ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Α. Nα μεταφράσετε το παραπάνω απόσπασμα που σας δίνεται. Μας κατηγόρησαν λοιπόν οι Χίοι, οι Βυζάντιοι και οι Ρόδιοι ότι σχεδιάζαμε ύπουλα να τους βλάψουμε, και γι αυτό οργάνωσαν εναντίον μας αυτόν εδώ τον τελευταίο συμμαχικό πόλεμο θα αποδειχτεί όμως ότι ο Μαύσωλος, που τους υποκίνησε σ αυτά και τους έπεισε, με τον ισχυρισμό πως είναι φίλος των Ροδίων, τους έχει στερήσει την ελευθερία τους και ότι οι Χίοι και οι Βυζάντιοι, που παρίσταναν τους συμμάχους, δεν τους βοήθησαν στις κακοτυχίες τους, ενώ εσείς, που σας φοβούνταν, μόνοι απ όλους σταθήκατε η αιτία της σωτηρίας τους. Και αφού αυτά θα τα διαπιστώσουν όλοι, θα κάνετε τους δημοκρατικούς σε όλες τις πόλεις να θεωρούν αυτό, αν δηλαδή είναι φίλοι σας, εγγύηση για την ασφάλειά τους δεν θα μπορούσε να υπάρξει μεγαλύτερο πλεονέκτημα για σας από το να επιτύχετε τη φιλία όλων πρόθυμα και χωρίς υποψία. Β1. Ποια είναι η θέση των παραγράφων 3 4 στη δομή του λόγου και τι επιδιώκει ο Δημοσθένης σ αυτό το μέρος του λόγου του; Οι παράγραφοι 3 4 αποτελούν την «πρόθεση» του λόγου, όπου παρουσιάζεται σε συνοπτική μορφή η πρόταση του ρήτορα, την οποία προτίθεται να προβάλει και να τεκμηριώσει παρακάτω. Ήδη στην προκατασκευή (τελευταία περίοδος του προοιμίου) είχε διατυπώσει τη γνώμη ότι η στήριξη των Ροδίων στη δύσκολη αυτή στιγμή θα εξαλείψει τις διαβολές εναντίον της πόλης και θα αποκαταστήσει την καλή της φήμη. Ειδικότερα, ο Δημοσθένης επιδιώκει να επιρρίψει τις ευθύνες της Ροδιακής αποστασίας στο Μαύσωλο, ο οποίος με σκευωρίες κατάφερε να εξαπατήσει τους Ροδίους και να τους ωθήσει στην έξοδό τους από την Αθηναϊκή συμμαχία. Από την άλλη πλευρά οι πρώην σύμμαχοι Χίοι και Βυζάντιοι αποδείχθηκαν αναξιόπιστοι, διότι έμειναν αδρανείς και αδιάφοροι στη δύσκολη για τους Ροδίους κατάσταση. Συγχρόνως, απαλλάσσει τους Αθηναίους από κάθε ενοχή για ιμπεριαλιστική συμπεριφορά προς τους συμμάχους τους, χαρακτηρίζοντας συκοφαντίες τις κατηγορίες εναντίον τους. Το επιχείρημά του ενισχύεται με το σχήμα της αντιθέσεως «ᾐτιάσαντο μὲν φανήσεται δέ», ὁ μὲν πρυτανεύσας. οἱ δ ἀποδείξαντες ὑμεῖς Σελίδα 4 από 9
δ,» όπου και αντιπαρατίθενται οι συμπεριφορές του Μαυσώλου και των συμμάχων τους με την προτεινόμενη από το ρήτορα στάση απέναντι στους Ροδίους. Στην παράγραφο 4 ο ρήτορας με αρκετή δόση υπερβολής επαγγέλλεται μια ανασύσταση της Αθηναϊκής συμμαχίας, που δεν θα στηρίζεται στη βία αλλά στη συγκατάθεση και την ανεπιφύλακτη εμπιστοσύνη όλων. Προσπαθεί να παρασύρει το κοινό σε μια πολεμική επιχείρηση, η οποία θα δώσει