N e w s l e t t e r 19 ΕΠΙΓΡΑΦΙΚΟ & ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ, ΑΘΗΝΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2017

N e w s l e t t e r 19 ΕΠΙΓΡΑΦΙΚΟ & ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ, ΑΘΗΝΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2017

Π ρ ο σ κ τ ή μ α τ α ΣΠΑΝΙΑ Ή ΜΟΝΑΔΙΚΑ ΠΡΟΣΚΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΤΕΤΡΑΔΡΑΧΜΟ ΙΕΡΑΠΥΤΝΑΣ (α τέταρτο 1ου αι. π.χ.) Άργυρος, βάρος: 16,45 γρ., διάμετρος: 32 χλ. Αθήνα, Νομισματικό Μουσείο, αρ. ευρ. ΝΜ, ΒΕ 741/1999, αρ. 118. Εμπρόσθια όψη: Κεφαλή Τύχης με πυργοειδές στέμμα και ενώτιο προς τα δεξιά. Οπίσθια όψη: Φοίνικας. Δεξιά, αετός προς τα αριστερά. Εκατέρωθεν του φοίνικα, το εθνικό IE/PA/Π/Υ και το όνομα του υπευθύνου κοπής ΛΕΥ/ΣΟΣ, κάτω μονογράφημα, ΜΑΡ. Το συγκεκριμένο τετράδραχμο της Ιεράπυτνας, που αποκτήθηκε από το Νομισματικό Μουσείο το 1999, παραμένει μέχρι σήμερα μοναδικό στην παγκόσμια βιβλιογραφία.

Η Ιεράπυτνα, πόλη-λιμάνι της Ανατολικής Κρήτης, με σημαντική ανάπτυξη στην ύστερη ελληνιστική και ρωμαϊκή περίοδο, εκδίδει αργυρά και χάλκινα νομίσματα ήδη από το τελευταίο τέταρτο του 4ου αι. π.χ. με κατεξοχήν τύπους το φοίνικα, τον αετό και το ακροστόλιον. Όπως και στα νομίσματα της Γόρτυνας, όπου η Ευρώπη απεικονίζεται με τον ταύρο, τον αετό και τον πλάτανο, ο συνδυασμός του φοίνικα και του αετού στα ιεραπυτνιακά νομίσματα συμβολίζει τον ιερό γάμο του Δία και της Λητούς και τον καρπό της ένωσής τους, τον Απόλλωνα, του οποίου η λατρεία κατέχει ιδιαίτερη θέση στο πάνθεον της πόλης. Ο νομισματικός τύπος της πυργοστεφούς κεφαλής της Τύχης, μοναδικός στα κρητικά νομίσματα αλλά ιδιαίτερα αγαπητός στη νομισματική εικονογραφία των ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων, υιοθετείται από την πόλη στο α τέταρτο του 1ου αι. π.χ. για την κοπή μιας σειράς τετραδράχμων, διδράχμων και δραχμών καθώς και χάλκινων νομισμάτων, που ακολουθούν τον κρητικό σταθμητικό κανόνα και στα οποία αναγράφεται ένας σημαντικός αριθμός ονομάτων υπευθύνων κοπών. Το τετράδραχμο του Λεύσου αποτελεί το πρώτο της σειράς λόγω του βάρους, της εικονογραφίας και της τεχνοτροπίας του. Η επιλογή της θεάς Τύχης, κατεξοχήν ναυτικής θεότητας ως κόρη του Ωκεανού, η οποία αποτελεί την προσωποποίηση της πόλης, δεν είναι τυχαία εφόσον η Ιεράπυτνα από το β μισό του 2ου αι. π.χ. κατέχει σχεδόν όλη την περιοχή της Ανατολικής Κρήτης με θαλάσσιες εξόδους στο Λιβυκό και το Κρητικό πέλαγος, τα οποία ενώνουν την Αίγυπτο με τα νησιά του Αιγαίου και την Ανατολική Μεσόγειο. Δημοσίευση: CNG, Mail Bid Sale 49, 17/03/1999, no. 536. Το έργο του Υπουργείου Πολιτισμού στο Τομέα της Πολιτιστικής Κληρονομιάς 3, Aθήνα 1999, σ. 73. Ιλίου Μέλαθρον 2000, Το Νομισματικό Μουσείο στο κατώφλι του 21ου Αιώνα, Αθήνα 2001, 68. Βιβλιογραφία: Β. E. Στεφανάκη, «H οικονομική ανάπτυξη της Ιεράπυτνας στο τέλος της Ελληνιστικής εποχής: Η αρχαιολογική και νομισματική μαρτυρία», στα Πεπραγμένα του Θ Διεθνούς Κρητολογικού Συνεδρίου, Ελούντα, 1-6 Οκτωβρίου 2001, Ηράκλειο 2006, τ. A5, 303-318. Δίδραχμο Ιεράπυτνας Α τέταρτο 1ου αι. π.χ. ΝΜ ΣΕΜΠ 162/1956 Συντάκτης: Δρ Βασιλική Ε. Στεφανάκη, Αρχαιολόγος-Νομισματολόγος.

