Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικών Δεικτών για Ελλάδα και Ε.Ε.

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ THΣ ΕΣΕΕ π À ª π π À ª ƒπ À Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικών Δεικτών για Ελλάδα και Ε.Ε. TEYXOΣ X Πίνακας Περιεχομένων 1.1 Βραχυχρόνια εξέλιξη του ΑΕΠ διεθνώς, σε Ευρωζώνη και Ελλάδα 3 1.2 Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία (ΑΠΑ): Εξελίξεις και σύνθεση 5 1.3 Καθαρό Διαθέσιμο Εισόδημα Ιδιωτική Κατανάλωση σε Ελλάδα και Ευρωζώνη 6 2.1 Πληθωρισμός σε Ευρωζώνη και Ελλάδα 8 3.1 Ανεργία σε Ευρωζώνη και Ελλάδα 9 4.1 Επιτόκια Αγοράς Χρήματος 10 4.2 Κεφαλαιαγορές 11 4.3 Καταθέσεις στην Ελλάδα 13 5.1 Κλάδος του εμπορίου στην Ελλάδα 14 5.2 Επιχειρηματικό Κλίμα στο Λιανικό Εμπόριο στην Ελλάδα 15 6.1 Επενδύσεις Οικοδομική δραστηριότητα στην Ελλάδα 16 7.1 Δείκτης Οικονομικής Δυσπραγίας (ΔΟΔ) στην Ελλάδα 18 8.1 Ειδικό Θέμα: Δημόσιο Χρέος: Τι μέλλει γενέσθαι; 19

Για τον παρόν Δελτίο, εργάστηκαν οι: Βάλια Αρανίτου, Διευθύντρια ΙΝΕΜΥ Χρίστος Κατηφόρης, οικονομολόγος Δήμητρα Γούναρη, Συντονίστρια Τμήματος Έρευνας και Τεκμηρίωσης ΙΝΕΜΥ Νίκος Γεωργοκώστας, στέλεχος ΙΝΕΜΥ Χαράλαμπος Αράχωβας, συνεργάτης ΙΝΕΜΥ

Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικών Δεικτών για Ελλάδα και Ε.Ε. X 1.1 Βραχυχρόνια εξέλιξη του ΑΕΠ διεθνώς, σε Ευρωζώνη και Ελλάδα Η ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας εκτιμάται ότι εντός του 2014 θα επιτύχει ήπιους ρυθμούς ανόδου, παρά τις αδυναμίες και τους κινδύνους που θα κληθεί να αντιμετωπίσει το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα (Πίνακας 1). Πίνακας 1 Πραγματικό ΑΕΠ - Μεταβολές (%) σε επιλεγμένες χώρες Χώρα/περίοδος 2012 2012 2012 2013 2013 2013 2013 2014 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Ευρωζώνη -18-0,3-0,2-0,5-0,2 0,3 0,1 0,3 0,2 (-0,5) (-0,7) (-1,0) (-1,1) (-0,6) (-0,3) (0,5) (0,9) Ιρλανδία 0,7-1,7 0,2-1,1 1,0 1,5 (0,7) (-0,6) (-1,0) (-1,8) (-1,5) (1,7) - - Ελλάδα* - - - - - - - - (-7,4) (-7,7) (-4,9) (-6,0) (-4,0) (-3,2) (-2,3) (-0,9) Ισπανία -0,5-0,4-0,8-0,3-0,1 0,1 0,2 0,4 (-1,6) (-1,7) (-2,1) (-1,9) (-1,6) (-1,1) (-0,2) (0,5) Ιταλία -0,5-0,4-0,9-0,6-0,3-0,1 0,1-0,1 (-2,4) (-2,6) (-2,8) (-2,4) (-2,2) (-1,9) (-0,9) (-0,5) Κύπρος -0,7-1,1-1,6-1,7-1,8-0,9-0,8-0,7 (-2,3) (-2,2) (-3,5) (-5,0) (-6,0) (-5,7) (-4,9) (-4,1) Πορτογαλία -1,0-0,8-1,9-0,4 1,1 0,2 (-3,2) (-3,6) (-3,8) (-4,1) (-2,0) (-1,0) - - ΗΠΑ 0,3 0,7 0,0 0,3 0,6 1,0 0,7-0,2 (2,8) (3,1) (2,0) (1,3) (1,6) (2,0) (2,6) (2,0) Ιαπωνία -0,5-0,8 0,1 1,1 0,9 0,3 (3,2) (-0,1) (-0,3) (-0,1) (1,3) (2,4) - - Πηγή: Eurostat Ποσοστιαίες μεταβολές πραγματικού ΑΕΠ (τιμές αγοράς εκατ. ) Εκτός παρενθέσεως συγκριτικά με το προηγούμενο τρίμηνο (q-o-q) και Εντός παρενθέσεως συγκριτικά με το αντίστοιχο τρίμηνο του προηγούμενου έτους (y-o-y). Ta στοιχεία είναι εποχικά και ως προς τις εργάσιμες ημέρες διορθωμένα. *: Τα στοιχεία για την Ελλάδα δεν είναι εποχικά ούτε ως προς τις εργάσιμες ημέρες διορθωμένα. Για την αποφυγή παρερμηνειών δεν παρατίθενται τα στοιχεία για τις μεταβολές του πραγματικού ΑΕΠ συγκριτικά με το προηγούμενο τρίμηνο του έτους (q-o-q). Ο ιδιαίτερα βαρύς χειμώνας στις ΗΠΑ διέκοψε την πορεία ανάκαμψης της οικονομίας της, αλλά η σχετικά ήπια δημοσιονομική απορρόφηση (fiscal drag) επί της οικονομικής δραστηριότητας και τα χαμηλά επιτόκια εκτιμάται ότι θα την επαναφέρουν σε θετική τροχιά. Στην Ιαπωνία, η νομισματική χαλάρωση και η δημοσιονομική επέκταση θα συνεχίζουν να στηρίζουν την οικονομία, αν και η αύξηση του φόρου κατανάλωσης τον Απρίλιο θα προσαρμόσει τη ζήτηση τα επόμενα τρίμηνα. Η ιαπωνική οικονομία θα προσπαθήσει να αξιοποιήσει την ανάκαμψη της παγκόσμιας μέσω τόνωσης των εξαγωγών της. Οι σφιχτότερες χρηματοπιστωτικές συνθήκες αλλά και οι περιορισμοί από την πλευρά της προσφοράς έχουν επηρεάσει τη μεγέθυνση των αναδυόμενων χωρών. Στην Κίνα, ενδει- 3

4ιούλιος 14 INΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ EΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ κτικό της κόπωσης της οικονομίας αποτελεί το γεγονός πως στις αρχές του έτους οι πωλήσεις λιανικής, η προστιθέμενη αξία και οι επενδύσεις παγίου κεφαλαίου στη βιομηχανία έπεσαν στο χαμηλότερο τους σημείο εδώ και χρόνια. Η Ρωσία αντιμετωπίζει πιέσεις στο προϊόν της που αντανακλούν εγχώριες και διεθνείς ανισορροπίες ενώ οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι έχουν ενταθεί το τελευταίο διάστημα (ζήτημα Ουκρανίας) και έχουν φέρει τη χώρα αντιμέτωπη με σειρά οικονομικών κυρώσεων. Στη Βραζιλία, η οικονομία δεν αξιοποίησε πλήρως την παλαιότερη ευνοϊκή μακροοικονομική συγκυρία με αποτέλεσμα την άνοδο του πληθωρισμού και το χαμηλό ρυθμό αύξησης της παραγωγικότητας. Η οικονομία της Ζώνης του Ευρώ (ΖτΕ) φαίνεται να βγαίνει από την κρίση και να επιτυγχάνει ρυθμούς μεγέθυνσης οι οποίοι αναμένονται να γίνουν περισσότερο βιώσιμοι καθώς θα αυξάνεται η εγχώρια ζήτηση. Οι προκλήσεις σχετικά με το ύψος του δημόσιου και του ιδιωτικού χρέους, του κατακερματισμένου χρηματοπιστωτικού συστήματος, της αβεβαιότητας και