την ευκαιρία στην Αθήνα όχι μόνο να αποκαταστήσει το κύρος και την αίγλη του παρελθόντος αλλά και να αναδειχθεί εγγυήτρια δύναμη της ασφάλειας και της προστασίας όλων των αδικουμένων, πρόμαχος και υπερασπιστής των δημοκρατικών παρατάξεων στις ελληνικές πόλεις. Αυτή τη στοχοθεσία εξυπηρετεί και η χρήση του οξύμωρου σχήματος «ὑμεῖς δ, οὓς ἐφοβοῦντο, μόνοι τῶν πάντων τῆς σωτηρίας αὐτοῖς αἴτιοι» και η υπερβολή «ὑφ ἁπάντων ἐν ἁπάσαις» Η ρητορική τακτική του Δημοσθένη είναι πράγματι αριστοτεχνική. Κολακεύει έντεχνα τους συμπολίτες του και συγχρόνως ελαχιστοποιεί τις ευθύνες του Ροδιακού λαού με στόχο να εξασφαλίσει την εύνοια των ακροατών του. Β2. Να προσδιορίσετε στις παραπάνω παραγράφους το ήθος των ακροατών, το ήθος των αντιπάλων, καθώς και το ήθος του ομιλητή. Οι Αθηναίοι παρουσιάζονται να έχουν υψηλή διάνοια, ευθυκρισία, ικανότητα να αναγνωρίζουν το δίκαιο και να πράττουν προς το συμφέρον της πόλης. Οι Ρόδιοι παρουσιάζονται να φοβούνται τους Αθηναίους, εύπιστοι και αφελείς, που παρασύρθηκαν από τον Μαύσωλο και τους δήθεν συμμάχους τους. Η ύπουλη και η υποκριτική στάση δηλαδή του Μαύσωλου προκάλεσε πλήθος δεινών στους Ροδίους. Ο ρήτορας αυτοπαρουσιάζεται ως άνθρωπος που διέπεται από βαθύτατα ανθρωπιστικά αισθήματα και δημοκρατικά ιδανικά. Αγανακτεί με τη στάση των δήθεν συμμάχων των Ροδίων, συμπάσχει με το δράμα τους, αρνείται τις κατηγορίες εναντίον της πόλης του, θλίβεται για τη διασπορά ψευδών ειδήσεων που πλήττουν το κύρος της Αθήνας, διαπνέεται από υψηλές ηθικές αρχές, πραγματώνοντας στη συνείδησή του το ιδανικό της μεγάλης πόλης, προστάτιδας των αδικουμένων και της δημοκρατίας, η οποία αναδεικνύεται μέσα από κάθε δοκιμασία ανώτερη από τη φήμη της. Β3. Λαμβάνοντας υπόψη το μεταφρασμένο κείμενο που ακολουθεί να εξηγήσετε τους λόγους για τους οποίους ο Δημοσθένης πιστεύει ότι η αποστολή βοήθειας στη Ρόδο δεν θα προκαλέσει την αντίδραση του Μ. Βασιλέως. Σελίδα 5 από 9
Ένα από τα ισχυρότερα επιχειρήματα των πολιτικών αντιπάλων του Δημοσθένη ήταν ότι η αποστολή βοήθειας στη Ρόδο θα προκαλούσε την άμεση αντίδραση του Μ. Βασιλέως, καθώς η κίνηση αυτή παραβίαζε την Ανταλκίδειο ειρήνη, σύμφωνα με την οποία η Ρόδος τελούσε υπό καθεστώς ανεξαρτησίας. Προσπαθώντας, λοιπόν, ο Δημοσθένης να διασκεδάσει τον δικαιολογημένο φόβο του ακροατηρίου του διακρίνει τους πολέμους σε επιθετικούς και αμυντικούς και διατυπώνει δύο απόψεις γενικού κύρους. Πιο συγκεκριμένα, γνωρίζει καλά ότι η ψυχολογία όσων μετέχουν σε επιθετικούς ή και αμυντικούς πολέμους διαμορφώνεται από τα εκάστοτε κίνητρα, οπότε είναι