ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΣΕ ΔΙΚΤΥΑ Ενότητα # 8: Χρεώσεις Υπηρεσιών I Καθηγητής Χρήστος Ι. Μπούρας Τμήμα Μηχανικών Η/Υ & Πληροφορικής, Πανεπιστήμιο Πατρών email: bouras@cti.gr, site: http://ru6.cti.gr/ru6/bouras
Σκοποί ενότητας Η κατανόηση της έννοια της πολιτικής χρέωσης δικτυακών υπηρεσιών Η επεξήγηση του γιατί μια πολιτική χρέωσης είναι μια αρκετά πολύπλοκη διαδικασία Η παρουσίαση των επιθυμητών χαρακτηριστικών ενός σχήματος χρέωσης Η κατανόηση των απαιτήσεων των παρόχων (ISPs) από ένα σχήμα χρέωσης Η κατανόηση των απαιτήσεων των χρηστών από ένα σχήμα χρέωσης 2
Περιεχόμενα ενότητας Ορισμός της πολιτικής χρέωσης δικτυακών υπηρεσιών Δομή κόστους για τον πάροχο Κόστη παροχής πρόσβασης Κόστη χρήσης Χαρακτηριστικά ενός συστήματος χρέωσης Χαρακτηριστικά που ενδιαφέρουν τους χρήστες Χαρακτηριστικά που ενδιαφέρουν τους παρόχους 3
Χρεώσεις I
Ορισμός Οι πολιτικές ή σχήματα χρέωσης δεν είναι τίποτα άλλο παρά μέθοδοι σύμφωνα με τις οποίες ένας πάροχος (Internet Service Provider ή γενικότερα ένας Network Service Provider) κατανέμει το κόστος (έξοδα) του δικτύου μεταξύ των χρηστών του με απώτερο σκοπό την κάλυψη του κόστους αυτού (cost recovery), καθώς και τη δημιουργία κάποιων κερδών αν πρόκειται για εμπορικό πάροχο που δεν έχει μόνο ακαδημαϊκούς ή ερευνητικούς στόχους (οπότε δεν επιδιώκονται κέρδη) Επομένως οι πολιτικές χρέωσης είναι μέθοδοι που καθορίζουν τον τρόπο με τον οποίο θα μοιραστούν οι χρήστες μεταξύ τους τα διάφορα έξοδα του δικτύου 5
Δομή κόστους για τον πάροχο Δικτυακής Υποδομής Εγκατάστασης δικτύου Παροχής Πρόσβασης Διασύνδεσης Ενεργοποίησης πελάτη Κόστη ISP Υποστήριξης πελάτη & συντήρησης Χρήσης Φόρτου Δικτύου Όλα αυτά τα έξοδα καλείται να καλύψει, μέσω ενός σχήματος τιμολόγησης, ο πάροχος, διαμοιράζοντάς τα κατάλληλα μεταξύ των συνδρομητών του Βασικά στοιχεία ευρυζωνικών επικοινωνιών Μέρος 1 6
Κόστη παροχής πρόσβασης Κόστη παροχής πρόσβασης (access costs) περιλαμβάνουν: κόστη της εγκατάστασης δικτύου (installation costs) κόστη ενεργοποίησης πελάτη (customer activation costs) 7
Κόστη εγκατάστασης δικτύου (installation costs) (1) Αναφέρονται σε όλα εκείνα τα έξοδα που υφίσταται ο πάροχος για να εγκαταστήσει το δίκτυό του σε λειτουργία και περιλαμβάνουν και επενδύσεις σε υποδομή δικτύου τόσο σε υλικό (hardware) όσο και σε λογισμικό (software) Πρόκειται για σημαντικότατο μέρος των συνολικών εξόδων και γενικά σε πρώτη φάση καλύπτονται συνήθως με δάνεια Είναι κόστη σταθερά και μη επαναλαμβανόμενα, δηλαδή πληρώνονται «μια φορά», προκειμένου ο πάροχος να επέλθει σε κατάσταση λειτουργίας 8
Κόστη εγκατάστασης δικτύου Διακρίνονται σε: (installation costs) (2) κόστη δικτυακής υποδομής (network infrastructure costs) κόστη διασύνδεσης (interconnection costs) 9
