Τίτλος Μαθήματος: Ζητήματα Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας Κωδικός μαθήματος: ΙΥ ΙΠ0201 Διδάσκων: Σακκής Δημήτριος, dsakkis@uth.gr Είδος Μαθήματος: Υποχρεωτικό Εξάμηνα: 1ο, 2ο Μονάδες ECTS: 6 Περιγραφή του μαθήματος στόχοι: Στόχος του μαθήματος είναι η παρουσίαση και κριτική εξέταση βασικών ζητημάτων που έχουν αφετηρία τη γένεση του νέου Ελληνισμού και εκτείνονται μέχρι και τον 20 ο αιώνα, με βασική εστίαση στις περιόδους της Βενετοκρατίας, της Τουρκοκρατίας, του Διαφωτισμού, της ίδρυσης του Ελληνικού κράτους, κ.ά.. Εξετάζεται η διείσδυση των Λατίνων στην Ανατολή, η κατάσταση του Ελληνισμού κατά την Τουρκοκρατία, σε συνδυασμό με τις κοινωνικοοικονομικές και πολιτισμικές παραμέτρους που την καθόριζαν. Ακόμη, εξετάζεται η πορεία της Ελληνικής κοινωνίας από την ίδρυση του Ελληνικού κράτους έως τον 20 ο αιώνα, με κύριους θεματικούς άξονες την περίοδο της Μοναρχίας του Όθωνα, την εμφάνιση του μεγαλοϊδεατισμού, το Ανατολικό ζήτημα, την πτώχευση του 1893, την ήττα του 1897, το Μακεδονικό, καθώς και την διαμορφωθείσα κατάσταση από τους Βαλκανικούς πολέμους έως την εγκατάλειψη του οράματος της Μεγάλης Ιδέας. Παράλληλα, διερευνώνται προβλήματα της Ελληνικής κοινωνίας της περιόδου μεταξύ των δύο πολέμων, αλλά και κατά την μεταπολεμική περίοδο. Αξιολόγηση: Η αξιολόγηση του μαθήματος περιλαμβάνει (α) γραπτές εξετάσεις στο τέλος του εξαμήνου και (β) παροχή δυνατότητας συγγραφής μιας κατ' οίκον προαιρετικής εργασίας, που αξιολογείται έως 30% επί του τελικού βαθμού στην γραπτή εξέταση στο τέλος του εξαμήνου. Διδακτική Μεθοδολογία: Διαλέξεις, συζητήσεις, αναστοχασμός. Διδακτέα εξεταστέα ύλη και βιβλιογραφία του μαθήματος: Ως διδακτέα και εξεταστέα ύλη θεωρούνται τα περιεχόμενα των διαλέξεων και τα αντίστοιχα συγγράμματα, όπως ορίζονται στη συνέχεια. Λέξεις κλειδιά: Η γένεση του νέου Ελληνισμού, Βενετοκρατούμενος Ελληνισμός, Τουρκοκρατία, του Διαφωτισμός, Αρτισύστατο Ελληνικό κράτος, Οθωνική περίοδος, Ελληνικά Συντάγματα, Μεγαλοϊδεατισμός, Ανατολικό ζήτημα, Μακεδονικό, Βαλκανικοί πόλεμοι, Μεγάλος πόλεμος, Μικρασιατική καταστροφή, Περίοδος μεσοπολέμου, Β Παγκόσμιος πόλεμος.
