ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ Επιτροπή των Περιφερειών Διαβούλευση Η άποψή σας για τη Στρατηγική Ευρώπη 2020 Βασικές διαπιστώσεις, αξιολόγηση και επιπτώσεις στην πολιτική Μάιος 2010
ΚΥΡΙΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ, ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Έρευνα της ΕΤΠ Η άποψή σας για τη Στρατηγική "Ευρώπη 2020" ΠΟΛΕΙΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ ΤΗΣ ΕΕ: Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ "ΕΥΡΩΠΗ 2020" 90 περιφέρειες και πόλεις από 21 κράτη μέλη της ΕΕ συμμετείχαν στην έρευνα της Επιτροπής των Περιφερειών. Υπέβαλαν έγγραφα υψηλής ποιότητας τα οποία αποδεικνύουν τη δέσμευσή τους στο πλαίσιο της νέας Στρατηγικής "Ευρώπη 2020" για έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη. Διατύπωσαν μια πληθώρα σχολίων και προτάσεων και παρείχαν συγκεκριμένα παραδείγματα για τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσαν να συμβάλουν στην υλοποίηση της στρατηγικής. Οι ερωτηθέντες χαιρέτισαν την εξισορροπημένη προσέγγιση του σχεδίου Στρατηγικής "Ευρώπη 2020", όπως αυτή αντικατοπτρίζεται στις προτεραιότητές και τους φιλόδοξους στόχους του σε επίπεδο ΕΕ. Χαιρέτισαν επίσης τις εμβληματικές πρωτοβουλίες, ως συγκεκριμένες ενέργειες που θα φέρουν τη Στρατηγική πιο κοντά στους πολίτες της ΕΕ. Ωστόσο, εξέφρασαν τις αμφιβολίες τους σχετικά με μια σειρά βασικών πτυχών του σχεδίου Στρατηγικής, επισημαίνοντας ότι αυτό δεν αναγνωρίζει επαρκώς, ούτε και αντιμετωπίζει τις εδαφικές διαφορές και ανισότητες, δεν συμπληρώσει το ΑΕΠ με νέους δείκτες που θα χρησιμεύσουν ως εργαλεία για τη διαμόρφωση πολιτικών δράσεων, δεν υπερβαίνει τον υφιστάμενο κατακερματισμό των προγραμμάτων πολιτικής και των σχετικών διαύλων χρηματοδότησης, δεν κατορθώνει να δώσει προτεραιότητα στην απλούστευση των διοικητικών διαδικασιών, ούτε να πιέσει για την εφαρμογή της αρχής της εταιρικής σχέσης μεταξύ των εθνικών, περιφερειακών και τοπικών αρχών, αλλά ούτε και να αντιμετωπίσει την επικοινωνιακή πρόκληση του να φέρει τη νέα Στρατηγική πιο κοντά στην καθημερινότητα των απλών πολιτών. Για τους λόγους αυτούς, το πολύ σύντομο χρονοδιάγραμμα για την έγκριση της νέας στρατηγικής ωθεί τους περισσότερους ερωτηθέντες να ανησυχούν ότι ενδέχεται να επαναληφθούν ορισμένα από τα κρίσιμα λάθη και ελλείψεις της στρατηγικής της Λισσαβώνας. Παρείχαν συνεπώς ευρύ φάσμα συγκεκριμένων προτάσεων για τον τρόπο βελτίωσης του υπάρχοντος σχεδίου Στρατηγικής για να διασφαλίσουν την επιτυχή εφαρμογή του. ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ: ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ 1) Η Στρατηγική "Ευρώπη 2020" δεν λαμβάνει υπόψη ούτε τις υφιστάμενες κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες, ούτε και την άνιση κατανομή των ευκαιριών μεταξύ των περιφερειών και πόλεων και στο εσωτερικό τους. Οι διαφορές αυτές, οι οποίες έχουν αυξηθεί