Τ α Ν έ α μ α ς ΚΟΠΗ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΤΙΚΗΣ ΠΙΤΑΣ Ιλίου Μέλαθρον Νομισματικό Μουσείο - Πανεπιστημίου 12 26 Ιανουαρίου 2017 Την Πέμπτη 26 Ιανουαρίου 2017, στις 12.30, στην Αίθουσα των Εσπερίδων του Ιλίου Μελάθρου, πραγματοποιήθηκε η καθιερωμένη κοπή της πρωτοχρονιάτικης πίτας για το προσωπικό, τους συναδέλφους, τους συνεργάτες, τους εθελοντές, τους χορηγούς και τους φίλους του Μουσείου. Η εκδήλωση αυτή αποφασίστηκε από κοινού και υποστηρίχτηκε από την «Μουσείων Εστίαση», την Εταιρεία του καφέ στον κήπο του Μουσείου, που πάντοτε και ειδικά τα τελευταία χρόνια συμπαραστέκεται αθόρυβα στις ανάγκες του Μουσείου. Πιστοί στη διατήρηση της ελληνικής παράδοσης, η γιορτή μας περιλάμβανε αγιασμό και ευλογία ψυχής, μουσική και εδέσματα. Ο πρωτοπρεσβύτερος Θωμάς Συνοδινός, τέλεσε τον καθιερωμένο αγιασμό και ευλόγησε την πίτα, που κόψαμε με την ευχή να έχουμε όλοι υγεία, πρώτα-πρώτα και δύναμη, που μας χρειάζεται σ αυτή τη δίνη που ταλανίζει, όχι μόνο την πατρίδα μας, αλλά και ολάκερη την οικουμένη. Ο ταλαντούχος σολίστας Πέτρος Χατζηγεωργίου επέλεξε τις μελωδίες, που απολαύσαμε στο πιάνο.

ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΕΠΙΓΡΑΦΙΚΗΣ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Επιγραφικό Μουσείο Τοσίτσα 1 8 & 17 Ιανουαρίου 2017 Στις 8 Ιανουαρίου 2017 πραγματοποιήθηκε από τον καθηγητή O.M. van Nijf μάθημα στο κτίριο του Επιγραφικού Μουσείου στο πλαίσιο του σεμιναρίου για δεκαπέντε μεταπτυχιακούς φοιτητές Greek Epigraphy on Location που διοργάνωσε το Ολλανδικό Ινστιτούτο Αθηνών. Στη συνέχεια του μαθήματος οι φοιτητές ανέλαβαν ως εργασία να παρουσιάσουν συγκεκριμένες επιγραφές του Μουσείου. Επίσης πραγματοποιήθηκε μάθημα Επιγραφικής και Αρχαίας Ιστορίας από το πανεπιστήμιο της Victoria, British Columbiα στις 17 Ιανουαρίου 2017. ΞΕΝΑΓΗΣΕΙΣ Επιγραφικό Μουσείο Τοσίτσα 1 10, 20 & 27 Ιανουαρίου 2017 Στις 10 Ιανουαρίου 2017 επισκέφθηκε το Επιγραφικό Μουσείο οι Φίλοι του Νομισματικού Μουσείου, οι οποίοι και ξεναγήθηκαν από τον προϊστάμενο του Τμήματος Έρευνας και Τεκμηρίωσης Επιγραφών, Δρ Αθανάσιο Θέμο, στην περιοδική έκθεση: «Η των Αθηναίων Αρχή». Στις 20 Ιανουαρίου 2017 ξεναγήθηκε στη μόνιμη και στην περιοδική έκθεση: «Η των Αθηναίων Αρχή» το ΙΕΚ Αρχαιοφυλάκων της Ακαδημίας Πλάτωνος. Στις 27 Ιανουαρίου 2017 επισκέφθηκε το Μουσείο ο πολιτιστικός Σύλλογος «Η Κυψέλη μας» και ξεναγήθηκε στη μόνιμη έκθεση από το Δρ Αθανάσιο Θέμο.

