June 2015 ΤΕΙ ΚΡΗΤΗΣ +30 28210 23070 Τεύχος 6 Επιστημονικός Υπεύθυνος Ιωάννης Βουρδουμπάς, Καθηγητής Εφαρμογών ΤΕΙ Κρήτης Επιμέλεια Σύνταξη ηλεκτρονικού ενημερωτικού δελτίου: Μαρία Περακάκη, Υπεύθυνη Επικοινωνίας έργου SHAAMS e-newsletter Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΑΝΕΝΕΩΣΙΜΩΝ ΠΗΓΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΤΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΑΡΚΕΙΑΣ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ Του Γιάννη Βουρδουμπά Καθώς η εύρυθμη λειτουργία των ανεπτυγμένων και των αναπτυσσόμενων χωρών εξαρτάται από την επαρκή τροφοδοσία τους με ενεργειακούς πόρους καθίσταται ιδιαίτερα σημαντική η ασφαλής προμήθεια τους με τους πλέον ενδεδειγμένους τρόπους. Δεδομένου όμως ότι τα ορυκτά καύσιμα έχουν καταστεί πλέον στρατηγικοί φυσικοί πόροι και οι χώρες οι οποίες τα κατέχουν τα χρησιμοποιούν για να επιτύχουν ευρύτερους γεωπολιτικούς στόχους είναι πρωταρχικής σημασίας σήμερα για μία χώρα η εξασφάλιση κατά το δυνατόν μεγαλύτερης ενεργειακής ασφάλειας και επάρκειας. Η επίτευξη ικανοποιητικής ενεργειακής επάρκειας και ασφάλειας σε μία χώρα εξαρτάται από τα ενεργειακά αποθέματα της αλλά και από την ενεργειακή πολιτική της. Η χώρα μας βρίσκεται σήμερα σε μία σημαντική γεωστρατηγική θέση μέσω της οποίας θα μπορεί να διασφαλιστεί στο μέλλον η τροφοδοσία της Δυτικής Ευρώπης με πετρέλαιο και φυσικό αέριο τα οποία θα διέρχονται και από την Ελλάδα. Project co-financed by the EU Περιεχόμενα Αρθρογραφία Ο ρόλος των ΑΠΕ στην ενεργειακή ασφάλεια και επάρκεια της χώρας 1 Σχετικά με το SHAAMS Φόρουμ στη Βηρυττό 5 Ημερίδα ΟΑΚ - ΤΕΙ 5 Συνάντηση εταίρων στην Ιορδανία; 5 Φόρουμ στη Βαρκελώνη 5 Πώς όμως θα μπορέσει η Ελλάδα να αυξήσει την ενεργειακή επάρκεια και ασφάλεια της; Ποιες προτεραιότητες θα πρέπει να έχει η ενεργειακή πολιτική της χώρας ούτως ώστε να διασφαλίζεται η τροφοδοσία μας σε ενέργεια και ενεργειακά προϊόντα σε ικανοποιητικές τιμές και ταυτόχρονα να ελαχιστοποιούνται οι κίνδυνοι να παρατηρηθεί έλλειψη των απαραίτητων ενεργειακών πόρων; Οι ενεργειακοί πόροι που διαθέτει η χώρα περιλαμβάνουν Α) Το λιγνίτη Β) Τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας Γ) Το πετρελαϊκό κοίτασμα στο βόρειο Αιγαίο από το οποίο έχει ανακτηθεί το μεγαλύτερο μέρος του. Σοβαρές ενδείξεις ύπαρξης αποθεμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου σε διάφορα σημεία της χώρας, κυρίως υποθαλάσσια
2 υπάρχουν και έχουν τεκμηριωθεί σήμερα. Η δυνατότητα οικονομικής ή μη εκμετάλλευσης των κοιτασμάτων αυτών θα εκτιμηθεί αργότερα και είναι συνάρτηση των εμπεριεχομένων στα κοιτάσματα ποσοτήτων και της δυσκολίας εξόρυξης τους καθώς και των διεθνών τιμών των καυσίμων αυτών Με τα δεδομένα αυτά οι προτεραιότητες της ενεργειακής πολιτικής της χώρας θα μπορούσαν να είναι: κτιρίων) ή με τη χορήγηση οικονομικών κινήτρων-επιδοτήσεων (μέσω του ΕΣΠΑ) για την εξοικονόμηση ενέργειας και την ενεργειακή αναβάθμιση τους. Παράλληλα γίνονται πολλές προσπάθειες για την ενεργειακή αναβάθμιση δημόσιων κτιρίων. 1. Η ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΕ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΤΟΜΕΙΣ Η καλύτερη ενεργειακή πηγή που έχομε είναι η ενέργεια που δεν χρησιμοποιούμε δηλαδή η εξοικονομούμενη ενέργεια. Ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει λοιπόν να δίδεται στην εξοικονόμηση ενέργειας σε όλους τους τομείς, στα κτίρια, στη βιομηχανία, στη γεωργία, στις μεταφορές κ.αλ. Όπως είναι γνωστό στην Ελλάδα και την Ευρώπη το 40 % περίπου της συνολικά δαπανώμενης ενέργειας καταναλώνεται στα κτίρια, Δυστυχώς μόλις τα τελευταία χρόνια άρχισαν στη χώρα μας συστηματικά οι προσπάθειες εξοικονόμησης ενέργειας στα κτίρια είτε με τη λήψη θεσμικών μέτρων (υποχρέωση ενεργειακής επιθεώρησης 2. Η ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΛΙΓΝΙΤΗ ΓΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Ο λιγνίτης συμβάλει σημαντικά σήμερα στη παραγωγή ενέργειας στην Ελλάδα και ίσως θα συνεχίσει να συμβάλλει για πολλά χρόνια ακόμα. Καθώς διαθέτομε μεγάλα και εύκολα εξορύξιμα κοιτάσματα λιγνίτη από τα οποία μπορούμε να παράγομε σημαντικές ποσότητες ηλεκτρικής ενέργειας για τις ερχόμενες δεκαετίες σε ικανοποιητικές τιμές αυτός θα πρέπει να αποτελεί ένα σημαντικό εγχώριο ορυκτό καύσιμο για τη παραγωγή ηλεκτρισμού στη χώρα. Το μεγάλο μειονέκτημα της χρήσης του λιγνίτη είναι οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις του στις περιοχές εξόρυξης και καύσης του καθώς και με την εκπομπή μεγάλων ποσοτήτων διοξειδίου του άνθρακα (CO 2 ) στην ατμόσφαιρα Για τις εκπομπές του διοξειδίου του άνθρακα έχομε δεσμευθεί σαν χώρα με διεθνείς συμφωνίες να τις μειώσομε διαφορετικά θα πρέπει να πληρώνομε πρόστιμα που σχετίζονται με την αγορά δικαιωμάτων εκπομπής του αερίου αυτού. Για περισσότερες πληροφορίες πάνω σε θέματα ηλιακής ενέργειας, επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του έργου: www.shaams.org
3 Παρά τα περιβαλλοντικά αυτά προβλήματα ίσως για αρκετά χρόνια ακόμη ο λιγνίτης θα συνεχίζει να αποτελεί ένα εγχώριο ορυκτό καύσιμο το οποίο για πολλούς λόγους θα είμαστε αναγκασμένοι να το χρησιμοποιούμε και σταδιακά να μειώνομε τη χρήση του καθώς θα αυξάνομε τη χρήση άλλων εγχώριων ενεργειακών πόρων όπως οι ΑΠΕ. Διαθέσιμοι ενεργειακοί πόροι στην Ελλάδα που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή θερμότητας, ηλεκτρισμού και καυσίμων οχημάτων 3. Η ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΩΝ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΩΝ ΠΗΓΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) και ιδιαίτερα η ηλιακή και η αιολική ενέργεια αφθονούν στη χώρα μας και χρησιμοποιούνται ήδη σε ικανοποιητικό βαθμό για τη παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρισμού. ΑΞΙΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ Η ΕΝ ΔΥΝΑΜΕΙ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΙΜΑ ΟΡΥΚΤΑ ΚΑΥΣΙΜΑ Α) Λιγνίτης (Παραγωγή ηλεκτρισμού) Β) Πετρέλαιο βορείου Αιγαίου (Διάφορες χρήσεις ) Γ) Ενδείξεις για μεγάλα κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου πιθανώς αξιοποιήσιμα ΑΞΙΟΠΟΙΟΥΜΕΝΕΣ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Δεδομένου ότι αποτελούν ενδογενείς ενεργειακούς πόρους των οποίων η χρήση δεν δημιουργεί σημαντικά περιβαλλοντικά προβλήματα μπορούν να καλύψουν στο μέλλον σημαντικό μέρος των αναγκών μας σε θερμότητα, ηλεκτρισμό και καύσιμα οχημάτων (Ήδη η υδροηλεκτρική ενέργεια χρησιμοποιείται αρκετές δεκαετίες για τη παραγωγή ηλεκτρισμού). Η αύξηση της χρήσης των ανανεώσιμων αυτών ενεργειακών