Παρουσίαση της Οδηγίας ΣΠΕ και διεθνής εμπειρία Ευθύμης Ζαγοριανάκος Δρ. Περιβαλλοντολόγος

Παρουσίαση της Οδηγίας ΣΠΕ και διεθνής εμπειρία Ευθύμης Ζαγοριανάκος Δρ. Περιβαλλοντολόγος Συντομογραφίες ΑΑ: Αειφορική Ανάπτυξη Ε.Ε.: Ευρωπαϊκή Ένωση ΕΠΕ: διαδικασία Εκτίμησης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων ΜΠΕ: Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (εφαρμογή διαδικασίας ΕΠΕ έργων) ΠΣ: Πρόγραμμα ή Σχέδιο ΠΣΠ: Προγράμματα, Σχέδια και Πολιτικές ΣΠΕ: διαδικασία Στρατηγικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης ή Στρατηγικής Εκτίμησης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων ΣΜΠΕ: Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων 1. Εισαγωγή Η έρευνα στην Ευρώπη για την μεθοδολογία ή καλύτερα διαδικασία της εκτίμησης των επιπτώσεων στο περιβάλλον από ανθρώπινες δραστηριότητες χρονολογείται από την δεκαετία του 1970, όταν καταβλήθηκαν οι πρώτες προσπάθειες για την υιοθέτηση μιας Οδηγίας εκτίμησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Υπάρχουν τουλάχιστον τρία ερωτήματα τα οποία έχουν κατ επανάληψη απασχολήσει την επιστημονική κοινότητα στο συγκεκριμένο αντικείμενο (Zagorianakos, 2004, 2001α, 1999). Το πρώτο αφορά την ταυτότητα και μορφή της διαδικασίας Στρατηγικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης (ΣΠΕ). Ποια είναι τα στοιχεία / στάδια μιας ΣΠΕ; Πώς μπορεί να ορισθεί μια τέτοια διαδικασία με τρόπο ώστε η εφαρμογή της να μπορεί να τεκμηριωθεί βάσιμα; Ποιος είναι ο ρόλος της σε σχέση με την διαδικασία σχεδιασμού μέσα στην οποία θα κληθεί να λειτουργήσει; Ας μην ξεχνάμε πως οι νομοθετικές προσπάθειες για την εγκαθίδρυση ενός συστήματος ΣΠΕ αφορούν χώρες με διαφορετικές παραδόσεις όσον αφορά τον Σχεδιασμό του Χώρου και είναι συνεπώς δυσκολότερη η συμφωνία στην ακριβή ταυτότητα της διαδικασίας ΣΠΕ. Κατά την περίοδο γραφής αυτού του κειμένου, οι χώρες εντός και εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) οι οποίες έχουν νομικά κατοχυρώσει κάποια μορφή διαδικασίας ΣΠΕ είναι ο Καναδάς, η Δανία, η Φινλανδία, η Γαλλία, η Λάτβια, η Ολλανδία, η Νέα Ζηλανδία, η Νορβηγία, η Δημοκρατία της Σλοβακίας, η Ισπανία, η Σουηδία και οι Η.Π.Α. (ICON, 2001). Η υιοθέτηση της Οδηγίας 2001/42/ΕΚ αποτελεί έτσι μια ευκαιρία για την χάραξη μιας κοινής προσπάθειας ορισμού της διαδικασίας ΣΠΕ ή τουλάχιστον μιας ευκαιρίας για συμφωνία των κρατών μελών στην ελάχιστη μορφή της. Το δεύτερο ερώτημα αφορά το πλαίσιο εφαρμογής της ΣΠΕ. Η είσοδός της στην οικογένεια των μεθοδολογιών Εκτίμησης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΕΠΕ) σηματοδοτήθηκε αρχικά από ένα πλαίσιο εφαρμογής το οποίο περιελάμβανε την εκτίμηση και αξιολόγηση όλων των ανθρώπινων δραστηριοτήτων οι οποίες βρίσκονται σε ανώτερο ιεραρχικά επίπεδο στην ιεραρχία λήψης αποφάσεων από τα αναπτυξιακά έργα, περιελάμβανε δηλαδή όχι μόνο προγράμματα και σχέδια (ΠΣ) αλλά και εθνικές/διεθνείς πολιτικές. Η διεθνής εμπειρία έχει να επιδείξει αρκετά ελπιδοφόρα παραδείγματα όσον αφορά την εκτίμηση των τελευταίων αφού έχουν αναπτυχθεί πρωτοβουλίες σε χώρες όπως ο Καναδάς, η Φινλανδία, η Δανία, η Ολλανδία (E-Test) και πρόσφατα η Ιρλανδία (Eco-Audit). Η παρούσα μορφή της Οδηγίας 2001/42/ΕΚ, η οποία αποτελεί μια μορφή διαδικασίας ΣΠΕ, αποφεύγει την αναφορά σε πολιτικές και περιορίζεται σε σχέδια και προγράμματα αφήνοντας αυτό το μέχρι σήμερα αρκετά αμφισβητούμενο τμήμα της εκτίμησης των επιπτώσεων ανθρώπινων δραστηριοτήτων για κάποια μελλοντική στιγμή οπόταν η μέχρι τότε συσσωρευμένη Ευρωπαϊκή εμπειρία θα επιτρέψει την ευχερέστερη εφαρμογή του. Το τρίτο ερώτημα αφορά τον ρόλο και την συνεισφορά της διαδικασίας ΣΠΕ στην προώθηση της Αειφόρου Ανάπτυξης (ΑΑ) και συγκεκριμένα του Αειφορικού Χωρικού Σχεδιασμού μέσα στον οποίο προτίθεται να

λειτουργήσει. Η έννοια της Αειφόρου ή Βιώσιμης Ανάπτυξης έχει διεισδύσει σε όλους τους τομείς επιστημονικής σκέψης από την δεκαετία του 1980 με την παρουσίαση της έκθεσης Brundtland Το κοινό μας μέλλον (WCED, 1987). Με ποιόν τρόπο έχει επηρεάσει αυτή η έννοια την μορφή της ΣΠΕ και ποιες οι προσπάθειες για την εφαρμογή τους διεθνώς; Το παρακάτω κείμενο θα προσπαθήσει να απαντήσει ή ακριβέστερα να ανοίξει τον διάλογο στα παραπάνω τρία ερωτήματα διαμέσου της παρουσίασης του περιεχομένου μιας από τις υπάρχουσες μορφές ΣΠΕ διεθνώς, της Οδηγίας 2001/42/ΕΚ ή Οδηγίας ΣΠΕ. Το τελευταίο ερώτημα θα προσεγγισθεί με την παρουσίαση δύο ενδεικτικών παραδειγμάτων εφαρμογής της Οδηγίας. Συγκεκριμένα θα γίνει αναφορά στις προδιαγραφές εφαρμογής της Οδηγίας στην Μ. Βρετανία και Ιρλανδία. Η επιλογή του συγκεκριμένου παραδείγματος έγινε λόγω της εμπειρίας αυτών των κρατών-μελών στην εφαρμογή μιας μορφής Αειφόρου ΣΠΕ. 2. Τι είναι η διαδικασία ΣΠΕ; Ο θεσμός της Στρατηγικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης (ΣΠΕ: SEA: Strategic Environmental Assessment) είναι μια τάχιστα αναπτυσσόμενη διεθνώς διαδικασία για την περιβαλλοντική εκτίμηση, αξιολόγηση και διαχείριση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Κατά το τέλος της δεκαετίας του 1980 οπόταν ο συγκεκριμένος όρος προτάθηκε υποδήλωνε δράσεις οι οποίες λαμβάνουν μέρος σε ανώτερο ιεραρχικά επίπεδο από αυτό των σημειακών έργων όπως προγράμματα, σχέδια και πολιτικές (ΠΣΠ). Καθώς δεν έχουν καταγραφεί παρά ελάχιστες θεσμοθετημένες προσπάθειες εγκαθίδρυσης ενός συστήματος ΣΠΕ διεθνώς, είναι δύσκολη η συμφωνία σχετικά με την ταυτότητά της. Έχει επομένως προταθεί στο παρελθόν ένα πλήθος μορφών ΣΠΕ με διαφορετικό, για παράδειγμα, νομοθετικό καθεστώς (επίσημοι / άτυποι κανονισμοί), πλαίσιο εφαρμογής (ποικίλα ΠΣΠ και τομείς εφαρμογής), μεθοδολογία (κριτήρια και μεθοδολογίες εκτίμησης, στάδια διαδικασίας), φορείς έναρξης, εκπόνησης, συμμετοχής και ελέγχου της όλης διαδικασίας, αλλά και ορισμού της σχετικής ορολογίας ανάλογα με το κάθε φορά πολιτιστικό και επαγγελματικό υπόβαθρο (IAIA, 1999, Zagorianakos, 2001a). Ένας ευρέως αποδεκτός και περιεκτικός ορισμός της διαδικασίας ΣΠΕ αφορά την «τυποποιημένη, συστηματική και περιεκτική διαδικασία αξιολόγησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων προγραμμάτων, σχεδίων και πολιτικών, την κατάθεση μιας γραπτής έκθεσης που να αναφέρεται στα αποτελέσματα της αξιολόγησης και στα συμπεράσματα από την συμμετοχή του κοινού καθώς και της χρήσης των παραπάνω δράσεων στην διαμόρφωση της τελικής απόφασης για έγκριση» (Therivel et al, 1992, σ. 300). 3. Παρουσίαση της Οδηγίας 2001/42/ΕΚ: η Ευρωπαϊκή μορφή της διαδικασίας ΣΠΕ Η Οδηγία 2001/42/ΕΚ αποτελεί μία μόνο μορφή της διαδικασία ΣΠΕ διεθνώς καθώς μορφές ΣΠΕ έχουν θεσμοθετηθεί και μελέτες ΣΜΠΕ εκπονηθεί ήδη από την δεκαετία του 1960 σε διάφορες χώρες όπως η Η.Π.Α., ο Καναδάς και η Αυστραλία. Ήδη από την δεκαετία του 1970, έχουν εφαρμοστεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο διαδικασίες ΣΠΕ σε χώρες όπως η Ολλανδία και η Μ. Βρετανία οι οποίες εστιάζονται κυρίως σε πολεοδομικό/χωροταξικό επίπεδο και επίπεδο χρήσεων γης. Οι παραπάνω χώρες είναι εξάλλου και αυτές οι οποίες πίεσαν (lobbying) για την θεσμοθέτηση κοινών κανόνων περιβαλλοντικής διαχείρισης στα κράτη μέλη έτσι ώστε να υπάρξουν κοινοί όροι όσον αφορά τον οικονομικό ανταγωνισμό εξαιτίας των εξόδων για την άσκηση περιβαλλοντικής πολιτικής, έξοδα τα οποία ήταν διαφορετικά στα κράτη μέλη με αποτέλεσμα να θίγονται οικονομικά αυτά τα κράτη μέλη τα οποία ασκούσαν μεγαλύτερες δαπάνες για περιβαλλοντική προστασία. Οι διατάξεις της Οδηγίας ήταν συνεπώς (τουλάχιστον κατά τα αρχικά προσχέδια) επηρεασμένα από την πρακτική εμπειρία και νομοθεσία αυτών των κρατών και λιγότερο από άλλες χώρες με μικρότερη παράδοση και λιγότερη προηγούμενη πρακτική στην εφαρμογή της διαδικασίας εκτίμησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων.