εύκολη η πρόβλεψη των αντιδράσεών τους. Έτσι, λοιπόν, όσοι κάνουν επεκτατικούς πολέμους (επιθετικούς) δεν πολεμούν με το ίδιο πάθος και σθένος που πολεμούν αυτοί που υπερασπίζονται την πατρίδα τους, διότι δεν απειλούνται τα κεκτημένα τους. Όσοι όμως πολεμούν «ὑπέρ βωμῶν καί ἐστιῶν» (αμυντικοί πόλεμοι) φτάνουν μέχρι την αυτοθυσία, γιατί κινδυνεύουν να χάσουν την ελευθερία τους με όσα αυτό συνεπάγεται ( κανείς δεν πολεμά για να επεκτείνει τις κτήσεις του.για να αυξήσουν αυτά που έχουν). Από την άλλη πλευρά οι επεκτατικές διαθέσεις των επιτιθέμενων ενισχύονται, όταν οι αδικούμενοι προβαίνουν σε συνεχείς υποχωρήσεις. Αντίθετα, όταν προβάλλουν αντίσταση, ο αντίπαλος αναδιπλώνεται και θεωρεί τη στάση τους απόλυτα δικαιολογημένη (Και βέβαια δεν παύουν να επιδιώκουν τα περισσότερα. δεν αισθάνονται αδικημένοι σε κάτι απ αυτούς που τους αντιστάθηκαν). Αυτή τη στάση πιθανολογεί ο Δημοσθένης ότι θα κρατήσει ο Μ. Βασιλιάς. Αντιμετωπίζοντας τους Αθηναίους ουσιαστικά διεξάγει έναν επιθετικό πόλεμο και δεν υπάρχει φόβος σοβαρής αντίδρασής του δεδομένου ότι δεν απειλείται ούτε η ελευθερία των υπηκόων του ούτε η εδαφική ακεραιότητα του περσικού κράτους. Έτσι, η αποστολή βοήθειας στη Ρόδο κρίνεται επιβεβλημένη, γιατί αν φανούν υποχωρητικοί θα ενθαρρύνουν την επιθετικότητα του Μ. Βασιλέως. Β4. Να αναφέρετε πώς έληξε ο Συμμαχικός πόλεμος και ποια γεγονότα συμβαίνουν στη Ρόδο μετά τη σύναψη της Ανταλκιδείου ειρήνης. Σχολικό βιβλίο σελ. 124 125: «Ο Συμμαχικός πόλεμος έληξε με περσικό τελεσίγραφο..και με στρατήγημα κατέλαβε πάλι τη Ρόδο» Σελίδα 6 από 9
Β5. Να βρείτε με ποιες λέξεις του κειμένου σχετίζονται ετυμολογικά οι ακόλουθες: φανερός, αντίφαση, διαίρεση, ορατότητα, επιτυχία. φανερός: φανήσεται αντίφαση: φάσκων διαίρεση: ἀφῃρημένος ορατότητα: ὀφθῆναι επιτυχία: τυχεῖν ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Γ1. Να μεταφράσετε το κείμενο που σας δίνεται. Επειδή όμως υπήρχε δυσκολία (στενοχώρια), στενοχωριόταν κι αυτός μαζί με τους άλλους και δεν μπορούσε να κοιμηθεί μα μόλις τον πήρε λιγάκι ο ύπνος, είδε ένα όνειρο του φάνηκε ότι αφού ακούστηκε μια βροντή έπεσε κεραυνός στο πατρικό του σπίτι κι ότι απ' αυτόν φωτίστηκε ολόκληρο έντρομος ξύπνησε αμέσως, και το όνειρο από τη μια το εξήγησε σαν καλό, γιατί ενώ βρισκόταν μέσα σε κόπους και κινδύνους του φάνηκε πως είδε μεγάλο φως(σταλμένο) από το Δία από την άλλη όμως φοβόταν, γιατί νόμισε, βέβαια, πως το όνειρο προερχόταν από το Δία το βασιλιά, μα φαινόταν πως η φωτιά άναβε ολόγυρα (φοβόταν) μήπως δεν μπορούσε να βγει από τη χώρα του βασιλιά, αλλά