Τέλος 5% επί των ακαθαρίστων εσόδων των καταστηµάτων εστιάσεως

Τέλος 5% επί των ακαθαρίστων εσόδων των καταστηµάτων εστιάσεως Σύντοµο ιστορικό: Με το β. δ/γµα του Οκτωβρίου 1958 1, καθιερωνόταν ένα τέλος 5% επί των ακαθαρίστων εσόδων των πάσης µορφής και κατηγορίας καταστηµάτων, υπέρ του Οργανισµού Τοπικής Αυτοδιοίκησης (δήµου ή κοινότητας ) στην περιοχή του οποίου δραστηριοποιούνταν το κατάστηµα. Με το άρθρο 1 νόµου 339/76 2, θεσµοθετήθηκε εκ νέου στην παρ 2 το τέλος 5% επί των εκδιδοµένων λογαριασµών «...υπό των ξενοδοχείων ύπνου των από α τάξεως και άνω, ως και των ανηκόντων εις τας αυτάς τάξεις εστιατορίων, κυλικείων, οινοµαγειρείων πολυτελείας και κέντρων διασκεδάσεως...». Το τέλος επιβαλόταν µε σχετική απόφαση του δηµοτικού ή κοινοτικού συµβουλίου. Με το άρθρο 3 νόµου 658/77 3, τροποποιήθηκε περιορισµένα ο αρχικός νόµος, απαλλάσσοντας του τέλους αυτού τα ξενοδοχεία (τους επιβαλόταν το τέλος παρεπιδηµούντων ) και δίνοντας τη δυνατότητα επεκτάσεως του τέλους και σε όµοια καταστήµατα κατώτερης κατηγορίας, µε σχετική απόφαση των δηµοτικών ή κοινοτικών συµβουλίων. Με το άρθρο 7 νόµου 1080/80 4, τροποποιήθηκε το καθεστώς, συµπληρώνοντας αφενός τη βάση υπολογισµού του τέλους, εκτός από τους εκδιδόµενους λογαριασµούς και στο σύνολο των ακαθαρίστων εσόδων και αφετέρου, δίνοντας νέες δυνατότητες επεκτάσεώς του και σε άλλα οµοειδή καταστήµατα (καφεζυθοπωλεία, ταβέρνες κλπ) πάντα µε απόφαση των συµβουλίων των ΟΤΑ. Επιπλέον, µε το άρθρο 6παρ5 ορίσθηκε η κύρωση για την περίπτωση µη καταβολής ή ελλιπούς ή εκπροθέσµου καταβολής: πρόστιµο ίσο µε το 10% του τέλους για κάθε µήνα καθυστερήσεως µέχρι το ισόποσο του τέλους. Να σηµειωθεί ότι η πολύ αυστηρή αυτή διάταξη εξακολουθεί να ισχύει και σήµερα. Με το άρθρο 54 νόµου 1416/84, 5 ξανατροποποιήθηκε το καθεστώς, µε την εισαγωγή διαφόρων διευκρινίσεων που πλέον είχαν γίνει απαραίτητες (ποια είναι τα «ακαθάριστα έσοδα» κατά το νόµο κλπ). Με το άρθρο 26 νόµου 1828/89 6, ξανατροποποιήθηκε η σχετική νοµοθεσία, µε την οριστική ρύθµιση του υπολογισµού του τέλους επί µιάς και ενιαίας πλέον βάσεως, των ακαθαρίστων εσόδων µόνο. Επιπλέον, επεκτάθηκε και σε άλλες κατώτερες κατηγορίες οµοειδών καταστηµάτων καθώς και σε αντίστοιχα κέντρα που λειτουργούν εντός ξενοδοχειακών επιχειρήσεων. Με το άρθρο 72 νόµου 2065/92 7, έγινε µικρής έκτασης συµπλήρωση της νοµοθεσίας, αναφορικά µε τα κέντρα και καταστήµατα που λειτουργούν εντός ξενοδοχείων. Με το άρθρο 27 νόµου 2130/93 8, ξανατροποποιήθηκε το καθεστώς µε µικροσυµπληρώσεις για τα καταστήµατα εστιάσεως που λειτουργούν εντός 1 ΦΕΚ Α 171/20-10-1958 2 ΦΕΚ Α 136/2-6-1996 3 ΦΕΚ Α 214/1-8-1977 4 ΦΕΚ Α 246/22-10-1980 5 ΦΕΚ Α 18/18-2-1984 6 ΦΕΚ Α 2/3-1-1989 7 ΦΕΚ Α 113/30-6-1992 1