- 2 - την τελευταία δεκαετία, δεν αντικατοπτρίζουν μόνο το "παραδοσιακό" χάσμα μεταξύ των ανεπτυγμένων περιοχών και αυτών που υστερούν. Αντίθετα, γίνονται αντιληπτές ακόμα και σε μερικές από τις πιο ανεπτυγμένες περιοχές, για παράδειγμα στις υποβαθμισμένες γειτονιές πολλών πόλεων της ΕΕ. Με μόνο τον ορισμό στόχων σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, μέσω μιας διαδικασίας "εκ των άνω προς τα κάτω", η Ευρώπη 2020 δεν καθιστά δυνατή την προσαρμογή των δεικτών και στόχων, προκειμένου να ληφθούν υπόψη οι τοπικές και περιφερειακές διαφορές. προσαρμόζοντας τους δείκτες και στόχους της στις διαφορετικές τοπικές και περιφερειακές συνθήκες, η νέα στρατηγική θα καταστεί πιο ρεαλιστική και θα αποκτήσει ως εκ τούτου μεγαλύτερη συνάφεια με τη ζωή των απλών πολιτών 2) Η "Ευρώπη 2020" δεν προωθεί τη διάδοση δεικτών βιώσιμης ανάπτυξης που θα συμπληρώνουν το ΑΕΠ. η υιοθέτηση των εν λόγω δεικτών, στο πλαίσιο μίας ευέλικτης εφαρμογής της νέας στρατηγικής που αποδέχεται τα σχετικά επίπεδα κυβέρνησης και οι λοιποί ενδιαφερόμενοι φορείς, είναι απαραίτητο στοιχείο για τον καθορισμό στόχων σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο και συμβάλλει στο να διαμορφωθούν οι πλέον κατάλληλοι τρόποι για την εφαρμογή της στρατηγικής σε τοπικό επίπεδο. Έχουν ήδη παρασχεθεί αρκετά παραδείγματα τέτοιων δεικτών. 3) Τα μέσα πολιτικής και οι σχετικοί δίαυλοι χρηματοδότησης της Στρατηγικής παραμένουν κατακερματισμένα, όπως συνέβαινε και με τη στρατηγική της Λισσαβώνας, πράγμα που μπορεί να τα καταστήσει αναποτελεσματικά. Επιπλέον, η διοικητική απλούστευση δεν έχει ορισθεί ως προτεραιότητα στη Στρατηγική. τα μέσα πολιτικής θα πρέπει να είναι συντονισμένα και η χρήση τους να απλοποιηθεί, ώστε να επικεντρωθούν σε λιγότερους στόχους με συνεκτικό και αποτελεσματικό τρόπο. Αυτό θα εξασφαλίσει επίσης την απαραίτητη ολοκλήρωση μεταξύ των διαφόρων πολιτικών της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της πολιτικής συνοχής και των άλλων σχετικών τομεακών πολιτικών 4) τελικά, η επίτευξη των στόχων της Στρατηγικής θα εξαρτηθεί όχι μόνο από τις πράξεις όλων των εμπλεκόμενων κυβερνήσεων, αλλά ουσιαστικά, από το εάν αυτές ενεργήσουν με συντονισμένο και συγχρονισμένο τρόπο. Οι τοπικές και περιφερειακές αρχές θα βρεθούν στην "πρώτη γραμμή" κατά την εφαρμογή πολλών πτυχών των επτά προγραμματισμένων εμβληματικών πρωτοβουλιών. Ωστόσο, παρά τη δήλωση καλής θέλησης, ακόμα δεν έχει γίνει τίποτα στην πράξη για την προώθηση της εταιρικής σχέσης μεταξύ όλων των σχετικών επιπέδων της κυβέρνησης κατά την εφαρμογή της νέας στρατηγικής. Αντίθετα, ορισμένες βασικές αποφάσεις (καθορισμός στόχων σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο) έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι στιγμής με βιαστικό, "εκ των άνω προς τα κάτω" τρόπο. αν επιθυμούμε η στρατηγική να τηρήσει τις υποσχέσεις της, θα πρέπει εξαρχής να διασφαλιστεί ο διαρκής συντονισμός όλων των σχετικών κυβερνητικών επιπέδων