Κόστη δικτυακής υποδομής (1) Έξοδα για όλα τα απαραίτητα μέσα ώστε να τεθεί ο πάροχος σε λειτουργία οπτικές ίνες δρομολογητές άδειες προγραμμάτων οτιδήποτε απαραίτητο για να είναι σε θέση ο πάροχος να παρέχει υπηρεσίες Διαδικτύου 10
Κόστη δικτυακής υποδομής (2) Στα πρώτα χρόνια της παροχής υπηρεσιών Διαδικτύου, οι απαιτήσεις σε χωρητικότητα δικτύου καλύπτονταν από το περίσσευμα των δικτύων φωνής των διαφόρων τηλεφωνικών οργανισμών (στην Ελλάδα υπήρχε μόνο η επιλογή του O.T.E.) Καθώς οι εφαρμογές απαιτούσαν διαρκώς περισσότερο εύρος ζώνης και ο αριθμός των χρηστών αυξανόταν, οι πάροχοι έπρεπε να χτίσουν τα δικά τους ιδιόκτητα δίκτυα υψηλών ταχυτήτων, να έχει δηλαδή ο καθένας τη δική του δικτυακή υποδομή 11
Κόστη διασύνδεσης (1) Τα έξοδα διασύνδεσης έχουν να κάνουν με τις οικονομικές συμφωνίες μεταξύ των διασυνδεδεμένων παρόχων για τη μεταφορά δεδομένων 12
Κόστη διασύνδεσης (2) Για παράδειγμα αν ένας μικρός πάροχος θέλει να μπει στην αγορά και για τη μεταφορά των δεδομένων των χρηστών του θέλει να χρησιμοποιεί συχνά το δίκτυο ενός μεγαλυτέρου παρόχου θα αναγκαστεί να πληρώνει συνήθως σε αυτόν ένα σταθερό ποσό ανά μια χρονική περίοδο, π.χ. ανά έτος Στην περίπτωση αυτή υφίσταται τιμολόγηση ενιαίουτέλους μεταξύ διασυνδεδεμένων παρόχων. Αν βέβαια διαπιστωθεί ότι δυο πάροχοι επωφελούνται το ίδιο ο καθένας από τη χρήση του δικτύου του άλλου, τότε συμφωνούν να μην πληρώνει κανένας τέλη στον άλλο, αλλά να μπορεί να γίνει χρήση του άλλου δικτύου ελεύθερα 13
Συμφωνίες μεταξύ παρόχων (1) Οι πάροχοι κυρίως συμφωνούν να ανταλλάσσουν αμοιβαία κυκλοφορία δεδομένων χωρίς χρηματικούς διακανονισμούς (settlementfree peerings) Τέτοιες συμφωνίες χωρίς διακανονισμούς παρεμποδίζονται συνήθως από το γεγονός ότι τα οφέλη δεν είναι απολύτως ισορροπημένα μεταξύ των δυο μερών, δηλαδή ένας από τους δυο θα κέρδιζε από την συμφωνία περισσότερα από τον άλλο 14
Συμφωνίες μεταξύ παρόχων (2) Όταν τα οφέλη δεν είναι απολύτως ισορροπημένα τα συμφωνούντα μέρη συνήθως διαπραγματεύονται κάποιο είδος αποζημίωσης, όπως: την πληρωμή όλης της γραμμής που συνδέει τα δίκτυα των δυο παρόχων μόνο από μέρους του ενός την παροχή δωρεάν μεταφοράς από τον ένα πάροχο σε κάποιο τρίτο δίκτυο για χάρη του άλλου 15
Μετρική για αξιολόγηση αμοιβαίων οφειλών μεταξύ παρόχων (1) Η αξιολόγηση των αμοιβαίων οφελών από υπάρχουσες συμφωνίες συχνά γίνεται όταν πρέπει να διαπραγματευτούν αναβαθμίσεις Η μετρική που χρησιμοποιείται για αυτό το σκοπό τις πιο πολλές φορές είναι το ποσό της κυκλοφορίας δεδομένων που κινείται στις δυο κατευθύνσεις Η κίνηση που στέλνεται από έναν πάροχο A σε έναν πάροχο B θεωρείται γενικά ωφέλιμη για τον πάροχο B, διότι πιθανότατα αντιπροσωπεύει δεδομένα που έχουν ζητήσει οι πελάτες του 16