Παρακάτω ακολουθεί η παρουσίαση του περιεχομένου της Οδηγίας ΣΠΕ. 3.1 Στόχοι και θεματικές ενότητες Ο αντικειμενικός στόχος της Οδηγίας 2001/42/ΕΚ είναι η προώθηση της Βιώσιμης ή Αειφόρου Ανάπτυξης με την υψηλού επιπέδου προστασία του περιβάλλοντος και την ενσωμάτωση περιβαλλοντικών ζητημάτων στην προετοιμασία και θέσπιση σχεδίων και προγραμμάτων (Άρθρο 1). Η εφαρμογή της στα κράτη μέλη, επιβάλει την εκπόνηση Στρατηγικών Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) η οποία θα καθορίζει, περιγράφει και εκτιμά τις σημαντικές άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις από την εφαρμογή ενός σχεδίου ή προγράμματος σε ανθρώπους, χλωρίδα και πανίδα, έδαφος, ύδατα, αέρα, κλίμα, τοπίο, ακίνητη περιουσία και πολιτιστική κληρονομιά, καθώς και την αλληλεπίδραση μεταξύ αυτών των παραγόντων. Κατά αυτόν τον τρόπο γίνεται σαφές πως η διαδικασία ΣΠΕ αποτελεί το μέσο για την ενσωμάτωση περιβαλλοντικών ζητημάτων κατά την διάρκεια της λήψης αποφάσεων εξασφαλίζοντας πως λαμβάνονται υπόψιν οι σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις ανθρώπινων δράσεων και πρωτοβουλιών σε επίπεδο σχεδιασμού και προγραμματισμού. Η διαδικασία ΣΠΕ, σύμφωνα με το κείμενο της Οδηγίας (Άρθρο 2β), περιλαμβάνει τις παρακάτω θεματικές ενότητες: 1. Εκπόνηση Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) 2. Διεξαγωγή διαβουλεύσεων 3. Συνεκτίμηση της περιβαλλοντικής μελέτης και των αποτελεσμάτων των διαβουλεύσεων κατά τη λήψη αποφάσεων, και 4. Παροχή πληροφοριών σχετικά με την απόφαση. Ο Πίνακας 1 παραθέτει εν συντομία το περιεχόμενο των άρθρων της Οδηγίας. 3.2 Πεδίο εφαρμογής Η Οδηγία 2001/42/ΕΚ χρησιμοποιεί ένα ευέλικτο πλαίσιο κριτηρίων για να καθορίσει τα σχέδια και προγράμματα που θα υποβάλλονται σε διαδικασία ΣΠΕ. Σύμφωνα λοιπόν με το κείμενο της Οδηγίας (άρθρα 2α και 3(2), ως σχέδια και προγράμματα νοούνται αυτά που α) εκπονούνται και/η εγκρίνονται από μια αρχή σε εθνικό, περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο ή που εκπονούνται από μια αρχή προκειμένου να εγκριθούν, μέσω νομοθετικής διαδικασίας, από το Κοινοβούλιο ή την Κυβέρνηση, και β) απαιτούνται βάσει νομοθετικών, κανονιστικών ή διοικητικών διατάξεων. Πίνακας 6: Σύντομη περιγραφή των διατάξεων της Οδηγίας 2001/42/ΕΚ ανά άρθρο * Άρθρα Περιεχόμενα άρθρων 1 Καθιερώνονται οι στόχοι της Οδηγίας και συγκεκριμένα η εξασφάλιση υψηλού επιπέδου προστασίας του περιβάλλοντος και η ενσωμάτωση περιβαλλοντικών ζητημάτων στην προετοιμασία και θέσπιση σχεδίων και προγραμμάτων με σκοπό την προώθηση βιώσιμης ανάπτυξης 2 Παρέχονται οι ορισμοί των εννοιών σχέδια και προγράμματα, εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων και το κοινό. 3 Διευκρινίζεται το πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας και συγκεκριμένα ο τύπος των Π.Σ. που θα υποβάλλονται σε ΣΜΠΕ. Το άρθρο αναφέρει 11 τομείς Π.Σ., συνδέει τις διατάξεις της παρούσας Οδηγίας με την εφαρμογή των Οδηγιών για τους Οικοτόπους και Εκτίμησης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων από ορισμένα Έργα και Προγράμματα, δηλώνει την ανάγκη για κατ αρχήν αξιολόγηση των πιθανών σημαντικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων από την εφαρμογή των Π.Σ. καθώς και τα είδη των Π.Σ. τα οποία εξαιρούνται από την εκπόνηση ΣΜΠΕ. 4 Γενικές υποχρεώσεις: Η διαδικασία ΣΠΕ θα πρέπει να εφαρμοστεί κατά την διάρκεια της εκπόνησης και πριν από την έγκρισή του Π.Σ. Οι απαιτήσεις Οδηγίας είτε θα ενσωματωθούν στις υφιστάμενες διαδικασίες έγκρισης των κρατών μελών είτε θα θεσπιστούν νέες διαδικασίες. Για να αποφευχθεί η επανάληψη της διαδικασίας ΣΜΠΕ, θα πρέπει να ληφθεί υπόψιν το γεγονός της εφαρμογής της διαδικασίας ΣΜΠΕ σε διάφορα επίπεδα του ιεραρχημένου συστήματος σχεδιασμού. 5 Εκπόνηση Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) στην οποία περιγράφονται οι σημαντικότερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις του Π.Σ. καθώς και οι λογικές εναλλακτικές δυνατότητες λαμβανομένων υπόψη των στόχων και του γεωγραφικού πεδίου εφαρμογής του Π.Σ. Η Οι πληροφορίες που πρέπει να παρέχονται γι' αυτό το σκοπό περιέχονται στο παράρτημα Ι της Οδηγίας. Θα πρέπει να διεξάγονται διαβουλεύσεις με τις αρμόδιες αρχές σχετικά με την έκταση και το επίπεδο λεπτομερειών των πληροφοριών που πρέπει να περιλαμβάνονται στην ΣΜΠΕ. 6 Έναρξη διαβουλεύσεων με αρχές και το κοινό κατά την δημοσίευση του προκαταρκτικού Π.Σ. και της περιβαλλοντικής μελέτης που το συνοδεύει. 7 Έναρξη διασυνοριακών διαβουλεύσεων στην περίπτωση που ένα κράτος μέλος κρίνει ότι η εφαρμογή ενός εκπονούμενου Π.Σ., το οποίο αφορά την επικράτειά του, ενδέχεται να έχει σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον σε άλλο κράτος μέλος. 8 Κατά την διαδικασία λήψης αποφάσεων θα πρέπει να ληφθούν υπόψιν τα συμπεράσματα της ΣΜΠΕ και τα αποτελέσματα των διαβουλεύσεων κατά την προετοιμασία και πριν από την έγκριση του Π.Σ.

