εἴχομεν: γ ενικό ευκτικής αορίστου β περιορῶντες: β πληθυντικό οριστικής ενεστώτα ἢρχομεν: γ πληθυντικό οριστικής παρακειμένου μέσης φωνής

Transcript

1 εἴχομεν: γ ενικό ευκτικής αορίστου β περιορῶντες: β πληθυντικό οριστικής ενεστώτα ἢρχομεν: γ πληθυντικό οριστικής παρακειμένου μέσης φωνής γίγνεσθαι: β ενικό προστακτικής αορίστου β ἒσεσθαι: α πληθυντικό υποτακτικής ενεστώτα (Mονάδες: 10) Γ3. α) Να χαρακτηριστούν συντακτικά οι παρακάτω όροι και να αναφέρετε ποιον όρο προσδιορίζουν: φείσασθαι, μόνος, τῆς σωτηρίας, μάχῃ, βοηθήσαντες, ἄνδρας. (Mονάδες: 6) β) ἐν τῇ ἀλλοτρίᾳ πολλά τρόπαια τῶν πολεμίων ἐστήσαμεν: να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική. (Mονάδες: 4) Σελίδα 4 από 9

2 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Α. Να μεταφράσετε το παραπάνω απόσπασμα. Άνδρες Αθηναίοι, νομίζω πως πρέπει, επειδή παίρνετε αποφάσεις για τόσο μεγάλα ζητήματα, να παρέχετε πλήρη ελευθερία λόγου στον καθένα από τους ρήτορες. Εγώ όμως ποτέ ως τώρα δε θεώρησα δύσκολο να σας υποδείξω ποια είναι τα καλύτερα (γιατί, για να μιλήσω γενικά, μου φαίνεται ότι όλοι σας τα γνωρίζετε άριστα), αλλά να σας πείσω να τα κάνετε γιατί, κάθε φορά που κάτι θεωρηθεί σωστό και ψηφιστεί, ακόμα και τότε απέχει τόσο από την εκτέλεση, όσο και πριν αποφασιστεί. Συμβαίνει λοιπόν ένα γεγονός από εκείνα για τα οποία πιστεύω πως χρωστάτε ευγνωμοσύνη στους θεούς, το να εξαρτούν δηλαδή τώρα από σας και μόνο τις ελπίδες για τη σωτηρία τους εκείνοι που πριν από λίγο καιρό εξαιτίας της αλαζονείας τους πολέμησαν εναντίον σας. Και αξίζει να ευχαριστηθείτε με την τωρινή ευκαιρία γιατί θα συμβεί σ εσάς, αν σκεφτείτε γι αυτό όσα χρειάζονται, να αναιρέσετε έμπρακτα τις συκοφαντίες αυτών που δυσφημούν την πόλη μας και συνάμα να κερδίσετε καλή φήμη. Β1. «διδόναι παρρησίαν»: ο Δημοσθένης γράφει κάπου ότι δεν υπάρχει μεγαλύτερο ατύχημα για τους ελεύθερους ανθρώπους από τη στέρηση της παρρησίας. Τι σημαίνει ο όρος αυτός και γιατί ο ρήτορας ζητά από τους Αθηναίους να του παραχωρήσουν αυτό το δικαίωμα; Η παρρησία, η ελευθερία λόγου, η αληθινά ελεύθερη έκφραση του πολίτη και του ανθρώπου γενικά, είναι το μεγαλύτερο αγαθό που προσφέρεται από τη δημοκρατική διακυβέρνηση μιας πολιτείας. Κάθε σκεπτόμενος άνθρωπος οφείλει στον εαυτό του αλλά και στους γύρω του να έχει το θάρρος και τη δυνατότητα να εξωτερικεύσει τις απόψεις του και να τις στηρίξει. Ο Δημοσθένης δε ζητά ισηγορία. Αυτή ήταν δεδομένη και αδιαμφισβήτητη στην εκκλησία του δήμου. Ο κήρυκας με την καθιερωμένη ερώτηση «τίς ἀγορεύειν βούλεται;» έδινε σε κάθε συνεδρίαση του λαού, το δικαίωμα σε