Μετρική για αξιολόγηση αμοιβαίων οφειλών μεταξύ παρόχων (2) Αν και κάπως γενική, η μετρική ανταποκρίνεται σχετικά ικανοποιητικά στους επικρατούντες τρόπους που χρησιμοποιείται το Διαδίκτυο σήμερα Η ορθότητα μπορεί να αμφισβητηθεί για πληροφορία που έρχεται χωρίς προηγούμενη αίτηση ενός χρήστη (αυτόκλητη) μαζική αποστολή ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (bulkemail) πληρωμένες διαφημίσεις 17
Κόστη ενεργοποίησης πελάτη (1) Τα κόστη ενεργοποίησης πελάτη περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων: υλικό λογισμικό τέλη και την καλωδίωση για την ενεργοποίηση του πελάτη 18
Κόστη ενεργοποίησης πελάτη (2) Εξαρτώνται άμεσα και μεταβάλλονται ανάλογα με το αν ο πελάτης έχει επιλέξει: άμεση σύνδεση με χρήση μισθωμένης γραμμής (leased line, direct connection): ακριβότερη, αλλά υπάρχουν διακυμάνσεις ανάλογα με την ταχύτητα σύνδεσης dial-up σύνδεση: φθηνότερη αλλά με σταθερή χρέωση 19
Κόστη χρήσης Κόστη χρήσης (usage costs) περιλαμβάνουν: κόστη υποστήριξης πελάτη & συντήρησης κόστη φόρτου δικτύου Αυξάνονται βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα με τη χρήση του δικτύου που κάνει ο πελάτης (μέγιστο απαιτούμενο εύρος ζώνης) 20
Κόστη υποστήριξης πελάτη και συντήρησης (1) Αναφέρονται σε έξοδα που υφίσταται ο πάροχος εξαιτίας της χρήσης του δικτύου από έναν πελάτη του Ο πάροχος υφίσταται τα κόστη για να παράσχει τεχνική υποστήριξη και βοήθεια στους πελάτες του 21
Κόστη υποστήριξης πελάτη και συντήρησης (2) Συνήθως είναι διαφορετικά για κάθε περίπτωση, καθώς κάποιοι χρήστες θα ζητήσουν προφανώς περισσότερη βοήθεια για εγκατάσταση του εξοπλισμού τους και συντήρηση από άλλους Το ιδανικό θα ήταν να μη χρεώνονται βάσει ενός σταθερού ενιαίου-τέλους (flat fee) 22
Κόστη φόρτου δικτύου (1) Αναφέρονται στο ποσό της κυκλοφορίας που το δίκτυο ενός παρόχου μπορεί να σηκώσει σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή από όλες τις συνδέσεις των χρηστών Αφορούν κυρίως τη χρήση της χωρητικότητας και του εύρους ζώνης του εξυπηρετητή (server) και πρόκειται για κόστη μεταφοράς των IP πακέτων 23
Κόστη φόρτου δικτύου (2) Για τον πάροχο: Λόγω των ενιαίων τελών διασύνδεσης (flat interconnection rates) μεταξύ παρόχων, αυτά τα κόστη είναι στην παρούσα φάση μηδέν είτε το δίκτυό του είναι σε κατάσταση συμφόρησης είτε όχι Για τον πελάτη: τα κόστη είναι σημαντικά και τα υφίσταται με τη μορφή καθυστερήσεων στη μετάδοση των πακέτων του σε περίπτωση συμφόρησης. Αν υπάρχει επιπλέον χωρητικότητα είναι μηδέν και για αυτόν 24