ξενοδοχείων, ενώ µε το άρθρο 17 παρ 7 ορίστηκε, ότι το τέλος καταβάλλεται µέσα στην προθεσµία απόδοσης του Φόρου Προστιθέµενης Αξίας (ΦΠΑ). Με το άρθρο 7 νόµου 2307/95 9, ξανατροποποιήθηκε η νοµοθεσία, προκειµένου να συµπεριλάβει τις ερµηνείες επίµαχων διατάξεων που δόθηκαν µε αποφάσεις του Συµβουλίου της Επικρατείας, αφού πρώτα είχαν δηµιουργήσει έντονα προβλήµατα και σηµαντικές καθυστερήσεις στην καταβολή του τέλους. ιευκρινίστηκε έτσι ότι, όταν ο νόµος λέει «προσφέρονται φαγητά, καφές, αναψυκτικά...» εννοεί µόνο τα προιόντα τα οποία σερβίρονται και καταναλώνονται µέσα στα ίδια τα καταστήµατα και όχι όσα παίρνει ο πελάτης έξω από αυτά (σε πακέτο). Προβλέφθηκε αναγκαστικά ο τρόπος µε τον οποίο θα γίνεται ο διαχωρισµός των ακαθαρίστων εσόδων, όσων δηµιουργούνται από προιόντα που καταναλώνονται εντός και συνεπώς υπόκεινται στο τέλος και όσων δηµιουργούνται από προιόντα που αγοράζονται για να καταναλωθούν εκτός του καταστήµατος και συνεπώς δεν υπόκεινται στο τέλος (µε χρήση ταµειακών µηχανών µε ιδιαίτερες σειρές φορολογικών στοιχείων ή αν δεν χρησιµοποιείται µηχανή µε καταχώριση σε διαφορετικούς αθροιστές ). Επιπλέον βέβαια, προβλέφθηκαν µεταβατικές διατάξεις για να ρυθµιστούν τα προηγηθέντα και να τακτοποιηθούν οι υπάρχουσες εκκρεµότητες. Ατυχώς, παρά την αποφασιστική διευκρίνιση που πραγµατοποιήθηκε µε τον παραπάνω νόµο, τα προβλήµατα που είχαν εν τω µεταξύ δηµιουργηθεί δεν τελείωσαν, για µια σειρά από λόγους που έχουν να κάνουν τόσο µε την ορθή εφαρµογή της νοµοθεσίας από τους δήµους όσο και µε την απροθυµία των επιχειρήσεων να καταβάλλουν το τέλος, το οποίο θεωρούν υπερβολικό. Είναι χαρακτηριστικό, ότι οι καταστηµατάρχες αντιπρότειναν να πληρώνουν 0.05% των καθαρών εσόδων τους, αντί του 5% επί των ακαθαρίστων 10. Με το άρθρο 11 ν. 2503/97 11, δόθηκε η δυνατότητα στους ευάριθµους οφειλέτες του τέλους (όπως και σε άλλους οφειλέτες από άλλες αιτίες), να ρυθµίσουν ευνοικά τις οφειλές τους. Αρκετοί δήµοι πήραν τις απαιτούµενες αποφάσεις και δεχόµενοι αιτήσεις ενδιαφεροµένων προχώρησαν στις ρυθµίσεις. Αρκετοί άλλοι όµως δεν