οποιονδήποτε πολίτη να εκθέσει τις απόψεις του σχετικά με το θέμα που εκείνη τη στιγμή συζητούσαν. Δινόταν βέβαια όπως είδαμε και στο Μαντίθεο- ένα άτυπο προβάδισμα στους γηραιότερους και σοφότερους αλλά από 'κει και πέρα το βήμα υποδεχόταν κάθε γνήσιο Αθηναίο πολίτη άνω των είκοσι χρόνων. Δε θα είχε κανένα νόημα όμως η ισηγορία, αν δεν συνοδευόταν από την παρρησία. Είτε με την έννοια της απόλυτης ειλικρίνειας ως κοινωνική αρετή, είτε με την έννοια της θαρραλέας έκφρασης της γνώμης ενώπιον του πλήθους ως πολιτικό δικαίωμα, η παρρησία ήταν απαραίτητη για να επικυρωθεί η ισότητα στο δικαίωμα του λόγου. Δεν ήταν όμως και τόσο δεδομένη. Και αυτό, γιατί οι Αθηναίοι ως κοινό αποδοκίμαζαν έντονα και δεν άφηναν να ολοκληρώσουν τους λόγους τους ρήτορες που διατύπωναν διαφορετικές ή και Σελίδα 5 από 9

3 αντίθετες με το κοινό απόψεις. Γι' αυτό άλλωστε υπήρχαν και πολλοί δημοκόλακες ή δημοπίθηκοι - κατά τον Αριστοφάνη- που εξασφάλιζαν την εύνοια του λαού εκφωνώντας λόγους ευχάριστους και όχι απαραίτητα συμφέροντες για το πλήθος. Το γεγονός ότι ήδη από την πρώτη παράγραφο του προοιμίου ο Δημοσθένης ζητά ευθέως από τους Αθηναίους να του εξασφαλίσουν παρρησία είναι δηλωτικό των θέσεών του. Ζητά προφανώς να ακούσουν όλες τις απόψεις, άρα και τις αντίθετες από αυτές που προηγήθηκαν και ήταν αρεστές στο κοινό. Επομένως, κατά κάποιο τρόπο προκαταλαμβάνει, προδιαθέτει δηλαδή το ακροατήριό του για να προλάβει ενδεχόμενες αποδοκιμασίες, όταν θα προτείνει το ακριβώς αντίθετο από τους προηγηθέντες ρήτορες. Θα ζητήσει από τους συμπολίτες του να βοηθήσουν τους Ροδίους, παρά τους ενδεχόμενους κινδύνους και παρά το γεγονός ότι αυτοί με την πρόσφατη αποστασία τους προκάλεσαν σοβαρές οικονομικές ζημιές στην Αθήνα ενώ παράλληλα πρωταγωνίστησαν στο Συμμαχικό πόλεμο εναντίον της. Αυτά σε καμία περίπτωση δε θα αρέσουν στους Αθηναίους. Με την παρρησία όμως θα μπορέσει να τους εξηγήσει γιατί στηρίζει αυτή τη θέση και θα προσπαθήσει να τους πείσει για την ορθότητά της. Β2. «ἀλλὰ τὸ πεῖσαι πράττειν ταῦτα»: για ποιους λόγους πιστεύετε ότι οι Αθηναίοι δε θα πειστούν εύκολα να στείλουν βοήθεια στη Ρόδο; Ο Δημοσθένης κέρδισε τον τίτλο του μεγαλύτερου ρήτορα της αρχαιότητας από τον πολιτικό στίβο και τις δημηγορίες του για την εξωτερική πολιτική της Αθήνας. Σε όλους τους πολιτικούς του λόγους γίνεται φανερό το όνειρο ζωής του, η αναβίωση της παλιάς, ισχυρής και ένδοξης Αθήνας. Στο προοίμιο του λόγου του ὑπέρ τῶν Ροδίων ζητά από την αρχή κιόλας να δραστηριοποιηθούν επιτέλους οι συμπολίτες του και να αξιοποιήσουν αυτήν την ευκαιρία προς όφελος της πόλης