Χειρισμός για τα κόστη φόρτου δικτύου (1) Προτείνεται συχνά τα κόστη φόρτου δικτύου να τιμολογούνται ανάλογα με το φόρτο που υποβάλει κάθε στιγμή ένας πελάτης στο δίκτυο αλλά και στους άλλους συνδρομητές του παρόχου (κάτι που δε συμβαίνει με την τιμολόγηση ενιαίου-τέλους) Υποστηρίζεται πως αυτή η πρακτική πρέπει να εφαρμόζεται ακόμα και στους ίδιους τους παρόχους, εφόσον και αυτοί αποτελούν πελάτες μεγαλυτέρων παρόχων 25
Χειρισμός για τα κόστη φόρτου δικτύου (2) Έμμεσα τα κόστη φόρτου δικτύου «επιστρέφουν» στον πάροχο ύστερα από κάποιο διάστημα με τη μορφή παραπόνων των συνδρομητών του λόγω της συμφόρησης και ως πιεστική ανάγκη για αναβάθμιση του δικτύου με επέκταση της χωρητικότητάς του, προκειμένου να ικανοποιήσει και να διασφαλίσει τους πελάτες του Η οικονομική θεωρία προτείνει πως ο κατάλληλος χρόνος για επέκταση της χωρητικότητας ενός δικτύου είναι όταν το οριακό κόστος στέγασης (εξυπηρέτησης) ενός πακέτου είναι μικρότερο από το οριακό κέρδος από τη χρέωση αυτού του πακέτου και όχι σε αντίθετη περίπτωση. 26
Χαρακτηριστικά ενός συστήματος χρέωσης (1) Επιθυμητά και απαραίτητα για ένα σχήμα χρέωσης σε ένα μελλοντικό, πολλαπλών κλάσεων υπηρεσιών (multiple service class), περιβάλλον δικτύου Οι τιμές πρέπει να ωθούν τους χρήστες να χρησιμοποιούν το δίκτυο όταν είναι λιγότερο συμφορημένο μεταθέτοντας τις αιτήσεις τους στο πεδίο του χρόνου Οι τιμές πρέπει να λαμβάνουν υπόψιν τους το αντίκτυπο του δικτυακού φόρτου κάθε στιγμή πάνω στη μελλοντική ζήτηση εξυπηρέτησης από τους χρήστες 27
Χαρακτηριστικά ενός συστήματος Ακόμα: χρέωσης (2) Κατά προτίμηση η τιμολόγηση πρέπει να γίνεται σε επίπεδο ανώτερο από το επίπεδο του πακέτου ώστε να είναι ευκολότερη και φθηνότερη στην υλοποίηση Οι τιμές πρέπει να αντικατοπτρίζουν την κατάσταση φόρτου στους πόρους του δικτύου (δρομολογητές, πύλες) 28
Χαρακτηριστικά ενός συστήματος Ακόμα: χρέωσης (3) Το μοντέλο χρέωσης πρέπει να υλοποιείται με έναν τελείως από-κεντρικοποιημένο τρόπο. Διαφορετικά, τα γενικά έξοδα υπολογισμού των τιμών μπορεί να ακυρώνουν οποιαδήποτε οφέλη αποκομίζονται εφαρμόζοντας τη μέθοδο χρέωσης Οι τιμές πρέπει να αποφέρουν αποδοτική διαχείριση φόρτου (load management) κατανέμοντας τον φόρτο από τους υψηλά στους ελαφρώς φορτωμένους κόμβους του δικτύου 29
Χαρακτηριστικά ενός συστήματος Ακόμα: χρέωσης (4) Πρέπει να υπάρχουν πολλαπλές προτεραιότητες (priority class) για να μπορεί το σχήμα χρέωσης να λαμβάνει υπόψιν του τα διαφορετικά επίπεδα ποιότητας υπηρεσίας (QoS levels) που απαιτούνται από διαφορετικές εφαρμογές και χρήστες Το σχήμα χρέωσης πρέπει να υλοποιείται με τέτοιο τρόπο ώστε οι χρήστες να έχουν κίνητρα να λαμβάνουν αποφάσεις βασισμένοι στην τιμή που πληρώνουν και παράλληλα οι φορείς παροχής υπηρεσιών (NSPs) να έχουν κίνητρα να παρέχουν την απαιτούμενη ποιότητα υπηρεσίας (QoS) με βάση τα κέρδη που αποκομίζουν από τις μεθόδους τιμολόγησης 30
