,5 99,8 94,7 90,4 83,6 81,0 88,7 99,8 104,9 Ασία 123,1 112,0 106,5 103,7 104,6 104,6 109,3 115,7 114,8 Πηγή: IFO, World Economic Survey, WES 2/2006

15 Ευνοϊκό κλίμα σημειώνεται σε όλες τις υπό εξέταση οικονομικές περιοχές. Πιο συγκεκριμένα, στη Δυτική Ευρώπη ο δείκτης της γενικότερης οικονομικής κατάστασης βελτιώθηκε το Μάιο για τρίτο συνεχές τρίμηνο, ενώ θετική είναι η εικόνα σε όλες τις επιμέρους χώρες που συνθέτουν το δείκτη αυτής της περιοχής. Η τρέχουσα οικονομική κατάσταση χαρακτηρίζεται ικανοποιητική και οι προβλέψεις για το μέλλον είναι έντονα αισιόδοξες. φάση υστερούν σε οικονομική επίδοση, διατυπώνουν αισιόδοξες προσδοκίες για το οικονομικό κλίμα στο επόμενο εξάμηνο. Στη Βόρεια Αμερική ενισχύεται ο Δείκτης Οικονομικού Κλίματος κατά 15 μονάδες από το τελευταίο τρίμηνο του 2005, λόγω τόσο θετικότερων προβλέψεων για την τρέχουσα οικονομική κατάσταση, όσο και αυξημένων προσδοκιών για το δεύτερο εξάμηνο του 2006. Στην Ανατολική Ευρώπη, μετά από δύο χρόνια «νωχελικών» προσδοκιών, σύμφωνα με τα στοιχεία του Ιανουαρίου, το κλίμα αλλάζει και οι προβλέψεις που διατυπώνονται για την εξέλιξη της οικονομίας το πρώτο εξάμηνο του 2006 είναι αισιόδοξες. Στην Ευρωζώνη, ο Δείκτης Οικονομικού Κλίματος διατηρεί την ανοδική πορεία που έχει ξεκινήσει από τα μέσα του 2005 και στο δεύτερο τρίμηνο του 2006 διαμορφώνεται στο υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων πέντε ετών. Η εξέλιξη αυτή αντανακλά κυρίως τις θετικότερες εκτιμήσεις των κρατών με εξαίρεση την Ιταλία και την Πορτογαλία - για την τρέχουσα οικονομική κατάσταση (για πρώτη φορά μετά το 2001 εκτιμάται ως «ικανοποιητική»), ενώ αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι όλες οι χώρες, ακόμη και αυτές που στην παρούσα Στις Ασιατικές χώρες, το πρώτο τρίμηνο του 2006 ο Δείκτης Οικονομικού Κλίματος αυξήθηκε για τρίτη συνεχή φορά και έφτασε τις 115,7 μονάδες (από 109,3 μονάδες τον Οκτώβριο), με την ισχυρή εγχώρια ζήτηση να στηρίζει τις θετικές εκτιμήσεις για την τρέχουσα και βραχυπρόθεσμη οικονομική δραστηριότητα, ενώ το δεύτερο τρίμηνο υποχώρησε οριακά (κατά 0,9 μονάδες). Στις χώρες της πρώην ΕΣΣΔ το οικονομικό κλίμα παραμένει ευνοϊκό, ενισχυμένο και από την ανοδική πορεία του πετρελαϊκού τομέα. Τέλος, στη Λατινική Αμερική το οικονομικό κλίμα βελτιώνεται οριακά με θετικότερες βραχυπρόθεσμες προβλέψεις και ε- πίπεδα τρέχουσας οικονομικής κατάστασης «ανώτερα του ικανοποιητικού». Πίνακας 2.4 IFO - Εκτιμήσεις για την οικονομία της Ευρωζώνης (Δείκτες, 1995=100) Τρίμηνο / Έτος II/04 III/04 IV/04 Ι/05 ΙI/05 III/05 IV/05 Ι/06 ΙΙ/06 Οικονομικό Κλίμα 89,8 96,6 89,8 85,6 78,8 78,8 84,8 99,2 103,4 Παρούσα Κατάσταση 63,6 76,6 84,1 74,8 65,4 59,8 67,3 86,0 97,2 Προσδοκίες 111,6 113,2 94,6 94,6 89,9 94,6 99,2 110,1 108,5 Πηγή: IFO, World Economic Survey, WES 2/2006.