- 3 - Ιδιαίτερα, το 2010, οι τοπικές και περιφερειακές αρχές, οι εθνικές κυβερνήσεις και η ΕΕ πρέπει να εργασθούν από κοινού, αφενός θέτοντας στόχους, (συμπεριλαμβανομένου του περιφερειακού επιπέδου) και αφετέρου σχεδιάζοντας και δρομολογώντας τις εμβληματικές πρωτοβουλίες και τα Εθνικά Προγράμματα Μεταρρυθμίσεων. Σε αυτή τη διαδικασία πρέπει να ληφθούν υπόψη οι αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας. 5) αν και το σχέδιο της Στρατηγικής ορθώς αναφέρει ότι τα μέσα της πολιτικής συνοχής συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων της Στρατηγικής "Ευρώπη 2020", φαίνεται ότι υποτιμά την έκταση των περιφερειακών και εδαφικών ανισοτήτων στην ΕΕ και αποφεύγει να διευκρινίσει τη συμβολή της Στρατηγικής "Ευρώπη 2020" στην ενίσχυση της συνοχής σε ολόκληρη την ΕΕ. Στην πραγματικότητα, λόγω της έλλειψης ευελιξίας και της προσέγγισης "εκ των άνω προς τα κάτω", ενδέχεται να χαθεί η ευκαιρία να αξιοποιήσει η Στρατηγική το τοπικό ανθρώπινο δυναμικό και άλλους πόρους για την προώθηση μιας έξυπνης, βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης. Ως εκ τούτου, όπως συνέβη και με τη στρατηγική της Λισσαβώνας, υπάρχει ο κίνδυνος να θεωρηθεί ότι δεν αφορά καθόλου την καθημερινή ζωή πολλών πολιτών της ΕΕ. οι συνεισφέροντες τονίζουν ομόφωνα ότι η Στρατηγική "Ευρώπη 2020" και η πολιτική συνοχής πρέπει να θεωρηθούν ως εργαλεία πολιτικής που ενισχύονται αμοιβαία για την τόνωση της αειφόρου ανάπτυξης, αυξάνοντας παράλληλα την κοινωνική, οικονομική και εδαφική συνοχή. Λόγω των αυξανόμενων ανησυχιών (ακόμη και στις πλουσιότερες περιοχές της ΕΕ) όσον αφορά την εδαφική συνοχή, η πολιτική συνοχής θα πρέπει να συνεχίσει να καλύπτει όλες τις περιφέρειες, παράλληλα με την εκπλήρωση των αναδιανεμητικών στόχων της η χρηματοδότηση της Στρατηγικής "Ευρώπη 2020"και της πολιτικής συνοχής δεν θα πρέπει να μειωθεί αλλά, ει δυνατόν, να αυξηθεί. Ακόμη πιο σημαντικός όμως είναι ο εξορθολογισμός, η απλούστευση και η αύξηση της αποτελεσματικότητας των δαπανών, μέσω της βελτίωσης των διαδικασιών παρακολούθησης και αξιολόγησης. Θα ήταν επίσης χρήσιμο να εξεταστούν οι δυνατές επιλογές επιβράβευσης των περιφερειών και των πόλεων που δαπανούν με αποτελεσματικό τρόπο, υποστήριξης εκείνων που επιθυμούν να βελτιώσουν τον τρόπο αυτό, καθώς και την επιβολή κυρώσεων σε όσες δεν είναι αρκετά αποτελεσματικές οι κυβερνήσεις είναι παράγοντες καθοριστικής σημασίας για την επιτυχία της Στρατηγικής "Ευρώπης 2020", δεδομένου ότι μπορούν να αποτελέσουν κινητήριους μοχλούς ανάπτυξης εντούτοις, πλήττονται από σημαντικά προβλήματα συνοχής από οικονομική και κοινωνική άποψη. Οι αγροτικές περιοχές πρέπει λοιπόν να υποστηριχθούν στην προσπάθειά τους να δώσουν ώθηση στην ανάπτυξη με νέο και αξιόπιστο τρόπο πρέπει να προβλεφθούν και καταβληθούν από την Στρατηγική "Ευρώπη 2020" περισσότερες προσπάθειες για τη βελτίωση των βασικών υποδομών, καθώς αυτό θα δώσει ώθηση στην ανάπτυξη στην ΕΕ και θα συμβάλλει στη διασφάλιση της συνοχής πολλοί συμμετέχοντες υπογράμμισαν επιπλέον ότι πρέπει επίσης να θεωρηθούν ως εταίροι οι συνασπισμοί περιφερειών που φέρουν ευθύνες για τη χάραξη πολιτικής, συμπεριλαμβανομένων των διασυνοριακών συνασπισμών (όπως οι ΕΟΕΣ και οι μακροπεριφέρειες).