ET IN ARCADIA EGO. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΑΙ ΡΩΜΑΪΚΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΣΥΛΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ. ΜΙΑ ΠΡΩΤΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Διάλεξη στο Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Αθηνών 30 Ιανουαρίου 2017 Στο πλαίσιο των Νομισματικών Συναντήσεων που συνδιοργανώνουν το Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιο Αθηνών, η Βελγική Σχολή Αθηνών, η Γαλλική Σχολή Αθηνών και το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Αθηνών πραγματοποιήθηκε διάλεξη του Διευθυντή του Επιγραφικού και Νομισματικού Μουσείου Δρ Γεωργίου Κακαβά με τίτλο «Et in Arcadia ego. Αρχαία ελληνικά και Ρωμαϊκά νομίσματα από τις Συλλογές του Νομισματικού Μουσείου. Μία πρώτη προσέγγιση». Στην ανακοίνωση παρουσιάστηκε το αποτέλεσμα της διετούς έρευνας και τεκμηρίωσης από τα πλούσια προσκτήματα των Συλλογών του Νομισματικού Μουσείου μιας σχετικά άγνωστης νομισματοκοπίας από μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα περιοχή του αρχαίου κόσμου την Αρκαδία. Στην κατάμεστη αίθουσα του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου, κτίριο του Ερνέστου Τσίλλερ, παραβρέθηκαν μεταξύ άλλων η Διευθύντρια του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Prof. Katja Spörn, ο Διευθυντής Ερευνών του ίδιου Ινστιτούτου Dr. Reinhard Senff, ο Διευθυντής της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα Prof. James Wright, η καθηγήτρια του ΕΚΠΑ Σελήνη Ψωμά, ο Γενικός Γραμματέας της Βελγικής Σχολής Δρ Πάνος Ιωσήφ, η Γενική Γραμματέας των Φίλων του Νομισματικού Μουσείου κα Ιωάννα Μακρή, ο δήμαρχος Τρίπολης Δημήτρης Παυλής, καθώς και πολλοί ειδικοί επιστήμονες.

Π ε ρ ι ο δ ι κ έ ς Ε κ θ έ σ ε ι ς Η ΤΩΝ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΑΡΧΗ Επιγραφικό Μουσείο - Τοσίτσα 1 Παράταση έκθεσης έως τις 30 Ιουνίου 2017 Στην αίθουσα 1 του Επιγραφικού Μουσείου λειτουργεί η περιοδική έκθεση με τίτλο «η των Αθηναίων Αρχή», στην οποία παρουσιάζονται 20 επιγραφές που παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες για τα οικονομικά και την εξωτερική πολιτική της Αθήνας μετά την ίδρυση της Α Αθηναϊκής Συμμαχίας το 478 π.χ. και κυρίως κατά το δεύτερο ήμισυ του 5ου αιώνα π.χ. Εκτίθενται συνθήκες συμμαχίας της Αθήνας με άλλες πόλεις-κράτη (Λεοντίνοι, Ερέτρια, Αλιείς, Κολοφών, Έγεστα, Μίλητος), ψηφίσματα σχετικά με τη Σικελική Εκστρατεία, το ψήφισμα του Κλεινίου, το ψήφισμα περί της εισπράξεως του φόρου, το ψήφισμα για τον ορισμό φοροεισπρακτόρων, τον καθορισμό της διαδικασίας της είσπραξης και τον έλεγχο του συμμαχικού φόρου. Στην έκθεση περιλαμβάνονται και αντικείμενα από άλλα Μουσεία: το τμήμα ψηφίσματος «περί νομισμάτων» και το τμήμα της συνθήκης Αθηναίων και Ερμιονέων από το Μουσείο της Αρχαίας Αγοράς της Αθήνας, το γύψινο εκμαγείο του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης από το αντίγραφο του «ψηφίσματος περί μέτρων και σταθμών» που είχε ιδρυθεί στην Άφυτι της Χαλκιδικής, καθώς και το σωζόμενο τμήμα του αντίστοιχου αντιγράφου από το Μουσείο της Κω. Κεντρική θέση κατέχουν οι στήλες στις οποίες έχουν αναγραφεί οι κατάλογοι της Εξηκοστής του φόρου της Α Αθηναϊκής Συμμαχίας και ο μελαμβαφής σκύφος από την Αρχαιολογική Συλλογή Κηφισιάς, στον οποίο έχουν χαραχθεί μεταξύ άλλων το όνομα του Περικλέους και του αδελφού του Αρρίφρονος.