16 Συμπερασματικά, οι προοπτικές για την παγκόσμια οικονομία το 2006 είναι θετικές, με τους παράγοντες που ευνόησαν την ανάπτυξη το 2004-2005 να διατηρούνται και το 2006. Ωστόσο, οι διακυμάνσεις της διεθνούς τιμής του πετρελαίου, οι έντονες μακροοικονομικές ανισορροπίες και διαφορές μεταξύ των χωρών, καθώς και η πιθανή αύξηση των επιτοκίων (ήδη η Ομοσπονδιακή Κεντρική Τράπεζα αύξησε κατά 0,25% το βασικό δανειστικό επιτόκιο, το οποίο διαμορφώθηκε έτσι στο 5%, το υψηλότερο επίπεδο μετά τον Απρίλιο του 2001) αποτελούν σημαντικούς παράγοντες κινδύνου, όσον αφορά στη διατήρηση των υψηλών ρυθμών ανόδου της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας. Η Ευρωπαϊκή Οικονομία Στην ΕΕ-25 και στην ευρωζώνη, ο ρυθμός ανάπτυξης επιβραδύνθηκε το 2005 και διαμορφώθηκε σε μέσα ετήσια επίπεδα 1,6% και 1,3% αντίστοιχα (από 2,4% και 2,0% αντίστοιχα το προηγούμενο έτος). Η επιβράδυνση αποδίδεται στη μεγάλη αύξηση των τιμών του πετρελαίου, στην ανατίμηση του ευρώ το 2004 (οι επιπτώσεις της οποίας εμφανίστηκαν το 2005) 2, καθώς και στην επιβράδυνση της παγκόσμιας ζήτησης το πρώτο εξάμηνο του 2005. Η άνοδος της τιμής του πετρελαίου αποτέλεσε και τον κύριο παράγοντα διατήρησης του πληθωρισμού πάνω από το επίπεδο του 2% (2,2% μέσο ετήσιο επίπεδο) κατά το μεγαλύτερο μέρος του 2005. 2 Το ευρώ υποχώρησε το 2005 στις αγορές συναλλάγματος, μετά από τέσσερα χρόνια συνεχούς ανοδικής πορείας. Αυτή η υποχώρηση αναμένεται να ενισχύσει μεσοπρόθεσμα την οικονομική δραστηριότητα στην ζώνη του ευρώ. Στις δημοσιονομικές εξελίξεις, το 2005, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης εκτιμάται ότι μειώθηκε στο 2,3% του ΑΕΠ στην ΕΕ-25 (2,4% του ΑΕΠ στην ευρωζώνη) από 2,6% του ΑΕΠ (2,8% του ΑΕΠ) το 2004. Μείωση ελλείμματος εμφάνισαν η Γαλλία, Γερμανία, Ολλανδία και Ελλάδα, ενώ στον αντίποδα, με σημαντική μάλιστα αύξηση του ελλείμματός τους, βρέθηκαν η Ιταλία και η Πορτογαλία. Η Ε. Επιτροπή στις εαρινές προβλέψεις της (βλέπε Πίνακα 2.5) εκτιμά για το 2006 και 2007 επιτάχυνση της οικονομικής δραστηριότητας με ρυθμό άνω του 2%. Οι προβλέψεις αυτές στηρίζονται, τόσο σε εκτιμήσεις για ακόμα πιο ισχυρή εγχώρια ζήτηση, όσο και σε προσδοκίες για ακόμα μεγαλύτερη θετική συνεισφορά του εξωτερικού τομέα της ευρωπαϊκής οικονομίας. Η καλή χρηματοοικονομική κατάσταση των επιχειρήσεων και η αισιόδοξη επιχειρηματική συγκυρία που διαμορφώνεται από τις αρχές του 2006, αναμένεται να τονώσει τις επενδύσεις κατά 4,4% στην ΕΕ- 25 (4,2% στην ευρωζώνη), ενώ και η κατανάλωση αναμένεται να ενισχυθεί οριακά. Σε ό,τι αφορά την αγορά εργασίας, η α- πασχόληση, τόσο στην ΕΕ-25, όσο και στην ευρωζώνη, προβλέπεται ότι θα αυξηθεί κατά 0,9% το 2006 και κατά 0,8% το 2007, ποσοστά που αντιστοιχούν σε πάνω από 3,5 εκατ. νέες θέσεις εργασίας στην ΕΕ και περίπου 2,5 εκατ. νέες θέσεις στην ευρωζώνη. Η ανεργία στην ΕΕ θα υποχωρήσει σταδιακά στο 8,5% (8,4% στην ευρωζώνη) το 2006, πριν υποχωρήσει ακόμη περισσότερο, στο 8,2% το 2007.

17 Στα δημοσιονομικά μεγέθη, μετά και την πολύ καλύτερη από την αναμενόμενη επίδοσή τους το 2005, οι εξελίξεις στο άμεσο μέλλον υπό το πρίσμα όχι μεγάλων αλλαγών πολιτικής - διαγράφονται θετικές. Το 2006 το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης δε θα αυξηθεί πάνω από 2,3% του ΑΕΠ στην ΕΕ-25 (2,4% στην ευρωζώνη) και το 2007 αναμένεται να υποχωρήσει οριακά στο 2,2% του ΑΕΠ (2,3% στην ευρωζώνη). Σε επίπεδο χωρών, πέντε οικονομίες της ευρωζώνης παρουσιάζουν την τρέχουσα περίοδο υπερβολικό έλλειμμα: η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιταλία, η Πορτογαλία και η Ελλάδα. Στη Γαλλία, το έλλειμμα θα επανέλθει στο 3% του ΑΕΠ το 2006 (το 2005 εκτιμάται κάτω από το επίπεδο του 3%) και θα ανέβει ακόμη περισσότερο το 2007. Στην Ιταλία, εάν δεν υπάρξει αλλαγή πολιτικής, όχι μόνο δεν είναι εφικτός ο περιορισμός του ελλείμματος κάτω από το 4%, αλλά θα σημειωθεί και περαιτέρω αύξηση τον επόμενο χρόνο. Στο ίδιο πλαίσιο, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης της Πορτογαλίας αναμένεται να φτάσει το 4,9% του ΑΕΠ το 2007, όταν μάλιστα τα περιθώρια που της έχουν δοθεί για διόρθωση είναι μέχρι το 2008. Σε αντίθεση με την Ιταλία και την Πορτογαλία, οι προβλέψεις της Ε. Επιτροπής για Γερμανία και Ελλάδα είναι πιο ενθαρρυντικές. Για τη μεν πρώτη προβλέπει, μέχρι το 2007, επίτευξη του στόχου για μείωση του ελλείμματος κάτω από το 3%, για τη δε δεύτερη, δίδει μεν έλλειμμα κάτω του 3% το 2006, εν τούτοις κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για λήψη επιπλέον μέτρων, περισσότερο διαρθρωτικών και πιο μόνιμων, προκειμένου να διατηρηθεί η διόρθωση του ελλείμματος και το 2007. Πίνακας 2.5 Βασικά Οικονομικά Μεγέθη (ΕΕ-25, Ευρωζώνη) ΕΕ-25 Ευρωζώνη 2004 2005 2006 2007 2004 2005 2006 2007 ΑΕΠ 2,4 1,6 2,3 2,2 2,0 1,3 2,1 1,8 Κατανάλωση 2,0 1,5 1,9 1,7 1,5 1,3 1,7 1,4 Επενδύσεις 3,0 2,9 4,4 3,1 2,3 2,2 4,2 2,4 Απασχόληση 0,6 0,8 0,9 0,8 0,6 0,7 0,9 0,8 Ανεργία (% του εργατικό δυναμικού) Πληθωρισμός (μεταβολή ΕνΔΤΚ) Ισοζύγιο Γενικής Κυβέρνησης (% του ΑΕΠ) Χρέος Γενικής Κυβέρνησης (% του ΑΕΠ) Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών (% του ΑΕΠ) 9,1 8,7 8,5 8,2 8,9 8,6 8,4 8,2 2,1 2,2 2,1 2,2 2,1 2,2 2,2 2,2-2,6-2,3-2,3-2,2-2,8-2,4-2,4-2,3 62,4 63,4 63,2 62,9 69,8 70,8 70,5 70,1 0,0-0,3-0,9-0,7 0,5 0,1-0,5-0,3 Πηγή: European Commission, Economic Forecasts, Spring 2006 (στοιχεία μέχρι τις 24 Απριλίου 2006).