τους. Γνωρίζει όμως ότι υπάρχουν σοβαρά εμπόδια που λειτουργούν ανασταλτικά. Καταρχάς οι Αθηναίοι έχουν καταδικάσει τον εαυτό τους και την πόλη τους σε μια ανεκδιήγητη αδράνεια, που συγκριτικά με την ακαταπόνητη δραστηριότητα του Φιλίππου είναι μάλλον προκλητική. Η αμέλεια και η αδιαφορία τους βυθίζει ολοένα και περισσότερο την πόλη τους σε πολιτικό και στρατιωτικό λήθαργο. Το δημοκρατικό σύστημα εμπιστεύεται τις υποθέσεις της πόλεως στο λαό της και απαιτεί βουλήν, ψῆφον αλλά και πρᾶξιν. Χωρίς την τελευταία, όλα τα άλλα είναι μάταια. Χωρίς τα έργα και τη δραστηριοποίηση, την έμπρακτη κινητοποίηση, η πόλη παρακμάζει. Επιπλέον, το μίσος των Αθηναίων κατά των Ροδίων είναι σημαντικός παράγοντας δυσκολίας. Οι Ρόδιοι αποστάτησαν από την Α' Αθηναϊκή Συμμαχία το 412 π.χ. Το 378/77 προσχώρησαν στη Β' Αθηναϊκή Συμμαχία από την οποία επίσης αποστάτησαν το 357 π.χ. Αφού μάλιστα συμμάχησαν με τους Κώους, Χίους και Βυζαντίους πρωτοστάτησαν σε πόλεμο κατά των Αθηναίων, τους οποίους και νίκησαν. Είναι σχεδόν δικαιολογημένη η οργή αλλά και η χαιρεκακία των συμπολιτών του Δημοσθένη. Το αίτημά του για βοήθεια στη Ρόδο έχει να αντιπαραταχθεί και προς το Σελίδα 6 από 9

4 γενικότερο κλίμα που σε αυτή τη χρονική φάση επικρατεί στην Αθήνα. Ο Εύβουλος, το κόμμα του οποίου υπερτερεί στην Αθήνα μετά το Συμμαχικό πόλεμο, έχει ακολουθήσει φιλειρηνική πολιτική και στόχος του είναι η αποφυγή πολεμικών περιπετειών, όταν τουλάχιστον δεν διακυβεύονται ζωτικά αθηναϊκά συμφέροντα. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι Αθηναίοι δεν βοήθησαν εν τέλει τη Ρόδο, η οποία παρέμεινε υπό Καρική κατοχή μέχρι την κατάλυση του περσικού κράτους από το Μ. Αλέξανδρο. Β3. Λαμβάνοντας υπόψη το μεταφρασμένο κείμενο που ακολουθεί να βρείτε το επιχείρημα του Δημοσθένη και στη συνέχεια να το αξιολογήσετε. [ 5] «Εκπλήσσομαι, γιατί παρατηρώ πως οι ίδιοι άνθρωποι από το ένα μέρος προσπαθούν να παρασύρουν την πόλη σε εχθρικές ενέργειες εναντίον του Βασιλέως χάριν των Αιγυπτίων, ενώ από το άλλο δείχνουν να τον φοβούνται, όταν πρόκειται για το λαό της Ρόδου. Κι όμως όλοι γνωρίζουν πως οι Ρόδιοι είναι Έλληνες, ενώ αντιθέτως οι Αιγύπτιοι ανήκουν στην επικράτεια εκείνου (του Βασιλέως)». Ο Αθηναίος ρήτορας προσπαθεί να ενισχύσει τη θέση του για παροχή βοήθειας στη Ρόδο με ένα νέο επιχείρημα. Ακολουθώντας τους κανόνες ηθοποιίας επιχειρεί ένα είδος επίθεσης στους ρήτορες που προηγήθηκαν και υποστήριξαν να αγνοήσει η Αθήνα το αίτημα βοήθειας των Ροδίων. Έτσι κάνει αναφορά στην επανάσταση των σατραπών στην οποία προσχώρησε ο Φαραώ της Αιγύπτου το 361 π.