9 Η ενημέρωση σχετικά με την απόφαση για έγκριση του Π.Σ. θα πρέπει να αφορά στην δημοσίευση του Π.Σ. και μιας συνοπτικής δήλωσης στην οποία θα περιγράφεται ο τρόπος με τον οποίο ελήφθησαν υπόψη η ΣΜΠΕ, οι γνώμες που εκφράσθηκαν κατά την περίοδο των διαβουλεύσεων, η επιλογή των εναλλακτικών λύσεων και τα μέτρα που αποφασίστηκαν για την παρακολούθηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων. 10 Έλεγχος: Την έγκριση του Π.Σ. και κατά την διάρκεια εφαρμογής του, ακολουθεί η παρακολούθηση των σημαντικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων ώστε να εντοπισθούν εγκαίρως και να ληφθούν κατάλληλα μέτρα για τις απρόβλεπτες δυσμενείς επιπτώσεις οι οποίες δεν εντοπίσθηκαν κατά την διαδικασία ΣΠΕ. 11 Σχέση με την υπόλοιπη κοινοτική νομοθεσία: Η εφαρμογή της Οδηγίας είναι δυνατόν να συμβαδίζει με διατάξεις άλλων νομοθετικών κειμένων με παρόμοιο περιεχόμενο, δεν θίγει όμως οποιεσδήποτε απαιτήσεις της Οδηγίας για την εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων από έργα και προγράμματα (85/337/ΕΟΚ). 12 Ενημέρωση, εκθέσεις και επανεξέταση: Τα κράτη μέλη και η Επιτροπή ανταλλάσσουν πληροφορίες σχετικά με την κτηθείσα πείρα από την εφαρμογή της Οδηγίας. Πραγματοποιείται έλεγχος της ποιότητας των ΣΜΠΕ από την Επιτροπή. Πριν από τις 21 Ιουλίου 2006 (και ανά επταετία), η Επιτροπή υποβάλλει μια πρώτη έκθεση σχετικά με την αποτελεσματικότητα της εφαρμογής της Οδηγίας στην οποία ενδεχομένως θα περιλαμβάνονται προτάσεις για επέκταση του πεδίου εφαρμογής της σε Π.Σ. τα οποία εξαιρούνται από το παρόν κείμενο της Οδηγίας (ειδική αναφορά σε Π.Σ. τα οποία εξαιρούνται σύμφωνα με το άρθρο 3 της Οδηγίας και εντάσσονται στις τρέχουσες Περιόδους προγραμματισμού των Διαρθρωτικών Ταμείων). 13 Εφαρμογή της Οδηγίας Ένα Π.Σ. μπορεί να μην υπόκειται στις διατάξεις τις Οδηγίας στην περίπτωση όπου η πρώτη τυπική προπαρασκευαστική πράξη είναι προγενέστερη της ημερομηνίας αυτής και τα οποία εγκρίνονται μετά την πάροδο περισσοτέρων από 2 ετών από αυτήν την ημερομηνία. 14 Ημερομηνία έναρξης ισχύος της Οδηγίας είναι η ημέρα της δημοσίευσής της στην Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (21-7- 2001). 15 Αποδέκτες: Η Οδηγία απευθύνεται στα κράτη μέλη. * Π.Σ. = Πρόγραμμα ή Σχέδιο, ΣΜΠΕ = Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, ΣΠΕ: διαδικασία Στρατηγικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης. Πηγή: ΕΕ, 2001 Επεξεργασία Ιδία Όσον αφορά την Ελλάδα, σε αυτήν την κατηγορία ενδέχεται να ενταχθούν τα πολεοδομικά σχέδια και μελέτες, Σχέδια Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοιχτής Πόλης (ΣΧΟΟΑΠ 1 ), χωροταξικά σχέδια (Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης), μελέτες ένταξης περιοχών στο δίκτυο «NATURA 2000» κ.α. Οι διαδικασίες ΣΠΕ θα εφαρμόζονται επίσης και για σχεδία και προγράμματα τα οποία: εκπονούνται για την γεωργία, δασοπονία, αλιεία, ενέργεια, βιομηχανία, μεταφορές, διαχείριση αποβλήτων, διαχείριση υδάτινων πόρων, τηλεπικοινωνίες, τουρισμό, χωροταξία ή χρήση εδάφους. Απαραίτητη προϋπόθεση που θα πρέπει να πληρούν τα παραπάνω τομεακά σχέδια και προγράμματα είναι ότι θα πρέπει να καθορίζουν το πλαίσιο για μελλοντικές άδειες έργων που απαριθμούνται στα παραρτήματα Ι και ΙΙ της Οδηγίας για την εκτίμηση των επιπτώσεων στο περιβάλλον από έργα ή Οδηγίας Εκτίμησης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (85/337/ΕΟΚ) 2, λόγω της γεωγραφικής τους θέσης, απαιτείται η εκτίμηση των περιβαλλοντικών τους επιπτώσεων σύμφωνα με την Oδηγία για τους Βιότοπους (Habitats Directive 3 ). Η Οδηγία δίνει την ευελιξία στα κράτη μέλη να επιλέξουν επιπλέον σχέδια και προγράμματα από αυτά που καθορίζονται παραπάνω και τα οποία έχουν υποχρεωτικό χαρακτήρα. Είναι δυνατόν να συμπεριλαμβάνονται και άλλοι τομείς εκτός των παραπάνω, με την προϋπόθεση όμως ότι τα επιλεγέντα Σχέδια και Προγράμματα καθορίζουν το πλαίσιο για μελλοντικές άδειες έργων και έχει κριθεί πως ενδέχεται να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον. 1 Ν. 2508/97. 2 Όπως τροποποιήθηκε από την Οδηγία 97/11/ΕΟΚ. 3 Οδηγία 92/94/EK για την διατήρηση των φυσικών Οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας που τροποποιήθηκε πρόσφατα από την Οδηγία 97/62/ΕΚ.

Πίνακας 6: Κριτήρια για τον καθορισμό της ενδεχόμενης σημασίας των επιπτώσεων και την επιλογή των Σχεδίων και Προγραμμάτων τα οποία θα υποβάλλονται σε ΣΠΕ * 1. Τα χαρακτηριστικά των σχεδίων και προγραμμάτων, ιδίως όσον αφορά: - τον βαθμό στον οποίο το σχέδιο ή πρόγραμμα θέτει ένα πλαίσιο για έργα και άλλες δραστηριότητες είτε όσον αφορά τον τόπο, τη φύση, το μέγεθος και τις συνθήκες λειτουργίας είτε με τη χορήγηση πόρων, - τον βαθμό στον οποίο το σχέδιο ή πρόγραμμα επηρεάζει άλλα σχέδια και προγράμματα, συμπεριλαμβανομένων αυτών που ανήκουν σε ένα ιεραρχημένο σύνολο, - τη σημασία του σχεδίου ή προγράμματος για την ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών ζητημάτων, κυρίως με σκοπό την προαγωγή της Βιώσιμης Ανάπτυξης, - τα περιβαλλοντικά προβλήματα που συνδέονται με το σχέδιο ή πρόγραμμα, - τη σχέση του σχεδίου ή προγράμματος με την εφαρμογή της κοινοτικής νομοθεσίας για το περιβάλλον (π.χ. σχέδια ή προγράμματα σχετικά με τη διαχείριση αποβλήτων ή την προστασία των υδάτων). 2. Χαρακτηριστικά των επιπτώσεων και της περιοχής που ενδέχεται να επηρεαστεί, ιδίως όσον αφορά: - την πιθανότητα, τη διάρκεια, τη συχνότητα και την αναστρεψιμότητα των επιπτώσεων, - τον σωρευτικό χαρακτήρα των επιπτώσεων, - τον διασυνοριακό χαρακτήρα των επιπτώσεων, - τους κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία ή το περιβάλλον (π.χ. λόγω ατυχημάτων), - το μέγεθος και την έκταση στο χώρο των επιπτώσεων (γεωγραφική περιοχή και μέγεθος πληθυσμού που ενδέχεται να θιγούν), - τη σπουδαιότητα και την ευαισθησία της περιοχής που ενδέχεται να επηρεαστεί, λόγω: - ειδικών φυσικών χαρακτηριστικών ή πολιτιστικής κληρονομιάς, - υπέρβασης των περιβαλλοντικών ποιοτικών προτύπων ή των οριακών τιμών, - εντατικής χρήσης της γης, - τις επιπτώσεις σε περιοχές ή τοπία τα οποία απολαύουν αναγνωρισμένου καθεστώτος προστασίας σε εθνικό, κοινοτικό ή διεθνές επίπεδο. * Τα παραπάνω κριτήρια αναφέρονται στο άρθρο 3 παράγραφος 5 και καταγράφονται στο Παράρτημα ΙΙ της Οδηγίας 2001/42/ΕΚ. Πηγή: ΕΕ, 2001 Η Οδηγία καθορίζει συγκεκριμένα κριτήρια επιλογής (Πίνακας 2) τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τον καθορισμό της σημαντικότητας των πιθανών επιπτώσεων, και με τα οποία κάθε περίπτωση Π.Σ. μπορεί να εξετάζεται ξεχωριστά. Οι χώρες μέλη μπορούν επίσης, να καθορίσουν συγκεκριμένους τύπους σχεδίων και προγραμμάτων (με την μορφή λίστας) που θα υποβάλλονται σε διαδικασία ΣΠΕ, αλλά και να επιλέξουν έναν συνδυασμό των δύο παραπάνω τρόπων επιλογής. 3.3 Περιεχόμενο Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Η εκπόνηση Περιβαλλοντικής Μελέτης 4 ή Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων 5 αποτελεί κεντρικό τμήμα της διαδικασίας ΣΠΕ και ως εκ τούτου υπάρχει αναφορά σε αυτήν σε αρκετά άρθρα της (άρθρα 2 - Ορισμοί-, 5 - Περιβαλλοντική μελέτη και Παράρτημα Ι). Το Παράρτημα Ι της Οδηγίας (Πίνακας 3) παραθέτει τις ελάχιστες πληροφορίες τις οποίες θα πρέπει να περιέχει μια ΣΜΠΕ. Πίνακας 6: Ελάχιστες πληροφορίες τις οποίες θα πρέπει να περιέχει η ΣΜΠΕ * 4 Σύμφωνα με την ορολογία του κείμενου της Οδηγίας. 5 ΣΜΠΕ στο παρόν κείμενο.