18 2.2 Το οικονομικό περιβάλλον στην Ελλάδα Το οικονομικό κλίμα Από τα τέλη του 2005 είχαν εντοπισθεί ενδείξεις βελτίωσης του οικονομικού κλίματος τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι ενδείξεις αυτές ισχυροποιούνται τους πρώτους μήνες του 2006. Συγκεκριμένα: Στην Ευρωζώνη ο Δείκτης Οικονομικού Κλίματος παρουσιάζει συνεχή ανοδική πορεία μέχρι και τον Μάιο του 2006 για τον οποίο υπάρχουν στοιχεία. Τον μήνα αυτό ο Δείκτης έφθασε τις 106,7 μονάδες, που είναι η υψηλότερη τιμή του των πέντε τελευταίων ετών. Πίνακας 2.6 Βραχυχρόνιοι Δείκτες Οικονομικής Συγκυρίας Δείκτες Οικονομικού Κλίματος 1 Δείκτες Επιχειρηματικών Προσδοκιών 2 Δείκτης E.E-25 Ελλάδα Βιομηχανία Κατασκευές Λιανικό Εμπόριο Υπηρεσίες Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης 1 2001 101,1 107,1 105,1 131,9 100,2 100,9-26 2002 95,2 98,8 104,5 131,6 101,6 78,2-28 2003 94,1 93,1 100,9 132,7 110,5 84,0-39 2004 102,4 102,5 102,6 96,1 113,9 95,5-26 2005 99,7 88,9 95,7 73,5 105,4 94,9-34 Ιαν-05 103,0 94,2 95,6 69,3 109,8 93,3-32 Φεβ-05 101,8 92,3 98,4 62,0 101,4 90,9-32 Μαρτ-05 99,4 90,0 96,1 59,6 107,0 93,8-33 Απρίλ-05 97,6 91,4 97,7 70,6 108,1 97,0-35 Μάιος-05 97,2 86,5 94,3 93,7 106,1 97,7-31 Ιούν-05 96,8 83,3 92,0 82,7 104,7 95,0-36 Ιούλ-05 98,3 84,2 90,5 65,7 98,1 94,7-32 Αυγ-05 98,7 86,4 : : : : -33 Σεπτ-05 100,0 88,6 97,0 69,3 105,7 94,4-35 Οκτωβ-05 101,5 88,8 96,9 75,4 106,4 96,9-37 Νοεμ-05 100,8 88,7 95,6 81,7 103,6 96,8-36 Δεκεμ-05 101,2 92,1 98,4 78,8 108,8 93,2-36 Ιαν-06 102,3 93,9 99,3 87,9 110,0 92,2-31 Φεβ-06 104,1 94,5 103,2 94,9 118,7 90,5-36 Μαρτ-06 104,9 98,5 107,2 105,0 125,2 94,0-38 Απρίλ-06 108,1 99,0 106,4 95,6 121,4 101,8-40 Μάιος-06 108,2 102,6 108,3 99,7 114,2 112,7-36 1. Εποχικά εξομαλυμένα στοιχεία 2. Χωρίς εποχική εξομάλυνση Στο μέσο όρο των ετών 2001-2004 δεν λαμβάνεται υπόψη τιμή για τον Αύγουστο, όταν δεν διεξάγεται Έρευνα Οικονομικής Συγκυρίας Πηγή: 1 Ευρωπαϊκή Επιτροπή, DG ECFIN 2 ΙΟΒΕ

Ιαν-02 Μαϊ-02 Σεπ-02 Ιαν-03 Μαϊ-03 Σεπ-03 Ιαν-04 Μαϊ-04 Σεπ-04 Ιαν-05 Μαϊ-05 Σεπ-05 Ιαν-06 Μαϊ-06 19 120 Διάγραμμα 2.1 Δείκτης Οικονομικού Κλίματος 115 110 105 100 95 90 85 80 E.E Ελλάδα Μέσος Ό ρος Ε.Ε (1999-2005) Πηγή: DG ECFIN Ανοδική είναι η πορεία του Δείκτη Οικονομικού Κλίματος και στην Ελλάδα τους τελευταίους εννέα μήνες, έτσι τον Μάιο του 2006 ο δείκτης προσεγγίζει τις 102,6 μονάδες σε σύγκριση με 86,5 μονάδες τον Μάιο του 2005. Η βελτίωση του οικονομικού κλίματος στην Ελλάδα προέρχεται α- ποκλειστικά από τις πιο αισιόδοξες επιχειρηματικές προσδοκίες και εκτιμήσεις. Αντίθετα η αισιοδοξία δεν φαίνεται να αγγίζει τους καταναλωτές, οι εκτιμήσεις των ο- ποίων παραμένουν έντονα αρνητικές. Συγκεκριμένα: Στη Βιομηχανία η βελτίωση του Δείκτη Επιχειρηματικών Προσδοκιών άρχισε από τα μέσα του 2005 και εντάθηκε το 2006. Καθ όλη τη διάρκεια του τρέχοντος έτους ο δείκτης βελτιώνεται διαρκώς και τον Μάιο, τελευταίο μήνα για τον οποίο υπάρχουν στοιχεία, προσεγγίζει τις 108,3 μονάδες, που είναι η υψηλότερη τιμή του των τελευταίων δυο ετών. Η βελτίωση προέρχεται κυρίως από την εκτιμώμενη ισχυροποίηση της ζήτησης, όπως προκύπτει από τις εκτιμήσεις των επιχειρήσεων για το ύψος των παραγγελιών τους. Εξάλλου, ενδεικτική είναι και η μείωση του ποσοστού από 32% τον Ιανουάριο του 2006 σε 24% των επιχειρήσεων εκείνων που κρίνουν ότι κύριος ανασταλτικός παράγων της δραστηριότητας είναι η ανεπάρκεια της ζήτησης. Αξίζει δε να σημειωθεί ότι τον Απρίλιο του 2005 το ποσοστό των επιχειρήσεων που διατύπωνε αυτή την εκτίμηση ήταν πολύ υψηλότερο (39%). Εξάλλου, αυξάνει και το ποσοστό χρησιμοποίησης του εργοστασιακού δυναμικού, το οποίο κινείται καθ όλη τη διάρκεια του έτους σε επίπεδα υψηλότερα από εκείνα του 2005. Από τις εκτιμήσεις αυτές είναι σαφές ότι το κλίμα στην ελληνική βιομηχανία το πρώτο εξάμηνο του 2006 είναι αισθητά