χ. Τότε περίπου Έλληνες μισθοφόροι και 1000 Σπαρτιάτες με αρχηγό τον Αγησίλαο έσπευσαν σε βοήθεια. Μάλιστα ένας Αθηναίος στρατηγός, ο Χαβρίας είχε αναλάβει ως ιδιώτης τη διοίκηση του αιγυπτιακού στόλου. Στηριζόμενος σε αυτό το ιστορικό γεγονός απορεί με την αντιφατική στάση των πολιτικών του αντιπάλων. Και αυτό γιατί με την επανάσταση στην Αίγυπτο εισηγήθηκαν την αποστολή βοήθειας από την Αθήνα, χωρίς να υπολογίζουν την αντίδραση των Περσών. Του προκαλεί εντύπωση ότι ενώ από τη μια φοβούνται μια πιθανή επίθεση του Μεγάλου Βασιλιά, από την άλλη δεν είχαν πρόβλημα να παρασύρουν την πόλη σε μια τυχοδιωκτική επιχείρηση εναντίον του στην Αίγυπτο, σε μια χώρα αλλοεθνών και αρκετά μακριά από τη δική τους. Στην περίπτωση όμως της Ρόδου φοβούνται να κάνουν κάτι τέτοιο, παρότι είναι ελληνικό νησί και παρότι οι Πέρσες δεν έχουν δικαίωμα επεμβάσεως σύμφωνα με τους όρους της Ανταλκιδείου ειρήνης, που προέβλεπε σεβασμό στην αυτονομία των ελληνικών πόλεων. Φόβο θα έπρεπε να αισθάνονται μόνο για την επέμβαση υπέρ των Αιγυπτίων, πράγμα που θα συνιστούσε μια σαφή επιθετική ενέργεια εναντίον των Περσών και της επικράτειάς τους. Με αυτήν την ασυνέπειά τους οι προηγούμενοι ρήτορες μάλλον αποκαλύπτουν βαθύτερα αίτια για τα οποία αρνούνται τη βοήθεια στους Ροδίους. Ίσως δεν τους συμπαθούν, διότι παρότι δημοκρατικοί επέτρεψαν την αποστασία και το συμμαχικό Σελίδα 7 από 9

5 πόλεμο ή ίσως για κάποιον άλλο αφανέρωτο πολιτικό λόγο. Ο Δημοσθένης υπαινίσσεται πως η αντίφαση αυτή οφείλεται σε κάποια υποκρισία και υστεροβουλία. Αξιολογώντας όμως κανείς αυτό το αληθοφανές επιχείρημα διαπιστώνει ότι στερείται πλήρους ιστορικής βάσης. Ο ρήτορας έντεχνα αποκρύπτει το γεγονός ότι κατά την εξέγερση των περσικών επαρχιών, η Αθήνα απέφυγε να αναμειχθεί επίσημα και μόνο ως εθελοντές και μισθοφόροι οι Αθηναίοι βοήθησαν την Αίγυπτο, ειδικά όταν μετά το 358 π.χ. η Αθήνα και η Σπάρτη δέχτηκαν για δεύτερη φορά πρόσκληση από την Αίγυπτο να τη βοηθήσουν. Άρα ο παραγωγικός του συλλογισμός αποτελεί ενθύμημα. Β4. Ποια ήταν τα αίτια της αποστασίας της Ρόδου από τη Β Αθηναϊκή Συμμαχία και ποια ήταν η συμμετοχή του νησιού στο «Συμμαχικό Πόλεμο»; Βλ. σχολικό βιβλίο, σελ. 124, «Η πολιτική αστάθεια. εγκατάσταση στη Ρόδο Καρικών φρουρών». Β5. α) Να βρείτε με ποιες λέξεις του κειμένου σχετίζονται ετυμολογικά οι ακόλουθες: πειστήριο, ουσία, εξοχή, βατήρας, βολή, καλλιτέχνης πειστήριο: πεῖσαι ουσία: ἔστι εξοχή: ἀπέχει βατήρας: συμβήσεται βολή: διαβαλλόντων καλλιτέχνης: καλῆς β) Να γράψετε από ένα παράγωγο ουσιαστικό στα νέα ελληνικά από τις παρακάτω λέξεις: διδόναι, πράττειν, νομίζω, ἀπολύσασθαι