έλαβαν τέτοια απόφαση ή δεν την έλαβαν εντός της τασσοµένης προθεσµίας (η οποία παρατάθηκε αλλά αυτό δεν στάθηκε αρκετό). Τέλος, το θεσµικό πλαίσιο ολοκληρώνεται (προς το παρόν) µε το άρθρο 20 του νόµου 2539/97 12. Στις διατάξεις του συµπεριλαµβανόταν: Α) Η πολυπόθητη (για τους καταστηµατάρχες) µείωση του συντελεστή από 5% σε 2% για όλα τα άλλα καταστήµατα πλην των κέντρων διασκέδασης, για τα οποία έµεινε 5%. Β) Η καθιέρωση της δυνατότητας επιβολής του τέλους (µε απόφαση των δηµοτικών ή κοινοτικών συµβουλίων) σε άλλες κατηγορίες καταστηµάτων, όπως τουριστικών ειδών, ειδών λαικής τέχνης, ενθυµίων και δώρων, ενοικιάσεως σκαφών αναψυχής τοπικού χαρακτήρα, κλπ Γ) Η αυτοδίκαιη πλέον επιβολή του τέλους σε όλες τις περιοχές, όπου ισχύει σύστηµα αντικειµενικού προσδιορισµού της αξίας των ακινήτων και η µη εξάρτησή του (για αυτές τις περιοχές οι οποίες αν δεν είναι ακόµη οι 8 ΦΕΚ Α 62/23-4-1993 9 ΦΕΚ Α 113/15-6-1995 10 βλ. προτάσεις συλλόγων εστιατόρων 11 ΦΕΚ Α 107/30-5-1997 12 ΦΕΚ Α 244/4-12-1997 2

περισσότερες, πάντως επεκτείνονται συνέχεια) από προηγούµενη απόφαση του δηµοτικού ή κοινοτικού συµβουλίου. Όλες τις παραπάνω νοµοθετικές διατάξεις, συµπληρώνουν πολλές Υπουργικές Αποφάσεις, µε τις οποίες ορίζονται διάφορα λεπτοµερειακά θέµατα (πχ τι συµπεριλαµβάνεται στα ακαθάριστα έσοδα, αν το φιλοδώρηµα υπολογίζεται επί της τελικής τιµής κλπ) 13. Είναι χαρακτηριστικό πως, επιπλέον των παραπάνω ρυθµίσεων έχει διαµορφωθεί πλουσιότατη νοµολογία µε αποφάσεις του Συµβουλίου της Επικρατείας, µε τις οποίες διευκρινίζονται πολλές ασάφειες. Κατά τη νοµολογία λοιπόν, το τέλος 5% είναι στην πραγµατικότητα φόρος και όχι τέλος όπως ψευδεπίγραφα καλείται 14, ενώ ως ΜΠΑΡ «χαρακτηρίζονται τα καταστήµατα τα οποία προσφέρουν κυρίως οινοπνευµατώδη ποτά αλλά και καφέ και έτερα αναψυκτικά» 15. Ως ΚΑΦΕΖΥΘΟΠΩΛΕΙΑ χαρακτηρίζονται «τα καταστήµατα τα οποία προσφέρουν τόσο καφέ και λοιπά αναψυκτικά, όσον και διάφορα οινοπνευµατώδη ποτά ουχί δε µόνον ζύθον» 16. Ως ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΑ νοούνται «τα καταστήµατα που διαθέτουν την κατάλληλη υποδοχή και οργάνωση εξυπηρετήσεως πελατών, ώστε οι τελευταίοι να µπορούν να καθίσουν για να γευµατίσουν ή να δειπνήσουν...