α) η περιγραφή σε γενικές γραμμές του περιεχομένου, των κύριων στόχων του σχεδίου ή προγράμματος και της σχέσης με άλλα σχετικά σχέδια και προγράμματα, β) οι σχετικές πτυχές της τρέχουσας κατάστασης του περιβάλλοντος και η βάσει αυτής πιθανή εξέλιξη εάν δεν εφαρμοστεί το σχέδιο ή πρόγραμμα, γ) τα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά των περιοχών που ενδέχεται να επηρεαστούν σημαντικά, δ) τα τυχόν υφιστάμενα περιβαλλοντικά προβλήματα που αφορούν το σχέδιο ή πρόγραμμα συμπεριλαμβανομένων, κατά κύριο λόγο, εκείνων που αφορούν περιοχές ιδιαίτερης περιβαλλοντικής σημασίας, όπως περιοχές που χαρακτηρίζονται σύμφωνα με τις οδηγίες 79/409/ΕΟΚ και 92/43/ΕΟΚ, ε) οι στόχοι περιβαλλοντικής προστασίας που έχουν τεθεί σε διεθνές ή κοινοτικό επίπεδο ή σε επίπεδο κρατών μελών, οι οποίοι αφορούν το σχέδιο ή πρόγραμμα, και ο τρόπος με τον οποίο οι στόχοι αυτοί καθώς και τα περιβαλλοντικά ζητήματα έχουν ληφθεί υπόψη κατά την προετοιμασία του, στ) οι ενδεχόμενες σημαντικές επιπτώσεις 6 στο περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένων θεμάτων όπως η βιοποικιλότητα, ο πληθυσμός, η υγεία των ανθρώπων, η πανίδα, η χλωρίδα, το έδαφος, τα ύδατα, ο αέρας, οι κλιματικοί παράγοντες, τα υλικά περιουσιακά στοιχεία, η πολιτιστική κληρονομιά συμπεριλαμβανομένης της αρχιτεκτονικής και αρχαιολογικής κληρονομιάς, το τοπίο και οι σχέσεις μεταξύ των ανωτέρω παραγόντων, ζ) τα προβλεπόμενα μέτρα για την πρόληψη, τον περιορισμό και την, κατά το δυνατόν, εξουδετέρωση οποιωνδήποτε σημαντικών δυσμενών επιπτώσεων στο περιβάλλον από την εφαρμογή του σχεδίου ή προγράμματος, η) η παρουσίαση σε γενικές γραμμές των λόγων για τους οποίους επελέγησαν οι εξετασθείσες εναλλακτικές δυνατότητες και η περιγραφή του τρόπου διενέργειας της εκτίμησης, με μνεία των τυχόν δυσκολιών (όπως τεχνικά ελαττώματα ή έλλειψη τεχνογνωσίας) που προέκυψαν κατά τη συγκέντρωση των απαιτούμενων πληροφοριών, θ) περιγραφή των προβλεπόμενων μέτρων σχετικά με τον έλεγχο σύμφωνα με το άρθρο 10, ι) μια μη τεχνική περίληψη των πληροφοριών που παρέχονται βάσει των ανωτέρω θεμάτων. * Οι παραπάνω πληροφορίες αναφέρονται στο άρθρο 5 παράγραφος 1 και περιέχονται στο Παράρτημα Ι της Οδηγίας 2001/42/ΕΚ. Πηγή: ΕΕ, 2001 Η παραπάνω πληροφορία θα πρέπει να συλλεχθεί και να επεξεργαστεί ώστε να χρησιμοποιηθεί κατά την εκπόνηση της μελέτης ΣΜΠΕ του σχεδίου ή προγράμματος. Το σχέδιο ή πρόγραμμα, κατά την υποβολή του στην νομοθετική ή άλλη διαδικασία έγκρισης, θα πρέπει να συνοδεύεται από μια ΣΜΠΕ η οποία είτε θα αποτελεί μέρος αυτού είτε θα έχει την μορφή ξεχωριστού φυλλαδίου / κειμένου. 3.4 Λήψη απόφασης για την έγκριση του σχεδίου ή προγράμματος Με την έγκριση του Σχεδίου ή Προγράμματος, θα πρέπει να εκπονηθεί μια συνοπτική δήλωση με την οποία θα περιγράφεται ο τρόπος με τον οποίο ελήφθησαν υπόψη η ΣΜΠΕ και οι τυχόν γνώμες που εκφράσθηκαν κατά την περίοδο των διαβουλεύσεων [άρθρο 9(1β)]. Συνολικά λοιπόν, η Οδηγία υποδεικνύει δύο μορφές έγγραφης τεκμηρίωσης της διαδικασίας ΣΠΕ: την ΣΜΠΕ η οποία συντάσσεται κατά την διάρκεια της εκπόνησης του σχεδίου ή προγράμματος, αναφέρεται στην τεχνική πλευρά της εφαρμογής της διαδικασίας ΣΠΕ και δημοσιεύεται κατά το πέρας αυτής, και την συνοπτική δήλωση η οποία συντάσσεται και δημοσιεύεται κατά το πέρας της διαδικασίας σχεδιασμού και ΣΠΕ, ακολουθώντας την απόφαση για έγκριση ή μη του Π.Σ. Επιπρόσθετα στην συνοπτική δήλωση θα αιτιολογείται το σκεπτικό πάνω στο οποίο βασίστηκε η έγκριση του Π.Σ. εστιάζοντας σε περιβαλλοντικά ζητήματα και ειδικότερα στις εναλλακτικές λύσεις που εξετάστηκαν. Τα κράτη μέλη είναι υποχρεωμένα να εξασφαλίσουν ότι το Π.Σ. και η συνοπτική δήλωση τίθενται στην διάθεση των αρχών, του κοινού και κάθε θιγόμενου κράτους-μέλους διεξήχθησαν διαβουλεύσεις. με το οποίο 3.5 Διαβουλεύσεις Το κείμενο της Οδηγίας περιέχει τρία είδη διαβουλεύσεων : Α) διαβουλεύσεις με αρχές (οι οποίες ενόψει των ειδικών περιβαλλοντικών αρμοδιοτήτων τους, ενδέχεται να ενδιαφέρονται για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της εφαρμογής των Π.Σ.) σε ένα αρχικό στάδιο της διαδικασίας ΣΠΕ όταν καθορίζεται το περιεχόμενο, η έκταση και ο βαθμός λεπτομέρειας της πληροφορίας η οποία θα περιλαμβάνεται στην ΣΜΠΕ [άρθρο 5(4)]. Β) διαβουλεύσεις με αρχές και κοινό στο οποίο θα πρέπει να δίδεται έγκαιρη και πραγματική ευκαιρία εντός εύλογων χρονικών περιθωρίων να εκφράσουν τη γνώμη τους επί του προκαταρκτικού Π.Σ. και της ΣΜΠΕ που το συνοδεύει πριν το Π.Σ. εγκριθεί ή αρχίσει η σχετική νομοθετική διαδικασία [άρθρο 6 (1 και 2)]. Γ) Διασυνοριακές διαβουλεύσεις με κράτη μέλη τα οποία κρίνουν ότι η εφαρμογή ενός εκπονούμενου Π.Σ. 6 Στις επιπτώσεις αυτές πρέπει να συμπεριλαμβάνονται οι δευτερογενείς, σωρευτικές, συνεργειακές, βραχυ - μεσο- μακροπρόθεσμες, μόνιμες και προσωρινές, θετικές και αρνητικές επιπτώσεις.