20 βελτιωμένο σε σχέση με το προηγούμενο χρόνο. Άλλωστε και οι προβλέψεις για τις εξελίξεις τους προσεχείς μήνες είναι αισιόδοξες, γεγονός που επιτρέπει την εκτίμηση ότι το 2006 συνολικά το κλίμα στη βιομηχανία θα είναι θετικό. Το κλίμα στις Κατασκευές μετά τους Ο- λυμπιακούς Αγώνες κινήθηκε σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Πάντως και εδώ από τους τελευταίους μήνες του 2005 άρχισαν να διαφαίνονται στοιχεία βελτίωσης, τα οποία έγιναν περισσότερο αισθητά το 2006. Το Μάιο του 2006 ο Δείκτης Επιχειρηματικών Προσδοκιών στις κατασκευές προσέγγισε τις 100 μονάδες, ενώ τον ίδιο μήνα του 2005 ήταν 93,7 μονάδες. Η σχετική βελτίωση του κλίματος στις κατασκευές προέρχεται κυρίως από την υποχώρηση των αρνητικών προβλέψεων για την απασχόληση, η οποία τώρα εκτιμάται ότι θα αυξηθεί ε- λαφρά. Ανάλογες ενδείξεις παρέχονται και από τη συνεχή άνοδο των μηνών εξασφαλισμένης δραστηριότητας των κατασκευαστικών επιχειρήσεων, οι οποίοι υπερβαίνουν τους 14, ενώ πριν από ένα χρόνο ήταν κάτω από 10. Θα πρέπει ωστόσο να σημειωθεί ότι η βελτίωση που παρατηρείται στις κατασκευές εμφανίζει ακόμα διακυμάνσεις και εξακολουθεί να κινείται σε επίπεδα χαμηλότερα από τον μακροχρόνιο (1999-2005) μέσο όρο. Ισχυρή βελτίωση του κλίματος παρατηρήθηκε στο Λιανικό Εμπόριο και ο Δείκτης Προσδοκιών παρουσίασε τους πρώτους μήνες του 2006 έντονη ανοδική τάση, προσεγγίζοντας το Μάρτιο το υψηλότερο σημείο του των τελευταίων ετών. Η άνοδος του δείκτη οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις αισιόδοξες προβλέψεις για τις πωλήσεις που διατυπώνουν οι επιχειρήσεις του κλάδου. Το Μάιο οι προβλέψεις αυτές α- ποδυναμώθηκαν κάπως, παραμένουν ωστόσο σαφώς ανοδικές. Ανάλογη τέλος ήταν και η εξέλιξη του κλίματος στις Υπηρεσίες, όπου ο Δείκτης, μετά από διστακτική άνοδο στις αρχές του έτους, ενισχύεται σημαντικά τον Απρίλιο- Μάιο, ενώ παράλληλα αυξάνουν και τα ποσοστά των επιχειρήσεων που δηλώνουν ότι η δραστηριότητά τους εμφανίζεται τους τελευταίους μήνες ενισχυμένη. Σε αντίθεση με τη σαφή βελτίωση του κλίματος που καταγράφεται στους παραγωγικούς τομείς, οι απόψεις των καταναλωτών παραμένουν και τους πρώτους μήνες του 2006 δυσμενείς, με το Δείκτη Εμπιστοσύνης να κινείται σε επίπεδα χαμηλότερα και από εκείνα του 2005. Τον τελευταίο μήνα για τον οποίο υπάρχουν στοιχεία διαφαίνονται ωστόσο ενδείξεις περιορισμού των αρνητικών τάσεων και ο Δείκτης Εμπιστοσύνης αυξάνεται ελαφρά. Αυτό οφείλεται κατά βάση στον περιορισμό των απαισιόδοξων προβλέψεων για την ανεργία, η οποία εκτιμάται από τους καταναλωτές ότι θα αυξηθεί, αλλά με μικρότερη ένταση απ ότι προέβλεπαν τον προηγούμενο μήνα. Λιγότερο αρνητικές είναι επίσης και οι προβλέψεις τους για τις αποταμιεύσεις. Από την άλλη πλευρά δεν παρατηρείται διαφοροποίηση στις προβλέψεις των καταναλωτών, τόσο για τη δική τους οικονομική κατάσταση, όσο και για την οικονομική κατάσταση της χώρας τους προσεχείς 12 μήνες. Οι προβλέψεις παραμένουν το ίδιο απαισιόδοξες με αυτές των προηγούμενων μηνών.