διδόναι: δόση πράττειν: πράξη νομίζω: νόμισμα ἀπολύσασθαι: απόλυση ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Γ1. Να μεταφράσετε το κείμενο που σας δίνεται. Είχαμε όμως, Αθηναίοι, και εμείς αυτή τη γνώμη, όταν ήμαστε ηγεμόνες των Ελλήνων, και πιστεύαμε ότι σκεπτόμαστε σωστά, αφήνοντας τη χώρα μας να λεηλατείται από τη μια και πιστεύοντας από την άλλη ότι δεν πρέπει να αγωνιζόμαστε γι αυτή. γιατί άξιζε, παραμελώντας λίγα, να σώσουμε πολλά αγαθά. Σελίδα 8 από 9

6 Τώρα όμως, επειδή έχουμε στερηθεί σε μάχη όλα εκείνα και έχει απομείνει σε μας η πατρίδα, γνωρίζουμε ότι αυτός ο κίνδυνος μόνο δίνει τις ελπίδες σωτηρίας. Αλλά πρέπει βέβαια, αφού θυμηθούμε ότι, αφού ήδη βοηθήσαμε και άλλους που αδικούνταν, στήσαμε στην ξένη χώρα πολλά τρόπαια νίκης κατά των εχθρών, να γίνουμε γενναίοι άντρες για την πατρίδα και για μας τους ίδιους, έχοντας από τη μια πίστη στους θεούς και ελπίζοντας από την άλλη ότι το δίκαιο θα είναι με αυτούς που αδικούνται ακόμη. Γ2. Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου να γράψετε τον τύπο που σας ζητείται: τὴν γνώμην: ονομαστική και αιτιατική πληθυντικού: αἱ γνῶμαι / τὰς γνώμας τῶν Ἑλλήνων: δοτική ενικού και πληθυντικού: τῷ Ἕλληνι / τοῖς Ἕλλησι(ν) πολλῶν: γενική και αιτιατική ενικού ουδετέρου γένους: τοῦ πολλοῦ / τὸ πολὺ ἁπάντων:γενική και αιτιατική πληθυντικού θηλυκ. γέν.: τῶν ἁπασῶν / τὰς ἁπάσας ἡμῶν αὐτῶν: ίδια πτώση και πρόσωπο στον άλλο αριθμό: ἐμαυτοῦ εἴχομεν: γ ενικό ευκτικής αορίστου β : σχοίη περιορῶντες: β πληθυντικό οριστικής ενεστώτα: περιορᾶτε ἢρχομεν: γ πληθυντικό οριστικής παρακειμένου μέσης φωνής: ἠργμένοι-αι-α εἰσὶ(ν) γίγνεσθαι: β ενικό προστακτικής αορίστου β : γενοῦ ἒσεσθαι: α πληθυντικό υποτακτικής ενεστώτα: ὦμεν Γ3. α) Να χαρακτηριστούν συντακτικά οι παρακάτω όροι και να αναφέρετε ποιον όρο προσδιορίζουν: φείσασθαι, μόνος, τῆς σωτηρίας, μάχῃ, βοηθήσαντες, ἄνδρας. φείσασθαι: τελικό απαρέμφατο, υποκείμενο στην απρόσωπη έκφραση ἄξιον ἦν μόνος: ομοιόπτωτος κατηγορηματικός προσδιορισμός στο «ὁ κίνδυνος» τῆς σωτηρίας: γενική αντικειμενική στο «τὰς ἐλπίδας» μάχῃ: δοτική του τρόπου στο «ἐστερήμεθα» βοηθήσαντες: επιρρηματική χρονική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος(«ἡμεῖς»).λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρήμα «ἐστήσαμεν» και δηλώνει το προτερόχρονο. ἄνδρας: κατηγορούμενο στο εννούμενο υποκ. του απαρεμφάτου γίγνεσθαι (ἡμᾶς) β) ἐν τῇ ἀλλοτρίᾳ πολλά τρόπαια τῶν πολεμίων ἐστήσαμεν: να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική. Πολλὰ τρόπαια τῶν πολεμίων ἐν τῇ ἀλλοτρίᾳ ἐστήθησαν (ὑφ ἡμῶν). Σελίδα 9 από 9