ενδέχεται να έχει σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον της επικράτειάς τους (άρθρο 7). 3.6 Σύνδεση της Οδηγίας με άλλες διατάξεις της κοινοτικής νομοθεσίας Σύμφωνα με το κείμενο της Οδηγίας 7, τα κράτη-μέλη προτρέπονται να θεσπίσουν συντονισμένες ή κοινές διαδικασίες στην περίπτωση όπου η υποχρέωση διεξαγωγής εκτίμησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων απορρέει ταυτοχρόνως από την παρούσα Οδηγία και από άλλες σχετικές διατάξεις της κοινοτικής νομοθεσίας, προκειμένου να αποφευχθεί η επανάληψη της εκτίμησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων (Πίνακας 4). Η προτροπή αυτή αφορά κατά πρώτο λόγο την Οδηγία ΕΠΕ έργων 8, την Οδηγία για τους Οικοτόπους 9, την Οδηγία για τα Πτηνά 10, την Οδηγία Πλαίσιο για τα Νερά 11 και κατά δεύτερο λόγο την Οδηγία για τα Νιτρικά (91/676/ΕΟΚ), την Οδηγία Πλαίσιο για τα Στερεά Απόβλητα (75/442/ΕΚ), την Οδηγία Πλαίσιο για την Ποιότητα του Αέρα (96/62/ΕΟΚ) και την Οδηγία για την Ολοκληρωμένη Πρόληψη και Έλεγχο της Ρύπανσης από Βιομηχανικές Δραστηριότητες 12 (ΕΕ, 2003). Ειδικότερα, όλα τα σχέδια και προγράμματα που καθορίζουν το πλαίσιο μελλοντικών αδειών έργων που απαριθμούνται στα παραρτήματα Ι και ΙΙ της Οδηγίας ΕΠΕ έργων, καθώς και όλα τα σχέδια και προγράμματα για τα οποία απαιτείται εκτίμηση βάσει της Οδηγίας για τους Οικοτόπους, θα πρέπει κατά κανόνα να υποβάλλονται σε συστηματική εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων σύμφωνα με τις διατάξεις της παρούσας Οδηγίας. Όταν καθορίζουν τη χρήση μικρών περιοχών σε τοπικό επίπεδο ή επιφέρουν μικρές τροποποιήσεις στα επιλεγόμενα σχέδια ή προγράμματα, θα πρέπει να υποβάλλονται σε εκτίμηση μόνον εφόσον τα κράτη μέλη αποφασίσουν ότι ενδέχεται να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Η συμβουλευτική έκθεση της Επιτροπής για την εύρυθμη εφαρμογή της Οδηγίας (ΕΕ, 2003) παραπέμπει σε κοινές διαδικασίες εφαρμογής των Οδηγιών ΣΠΕ σχεδίων και προγραμμάτων και ΕΠΕ έργων ώστε αυτές να λειτουργήσουν ως συγκοινωνούντα δοχεία και να διευκολυνθεί έτσι η διαδικασία λήψης αποφάσεων από το κεντρικό στο τοπικό επίπεδο και αντίστροφα. Αυτό εξάλλου είναι εφικτό και θεμιτό αφού και οι δύο Οδηγίες είναι συγγενικές και συμπληρωματικές τόσο στην διάρθρωσή τους όσο και στον καθορισμό των στόχων τους. Η Οδηγία ΕΠΕ έργων λειτουργεί ως μητρική της ΣΠΕ προγραμμάτων και σχεδίων (τόσο χρονικά όσο και ως περιεχόμενο) η οποία με την σειρά της θα λειτουργήσει ως μητρική για την μελλοντική ΣΠΕ πολιτικών. Τα προγράμματα τα οποία συνχρηματοδοτούνται από την Ε.Ε. μέσω των Διαρθρωτικών Ταμείων θα πρέπει να υποβάλλονται σε ΣΠΕ σύμφωνα με τα άρθρα 2(α), 3(9), 11(3) της Οδηγίας. Εξαίρεση αποτελούν τα προγράμματα της παρούσας περιόδου χρηματοδότησης 13 τα οποία δεν περιλαμβάνονται στο πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας με την αιτιολογία πως όταν αυτά καταρτίζονταν, η Οδηγία βρισκόταν σε προπαρασκευαστική περίοδο (Πίνακας 4). Πίνακας 6: ΣΠΕ για σχέδια και προγράμματα που απαιτούνται από ορισμένες κοινοτικές περιβαλλοντικές νομοθεσίες Σχέδιο ή Πρόγραμμα κατά την έννοια της Οδηγίας ΣΠΕ (Άρθρο 2α) Υποχρεωτική εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων σύμφωνα με το άρθρο 3(2) Υπό όρους εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων [Άρθρο 3(4)] 7 Πρόλογος, παράγραφοι 10, 19. 8 Οδηγία 85/337/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 27ης Ιουνίου 1985, για την εκτίμηση των επιπτώσεων ορισμένων δημοσίων και ιδιωτικών έργων στο περιβάλλον (ΕΕ 175 της 5.7.1985, σ. 40) όπως τροποποιήθηκε από την οδηγία 97/11/ΕΚ (ΕΕ L 73 της 14.3.1997, σ. 5). 9 Οδηγία 92/43/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 21ης Μαΐου 1992, για την διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας (ΕΕ L 206 της 22.7.1992, σ. 7) όπως τροποποιήθηκε από την Οδηγία 97/62/ΕΚ (ΕΕ L 305 της 8.11.1997, σ. 42). 10 Οδηγία 79/409/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 2ας Απριλίου 1979, για τη διατήρηση των αγρίων πτηνών, ΕΕ L 103 της 25.4.1979, σ. 9 όπως τροποποιήθηκε από την Οδηγία 97/49/ΕΚ (ΕΕ L 223 της 13.8.1997, σ. 9). 11 Οδηγία 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 23ης Οκτωβρίου 2000, για τη θέσπιση πλαισίου κοινοτικής δράσης στον τομέα της πολιτικής των υδάτων (ΕΕ L 327 της 22.12.2000, σ. 1). 12 Integration Pollution Prevention and Control ή IPPC Directive 96/61/ΕΟΚ (Ολοκληρωμένη πρόληψη και έλεγχος της ρύπανσης). 13 Περίοδος προγραμματισμού 2000-2006 για τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1260/1999 του Συμβουλίου και περίοδοι προγραμματισμού 2000-2006 και 2000-2007 για τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1257/1999 του Συμβουλίου.

Κοινοτική νομοθεσία Σχέδιο ή Πρόγραμμα; Απαιτείται βάσει νομοθετικών, κανονιστικών ή διοικητικών διατάξεων Οδηγία για τα Ύδατα 2000/60/ΕΚ Οδηγία για τα Νιτρικά 91/676/ΕΟΚ Οδηγία Πλαίσιο για τα Στερεά Απόβλητα 75/442/ΕΚ συμπεριλαμβανομένων των απαιτήσεων των Οδηγιών 91/676/ΕΚ και 94/62/ΕΚ Οδηγία Πλαίσιο για την ποιότητα του Αέρα 96/62/ΕΟΚ Οδηγία για τους Οικοτόπους 92/43/ΕΚ Εκπονηθέν για τους τομείς του άρθρου 3(2α) ΝΑΙ ΝΑΙ τομέας διαχείρισης υδάτων ΝΑΙ ΝΑΙ ΝΑΙ τομέας διαχείρισης υδάτων ΝΑΙ ΝΑΙ ΝΑΙ τομέας διαχείρισης αποβλήτων ΝΑΙ ΝΑΙ - τομέας ποιότητα αέρα - Χαρακτηρισμός μιας περιοχής δεν αποτελεί Σχέδιο ή Πρόγραμμα Καθορίζουν το πλαίσιο μελλοντικών αδειών έργων ΕΠΕ (εξαρτάται από το περιεχόμενο) (εξαρτάται από το περιεχόμενο του Προγρ/τος Δράσης πιθανόν για εγκαταστάσεις εντατικής ζώων) (εξαρτάται από το περιεχόμενο του Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων) Απαιτούν ΣΠΕ σύμφωνα με την Οδηγία για τους Οικοτόπους (εξαρτάται από το περιεχόμενο) (εξαρτάται από το περιεχόμενο του Προγράμματος Δράσης) (εξαρτάται από το περιεχόμενο του Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων) εξαρτάται από το περιεχόμενο του προγράμματος δράσης ΝΑΙ - - - Απαιτούν ΣΠΕ εάν ενδέχεται να έχει σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις ΝΑΙ Οδηγία για τους Οικοτόπους 92/43/ΕΚ Διαρθρωτικά ταµεία και ευρωπαϊκό γεωργικό ταµείο προσανατολισµού και εγγυήσεων (ΕΓΤΠΕ) Πηγή: ΕΕ, 2003 ΝΑΙ (σχέδια και προγράμματα που έχουν επιπτώσεις σε προστατευμένες περιοχές σύμφωνα με τα άρθρα 6 και 7 της Οδηγίας 92/43/ΕΚ ) Εξαιρούνται από την διεξαγωγή ΣΠΕ κατά την τρέχουσα περίοδο προγραμματισμού ΝΑΙ ΝΑΙ ΝΑΙ 4. Η διεθνής εμπειρία προετοιμασίας για την εφαρμογή της Οδηγίας 2001/42/ΕΚ Η εφαρμογή διαδικασιών ΣΠΕ διεθνώς, συμβαδίζουν με την υιοθέτηση της έννοιας της Βιώσιμης ή Αειφόρου Ανάπτυξης. Αρκετά κράτη εκτός Ε.