Ιαν-03 Μαϊ-03 Σεπ-03 Ιαν-04 Μαϊ-04 Σεπ-04 Ιαν-05 Μαϊ-05 Σεπ-05 Ιαν-06 Μαϊ-06 Ιαν-03 Μαϊ-03 Σεπ-03 Ιαν-04 Μαϊ-04 Σεπ-04 Ιαν-05 Μαϊ-05 Σεπ-05 Ιαν-06 Μαϊ-06 Ιαν-03 Μαϊ-03 Σεπ-03 Ιαν-04 Μαϊ-04 Σεπ-04 Ιαν-05 Μαϊ-05 Σεπ-05 Ιαν-06 Μαϊ-06 Ιαν-03 Μαϊ-03 Σεπ-03 Ιαν-04 Μαϊ-04 Σεπ-04 Ιαν-05 Μαϊ-05 Σεπ-05 Ιαν-06 Μαϊ-06 21 Διάγραμμα 2.2 Δείκτης Επιχειρηματικών Προσδοκιών Βιομηχανία (1990=100) Κατασκευές (1990=100) 115 110 105 100 95 90 85 150 140 130 120 110 100 90 80 70 60 50 Λιανικό Εμπόριο (1993=100) Υπηρεσίες (1998=100) 130 125 120 115 110 105 100 95 90 120 110 100 90 80 70 60 50 Πηγή ΙΟΒΕ Η Οικονομική Πολιτική Οι βασικοί στόχοι της οικονομικής πολιτικής και για το 2006 είναι η ανάταξη της οικονομίας, η ενίσχυση της ανάπτυξης, η αύξηση της απασχόλησης και η δημοσιονομική προσαρμογή με κύριο άξονα δράσης την προώθηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων σε κρίσιμους τομείς της οικονομίας. Σύμφωνα με το ΥΠΟΙΟ, μέσα στο 2006 αναμένεται να αποδώσει καρπούς η υλοποίηση των παρακάτω μέτρων: (α) εξυγίανση των ΔΕΚΟ, (β) συμπράξεις Δημόσιου Ιδιωτικού

22 τομέα, (γ) αποκρατικοποιήσεις με εστίαση στον τραπεζικό κλάδο και (δ) εφαρμογή του νόμου 3427/2005 για τον ΦΠΑ στις νέες οικοδομές και του Φόρου Αυτομάτου Υπερτιμήματος στα ακίνητα 3. Παράλληλα προωθείται ο διάλογος για το ασφαλιστικό, ετοιμάζονται νομοθετικές ρυθμίσεις για φοροελαφρύνσεις μεταξύ των οποίων και αύξηση του αφορολόγητου ορίου, μείωση πέντε εκατοστιαίων μονάδων τόσο του κεντρικού φορολογικού συντελεστή (από 30% σε 25%), όσο και του ανώτατου φορολογικού συντελεστή (από 40% σε 35%) καθώς και κατάργηση του συντελεστή 15% του πρώτου κλιμακίου. Επιπλέον, στους νομοθετικούς στόχους του Υπουργείου για το έτος 2006 περιλαμβάνονται: (i) η προώθηση του Εθνικού Πλαισίου Στήριξης, που θα διασφαλίζει τη διαφάνεια και τους κανόνες για το Πρόγραμμα Δημόσιων Επενδύσεων, (ii) η αναμόρφωση του Νόμου Πλαισίου εν όψει του Δ Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης, (iii) η θεσμική ενίσχυση του Εθνικού Συμβουλίου Ε- ξαγωγών και η διεύρυνση του πεδίου δράσης του, (iv) η διαμόρφωση πλαισίου για την αξιοποίηση των ακινήτων του Δημοσίου, που θα επιτρέπει την πώληση και ε- παναμίσθωσή τους και τέλος, (v) η σύσταση της Γενικής Διεύθυνσης Σώματος Δημοσιονομικών Ελεγκτών. Η σταδιακή εφαρμογή και ενσωμάτωση αυτών των μεταρρυθμίσεων από το κοινωνικό και οικονομικό περιβάλλον θεωρείται ότι μπορεί να απελευθερώσει νέες δυνάμεις ανάπτυξης που μπορούν να βελτιώσουν την ελληνική οικονομία σε όρους ανταγωνιστικότητας, απασχόλησης και επιχειρη- 3 Για μια πιο αναλυτική περιγραφή των μέτρων και των στόχων τους βλέπε την προηγούμενη έκθεση Η Ελληνική Οικονομία 3/05. ματικότητας. Αν και τα αποτελέσματά τους δεν έχουν ποσοτικοποιηθεί ακόμα, η κινητικότητα και μόνο, μέσω αύξησης των προσδοκιών, συμβάλλει θετικά στη βελτίωση κυρίως του οικονομικού κλίματος. Η πλήρης ενεργοποίησή τους βέβαια, εντός του 2006, αποτελεί κρίσιμο στάδιο που θα αναδείξει, καταρχάς τον βαθμό με τον οποίο θα αφομοιώσουν οι οικονομικές μονάδες αυτές τις αλλαγές και εν συνεχεία την αποτελεσματικότητα και τις επιπτώσεις αυτών στην πράξη. Δημόσια Οικονομικά Η σημαντικότερη μεταβολή στα δημοσιονομικά μεγέθη κατά το έτος 2005 είναι ο περιορισμός του ελλείμματος της γενικής κυβέρνησης στο 4,3% του ΑΕΠ από 6,6% το 