εστιατόρια αποτελούν και τα ψητοπωλεία» 17. Σηµερινή κατάσταση. Έπειτα από όλο αυτόν τον καταιγισµό ρυθµίσεων και διευκρινίσεων, θα περίµενε κανείς πως η κατάσταση είναι πλέον πλήρως ξεκαθαρισµένη και άρτια τακτοποιηµένη. Ατυχώς όµως, η πολλαπλότητα των ρυθµίσεων δεν εγγυάται την ποιότητα του αποτελέσµατος. Μάλλον το αντίθετο συµβαίνει! Σήµερα, υφίστανται πολλά προβλήµατα που µπορούν να οµαδοποιηθούν σε δύο κατηγορίες. Στην πρώτη κατηγορία, ανήκουν όλα εκείνα που δηµιουργούνται από την εφαρµογή των ουσιαστικών διατάξεων, δηλαδή κυρίως εκείνων του άρθρου 20 ν. 2539/97. Το πρώτο ζήτηµα που τίθεται, είναι η άνιση αντιµετώπιση των καταστηµάτων που αναπτύσσουν τραπεζοκαθίσµατα σε σχέση µε όσα δεν αναπτύσσουν. εν είναι εύκολα κατανοητό, γιατί να πληρώνει τέλος (βλέπε φόρο ) ένα µικρό ψητοπωλείο γειτονιάς που βγάζει 3 τραπέζια στο µπροστινό του πεζοδρόµιο και όχι το µεγάλο πολυτελές ζαχαροπλαστείο του Κολωνακίου που δεν διαθέτει τραπεζοκαθίσµατα. Το ίδιο ερώτηµα τίθεται και για τις πολλές µικροεπιχειρήσεις παρασκευής και διανοµής φαγητού κατ οίκον, ο αριθµός των οποίων έχει µάλλον εκτιναχθεί τα τελευταία χρόνια, αφού µπορούν και διαθέτουν τα είδη τους σε φτηνότερες τιµές. Ένα αρκετά σηµαντικό θέµα ανέκυψε µε το πως διαφοροποιούνται τα καταστήµατα που πωλούν, τουριστικά είδη ή ενθύµια και δώρα ή είδη λαικής 13 όπως οι ΥΠΕΣ 79987/83, ΥΠΕΣ 66387/1992,κλπ 14 ΣτΕ 2626/80, 3039/86 15 ΣτΕ 4701/88 16 ΣτΕ 4701/88 οµοίως 17 ΣτΕ 4394/90 3

τέχνης, από τα αντίστοιχα αργυροχρυσοχοεία που πωλούν παρόµοιες κατασκευές, χωρίς όµως να υπάγονται στο τέλος. Άλλο πρόβληµα υφίσταται, µε το πως διακρίνονται οι πρόσθετες κατηγορίες όπου µπορεί (αν το αποφασίσουν τα δηµοτικά ή κοινοτικά συµβούλια) να επιβληθεί το τέλος. Πως ξέρει η διοικητική αρχή ποιο κατάστηµα πουλάει πχ είδη θαλάσσης και ποια ακριβώς είναι αυτά. Αν ως είδη θαλάσσης θεωρήσουµε τα εξειδικευµένα εργαλεία που χρησιµοποιούν οι δύτες ή οι έχοντες κάποιου είδους σκάφος, ενδεχοµένως να περιοριζόταν ο κύκλος των καταστηµάτων σε εκείνα µόνο που διαθέτουν τέτοια είδη (αλιείας, καταδύσεων και υποστήριξης σκαφών). Αν όµως, όπως η διατύπωση της διάταξης επιτρέπει («είδη θαλάσσης...»), θεωρήσουµε όλα τα µέσα που συνήθως οι λουόµενοι ή ερασιτέχνες ψαράδες ή ερασιτέχνες ναυτικοί χρησιµοποιούν στη θάλασσα, τότε αναφερόµαστε σε µια τεράστια γκάµα προιόντων, είτε πολύ απλών και συνηθισµένων (πχ µαγιώ, πέδιλα, σωσίβια, κουβαδάκια, οµπρέλες) είτε ιδιαίτερα εξειδικευµένων (jet ski, µπουκάλες οξυγόνου, αδιάβροχες στολές κατάδυσης...), τα οποία πωλούνται από πάρα πολλά καταστήµατα, είτε µεγάλα