Ε. και διεθνείς οργανισμοί έχουν στρέψει την προσοχή τους στις διατάξεις της Οδηγίας 2001/42/ΕΚ. Συγκεκριμένα η Ιαπωνία έχει ενσωματώσει ορισμένες αρχές και διαδικασίες της Οδηγίας κατά την πρόσφατη ανάπτυξη του δικού της συστήματος ΣΠΕ (Ministry of the Environment Japan, 2000). Ενδιαφέρον επίσης έχουν εκδηλώσει και οι αναπτυσσόμενες χώρες προσβλέποντας σε μια ολοκληρωμένη διαχείριση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων στρατηγικών δράσεων. Ενδεικτικά αναφέρεται πως η Νότια Αφρική έχει χρησιμοποιήσει ένα μοντέλο ΣΠΕ, το οποίο είναι εμφανώς επηρεασμένο από τα προσχέδια της παρούσας Οδηγίας, σε 6 σχέδια και προγράμματα συμπεριλαμβανομένου και του προτεινόμενου προγράμματος για την διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων 2004 στο Cape Town (Zagorianakos, 2004, DEAT, 2000). Οι χώρες οι οποίες προβλέπεται να ενταχθούν στην Ε.Ε., έχουν επίσης εκδηλώσει ενδιαφέρον για τις διατάξεις της Οδηγίας αφού την ένταξή τους θα ακολουθήσει η εφαρμογή ολόκληρου του νομοθετικού της πλαισίου (MEP and RECCEE, 2001). Εντός των συνόρων της Ε.Ε., παρατηρείται ιδιαίτερη κινητικότητα όσον αφορά στην προετοιμασία για την αποτελεσματική ενσωμάτωση των διατάξεων της Οδηγίας στο σύστημα σχεδιασμού και προγραμματισμού των κρατών-μελών. Παρακάτω παρατίθενται συνοπτικά οι προσπάθειες ενσωμάτωσης της Οδηγίας δύο

κρατών-μελών με διαφοροποιημένη παράδοση και εμπειρία στην χρήση διαδικασιών ΣΠΕ. Παρουσιάζεται το παράδειγμα της Μ. Βρετανίας ενός κράτους-μέλους με μακρά ενασχόληση και πρακτική σε θέματα ΣΠΕ σχεδίων, και η Ιρλανδία η οποία παρά την παλαιότερη έλλειψη ενδιαφέροντος στην διαδικασία ΣΠΕ 14, έχει πρόσφατα επιδείξει ενδιαφέρον στην πρακτική εφαρμογή τόσο της Οδηγίας όσο και σε ένα εκκολαπτόμενο σύστημα ΣΠΕ πολιτικών. 4.1 Μ. Βρετανία Η Μ. Βρετανία αριθμεί μια τουλάχιστον δεκαετής εμπειρία στην εφαρμογή συστημάτων ΣΠΕ 15, τόσο στον πολεοδομικό (χρήσεις γης) όσο και στον χωροταξικό (στρατηγικές κατευθύνσεις ανάπτυξης) Σχεδιασμό. Το εξαιρετικά μη-κανονιστικό / εθελοντικό (voluntary) σύστημα Σχεδιασμού του Χώρου που επικρατεί, επιβάλλει την έκδοση κειμένων Οδηγιών με τις οποίες προετοιμάζονται σταδιακά οι Αρχές οι οποίες θα κληθούν να εφαρμόσουν την νομοθεσία που κάθε φορά θεσπίζεται για να ενσωματώσει την εθνική και κοινοτική νομοθεσία. Με την έκδοση των πρώτων προσχεδίων της Οδηγίας ΣΠΕ από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ξεκίνησαν συζητήσεις για την έκδοση κειμένου συμβουλευτικών οδηγιών με στόχο την εγκαθίδρυση συστήματος ΣΠΕ για την χρήση του σε πολεοδομικά σχέδια οι οποίες κατέληξαν στην έκδοση το 1991 του πρώτου έντυπου συμβουλευτικών οδηγιών (DoE, 1991). Έκτοτε, έχουν δημοσιευτεί ένα πλήθος οδηγιών οι οποίες παροτρύνουν τις αρμόδιες αρχές στην εκπόνηση α) μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων από σχέδια (environmental appraisals of development plans), β) μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων Αειφορικής Ανάπτυξης προσανατολισμένες στο χωροταξικό επίπεδο (Sustainability Appraisals of Regional Planning Guidance) (ODPM, 2002β) και γ) μελετών εκτίμησης επιπτώσεων κρατικών πολιτικών (Policy Appraisals for Government Departments) με μικρή όμως μέχρι σήμερα εφαρμογή και χρήση (DETR, 1997). Η εμπειρία της εθελοντικής εκπόνησης μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων σχεδίων (environmental appraisals), τα οποία θα αποτελέσουν και το κύριο πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας σε όλα τα κράτη μέλη, έχει δείξει πως από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 (Zagorianakos, 1999): το 83% των τοπικών Aρχών στην Βρετανία έχουν εκπονήσει τουλάχιστον μία, ένα 36% αυτών έχει απασχολήσει μόνο ένα άτομο, οι μισές από αυτές εκπονήθηκαν όχι κατά την διάρκεια αλλά μετά το πέρας της διαδικασίας σχεδιασμού, απαιτήθηκαν κατά μέσο όρο 32 ανθρωποώρες ανά μελέτη, περίπου 77% των Αρχών δεν ενημέρωσε το κοινό για το περιεχόμενο των μελετών. Οι συμβουλευτικές οδηγίες ερμηνεύουν και εξειδικεύουν το προσχέδιο νομοθετικού κειμένου για την μεταφορά της Οδηγίας ΣΠΕ στο Βρετανικό Δίκαιο (ODPM, 2004) το οποίο υπόκειται σε διαβουλεύσεις με τις αρμόδιες αρχές και το κοινό κατά την τρέχουσα περίοδο 16. Σύμφωνα με τις συμβουλευτικές οδηγίες (ODPM 2002α), ένας σημαντικός αριθμός πολεοδομικών, χωροταξικών και τομεακών σχεδίων της Μ. Βρετανίας ενδέχεται να ενταχθούν στο πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας ΣΠΕ (Πίνακας 5). Τα σχέδια αυτά αντιστοιχούν εν μέρη στα ελληνικά Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια, Πολεοδομικές Μελέτες, και Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης. Πίνακας 6: Σχέδια που ενδέχεται να υποβληθούν στην διαδικασία ΣΠΕ στην Μ.Βρετανία Πολεοδομικός Σχεδιασμός Τομεακός Σχεδιασμός Χωροταξικός Σχεδιασμός District Local Plans (Τοπικά Σχέδια-επίπεδο Waste Local Plans (Τοπικά Σχέδια Regional Planning Guidance (Οδηγίες Δημοτικού Διαμερίσματος) Διαχείρισης Απορριμμάτων) Περιφερειακού Σχεδιασμού) 14 Ως εκ τούτου, η Ιρλανδία παρουσιάζει ιστορικές (ως προς την διαδικασία ΣΠΕ) ομοιότητες με την Ελλάδα αλλά αποτελεί και ένα παράδειγμα για μεταφορά εμπειρίας μεταξύ των δύο κρατών-μελών. 15 Η μακρά παράδοση αυτής της χώρας στην διαδικασία ΣΠΕ αντικατοπτρίζεται από το γεγονός της καθιέρωσης της συγκεκριμένης διεθνούς ορολογίας (SEA: Strategic Environmental Assessment). 16 Απρίλιος 2004. Το προσχέδιο νομοθετικού κειμένου βρίσκεται στην παρακάτω ιστοσελίδα του ODPM και δέχεται σχόλια και κριτικές από οποιονδήποτε ενδιαφερόμενο: http://www.odpm.gov.uk/stellent/groups/odpm_control/documents/contentservertemplate/odpm_index.hcst?n=4398&l=2

Local Development Frameworks (Πλαίσια Τοπικής Ανάπτυξης αντίστοιχα των Πολεοδομικών Μελετών) Unitary Development Plans (ανάμεσα σε LDF και SP) Structure Plans (αντίστοιχα των Γενικών Πολεοδομικών Σχεδίων) Πηγή: ODPM, 2002α Επεξεργασία Ιδία Minerals Local Plans (Τοπικά Σχέδια Εξορυκτικής Δραστηριότητας) The Spatial Development Strategy for London (Στρατηγική Χωρικής Ανάπτυξης Λονδίνου) Regional Spatial Strategies (αντιστοιχία με Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασμού) Η Εικόνα 1 παρουσιάζει τις ενέργειες των αρμόδιων βρετανικών αρχών όσον αφορά τις προετοιμασίες ενσωμάτωσης της Οδηγίας ΣΠΕ. Η εν λόγω διαδικασία περιλαμβάνει την σύνταξη τριών κειμένων τα οποία εμπλουτίζονται κατά την διάρκεια της σύνταξής τους τόσο με τις απόψεις αρμόδιων φορέων και του κοινού, όσο και με τα συμπεράσματα 7 πιλοτικών και 5 παραδειγματικών περιπτώσεων ΣΠΕ 17. Εικόνα 1: Διαδικασία σύνταξης συμβουλευτικού κείμενου οδηγιών εφαρμογής της Οδηγίας 2001/42/ΕΚ στην Μ. Βρετανία Έντυπο ανάπτυξης κύριων θεμάτων προς συζήτηση Αρχικό Προσχέδιο οδηγιών εφαρμογής Οδηγίας Διαβουλεύσεις με Αρχές/κοινό Κυρίως Προσχέδιο οδηγιών εφαρμογής της Οδηγίας Διαβουλεύσεις έως 17 Ιαν. 03 7 πιλοτικές ΣΠΕ 5 παραδειγματικές περιπτώσεις εφαρμογής ΣΠΕ Τελικό κείμενο οδηγιών εφαρμογής της Οδηγίας Πηγή: ODPM, 2002α Επεξεργασία Ιδία Το προτεινόμενο σύστημα ΣΠΕ το οποίο θα εφαρμόζει τις διατάξεις τις Οδηγίας, ενσωματώνει την προηγούμενη βρετανική εμπειρία ΣΠΕ και αφορά 16 στάδια (Πίνακας 6). Επιπλέον προτείνεται η αξιολόγηση της ποιότητας της όλης διαδικασίας με την συμπλήρωση ενός πίνακα ελέγχου στον οποίο οποιοσδήποτε ενδιαφερόμενος μπορεί να βαθμολογήσει την διαδικασία κάνοντας χρήση 6 ποιοτικών δεικτών (από μέγιστα έως ελάχιστα επαρκής). Έχει ληφθεί μέριμνα ώστε κατά αυτό το τρόπο, να είναι δυνατός ο έλεγχος της συμμόρφωσης των κάθε φορά ενεργειών όχι μόνο με τις διατάξεις της Οδηγίας αλλά και με το πνεύμα προηγούμενων μοντέλων ΣΠΕ τα οποία στόχευαν στην προώθηση της Αειφόρου Ανάπτυξης (ODPM 2002α). 