2004. Σημειώνεται όμως μια υπέρβαση σε σχέση με τον αρχικό στόχο που είχε τεθεί στον προϋπολογισμό του 2005, η οποία οφείλεται στη διαμόρφωση του ελλείμματος του τακτικού προϋπολογισμού σε ύψος 70% πάνω από το προβλεπόμενο επίπεδο του. Σε γενικές γραμμές, η επίτευξη των στόχων του Προϋπολογισμού του 2005 ήταν μάλλον ικανοποιητική και συνέβαλε στην εξυγίανση της δημοσιονομικής κατάστασης της χώρας. Οι αποκλίσεις που σημειώθηκαν από κάποιους στόχους αναδεικνύουν τα σημεία όπου υπάρχει υστέρηση και απαιτείται περαιτέρω ενίσχυση των προσπαθειών για βελτίωση. Στον προϋπολογισμό του 2006 φαίνεται η πρόθεση της κυβέρνησης να περιορίσει τον ρυθμό αύξησης των δημόσιων δαπανών από 4,8% στο 3,5%. Στον τομέα των

23 πρωτογενών δαπανών προβλέπεται αύξησή τους κατά 4,8%, λίγο μικρότερη δηλαδή από την αύξηση του 2005. Ωστόσο, αρκετά υψηλές παραμένουν οι αυξήσεις στις δαπάνες προσωπικού (6,1%), στις λειτουργικές δαπάνες (10,4%) και στις δαπάνες για επιχορηγήσεις (8,4%) και μόνο οι πιστώσεις για επιστροφές φόρων αναμένονται μειωμένες σε σχέση με το 2005. Α. Κεντρική Κυβέρνηση (δημοσιονομική βάση) Πίνακας 2.7 Δημοσιονομικά Ελλείμματα (Εκατ. ) 2002 2003 2004 Ετήσια στοιχεία Προϋπολογισμός 2005 2005* Προϋπολογισμός 2006 2003/02 2004/03 Ποσοστιαίες μεταβολές Προϋπολογισμός 2005*/04 2005/04 Ι. Εσοδα 1 41.051 41.704 44.949 49.710 47.525 52.240 1,6 7,8 10,6 5,7 9,9 1. Τακτικός προϋπολογισμός 39.048 39.881 42.055 46.310 44.760 48.750 4 2,1 5,5 10,1 6,4 8,9 2. Προϋπολογισμός δημόσιων επενδύσεων Προϋπολογισμός 2006/05* 2.003 1.823 2.894 3.400 2.765 3.490-9 58,7 17,5-4,5 26,2 Ίδια έσοδα 14 77 83 100... 90 450 7,8 20,5...... Έσοδα από ΕΕ 1.989 1.746 2.811 3.300... 3.400-12,2 61 17,4...... ΙΙ. Δαπανες 1 46.412 51.551 57.810 58.227 58.800 60.790 11,1 12,1 0,7 1,7 3,4 1.1 Τακτικός προϋπολογισμός 39.398 43.116 42.288 50.177 51.282 2 52.390 9,4 12,0 3,9 6,2 2,2 Τόκοι 9.134 9.416 9.464 9.800 9.774 9.600 3,1 0,5 3,6 3,3-1,8 1.2 Πρωτογενείς δαπάνες τακτικού προϋπολογισμού 2. Προϋπολογισμός δημόσιων επενδύσεων 30.264 33.700 38.824 40.377 41.508 42.790 11,4 15,2 4,0 6,9 3,1 7.014 8.435 9.522 8.050 7.518 8.400 20,3 12,9-15,5-21,0 11,7 ΙΙΙ. Έλλειμμα -5.361-9.847-12.861 3-8.517-11.275 3-8.550 4 - - - - - % του ΑΕΠ -3,8-6,4-7,7-4,8-6,2-4,4 - - - - - 1. Τακτικός προϋπολογισμός -350-3.235-6.233-3.867-6.522-3.640 - - - - - 2. Προϋπολογισμός δημόσιων επενδύσεων IV. Πρωτογενές Έλλειμμα (-) / πλεόνασμα (+) -5.011-6.612-6.628-4.650-4.753-4.910 - - - - - 3.773-431 -3.397 1.283-1.501 1.050 - - - - - % του ΑΕΠ 2,7-0,3-2,0 0,7-0,8 0,5 - - - - - Β. Γενική κυβέρνηση (εθνικολογιστική βάση) V. Έλλειμμα (% του ΑΕΠ) -4,9-5,7-6,6-2,8-4,3-2,6 - - - - - 1. Οι επιστροφές φόρων περιλαμβάνονται στις δαπάνες και δεν έχουν εκπέσει από τα έσοδα. 2. Περιλαμβάνονται δαπάνες ύψους 675 εκατ. ευρώ οι οποίες δεν περιλαμβάνονταν στις εκτιμήσεις για το 2005 που δημοσιεύθηκαν στη Εισηγητική Έκθεση του Προϋπολογισμού του 2006. 3. Περιλαμβάνεται επιχορήγηση στο ΤΑΠ-ΟΤΕ ύψους 220 εκατ.. 4. Περιλαμβάνονται έκτακτα έσοδα ύψους 1.100 εκατ. από μερισματικές αποδόσεις, εκχώρηση δικαιωμάτων του Δημοσίου και εκκαθάριση εσόδων της Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων. * Προσωρινά στοιχεία. Πηγές: Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών Γενικό Λογιστήριο του Κράτους και ΕΣΥΕ.