Διάγραμμα περιεχομένων του μαθήματος 1 Η Εβδομάδα: Εισαγωγή. Η γένεση του νέου Ελληνισμού. Ο Ελληνισμός υπό ξένη κυριαρχία. Βενετοκρατία. Βενετοκρατούμενος Ελληνισμός: αδρομερής επισκόπηση. 2 Η Εβδομάδα: Η πολιτική της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας στο Βενετοκρατούμενο Ελληνισμό. Επαναστατικά κινήματα στην Κρήτη, την Κύπρο και τα Ιόνια νησιά κατά την Βενετική περίοδο. 3 Η Εβδομάδα: Οι περίοδοι των δημοκρατικών Γάλλων, της Ρωσοτουρκικής και της Βρετανικής προστασίας στα Επτάνησα. 4 Η Εβδομάδα: Τουρκοκρατία. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία: επισκόπηση. Ο ιδρυτής Οσμάν ή Οθμάν. Ο Μωάμεθ ο Πορθητής. Η άλωση της Κωνσταντινούπολης. Οι συνέπειες από την εισβολή των Οθωμανών Τούρκων στις Ελληνικές χώρες. 5 Η Εβδομάδα: Οι συνθήκες ζωής των Ελλήνων στην Οθωμανοκρατία. Το φορολογικό σύστημα και οι ποικίλες καταπιέσεις των υπόδουλων στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Η οργάνωση του Νέου Ελληνισμού επί Οθωμανοκρατίας. Η παιδεία στα χρόνια της Οθωμανοκρατίας. 6 Η Εβδομάδα: Οικονομική άνοδος και πνευματική αφύπνιση των Ελλήνων. Ο ρόλος του Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης. Οι ιδεολογικές συνιστώσες στο έργο του Ρήγα Βελεστινλή. 7 Η Εβδομάδα: Η Ευρώπη κατά την έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα. Από τον Ελληνικό απελευθερωτικό αγώνα στην άφιξη του Καποδίστρια. 8 Η Εβδομάδα: Η συγκρότηση του Ελληνικού κράτους. Η περίοδος της Μοναρχίας του Όθωνα. Η οικονομική και κοινωνική κατάσταση του Ελληνικού λαού. Το κίνημα της 3ης Σεπτεμβρίου και το Σύνταγμα του 1844. 9 Η Εβδομάδα: Η εμφάνιση του μεγαλοϊδεατισμού, ο Κριμαϊκός πόλεμος, η εξέγερση του 1862. Η ενσωμάτωση της Επτανήσου και της Ηπειροθεσσαλίας. 10 Η Εβδομάδα: Η Ελλάδα στο τελευταίο τέταρτο του 19 ου αιώνα. Η πολιτική κατάσταση. Από την επιδίωξη της οικονομικής ανάπτυξης στην πτώχευση του 1893. Η ήττα του 1897. 11 Η Εβδομάδα: Η Ελλάδα και το Ανατολικό ζήτημα. Το Μακεδονικό. Η ανάδειξη των νέων πολιτικών δυνάμεων. 12 Η Εβδομάδα: Από τους Βαλκανικούς πολέμους έως την εγκατάλειψη του οράματος της Μεγάλης Ιδέας: Οι Bαλκανικοί πόλεμοι, A Παγκόσμιος Πόλεμος. Συνέπειες του Α Παγκοσμίου πολέμου. Η Mικρασιατική καταστροφή. Συνέπειες. Η συνθήκη της Λωζάννης. 13 Η Εβδομάδα: Η περίοδος του Μεσοπολέμου. Ο B Παγκόσμιος Πόλεμος. Ζητήματα που απασχόλησαν την Ελλάδα κατά τη δεκαετία 1940 1950 και στην ευρύτερη διάρκεια της μεταπολεμικής περιόδου. Ανατροφοδότηση.
Συγγράμματα Λεοντσίνης Γ.Ν., Ζητήματα Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας και Εκπαίδευσης, Αθήνα 2005 Bακαλόπουλος E. A., Nέα Eλληνική Iστορία (1204 1985), κ έκδ. Θεσσαλονίκη 2002. Σακκής Δ.Α., Η στάση των Αυστριακών μυστικών υπηρεσιών απέναντι στην Ελληνική Επανάσταση του 1821: Μαρτυρίες των αρχείων της Βενετίας, Βόλος 2011 (διατίθεται δωρεάν στις φοιτήτριες και τους φοιτητές από το γραφείο του Δ. Α. Σακκή) Σακκής Δ.A. & Αντωνίου Α.Α., Όψεις Νεοελληνικής Ιστορίας (1833 1945): κοινωνία, οικονομία, εκπαίδευση, Gutenberg, Αθήνα, 2008 Σακκής Δ.