A JOURNEY TO THE LAND OF IMMORTALS 4000 YEARS OF GREEK TREASURES Τokyo National Museum, Nagasaki Perfectural Art Museum Kobe City Museum 21 Ιουνίου 2016-2 Απριλίου 2017 Το Επιγραφικό και Νομισματικό Μουσείο συμμετέχει δυναμικά στην περιοδική έκθεση «Ένα ταξίδι στη Γη των Αθανάτων - 4000 Χρόνια Ελληνικών Θησαυρών» η οποία παρουσιάστηκε αρχικά στο Tokyo National Museum, στη συνέχεια στο Nagasaki Perfectural Art Museum και τέλος στο Kobe City Museum (διάρκεια έκθεσης: 23/12/2016-2/04/2017). Από τις πολυάριθμες συλλογές του Νομισματικού Μουσείου επελέγησαν εξαιρετικά σπάνια και μοναδικά αρχαία αντικείμενα -δέσμη έξι σιδερένιων οβελών, δύο προϊστορικοί σφραγιδόλιθοι, είκοσι τέσσερα χρυσά και αργυρά νομίσματα, καθώς και δύο μαρμάρινες επιγραφές- προκειμένου να πλαισιώσουν τις ενότητες της έκθεσης ως δάνεια. Ισάριθμα λήμματα από τον Διευθυντή και το επιστημονικό προσωπικό του Μουσείου περιλαμβάνονται στον κατάλογο της έκθεσης.

GODS AND HEROES OF THE ANCIENT GREEKS State Historical Museum, Moscow 15 Νοεμβρίου 2016-15 Φεβρουαρίου 2017 Το Επιγραφικό και Νομισματικό Μουσείο συμμετέχει επίσης στην περιοδική έκθεση «Θεοί και Ήρωες των Αρχαίων Ελλήνων» που διοργανώνεται από τη Διεύθυνση Μουσείων του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού στη Μόσχα, στο Κρατικό Ιστορικό Μουσείο (διάρκεια έκθεσης: 15/11/2016-15/02/2017) με το δανεισμό δεκαεπτά χρυσών και αργυρών νομισμάτων, θαυμάσια δείγματα της σφραγιστικής τέχνης και τεκμήρια των τοπικών λατρειών θεών και ηρώων στους κλασικούς και ελληνιστικούς χρόνους. Ισάριθμα λήμματα από το Επιστημονικό προσωπικό του Νομισματικού Μουσείου καθώς και εισαγωγικό κείμενο του Διευθυντή Δρ Γεωργίου Κακαβά με τίτλο «Πόλεις και Θεοί μέσα από τους χαρακτήρες των νομισμάτων» περιλαμβάνονται στον κατάλογο της έκθεσης.

Ε ί π α ν γ ι α μ α ς ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ ΤΟΥ ΙΛΙΟΥ ΜΕΛΑΘΡΟΥ

Σ τ α τ ι σ τ ι κ ά Σ τ ο ι χ ε ί α ΠΡΟΣΕΛΕΥΣΗ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ Σύνταξη-επιμέλεια: Δημήτρης Βερούσης, Φύλακας Αρχαιοτήτων

Ε κ π α ι δ ε υ τ ι κ ά Π ρ ο γ ρ ά μ μ α τ α «Το νόμισμα στον αρχαίο ελληνικό κόσμο» ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ - ΙΛΙΟΥ ΜΕΛΑΘΡΟΝ Το πρόγραμμα απευθύνεται σε μαθητές ηλικίας από 9 έως 18 χρονών, φοιτητές και άτομα με ειδικές ανάγκες. Διάρκεια προγράμματος: Μία έως μιάμιση ώρα για ομάδες μέχρι 25 άτομα. Δηλώσεις συμμετοχής από Δευτέρα - Παρασκευή, 10:00-14:00 στο τηλέφωνο 210-3632057.