24 Παρά την αύξηση των δαπανών, ο προϋπολογισμός του 2006 θέτει ως στόχο τη μείωση του ελλείμματος της γενικής κυβέρνησης κάτω του 3% του ΑΕΠ. Έτσι, από το επίπεδο του 4,3% του ΑΕΠ το 2005, το Υπουργείο προβλέπει ότι θα επιτύχει μείωση του ελλείμματος στο 2,6% του ΑΕΠ το 2006, εκτίμηση πιο αισιόδοξη από αυτές της Ε. Επιτροπής και του ΟΟΣΑ που εκτιμούν ότι το έλλειμμα θα κινηθεί «επί ξυρού ακμής» το 2006 (στο 3,0% του ΑΕΠ). Για την επίτευξη αυτού του στόχου, ο προϋπολογισμός του 2006 προβλέπει, πέραν του περιορισμού των δαπανών και σημαντική άνοδο των εσόδων του τακτικού προϋπολογισμού της τάξης του 8,9% (4 δισ. ). Γίνεται επομένως φανερό ότι ίσως να αναζητηθούν εργαλεία φορολογικής πολιτικής προκειμένου να υλοποιηθεί αυτή η σημαντική αύξηση των εσόδων. Οι εισπράξεις από ΦΠΑ προβλέπεται να αυξηθούν κατά 7,2%, από φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων κατά 6,9% και από τη φορολογία κατανάλωσης υγρών καυσίμων κατά 15,1% (με αύξηση του σχετικού συντελεστή κατά 5% περίπου, προκειμένου μέχρι το 2009 να συγκλίνει με το επίπεδο που προβλέπει η σχετική οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης). Οι μεγάλες αυτές αυξήσεις των φορολογικών ε- σόδων στηρίζονται στην πρόβλεψη για ονομαστική αύξηση του ΑΕΠ κατά 7,4% και σύμφωνα με την εισηγητική Έκθεση του Προϋπολογισμού του 2006 θα προέλθουν από την ένταση των ελέγχων φοροδιαφυγής και όχι από την επιβολή νέων φόρων ή την αύξηση υφισταμένων (πλην βεβαίως της αύξησης του ειδικού φόρου κατανάλωσης καυσίμων και της αύξησης των Συντελεστών Καθαρού Κέρδους). Στο πλαίσιο αυτό, έσοδα ύψους περίπου 400 εκατ. αναμένεται να ενισχύσουν τον προϋπολογισμό του 2006, μέσω της μείωσης του μετοχικού κεφαλαίου του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου και επιπλέον 450 εκατ. θα αποδώσει η αύξηση του συντελεστή προκαταβολής φόρου εισοδήματος των επιχειρήσεων: από 60% στο 80% για τις τράπεζες και από 55% σε 65% για τις υπόλοιπες επιχειρήσεις 4. Σημειώνεται επίσης, ότι για πρώτη φορά στον προϋπολογισμό εισάγονται έκτακτα μη φορολογικά έσοδα ύψους 1,1 δισ., τα οποία αντικαθιστούν εν μέρει τη ματαιωθείσα τιτλοποίηση εσόδων ύψους 1,8 δισ. ευρώ που είχε περιληφθεί στο προσχέδιο του Προϋπολογισμού του 2006 5. Τέλος, όσον αφορά τον προϋπολογισμό των δημοσίων επενδύσεων, ο προϋπολογισμός του 2006 προβλέπει αύξηση των εσόδων κατά 13,4% και των δαπανών κατά 9,1%, διατηρώντας ουσιαστικά το έλλειμμα αμετάβλητο στο 2,5% του ΑΕΠ. Οι πρόσφατες εαρινές προβλέψεις της Ε. Επιτροπής και του ΟΟΣΑ φαίνεται να ε- νισχύουν την πρόβλεψη ότι τελικώς θα ε- πιτευχθούν οι στόχοι του Προϋπολογισμού, ενώ και οι εξελίξεις του α τριμήνου στην πορεία εκτέλεσής του είναι αρκετά ενθαρρυντικές. Στις προβλέψεις των διεθνών οργανισμών, κατά 0,8 εκατοστιαίες μονάδες πιο χαμηλή σε σχέση με τη φθινοπωρινή εμφανίζεται η 4 Τα νέα ποσοστά θα ισχύσουν επί των κερδών του 2005 και σημειώνεται ότι είναι από τα υψηλότερα μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 5 Τα έσοδα αυτά προέρχονται από την είσπραξη εκτάκτων μερισμάτων από την Αγροτική Τράπεζα, το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων και το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο, όπως και από την εκκαθάριση εσόδων της Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων και την εκχώρηση ή ανανέωση α- δειών για λειτουργία αεροδρομίων και καζίνων.

25 εαρινή πρόβλεψη της Ε. Επιτροπής για το έλλειμμα του ισοζυγίου της γενικής κυβέρνησης για το 2006. Εκτιμά ότι θα διαμορφωθεί λίγο πιο κάτω από το 3,0% του ΑΕΠ και μάλιστα, η Επιτροπή σημειώνει ότι, η εκτίμηση αυτή ενσωματώνει περίπου το ή- μισυ των προσωρινών μέτρων ύψους 0,6% του ΑΕΠ που περιλαμβάνονται στον φετινό προϋπολογισμό και τελούν υπό την έγκριση της Eurostat. Στο επίπεδο του 3,0% του ΑΕΠ συγκλίνει και η εκτίμηση του ΟΟΣΑ για το 2006, «διορθώνοντας» την προηγούμενη πρόβλεψη για έλλειμμα 3,2%. Σημειώνεται ωστόσο ότι για το 2007 και οι δύο οργανισμοί προβλέπουν αύξηση του ελλείμματος πάνω από το 3,0% του ΑΕΠ (στο 3,6% του ΑΕΠ η Ε. Επιτροπή και στο 3,3% ο ΟΟΣΑ), καθώς σύμφωνα με την Ε. Επιτροπή δεν θα επαναληφθούν τα έκτακτα έσοδα ύψους 0,6% του ΑΕΠ που προβλέπονται το 2006. Η εκτίμηση αυτή βέβαια έχει γίνει χωρίς στοιχεία του Προϋπολογισμού του 2007, σε κάθε όμως περίπτωση είναι ανοικτό το ενδεχόμενο η Ε. Επιτροπή να ζητήσει επιπλέον μέτρα αύξησης των εσόδων και συγκράτησης των δαπανών, τα οποία να αντισταθμίζουν τα έκτακτα έσοδα