Χαρακτηριστικά που ενδιαφέρουν τους χρήστες (1) Προβλεψιμότητα: να γνωρίζει εκ των προτέρων τι ακριβώς πρόκειται να πληρώσει Απλότητα / Φιλικότητα Χρήστη: ο τρόπος χρέωσης πρέπει να είναι απόλυτα κατανοητός από τον χρήστη 31
Χαρακτηριστικά που ενδιαφέρουν τους χρήστες (2) Δικαιοσύνη: οι τιμές πρέπει να αντικατοπτρίζουν τη σχετική χρήση πόρων των χρηστών Διαφάνεια: πρέπει η υλοποίηση του σχήματος χρέωσης να μην «φαίνεται» στον πελάτη ενός παρόχου και να μην τον «ενοχλεί» με διάφορους τρόπους κατά τη χρήση των δικτυακών υπηρεσιών που του προσφέρονται 32
Χαρακτηριστικά που ενδιαφέρουν τους παρόχους (1) Κάλυψη εξόδων και δημιουργία κερδών Χαμηλό κόστος υλοποίησης του συστήματος λογιστικής, δηλαδή υπολογισμού των τιμών (low accounting overhead costs) Διαφορετικά, τα κέρδη που αποκομίζονται από την εφαρμογή της μεθόδου χρέωσης αναιρούνται από τα υψηλά κόστη υλοποίησης και ο πάροχος συνολικά ζημιώνεται 33
Χαρακτηριστικά που ενδιαφέρουν τους παρόχους (2) Κίνητρα στους χρήστες για αποτελεσματική χρήση των πόρων του δικτύου από οικονομική άποψη Ευελιξία: να μπορεί να χρησιμοποιείται το σχήμα χρέωσης για υπηρεσίες με διαφορετικές απαιτήσεις ποιότητας εξυπηρέτησης 34
Σύντομη ανασκόπηση Ορισμός της πολιτικής χρέωσης δικτυακών υπηρεσιών Δομή κόστους για τον πάροχο Κόστη παροχής πρόσβασης Κόστη χρήσης Χαρακτηριστικά ενός συστήματος χρέωσης Χαρακτηριστικά που ενδιαφέρουν τους χρήστες Χαρακτηριστικά που ενδιαφέρουν τους παρόχους 35
Βιβλιογραφία Σημειώσεις μαθήματος (Κεφάλαιο 6) Βιβλία / papers C. Courcoubetis, R. Weber, Pricing Communication Networks, John Wiley & Sons Ltd., West Sussex, England, 2003 L. McKnight, J. Bailey (eds.), Internet Economics, MIT Press, Cambridge, Massachusetts, U.S.A., 1997 B. Stiller, P. Reichl, S. Leinen, Pricing and Cost Recovery for Internet Services: Practical Review, Classification, and Application of Relevant Models, Netnomics 3 (2), 149-171, 2001 A. Odlyzko, Internet Pricing and the History of Communications, Computer Networks, Vol. 36, pp. 493-517, 2001 Links: http://ru6.cti.gr/ru6/bouras/graduate-courses/mhxanismoi-poiothtasuphresias?language=el (Δικτυακός τόπος μαθήματος) 36
Ερωτήσεις 37
Τέλος Ενότητας
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 39
Σημειώματα
Σημείωμα Ιστορικού Εκδόσεων Έργου Το παρόν έργο αποτελεί την έκδοση 1.0. 41
Σημείωμα Αναφοράς Copyright Πανεπιστήμιο Πατρών, Χρήστος Μπούρας 2015. «Μηχανισμοί Ποιότητας Υπηρεσίας σε Δίκτυα. Χρεώσεις Υπηρεσιών I». Έκδοση: 1.0. Πάτρα 2015. Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: https://eclass.upatras.gr/courses/ceid1103/ 42
Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/ Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί. 43