4.2 Ιρλανδία Σύμφωνα με τη πρόσφατη έκθεση συμβουλευτικών οδηγιών για την εφαρμογή της Οδηγίας 2001/42/ΕΚ στην Ιρλανδία (EPA, 2003), η οποία όπως και στην περίπτωση της Μ. Βρετανίας υποβλήθηκε σε διαβουλεύσεις με αρχές και οργανισμούς, η προτεινόμενη μεθοδολογία Πίνακας 6: Στάδια προτεινόμενης διαδικασίας ΣΠΕ για την ενσωμάτωση των διατάξεων της Οδηγίας 2001/42/ΕΚ στην Μ. Βρετανία Στάδια Περιγραφή σταδίων A1 A2 B1 B2 D1 Προσδιορισμός του τρόπου με τον οποίο περιβαλλοντικοί στόχοι οι οποίοι έχουν τεθεί σε άλλα σχετικά έργα και προγράμματα σχετίζονται με το συγκεκριμένο σχέδιο ή πρόγραμμα Προσδιορισμός των περιβαλλοντικών/αειφορικών προβλημάτων και στόχων που αφορούν το σχέδιο ή πρόγραμμα και του τρόπου με τον οποίο σχετίζονται με αυτό Καθορισμός περιβαλλοντικών/αειφορικών στόχων (ποσοτικών εάν θεωρηθεί απαραίτητο) Συλλογή στοιχείων για την καταγραφή της υπάρχουσας κατάστασης Σύνταξη Εγγράφου Σημαντικών προς Εξέταση Θεμάτων (Scoping Report) 17 Είναι χαρακτηριστικό της σημασίας που δίδεται στην διαδικασία διαβουλεύσεων πως το Γραφείο του Πρωθυπουργού έχει εκδώσει έκθεση με συγκεκριμένα κριτήρια για την διεξαγωγή τους (ODPM, 2004, Παράρτημα E).

D2 Διαβουλεύσεις Εγράφου Πιθανών Σημαντικών Επιπτώσεων E1 Εκτίμηση των επιπτώσεων των προτάσεων των σχεδίων ή προγραμμάτων αναφορικά με τους στόχους E2 Επιλογή των κατάλληλων εναλλακτικών προτάσεων E3 Εξέταση της συμβατότητας των επιλεγμένων προτάσεων του σχεδίου ή προγράμματος σε σχέση με άλλα σχετικά σχέδια και προγράμματα E4 Εκτίμηση των συσσωρευμένων και συνεργιστικών επιπτώσεων των επιλεγμένων προτάσεων του σχεδίου ή προγράμματος E5 Οριστικοποίηση των προτιμώμενων προτάσεων του σχεδίου ή προγράμματος F1 Επιλογή των πλέον σημαντικών προτάσεων και πολιτικών F2 Εκτίμηση των επιπτώσεων των προτάσεων και πολιτικών αναφορικά με τους στόχους F3 Οριζόντια και κατακόρυφη σύνδεση των διαδικασιών Εκτίμησης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΕΠΕ) με έμφαση στις ΕΠΕ έργων H1 Σύνταξη Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων H2 Διαβουλεύσεις με περιβαλλοντικές και άλλες αρχές και το κοινό Πηγή: ODPM, 2002α Επεξεργασία Ιδία. αφορά 4 κυρίως στάδια: Α) Επιλογή σχεδίων ή προγραμμάτων που θα υποβληθούν σε ΣΠΕ (screening). Η Ιρλανδία επέλεξε την μέθοδο της κατά περίπτωση εξέτασης των σχεδίων ή προγραμμάτων που θα υποβληθούν σε ΣΠΕ. Το στάδιο αυτό περιλαμβάνει δύο φάσεις. Η πρώτη (pre-screening έλεγχος) αφορά την επιλογή αυτών των Π.Σ. τα οποία θα πρέπει να υποβληθούν σε ΣΠΕ σύμφωνα με τις διατάξεις της Οδηγίας. Η επιλογή γίνεται με την χρήση ενός δέντρου απόφασης (decision tree). Εάν κριθεί ότι το Π.Σ. εμπίπτει στις διατάξεις της Οδηγίας, ακολουθεί η δεύτερη φάση (screening έλεγχος) όπου διενεργείται έλεγχος για την σημαντικότητα των πιθανών επιπτώσεων με την χρήση κριτηρίων σημαντικότητας. Το αποτέλεσμα των ελέγχων μπορεί να έχει 3 μορφές: α) το Π.Σ. υποβάλλεται σε ΣΠΕ, β) το Π.Σ. δεν υποβάλλεται σε ΣΠΕ, γ) το Π.Σ. έχει επιπτώσεις στο περιβάλλον αλλά ενδέχεται να μην είναι σημαντικές και συνεπώς υποβάλλεται σε σύντομη παρακολούθηση (environmental watching brief) για τον καθορισμό της σημαντικότητας των πραγματικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων ώστε να κριθεί εάν θα υποβληθεί σε ΣΠΕ κατά την μελλοντική αναθεώρησή του. Έκθεση ελέγχου (screening statement) συντάσσεται σε κάθε περίπτωση και το περιεχόμενό της αφορά στο σκεπτικό το οποίο οδήγησε στην συγκεκριμένη απόφαση. Β) Επιλογή Σημαντικών Θεμάτων προς Εξέταση (Scoping). Το στάδιο αυτό περιλαμβάνει 5 φάσεις: α) Επιλογή των σημαντικών προς εξέταση θεμάτων που αφορούν το Π.Σ., β) Επιλογή των σημαντικών προς εκτίμηση περιβαλλοντικών θεμάτων, γ) Συλλογή και καταγραφή στόχων και περιβαλλοντικών προτύπων / ορίων που έχουν υιοθετηθεί σε άλλα σχετικά Π.Σ. σε διεθνές, εθνικό και τοπικό επίπεδο και ενδέχεται να επηρεάσουν το συγκεκριμένο Π.Σ., δ) Καθορισμός περιβαλλοντικών στόχων και δεικτών για την αξιολόγηση των επιπτώσεων συναρτήσει των συμπερασμάτων των δύο προηγούμενων φάσεων β και γ, ε) Προσδιορισμός εναλλακτικών τρόπων για την επίτευξη των στρατηγικών στόχων του Π.Σ. Γ) Προσδιορισμός, Πρόβλεψη, Αξιολόγηση και προτάσεις Μετριασμού / Αποφυγής / Αποκατάστασης πιθανών επιπτώσεων. Το στάδιο αυτό περιλαμβάνει 6 φάσεις: α) Καταγραφή της υπάρχουσας κατάστασης (τωρινές και μελλοντικές τάσεις), β) Πρόβλεψη επιπτώσεων, γ) Αξιολόγηση των σημαντικών επιπτώσεων, δ) Καθορισμός μέτρων μετριασμού / αποφυγής / αποκατάστασης σημαντικών επιπτώσεων και προγράμματος παρακολούθησης, ε) Αιτιολόγηση της επιλεγείσας εναλλακτικής λύσης, στ) Ποιοτικός έλεγχος προκαταρκτικής Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. Δ) Διαβουλεύσεις, Αναθεώρηση και Έλεγχος / Παρακολούθηση Επιπτώσεων. Το στάδιο αυτό περιλαμβάνει 5 φάσεις: α) Επεξεργασία σχολίων διαβουλεύσεων με την διαδικασία ΣΠΕ και ΣΜΠΕ, β) Διενέργεια σύντομης ΣΠΕ για τις αλλαγές στο Π.Σ. οι οποίες προέκυψαν κάτω από το πρίσμα των σχολίων των διαβουλεύσεων, γ) Έναρξη παρακολούθησης/ελέγχου εφαρμογής του Π.Σ., δ) Περιοδική επιθεώρηση και αναθεώρηση του προγράμματος παρακολούθησης, ε) Περιοδική υποβολή έκθεσης για τα αποτελέσματα της παρακολούθησης. Έμφαση έχει δοθεί κατά την διαβούλευση Αρχών και κοινού καθώς και κατά τον έλεγχο της ποιότητας της όλης διαδικασίας ΣΠΕ. Όσον αφορά τον ποιοτικό έλεγχο, προτείνεται η χρήση μιας λεπτομερούς λίστας ελέγχου η οποία περιλαμβάνει 125 ερωτήσεις ταξινομημένες σε 7 κατηγορίες: περιγραφή του Π.Σ. και