εμποδιζόταν από κάποιες δυσκολίες απ' όλα τα μέρη. Τι σημαίνει λοιπόν το να δει κανείς τέτοιο όνειρο, είναι δυνατόν να σκεφτεί από εκείνα που συνέβησαν μετά το όνειρο έγιναν δηλαδή τα εξής. Γ2. α) Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου να γράψετε τον τύπο που σας ζητείται: λαχών: κλητική ενικού και δοτική πληθυντικού στο γένος που βρίσκεται: (ὦ) λαχών, τοῖς λαχοῦσι(ν) πᾶσα: γενική και δοτική πληθυντικού αρσενικού γένους: τῶν πάντων,τοῖς πᾶσι μέγα: αιτιατική ενικού συγκριτικού και υπερθετικού βαθμού στο θηλυκό γένος: τὴν μείζονα και μείζω, τὴν μεγίστην Σελίδα 7 από 9
χώρας: ονομαστική και δοτική πληθυντικού: αἱ χῶραι,ταῖς χώραις τοιοῦτον: αιτιατική ενικού θηλυκού γένους και ονομαστική πληθυντικού ουδετέρου γένους: τοιαύτην,τοιαῦτα β) Να σχηματίσετε τους τύπους που ζητούνται για καθένα από τους παρακάτω ρηματικούς τύπους: ἐλυπεῖτο: β ενικό και πληθυντικό ευκτικής ενεστώτα στη φωνή που βρίσκεται: λυποῖο, λυποῖσθε ἀνηγέρθη: γ ενικό και πληθυντικό υποτακτικής στον ίδιο χρόνο: ἀναγερθῇ, ἀναγερθῶσι(ν) ἰδεῖν: απαρέμφατο μέλλοντα και παρακειμένου στη φωνή που βρίσκεται: ὄψεσθαι, ἑορακέναι (ἑωρακέναι) ἐξελθεῖν: β και γ ενικό προστακτικής στο χρόνο και τη φωνή που βρίσκεται: ἔξελθε, ἐξελθέτω γίγνεται: β πληθυντικό οριστικής μέλλοντα και αορίστου: γενήσεσθε, ἐγένεσθε Γ3. α) Να χαρακτηρίσετε συντακτικά τους παρακάτω όρους: ὕπνου, γενομένης, περίφοβος, ἀγαθόν, τάδε ὕπνου: αντικείμενο της μετοχής λαχών. γενομένης: γενική απόλυτη επιρρηματική χρονική μετοχή που δηλώνει το προτερόχρονο, με υποκείμενο το βροντῆς. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο απαρέμφατο πεσεῖν. περίφοβος: επιρρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου στο εννοούμενο υποκείμενο του ρήματος ἀνηγέρθη (οὗτος). ἀγαθόν: κατηγορούμενο στο αντικείμενο τὸ ὄναρ, μέσω του ρήματος ἔκρινεν. τάδε: υποκείμενο του ρήματος γίγνεται (αττική σύνταξη). β) ὅτι ἐν πόνοις ὢν καὶ κινδύνοις φῶς μέγα ἐκ Διὸς ἰδεῖν ἔδοξε: να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση της παραπάνω δευτερεύουσας πρότασης (είδος, εισαγωγή, εκφορά, χρήση). Σελίδα 8 από 9
Δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρόταση. Εισάγεται με το σύνδεσμο ὅτι (αντικειμενική αιτία), εκφέρεται με οριστική (ἔδοξε) γιατί το αίτιο παρουσιάζεται ως πραγματικό και λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του αναγκαστικού αιτίου στο ρήμα εξάρτησης ἔκρινεν. γ) (οὗτος) τὸ ὄναρ τῇ μὲν ἔκρινεν ἀγαθόν: να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική. Τὸ ὄναρ τῇ μὲν ἐκρίθη ἀγαθὸν (ὑπὸ τούτου). Σελίδα 9 από 9