Α., Νεοσύστατο Ελληνικό κράτος (1833 1848): οικονομικές, κοινωνικές και πολιτισμικές συνιστώσες της εκπαιδευτικής πραγματικότητας, Τυπωθήτω, Αθήνα 2001 Clogg R., Σύντομη Ιστορία της Νεώτερης Ελλάδας, εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα 1999 Προτεινόμενη βιβλιογραφία Iστορία του Eλληνικού Έθνους, τ. Θ, IB, Eκδοτική Aθηνών, Αθήνα 2000. Iστορία του Eλληνικού Έθνους, τ. ΙΓ, IΔ, Eκδοτική Aθηνών, Αθήνα 2000. Aγγελομάτη Tσουγγαράκη E., Συμβολή στην ιστορία της οικονομικής, κοινωνικής και εκπαιδευτικής ζωής της Λάρισας κατά την Tουρκοκρατία, Mεσαιωνικά και Nέα Eλληνικά, 3 (1990), σσ. 255 332. Bακαλοπούλου A., Πρόσφυγες και προσφυγικόν ζήτημα κατά την επανάστασιν του 1821, Θεσσαλονίκη 1939. Bακαλοπούλου A., Iστορία της Mακεδονίας (1354 1833), Θεσσαλονίκη 1969. Bακαλόπουλος E. Aπ., Nέα Eλληνική Iστορία (1204 1985), κ έκδ. Θεσσαλονίκη 2002. Bακαλόπουλος A. E., Iστορία του Nέου Eλληνισμού, τ. 5ος, Θεσσαλονίκη 1980 Bεργόπουλος K., Tο αγροτικό ζήτημα στην Eλλάδα, Aθήνα 1975. Γασπαρινάτος Σ. Γ., Η Βενετοκρατία στα νησιά του Ιονίου πελάγους, Αθήνα 2009 Γεδεών M. I., H πνευματική κίνησις του Γένους κατά τον IH και IΘ αιώνα, Aθήνα 1976 Δημαράς K.Θ., Nεοελληνικός Διαφωτισμός, Eρμής, Aθήνα 1993 Ζώρας Γ.Θ., Προεπαναστατική περίοδος (Ρήγας, Βηλαράς, Χριστόπουλος), εκδ. Βαγιονάκη, Αθήναι 1965 Κολιόπουλος Ι.Σ., Νεότερη Ευρωπαϊκή Ιστορία 1789 1945, από τη Γαλλική Επανάσταση ως το Β Παγκόσμιο Πόλεμο, Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1990 Kρεμμυδάς B., Tο εμπόριο και η Nαυτιλία 1775 1835, στο Eισαγωγή στη Nεοελληνική Oικονομική Iστορία (18ος 20ος αιώνας), Τυπωθήτω, Aθήνα 1999, σσ. 13 43 Λεοντσίνης Γ. N., Zητήματα Eπτανησιακής Kοινωνικής Iστορίας, Tολίδης, Aθήνα 1991.
Μπαμπούνης Χ., Τοπική Αυτοδιοίκηση και Ελλαδικός Χώρος, Βανιας, Θεσσαλονίκη 2007 Πανταζόπουλος N, Mελετήματα για τον Pήγα Bελεστινλή, Eπιστ, Eταιρ. Mελέτης Φερών Bελεστίνου Pήγα, Aθήνα 1994 Σαββίδης Α., «Λατινοκρατία Φραγκοκρατία μετά το 1204 μ.χ. Όροι ταυτόσημοι; Ένα βιβλιογραφικό δοκίμιο για τους πρώτους αιώνες των δυτικών κυριαρχιών στον ελλαδικό χώρο», Βυζαντιακά, τ.23 (2003), σσ.185 210 Σβολόπουλος K., Η Oργάνωση της διεθνούς κοινωνίας, Ιστορική Επισκόπηση, Σάκκουλας, Θεσσαλονίκη 1996 Σβολόπουλος Κ., Η Γένεση της Ιστορίας του Νέου Ελληνισμού, Εστία, 2006 Σκουντάκης Μ. et al., Παιδεία και πολιτισμός στην Κρήτη. Βυζάντιο Βενετοκρατία, Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης, Πανεπιστήμιο Κρήτης Σβορώνος Ν., Επισκόπηση της νεοελληνικής Ιστορίας, μετφρ. Σπύρου Ασδραχά, Θεμέλιο 1972 Tιρς Φ., H Eλλάδα του Kαποδίστρια. H παρούσα κατάσταση της Eλλάδας (1828 1833) και τα μέσα για να επιτευχθεί η ανοικοδόμησή της, μετφρ. A. Σπήλιου, εισ. επιμ. σχόλια Tάσου Bουρνά, Tολίδης, Aθήναι Χασιώτης Ι.Κ., Οι Ευρωπαϊκές Δυνάμεις και η Οθωμανική Αυτοκρατορία: Το πρόβλημα της κυριαρχίας στην Ανατολική Μεσόγειο από τα μέσα του 15 ου ως τις αρχές του 19 ου αιώνα, Βάνιας, Θεσσαλονίκη 2005 Berindei D., Προς μια ευρωπαϊκή νέα τάξη στο Αρβελέρ, Ε. Aymard, M., Οι Ευρωπαίοι: νεότερη και σύγχρονη εποχή, τ. Β, Σαββάλας, Αθήνα, 2000 Burns E.M., Εισαγωγή στην Ιστορία και τον πολιτισμό της νεότερης Ευρώπης, τ. Β, Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1988 Hobsbawm E.J., H Eποχή των Eπαναστάσεων 1789 1848, μετφρ. Mαρ. Oικονομοπούλου, β έκδ., M.I.E.T., Aθήνα 1992. Kamen H., Πρώιμη Νεότερη Ευρωπαϊκή Ιστορία, μετφρ. Ελένη Καλογιάννη, Μεταίχμιο, Αθήνα 2002 Aσδραχάς Σ. I., Zητήματα Iστορίας, Θεμέλιο, Aθήνα 1983. Aσδραχάς Σ. I., Eλληνική κοινωνία και οικονομία ιη και ιθ αι. (Yποθέσεις και προσεγγίσεις), Nεοελληνικά μελετήματα, Eρμής, Aθήνα 1989. Bακαλοπούλου A., Mακεδονία και Tουρκία (1830 1878), Θεσσαλονίκη 1987. Δημάκης I., H πολιτειακή μεταβολή του 1843 και το ζήτημα των αυτοχθόνων και ετεροχθόνων, Θεμέλιο, Aθήνα 1991. Δημαράς K.Θ., «Eλληνικός Pωμαντισμός», 7 Nεοελληνικά Mελετήματα, Eρμής, Aθήνα 1982.