πηγών θα μπορέσει σταδιακά να μειώσει τη χρήση των εισαγόμενων ορυκτών καυσίμων (του πετρελαίου και του φυσικού αερίου) μειώνοντας έτσι την ενεργειακή μας εξάρτηση και αυξάνοντας την ενεργειακή ασφάλεια και επάρκεια μας. Καθώς θα βασιζόμαστε πλέον περισσότερο σε εγχώριους ενεργειακούς πόρους (λιγνίτης,απε) και λιγότερο σε εισαγόμενους (πετρέλαιο, φυσικό αέριο) θα βελτιωθεί η ενεργειακή μας αυτάρκεια και ασφάλεια χωρίς να απειλούμαστε όσο παλαιότερα από τη διακοπή της τροφοδοσίας μας σε ορυκτά καύσιμα που θα μπορούσε να Α) Ηλιακή ενέργεια (Παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρισμού) Β) Αιολική ενέργεια (Παραγωγή ηλεκτρισμού ) Γ) Υδροηλεκτρική ενέργεια (Παραγωγή ηλεκτρισμού ) Δ) Βιομάζα (Παραγωγή θερμότητος, ηλεκτρισμού και καυσίμων οχημάτων) Ε) Γεωθερμία (Παραγωγή θερμότητος)
4 προκύψει λόγω γεωπολιτικών αναταραχών, πολεμικών συρράξεων ή για άλλους λόγους. Ευτυχώς για μας το κόστος παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ μειώνεται περισσότερο ή λιγότερο ανάλογα με τη τεχνολογία έτσι που η χρήση των τεχνολογιών αυτών σταδιακά γίνεται οικονομικά πιο ελκυστική και αποδοτική. 4. Η ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΩΝ ΗΛΕΚΤΡΙΚΩΝ ΟΧΗΜΑΤΩΝ Η κατανάλωση ενέργειας στις μεταφορές αντιστοιχεί σήμερα στο ένα τρίτο περίπου της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας στη χώρα μας και οι δυνατότητες εξοικονόμησης ενέργειας στο τομέα των μεταφορών είναι δυσκολότερες συγκρινόμενες με τις δυνατότητες που υπάρχουν στα κτίρια. Ταυτόχρονα τα καύσιμα που χρησιμοποιούνται στις μεταφορές βασίζονται κυρίως στους υγρούς υδρογονάνθρακες (και σε πολύ μικρό βαθμό σε αέριους) τους οποίους εισάγομε. Συνεπώς οι δυνατότητες είτε χρησιμοποίησης εγχώριων ενεργειακών πόρων ή σημαντικής εξοικονόμησης ενέργειας στο τομέα των μεταφορών είναι μικρές για την Ελλάδα. Ευτυχώς οι δυνατότητες χρήσης ηλεκτρικών οχημάτων σήμερα αντί των παραδοσιακών με μηχανές εσωτερικής καύσης είναι μεγάλες και αυξάνονται συνεχώς καθώς η ανάπτυξη των τεχνολογιών αυτών έχει επιταχυνθεί πολύ τα τελευταία χρόνια. Σαν αποτέλεσμα του γεγονότος αυτού είναι να προσφέρονται στην αγορά ηλεκτρικά οχήματα σε υψηλότερες μεν τιμές σε σχέση με τα παραδοσιακά αλλά όχι τόσο υψηλές όσο παλαιότερα. Ταυτόχρονα η τεχνολογία των συσωρευτών έχει εξελιχθεί αρκετά έτσι που προσφέρονται σήμερα μπαταρίες με δυνατότητα αυτοδυναμίας κάποιων εκατοντάδων χιλιομέτρων. Οι μπαταρίες αυτές φορτίζονται από το ηλεκτρικό δίκτυο και μπορούν να φορτισθούν με ηλεκτρική ενέργεια που θα παράγεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας όπως η ηλιακή ή η αιολική ενέργεια. Συνεπώς η αυξανόμενη χρήση ηλεκτρικών οχημάτων με μπαταρίες (και όχι με κυψέλες καυσίμου για τις οποίες η κυκλοφορία εμπορικών οχημάτων είναι ακόμη περιορισμένη) μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική μείωση των εισαγόμενων ορυκτών καυσίμων που χρησιμοποιούνται στις μεταφορές. Αυτό θα έχει σαν συνέπεια τη μείωση της εξάρτησης μας από εισαγόμενους υγρούς υδρογονάνθρακες δηλαδή τη βελτίωση της ενεργειακής μας ασφάλειας και επάρκειας. Για τη μεγαλύτερη διείσδυση των ηλεκτρικών οχημάτων στη χώρα απαιτούνται ενεργητικές πολιτικές στο τομέα της φορολογίας τους και των υποδομών για τη φόρτιση των μπαταριών τους.