του 2006 και να διασφαλίζουν τη μείωση του ελλείμματος κάτω από το 3,0%. Τέλος, σε ό,τι αφορά το δημόσιο χρέος, αυτό αναμένεται να κλείσει στο 105% του ΑΕΠ το 2006 (106,8% του ΑΕΠ ήταν η πρόβλεψη το φθινόπωρο του 2005) και στο 102,1% του ΑΕΠ το 2007. Πορεία εκτέλεσης του Κρατικού Προϋπολογισμού 2006 Σύμφωνα με τα στοιχεία του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους για την εκτέλεση του Προϋπολογισμού του 2006 σε ταμειακή βάση, το α τρίμηνο του 2006 καταγράφονται οι ακόλουθες τάσεις (βλ. Πίνακα 2.8): 1 ον. Τα καθαρά έσοδα του προϋπολογισμού του α τρίμηνου του 2006 παρουσίασαν σημαντική αύξηση κατά 18,6% (10,3% είναι ο συνολικός ετήσιος ρυθμός αύξησης που έχει προϋπολογισθεί) έναντι του αντίστοιχου διαστήματος του 2005, με τα τακτικά έσοδα να αυξάνονται κατά 11,2% (με προβλεπόμενο συνολικό ετήσιο ρυθμό αύξησης 6,5%). Σε απόλυτα μεγέθη, τα καθαρά έσοδα του α τριμήνου είναι περίπου 10,3 δισ. ευρώ (στο 22% του προϋπολογισθέντος ετήσιου στόχου των 46,5 δισ. ευρώ). 2 ον. Οι συνολικές δαπάνες παρουσιάζονται μειωμένες (κατά 2,9%) σε σύγκριση με το α τρίμηνο του 2005. Όμως η υποχώρηση των δαπανών οφείλεται στις περιορισμένες κατά 23,8% πληρωμές τόκων και όχι στον περιορισμό των πρωτογενών δαπανών, αφού οι δεύτερες αυξάνονται το α τρίμηνο του 2006 κατά 2,8% σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2005 (6,0% είναι ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των πρωτογενών δαπανών που έχει προϋπολογισθεί). 3 ον. Ο στόχος του προϋπολογισμού του 2006 είναι τα έσοδα του ΠΔΕ να αυξηθούν κατά 26,2% και οι δαπάνες να περιοριστούν σε αύξηση 11,7%. Τα στοιχεία του α τρίμηνου δείχνουν όχι απλά περιορισμό αλλά μείωση των δαπανών σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2005 (με ρυθμό - 6,1%), που όμως συνοδεύεται και από μείωση (της τάξης του 1,0%) των ιδίων εσόδων και των εισροών από την ΕΕ.

26 Τακτικός προϋπ/σμός Πίνακας 2.8 Εκτέλεση Κρατικού Προϋπολογισμού 3/μήνου 2005-2006 (ποσά σε εκατ. - Προσωρινά στοιχεία - Ταμειακή βάση) Οικονομικό έτος 2005 3/μηνο Ετήσιες πραγμ/σεις Οικονομικό έτος 2006 3/μηνο Ετήσιες εκτιμήσεις πραγμ/σεων* Μεταβολή 3/μηνου 06/05 (%) Ετήσια μεταβολή 06/05 (εκτιμήσεις) (%) 1. Καθαρά έσοδα 8.664 42.204 10.274 46.550 18,6 10,3 α. Τακτικά Έσοδα 9.218 44.758 10.247 47.650 11,2 6,5 β. Επιστροφές φόρων 554 2.554 382 2.200-31,0-13,9 2. Δαπάνες 11.172 48.052 10.843 50.190-2,9 4,4 α. Πρωτογενείς δαπάνες 8.759 38.278 9.005 40.590 2,8 6,0 β. Τόκοι 2,413 9.774 1.838 9.600-23,8-1,8 Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων 3. Έσοδα 780 2.765 772 3.490-1,0 26,2 4. Δαπάνες 737 7.518 692 8.400-6,1 11,7 5. Έλλειμμα ΚΠ** 2.465 10.600 489 8.550-80,2 * Σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιεύθηκαν στην εισηγητική έκθεση του προϋπολογισμού του 2006 ** Στο έλλειμμα του ΚΠ του 2005 δεν περιλαμβάνονται 345 εκατ. που αφορούν εφάπαξ τακτοποίηση παλαιότερης οφειλής του Ελληνικού Δημοσίου προς την ΑΤΕ, καθώς και 330 εκατ. ως αντιπαροχή έναντι παραχώρησης περιουσίας ΤΑΠ-ΟΤΕ Πηγή: Γενικό Λογιστήριο του Κράτους, Πορεία Εκτέλεσης, Αριθμός Δελτίου 3, Μάρτιος 2006 4 ον. Το έλλειμμα του κρατικού προϋπολογισμού του α τρίμηνου του 2006 διαμορφώνεται στα 489 εκατ. ευρώ, σημαντικά χαμηλότερα (-80,2%) σε σχέση με την αντίστοιχη περσινή περίοδο και πολύ χαμηλότερα από το ετήσιο προβλεπόμενο επίπεδο των 8,5 δισ. ευρώ. Από τα παραπάνω είναι φανερό ότι η πορεία των βασικών μεγεθών του Προϋπολογισμού του 2006 κατά το α τρίμηνο είναι αρκετά ικανοποιητική και γεννά προσδοκίες για επίτευξη των στόχων που είχαν τεθεί. Το σημείο που απαιτεί μεγαλύτερη προσπάθεια και ανάγκη επιτήρησης είναι η εξέλιξη των δημόσιων δαπανών, δεδομένου μάλιστα ότι το 2006 είναι έτος δημοτικών εκλογών και συνεπώς η εκταμίευση δαπανών τους επόμενους μήνες δεν μπορεί να αποφευχθεί. Η δημοσιονομική εξυγίανση δεν μπορεί να συνεχίσει να στηρίζεται σε μείωση των δαπανών του Προγράμματος Δημόσιων Επενδύσεων και επιπλέον, το ήδη υψηλό δημόσιο χρέος (στο 107,5% του ΑΕΠ για το 2005) σε συνδυασμό με την πρόσφατη άνοδο των επιτοκίων δεν δίδει άλλα περιθώρια δανεισμού. Για να τερματιστεί η Διαδικασία Υπερβολικού Ελλείμματος για την Ελλάδα και να ικανοποιηθεί ο όρος του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης για ισοσκελισμένο ή πλεονασματικό προϋπολογισμό είναι επιτακτική ανάγκη, μέσα στην επόμενη δεκαετία, το χρέος να περιοριστεί στο επίπεδο του 60% του ΑΕΠ, όπως προβλέπει η Συνθήκη του Μά-