στοιχείων του περιβάλλοντος, των πιθανών σημαντικών επιπτώσεων, των μέτρων μετριασμού/αποφυγής/αποκατάστασής τους και του προγράμματος παρακολούθησης επιπτώσεων, προσδιορισμός εναλλακτικών λύσεων, σύνταξη μη τεχνικής έκθεσης και ποιότητα παρουσίασης ΣΜΠΕ. Πρότυπο για την διάρθρωση της λίστας ελέγχου αποτέλεσε η εφάμιλλη λίστα της Ε.Ε. για τον έλεγχο της ποιότητας της διαδικασίας ΕΠΕ έργων (EC EIA Review Checklist). Οι απαντήσεις έχουν περισσότερο ποιοτικό χαρακτήρα, αφορούν δηλαδή μονολεκτικές απαντήσεις (Ναι/Όχι) ενώ στην περίπτωση αρνητικής απάντησης προβλέπεται η δυνατότητα παρεμβολής επεξηγηματικών σχολίων. 4.3 Συμπεράσματα Παρά την συνεχή διεθνή έρευνα και εφαρμογή συστημάτων Στρατηγικών Περιβαλλοντικών Εκτιμήσεων, υπάρχουν ακόμα αρκετά αναπάντητα ερωτήματα σχετικά με μια κοινή ταυτότητα, μορφή, πλαίσιο εφαρμογής αλλά και τον ρόλο της στην προώθηση της Αειφόρου Ανάπτυξης. Τον Ιούλιο του 2001, η Ε.Ε. έθεσε την δική της άποψη στα παραπάνω ερωτήματα και αποφάσισε να εκδώσει ένα κείμενο Οδηγίας με το οποίο συγχρονίζονται τα κράτη μέλη στην εφαρμογή μιας κοινής μορφής ΣΠΕ. Πρόθεση της Ε.Ε. είναι η υιοθέτηση ενός πλαισίου περιβαλλοντικής διαχείρισης σχεδίων και προγραμμάτων με απώτερο στόχο την προώθηση της Αειφόρου Ανάπτυξης στα κράτη-μέλη 18. Η επιτυχής εφαρμογή της Οδηγίας κρίνεται απαραίτητη για την επίτευξη αυτού του στόχου. Είναι χαρακτηριστικό του κενού που πληρώνει η εφαρμογή της Οδηγίας και της ανάγκης για το παραπάνω πλαίσιο σε κάποια κράτημέλη, πως οι συμβουλευτικές οδηγίες οι οποίες έχουν εκδοθεί, υπερσκελίζουν τις διατάξεις της Οδηγίας αγγίζοντας Αειφορικές πρακτικές στον Σχεδιασμό του Χώρου. Το γεγονός αυτό μπορεί να αποδοθεί στην μακροχρόνια ενασχόληση και παράδοσή τους με το συγκεκριμένο αντικείμενο (π.χ. Μ. Βρετανία). Σε κάποια άλλα κράτη-μέλη με μικρότερη εμπειρία στην εφαρμογή της διαδικασίας ΣΠΕ (Ιρλανδία), οι οδηγίες συμβουλευτικού χαρακτήρα περιέχουν συστάσεις τόσο για τεχνικά όσο και για διαδικαστικά ζητήματα. Δεν είναι παρά ευχής έργο να εφαρμοστεί επιτυχώς η Οδηγία ΣΠΕ στην Ελλάδα αποφεύγοντας τα λάθη και επαναλαμβάνοντας επιτυχίες του παρελθόντος 19. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ DEAT (Department of Environmental Affairs and Tourism South Africa), 2000, Strategic Environmental Assessment in South Africa: Guideline Document, Directorate of Environmental Planning and Impact Management, February 2000, Pretoria, South Africa. DETR, 1997, 'Experience with the 'Policy Appraisal and the Environment Initiative', (ISBN 1 85112 090 8), Department of the Environment Transport and the Regions (DETR), London. DoE, 1991, Policy Appraisal and the Environment, TSO, (ISBN 0 11 752487 5), London. ΕΕ (Ευρωπαϊκή Ένωση), 2003, Εφαρμογή της Οδηγίας 2001/42 σχετικά με την εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων και προγραμμάτων, Συμβουλευτική έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ευχερέστερη εφαρμογή της Οδηγίας από τα κράτη-μέλη, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Γενική Διεύθυνση 11: Περιβάλλον, Βρυξέλες. ΕΕ, 2001, Οδηγία 2001/42/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 27ης Ιουνίου 2001, σχετικά με την εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων και προγραμμάτων, Επίσημη Εφημερίδα αριθ. L 197 της 21/07/2001 σ. 0030-0037, Βρυξέλες. EPA (Environmental Protection Agency Ireland), 2003, Development of Strategic Environmental Assessment (SEA) Methodologies for Plans and Programmes in Ireland: Synthesis Report, Environmental RTDI Programme 2000 2006 (2001-DS-EEP-2/5), Prepared for EPA by Paul Scott & Peter Marsden (Environmental Resources Management Ireland, Wexford, Ireland. IAIA (International Association for Impact Assessment), 1999, 'Forecasting the Future: Impact Assessment for a New Century', 19th Annual Meeting of the International Association for Impact Assessment, Abstract Volume, 15-19 June, University of Strathclyde, Glasgow, Scotland. ICON, 2001, SEA and Integration of the Environment into Strategic Decision-Making, Final report to the 18 Βλέπε την Απόφαση αριθ. 1600/2002/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 22ας Ιουλίου 2002 για τη θέσπιση του έκτου κοινοτικού προγράμματος δράσης για το περιβάλλον. 19 Η αναφορά στο παρελθόν σκιαγραφεί την εφαρμογή της μητρικής Οδηγίας ΕΠΕ έργων (85/337/ΕΟΚ τροποποιημένη από 97/11/ΕΚ).

European Commission, Prepared by Imperial College Consultants Ltd, London. MEP and RECCEE (Ministry of Environment Poland and Regional Environmental Centre for Central and Easter Europe), 2001, Key Elements of Strategic Environmental Assessment: Priorities in Countries of Central and Eastern, Europe Report from Sub-regional workshop under the Espoo Convention, 22-23 October 2001, Warsaw, Poland. Ministry of the Environment Japan, 2000, A Study to Introduce SEA System in Japan Report of the Study Group on Strategic Environmental Assessment, Kasumigaseki, Tokyo. ODPM (Office of the Deputy Prime Minister), 2004, The Environmental Assessment of Plans and Programmes Regulations 2004: Draft of 30 January 2004, Προσχέδιο νομοθετικού κειμένου για την εφαρμογή της Οδηγίας ΣΠΕ στην Μ. Βρετανία, Λονδίνο. ODPM, 2002α, The Strategic Environmental Assessment Directive (2001/42/EC): Draft Guidance, Report prepared for the OPDM by Levett-Therivel Sustainability Consultant, 23 October 2002, ODPM publications, London. ODPM, 2002β, Sustainability Appraisal of Regional Planning Guidance: Final report, 11 March 2002, ODPM publications, London. Therivel, R., Wilson, E., Thompson, S., Heaney, D. and Prichard, D., 1992, Strategic Environmental Assessment, Earthscan/RSPB, London. WCED (World Commission on Environment and Development), 1987, Our Common Future (The 'Brundtland Report'), Oxford University Press, Oxford. Zagorianakos E., 2001γ, A Case Study on Policy-SEA: The Eco-Audit of the Irish National Development Plan 2000-2006, Journal of Environmental Assessment, Policy and Management, Vol. 3, No. 2, pp. 241-272. Zagorianakos, E., 1999. An ex ante appraisal of the implementation of the Proposed Directive on Strategic Environmental Assessment (SEA) in England and Greece, Journal of Planning Practice and Research 4 (14), 445 465. Zagorianakos, E., 2001α, Lessons Learned from the Integration of Strategic Environmental Assessment with Transport Planning in Athens, Dublin and London, PhD thesis, Centre for the Environment, Trinity College Dublin, Dublin. Zagorianakos, Ε., 2004, Athens 2004 Olympic Games transport plan: a missed opportunity for Strategic Environmental Assessment (SEA) integration, Journal of Transport Geography, June 2004, pp. 115-125. Ζαγοριανάκος E., 2000, Η Προτεινόμενη Κοινοτική Οδηγία για τις Στρατηγικές Περιβαλλοντικές Εκτιμήσεις, Περιβάλλον και Δίκαιο, Τεύχος, 1/2000, σελ. 40-44. Ζαγοριανάκος, E., 2001β, Πίσω στο Μέλλον; Τα Σχέδια των Βρυξελλών για επέκταση των Εκτιμήσεων Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΕΠΕ) σε στρατηγικό επίπεδο, ΤΟΠΟΣ: Επιθεώρηση Χωρικής Ανάπτυξης, Σχεδιασμού και Περιβάλλοντος, (16), σ. 198 209.