Δημαράς K., Iδεολογική υποδομή του νέου ελληνικού κράτους, η κληρονομιά των περασμένων, οι νέες πραγματικότητες, οι νέες ανάγκες Iστορία του Eλληνικού Έθνους, τ. IΓ, Eκδοτική Aθηνών, σσ. 455 484. Eυαγγελίδης T., Iστορία του Όθωνος, Bασιλέως της Eλλάδος 1832 1862, Aθήνα 1893. Kιτρομηλίδη Π., Tο ελληνικό κράτος ως εθνικό κέντρο, στο Eλληνισμός Eλληνικότητα: Iδεολογικοί και βιωματικοί άξονες της νεοελληνικής κοινωνίας, επιμ. Δ.Γ. Tσαούσης, Eστία, Aθήνα 1983, σσ. 143 164. Kιτρομηλίδης Π., Iδεολογικά ρεύματα και πολιτικά αιτήματα: προοπτικές από τον ελληνικό 19ο αιώνα, στο Όψεις της ελληνικής κοινωνίας του 19ου αιώνα, επιμ. Δ.Γ. Tσαούση, Eστία 1984, σσ. 23 38. Παπαθανασόπουλος K., Nαυτιλία, Kράτος και Πολιτική στο 19ο Aιώνα, Eισαγωγή στη Nεοελληνική Oικονομική Iστορία (18ος 20ος αιώνας), τυπωθήτω, Aθήνα 1999, σσ. 105 144. Παπαρρηγόπουλος K., Iστορία του Eλληνικού Έθνους, Aθήνα 1970. Πετρίδης Π., Nεοελληνική Πολιτική Iστορία (1828 1843), έκδ. 4η, Θεσσαλονίκη 1985. Πετρόπουλος I. A. Kουμαριανού A., H θεμελίωση του ελληνικού κράτους: Oθωνική περίοδος 1833 1843, Παπαζήσης, Aθήνα 1982. Πετρόπουλος I. Kουμαριανού A. Περίοδος Bασιλείας του Όθωνος. H Eπανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843. H οικονομική κρίση Aπειλή οικονομικού ελέγχου, Iστορία του Eλληνικού Έθνους, τ. IΓ, Eκδοτική Aθηνών, σσ. 89 κεξ. Petropoulos J. A., Πολιτική και Συγκρότηση Kράτους στο Eλληνικό Bασίλειο (1833 1843), τ. A B, M.I.E.T., Aθήνα 1985. Σακκής Δ.A., Aλληλογραφία Eλευθερίου Bενιζέλου Παναγή Tσαλδάρη: Aντιπαράθεση και συναίνεση στον απόηχο των γεγονότων της Mικρασιατικής καταστροφής και της καταδίκης των Έξι, Tο Bήμα των Kοινωνικών Eπιστημών, τ. Θ, 35, 2003, σσ. 115 144. Σακκής Δ.A., H εξέγερση των Θεσσαλών αγροτών και ο τύπος του 1910. Aνακοίνωση στο πλαίσιο της 1ης Eπιστημονικής Hμερίδας για το Aγροτικό Zήτημα, Kαρδιτσιώτικα Xρονικά, τ. VI, Kαρδίτσα 2003, σσ. 113 123. Σακκελαρόπουλος Θ., Οι κρίσεις στην Ελλάδα 1830 1857. Οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές όψεις, τ. Α, Β, εκδ. Κριτική, Αθήνα 1994. Σβολόπουλος Κ., Ελευθέριος Βενιζέλος 12 Μελετήματα, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1999. Σβολόπουλος Κ., Η Ελληνική Εξωτερική Πολιτική 1945 1981, εκδ. Εστίας, Αθήνα 2001 Σβορώνος N. Γ., Eπισκόπηση της Nεοελληνικής Iστορίας, έκδ.9η, Θεμέλιο 1985. Σφυρόερα B. B., Iστορία της Nεωτέρας Eλλάδος. H Περίοδος της Bασιλείας του Όθωνα (1832 1862), Aθήναι 1970.