5 Δράσεις στα πλαίσια του SHAAMS Διεθνές Φόρουμ Ενέργειας της Βηρυττού, Λίβανος Θα πραγματοποιηθεί στη Βηρυττό στις 9-11 Σεπτεμβρίου 2015 το συνέδριο Beirut Energy Forum 2015, η διοργάνωση του οποίου στοχεύει στη μεταφορά τεχνολογιών και τεχνογνωσίας σε θέματα ηλιακής ενέργειας μεταξύ των χωρών της Μεσογείου. (http://www.shaams.org/events/shaams-matchmaking-event/), Στο συνέδριο αυτό θα πραγματοποιηθούν συναντήσεις επιχειρήσεων με ερευνητές και ακαδημαϊκούς και θα συμμετέχουν εκπρόσωποι από όλες τις χώρες που υλοποιείται το έργο. Ημερίδα στην Ορθόδοξο Ακαδημία Κρήτης Η Ορθόδοξος Ακαδημία Κρήτης, με την υποστήριξη του ΤΕΙ Κρήτης, Τμήμα Φυσικών Πόρων & Περιβάλλοντος, διοργάνωσε στις 18 Απριλίου 2015 στο συνεδριακό της κέντρο στο Κολυμπάρι ημερίδα με θέμα «Το ενεργειακό μέλλον στην Κρήτη: Η σημασία των συνεταιριστικών δράσεων στην αειφόρο επίλυση του ενεργειακού προβλήματος της Κρήτης με σεβασμό στο περιβάλλον και τον άνθρωπο». Στην ημερίδα έγιναν εισηγήσεις για την υφιστάμενη κατάσταση των ΑΠΕ στην Κρήτη και για την δυνατότητα ανάπτυξης ενός ενεργειακού συνεταιρισμού στον κλάδο των ΑΠΕ στην Κρήτη. Συνάντηση των εταίρων του προγράμματος SHAAMS στο Αμμάν της Ιορδανίας κα στη Ρώμη Πραγματοποιήθηκε στο Αμμάν στις 5 & 6 Μαΐου 2015, το οποίο περιλάμβανε ημερίδα με εισηγήσεις και συναντήσεις, καθώς και σύσκεψη των εταίρων για το σχεδιασμό των επόμενων δράσεων του προγράμματος. Εκ μέρους του ΤΕΙ Κρήτης συμμετείχε ο Καθηγητής Εφαρμογών και Επιστημονικός Υπεύθυνος του έργου κ. Γιάννης Βουρδουμπάς. Αντίστοιχη τεχνική συνάντηση θα πραγματοποιηθεί στη Ρώμη στις 22 Ιουλίου 2015. Μεσογειακό Φόρουμ Ηλιακής Ενέργειας στη Βαρκελώνη Πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια του έργου SHAAMS στη Βαρκελώνη στις 27 Νοεμβρίου 2014 το Μεσογειακό Φόρουμ Ηλιακής Ενέργειας,, κατά τη διάρκεια του οποίου συζητήθηκαν οι ευκαιρίες και οι προκλήσεις στην αξιοποίηση της ηλιακής ενέργειας από τις Μεσογειακές χώρες. Οι συμμετέχοντες είχαν την ευκαιρία να συναναστραφούν και να δικτυωθούν με φορείς πολιτικής, καθώς επιχειρηματίες του κλάδου τις ηλιακής ενέργειας από όλες τις χώρες της Μεσογείου. Εκ μέρους του ΤΕΙ Κρήτης συμμετείχαν ο Καθηγητής Εφαρμογών κος Γιάννης Βουρδουμπάς και ο κ. Πλοκαμάκης Γεώργιος εκπροσωπώντας τον ΔΕΔΔΗΕ. ΤΕΙ ΚΡΗΤΗΣ Τμήμα Φυσικών Πόρων & Περιβάλλοντος Ρωμανού 3, Χανιά +30 28210 23070 www.chania.teicrete.gr vourdoubas@chania.teicrete.gr perakaki@chania.teicrete.gr