- 4-6) Η επικοινωνιακή προβολή της Ευρωπαϊκής Ένωσης στους πολίτες της αποτελούσε πάντοτε δύσκολο έργο η παρουσίαση της Στρατηγικής "Ευρώπη 2020", δεν θα είναι ευκολότερο έργο. Για να στεφθούν με επιτυχία οι προσπάθειες επικοινωνιακής προβολής της Στρατηγικής "Ευρώπη 2020", το μήνυμα θα πρέπει να επικεντρωθεί στην πραγματική συμβολή της Στρατηγικής σε τοπικό/περιφερειακό επίπεδο στο σύνολο του πληθυσμού και των τομεακών ομάδων, να αποσταλεί με σύγχρονα μέσα και με την ενεργό συμμετοχή των τοπικών και περιφερειακών αρχών ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Το ενδιαφέρον των ερωτηθέντων όσον αφορά την Στρατηγική "Ευρώπη 2020" δεν εκπλήσσει, καθώς: η νέα στρατηγική προτείνεται την ίδια στιγμή που τα κράτη μέλη, οι περιφέρειές και οι πόλεις τους πλήττονται - κατά τρόπο άνισο από τη χειρότερη ύφεση των τελευταίων δεκαετιών, η οποία διευρύνει τις ήδη υπάρχουσες κοινωνικοοικονομικές διαφορές και επηρεάζει αρνητικά τις προοπτικές ανάπτυξης της ΕΕ στο σύνολό της οι υφιστάμενες ανησυχίες σχετικά με τη νομισματική σταθερότητα στη ζώνη του ευρώ εντείνουν την ανάγκη να συνδεθεί η αυστηρότερη δημοσιονομική πειθαρχία με τη βελτίωση των μακροπρόθεσμων προοπτικών ανάπτυξης για την ΕΕ, με στόχο να καταστήσουν βιώσιμη τη δημοσιονομική πολιτική των κρατών μελών αποφεύγοντας παράλληλα μια παρατεταμένη ύφεση. Αυτή η ανησυχητική οικονομική προοπτική καθιστά ακόμα πιο σημαντική την αντικατάσταση της στρατηγικής της Λισσαβώνας με μια νέα, πιο αποτελεσματική στρατηγική για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας και την κατ' αυτόν τον τρόπο διασφάλιση μεγαλύτερης ανάπτυξης. Οι συνεισφορές που ελήφθησαν δείχνουν ότι οι τοπικές και περιφερειακές αρχές της ΕΕ έχουν επίγνωση του τι διακυβεύεται. Έχουν αναλάβει τη δέσμευση να εκπληρώσουν τους σχετικούς στόχους και είναι έτοιμες να ανταποκριθούν στις ευθύνες που φέρουν (βλ. για παράδειγμα την πρωτοβουλία του Συμφώνου των Δημάρχων). Εντούτοις, οι αρχές που απάντησαν στην έρευνα εκφράζουν αμφιβολίες σχετικά με το κατά πόσον η νέα Στρατηγική "Ευρώπη 2020", όπως περιγράφεται σήμερα, θα εκπληρώσει τις υποσχέσεις της. Για να αξιοποιηθεί στο έπακρο αυτή η ευκαιρία αντιμετώπισης της οικονομικής κρίσης και να ενισχυθεί η μακροπρόθεσμη αειφόρος ανάπτυξη, με την ταυτόχρονη μείωση των ανισοτήτων και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών της ΕΕ, η Στρατηγική "Ευρώπη 2020" θα πρέπει να παρέχει τη δυνατότητα σε όλα τα κυβερνητικά επίπεδα, συμπεριλαμβανομένων των τοπικών και περιφερειακών αρχών, να συμβάλουν ως μόνιμοι συνεργάτες στο σχεδιασμό και την υλοποίηση της. Το 2010, τα παραπάνω θα πρέπει να εφαρμοστούν κατά τον προσδιορισμό των στόχων και τη δρομολόγηση των εμβληματικών πρωτοβουλιών και των Εθνικών Προγραμμάτων Μεταρρυθμίσεων.
- 5 - Συνεπώς, φαίνεται σκόπιμο για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να αναπροσαρμόσουν τον οδικό χάρτη "Ευρώπη 2020" για το τρέχον έτος, προκειμένου να δοθεί ο απαραίτητος χρόνος ώστε να συζητηθούν οι επικείμενες αποφάσεις από όλους τους ενδιαφερόμενους εταίρους. Εν τω μεταξύ, τα κράτη μέλη πρέπει να εργαστούν από κοινού με τις περιφέρειες και τις πόλεις κάνοντας ενεργή χρήση των υφιστάμενων θεσμικών εργαλείων. Η Επιτροπή των Περιφερειών, μέσω της Πλατφόρμας της για την παρακολούθηση της Στρατηγικής "Ευρώπη 2020", θα συνεχίσει να παρακολουθεί την πρόοδο της νέας στρατηγικής της ΕΕ για 2020 σε τοπικό επίπεδο και θα υποβάλει τακτικά εκθέσεις στο Συμβούλιο, στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Fiche CdR 4695/2010 ΝΠ/ΑΔ/γσ