Για ελεύθερη επίσκεψη και περιήγηση με παιδιά στο Μουσείο, οι γονείς, εκπαιδευτικοί ή συνοδοί μπορούν να προμηθευτούν από το πωλητήριο το ειδικό έντυπο Το νόμισμα στον αρχαίο ελληνικό κόσμο. Το έντυπο αυτό οδηγεί τον επισκέπτη στο χώρο, παρέχει το κατάλληλο πληροφοριακό υλικό και προτείνει διασκεδαστικές δραστηριότητες για μια ευχάριστη μαθησιακή εμπειρία που συμπληρώνει την επίσκεψη στο μουσείο. Διατίθεται και σε ψηφιακή μορφή (αρχείο pdf) στο site του Νομισματικού Μουσείου.

«Εξερευνώντας το κτίριο του Ιλίου Μέλαθρου» Στο πλαίσιο των εκπαιδευτικών δράσεων του Νομισματικού Μουσείου σχεδιάστηκε εκπαιδευτικό έντυπο με τίτλο «Εξερευνώντας το κτίριο του Ιλίου Μέλαθρου» για το ομώνυμο εκπαιδευτικό πρόγραμμα, το οποίο έχει αναρτηθεί στον ιστότοπο του Μουσείου. Το εκπαιδευτικό υλικό απευθύνεται σε μαθητές 12-14 ετών και εστιάζει στη γνωριμία τους με το Νομισματικό Μουσείο, το νόμισμα, το Ιλίου Μέλαθρον, τον Ερνέστο Τσίλλερ και τη συνειδητοποίηση της συνέχειας της πολιτιστικής κληρονομιάς. Το έντυπο έχει σχεδιαστεί με βάση τη μέθοδο Εkarv και διαρθρώνεται σε τρεις βασικές ενότητες, ενώ οι επιμέρους στόχοι του εκπαιδευτικού υλικού αφορούν στην εξοικείωση των μαθητών με το μουσειακό περιβάλλον, την επαφή με τον κόσμο του νομίσματος, την καλλιέργεια της καλλιτεχνικής τους έκφρασης και δημιουργικότητας, καθώς και την ενίσχυση της ομαδο-συνεργατικής μάθησης. Ο Τζιάνι Ροντάρι γράφει ότι: «αν θέλουμε να διδάξουμε να σκέφτεται κάποιος, πρέπει πρώτα να τον διδάξουμε να επινοεί». Αξίζει να διευκρινιστεί ότι ο σχεδιασμός των δραστηριοτήτων του παρόντος εκπαιδευτικού έντυπου στηρίχτηκε στο περιεχόμενο και τους στόχους του σχολικού αναλυτικού προγράμματος. ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ - ΙΛΙΟΥ ΜΕΛΑΘΡΟΝ Συντάκτης κειμένου: Ελένη Νάκη

«Λίθοι φθεγγόμενοι» ΕΠΙΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ - ΤΟΣΙΤΣΑ 1 Το πρόγραμμα απευθύνεται σε μαθητές ηλικίας από 9 έως 18 ετών. Διάρκεια προγράμματος: Δύο ώρες για ομάδες μέχρι 30 άτομα. Δηλώσεις συμμετοχής από Δευτέρα Παρασκευή, 10:00-14:00 στα τηλέφωνα 210 8232950 και 210 8217637.

ΩΡΑΡΙΟ ΜΟΥΣΕΙΟΥ Νομισματικό Μουσείο / Ιλίου Μέλαθρον: Τρίτη - Κυριακή: 09:00-16:00 Επιγραφικό Μουσείο / Κτίριο Τοσίτσα: Τρίτη - Κυριακή: 08:00-15:00 Κλειστό: 25-26 Δεκεμβρίου, 1 Ιανουαρίου, 25 Μαρτίου, επίσημες αργίες του Κράτους. Ελ. Βενιζέλου (Πανεπιστημίου) 12 τηλ.: 210 3643774 / 3632057 Τοσίτσα 1 τηλ: 210 8217637 / 8232950 email: epnom@culture.gr ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΣΟΔΟΣ Νομισματικό Μουσείο: 3 ευρώ. Επιγραφικό Μουσείο: 2 ευρώ. Ενιαίο εισιτήριο: 15 ευρώ, 8 ευρώ - Ισχύει για Εθνικό Αρχαιολογικό, Βυζαντινό & Χριστιανικό Μουσείο, Νομισματικό Μουσείο & Επιγραφικό Μουσείο.