πολυκαταστήµατα είτε συνοικιακά περίπτερα. Το ερώτηµα που µένει είναι αν θα φορολογούνται όλα αυτά το ίδιο. Στην κατεύθυνση εξεύρεσης λύσης, µπορεί να εξεταστεί το ενδεχόµενο σύνδεσης του τέλους µε τα δεδοµένα της τουριστικής νοµοθεσίας και στον ισχύοντα Κώδικα Βιβλίων και Στοιχείων. Τουριστικά είδη, κατ αυτήν την πρόταση πωλούν όσα καταστήµατα ( είτε λαικής τέχνης είτε χρυσοχοεία κλπ) βρίσκονται σε περιοχή αναγνωρισµένη ως τουριστική. Ενώ το είδος των άλλων καταστηµάτων πρέπει να προσδιορίζεται ανάλογα το είδος στο οποίο τα κατατάσσει ο ΚΒΣ. Στη δεύτερη κατηγορία προβληµάτων, ανήκουν όσα έχουν ανακύψει από την κακή εφαρµογή των δυνατοτήτων για ευνοική ρύθµιση των οφειλοµένων. Στις πρηγούµενες ρυθµίσεις, όπως συνηθίζεται στη χώρα µας παραµονές κρίσιµων εκλογικών αναµετρήσεων, προστέθηκε µια τελευταία. Με το άρθρο του ν. 2819/2000 (του τελευταίου νόµου της προηγούµενης Βουλής) 18, δόθηκε άλλη µια φορά η ευκαιρία στους παντοειδείς οφειλέτες να κανονίσουν τα χρέη τους. Ατυχώς δεν στάθηκε αρκετό, γιατί οι προθεσµίες ήταν πιεστικές και πολλοί δήµοι δεν πρόλαβαν να πάρουν τη σχετική απόφαση, πολλές επιχειρήσεις δεν ενηµερώθηκαν εγκαίρως, ενώ πολλές δηµοτικές υπηρεσίες δεν είχαν ολοκληρώσει τις διαδικασίες βεβαίωσης των οφειλοµένων, συνεπώς δεν ήταν δυνατό να προχωρήσει η διαδικασία. Σήµερα λοιπόν, υπάρχει ένας µεγάλος αριθµός επιχειρηµατιών οι οποίοι εντάχθηκαν σε κάποια παλιότερη ρύθµιση αλλά δεν την ολοκλήρωσαν, ένας άλλος αριθµός είτε νέων οφειλετών(του 2%) είτε παλαιών (του 5%) που προσπάθησε να ενταχθεί στην τελευταία ρύθµιση και για τους παραπάνω λόγους δεν τα κατάφερε και τελικά, όλοι επιζητούν να ενταχθούν σε καινούρια! Προσθέτοντας στα παραπάνω, την διαρκώς επικρεµάµενη απειλή του αυστηρού προστίµου (10% κατά µήνα ) οδηγούµαστε στο συµπέρασµα πως το σηµερινό «µείγµα» είναι πολύ αρνητικά φορτωµένο και απασχολεί δυσανάλογα πολλούς πόρους (είτε ανθρώπινους είτε υλικούς ) για την συνέχιση της εξυπηρέτησής του. Όταν στα υπάρχοντα ζητήµατα υπεισέλθει 18 ΦΕΚ Α 84/15-3-2000 4

και η προβληµατική της Κοινοτικής νοµοθεσίας, η οποία δεν ανέχεται τη συνέχιση της επιβολής φόρων υπέρ τρίτων 19 πλην του ΦΠΑ, τότε η αναγκαιότητα της άµεσης όσο και ριζικής επανεξέτασης όλου του συστήµατος επιβολής του φόρου αυτού, καθίσταται παραπάνω από φανερή. Αθήνα 15-9-2000 Κων/νος Παπαδηµητρίου Στέλεχος /νσης Οικονοµικών ΟΤΑ ΥΠΕΣ Α 19 Οδηγία Ευρ Ενωσης 77/388/1977 5