της δημοσιονομικής προσαρμογής για αρκετές χώρες-μέλη παραμένουν. Ο χαμηλός πληθωρισμός επέτρεψε, αν δεν επέβαλε, τη λήψη σειράς μέτρων (νέα μακροχρόνια δάνεια ύψους 400 δισ. ευρώ, μειώσεις επιτοκίων, διοχέτευση ρευστότητας ύψους 165 δισ. μέσω SMP, επέκταση απεριορίστου δανεισμού προς τις τράπεζες μέχρι τέλος του 2016, υπόσχεση για υιοθέτηση μαζικών αγορών περιουσιακών στοιχείων αν χρειαστεί κλπ) με στόχο τη τόνωση του δανεισμού των επιχειρήσεων αλλά και της οικονομικής μεγέθυνσης. Στην Ελλάδα, έχουν ενισχυθεί οι προσδοκίες και οι δείκτες εμπιστοσύνης, έχουν ολοκληρωθεί πολλές από τις δομικές αλλαγές τόσο στην αγορά προϊόντος όσο και στην αγορά εργασίας και η ανταγωνιστικότητα έχει βελτιωθεί. Παράλληλα, η ανάκαμψη στη ΖτΕ εκτιμάται επίσης ότι θα αυξήσει τα έσοδα της χώρας από τη ναυτιλία ενώ ο τουρισμός, τουλάχιστον σε όρους αφίξεων, κινείται έντονα ανοδικά, συντελώντας στον περιορισμό του ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών. Ωστόσο, το επίπεδο της ανεργίας παραμένει απαράδεκτα υψηλό, παρά τις μεταρρυθμίσεις αλλά και το βαρύτατο κοινωνικό κόστος που καταβάλλεται έως σήμερα. Η ελληνική κυβέρνηση καλείται να ολοκληρώσει τις μεταρρυθμίσεις που έχει αναλάβει, μέσα σε ένα δύσκολο πολιτικά περιβάλλον και μετά από ιδιαίτερα μεγάλη κόπωση της κοινωνίας που συνεπάγεται η εφαρμογή εξαιρετικά περιοριστικών μέτρων τα τελευταία τέσσερα έτη. Η ανάγκη για εξορθολογισμό των δαπανών και βελτίωσης της φορολογικής συμμόρφωσης θα διατηρήσει τις πιέσεις για την εφαρμογή σφιχτής δημοσιονομικής πολιτικής και το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα. Η οριακή αλλά θετική ανάπτυξη της ιταλικής οικονομίας το τελευταίο τρίμηνο του 2013 οφειλόταν στις εξαγωγές και στις επενδύσεις σε εξοπλισμό, συνιστώσες που δεν κατόρθωσαν όμως να διατηρήσουν τη δυναμική της οικονομικής μεγέθυνσης το πρώτο τρίμηνο του έτους. Ανασταλτικό ρόλο στις προσπάθειες ανάκαμψης διαδραματίζει η περαιτέρω συρρίκνωση της κατασκευαστικής δραστηριότητας και η φειδωλή τραπεζική επέκταση. Η ισπανική οικονομία φαίνεται να σταθεροποιείται και να ανακάμπτει σταδιακά, ενισχυμένη από τη βελτίωση της εμπιστοσύνης αλλά των συνθηκών χρηματοδότησης. Τα οφέλη από τη χαλάρωση της πιστωτικής πολιτικής όμως δεν κατανέμονται ομοιογενώς καθώς οι μικροί σε μέγεθος δανειολήπτες, όπως οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜμΕ), εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν προβλήματα χρηματοδότησης. Παράλληλα, το υψηλό δημόσιο χρέος επιβραδύνει την αναπτυξιακή πορεία.

Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικών Δεικτών για Ελλάδα και Ε.Ε. X Στην Ιρλανδία, καταγράφεται σταθερή ανάκαμψη στην αγορά εργασίας ενώ η απομόχλευση τόσο σε ιδιωτικό όσο και στο δημόσιο τομέα σίγουρα επηρεάζει τους ρυθμούς μεγέθυνσης. Πτώση καταγράφηκε στο εμπόριο αγαθών εξαιτίας της υποχώρησης της παραγωγής φαρμακευτικών προϊόντων, ενώ το εμπόριο υπηρεσιών κινήθηκε έντονα ανοδικά. Στην Πορτογαλία, η ανάκαμψη της οικονομίας γίνεται σταδιακά περισσότερο ισορροπημένη, στηριζόμενη στην εσωτερική ζήτηση, ενώ η εφαρμογή δομικών μεταρρυθμίσεων βελτιώνει την ανταγωνιστικότητά της, με εμφανή αποτελέσματα στις εξαγωγές. Η Πορτογαλία αρνήθηκε την τελευταία δόση ύψους 2,6 δισ. ευρώ του πακέτου διάσωσης από την τρόικα, αποφεύγοντας έτσι τη λήψη πακέτου μέτρων ύψους 700 εκατ. ευρώ, που είχε απορρίψει πρόσφατα το Συνταγματικό Δικαστήριο της χώρας. Κατόρθωσε μάλιστα να αντλήσει σχεδόν ένα δισ. ευρώ στις 11 Ιουνίου με την έκδοση δεκαετούς ομολόγου και με χαμηλό, για τις περιστάσεις, επιτόκιο (3,25%). Η ύφεση στην κυπριακή οικονομία επιβραδύνεται, υποστηριζόμενη από τις καθαρές εξαγωγές αλλά και τη μικρότερη συρρίκνωση της εγχώριας ζήτησης, καθώς το επιχειρηματικό κλίμα και η εμπιστοσύνη των καταναλωτών βελτιώνονται. Η απροσδόκητα γρήγορη επιστροφή στις αγορές στις 18 Ιουνίου του τρέχοντος οφείλεται εν πολλοίς και στην καλύτερη των προσδοκιών δημοσιονομική προσαρμογή αλλά και στην προοπτική για έξοδο από την ύφεση το επόμενο έτος. Η έκδοση πενταετούς ομολόγου έφερε στην οικονομία της νήσου 750 εκατ. ευρώ, από τα 500 εκατ. που ήταν ο αρχικός στόχος, και μάλιστα με καλό, για τη δεδομένη συγκυρία, επιτόκιο (4,75%). 1.2 Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία (ΑΠΑ): Εξελίξεις και σύνθεση Οι εξελίξεις στην Ευρωζώνη, από την πλευρά της προσφοράς, συνηγορούν υπέρ της ανάκαμψης της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας τα τελευταία δύο τρίμηνα, αν και με χαμηλούς ρυθμούς. Σύμφωνα με τη Markit, ο σύνθετος Δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών (PMI) διαμορφώθηκε τον Ιούνιο του τρέχοντος σε 52,8, για δωδέκατο συνεχή μήνα πάνω από το επίπεδο των 50 μονάδων που αποτελεί το κατώφλι. Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος 1, το 2013 η ακαθάριστη προστιθέμενη αξία της ελληνικής οικονομίας μειώθηκε κατά 3,7%, πτώση που αποδίδεται στο δευτερογενή αλλά και στον τριτογενή τομέα ενώ εκείνη του πρωτογενούς παρουσίασε οριακή άνοδο. Το πρώτο τρίμηνο του 2014 η βιομηχανική παραγωγή κινήθηκε οριακά ανοδικά (0,3%), αλλά ο δείκτης ΡΜΙ της Markit για τη βιομηχανία υποχώρησε τον Ιούνιο σε 49,4 από 51,0 τον Μάιο εξαιτίας των υψηλών τιμών των εισροών. Οι προοπτικές του κατασκευαστικού κλάδου βελτιώνονται εξαιτίας της επανεκκίνησης των μεγάλων έργων υποδομής μετά την εξασφάλιση της αναγκαίας χρηματοδότησης. Η ραγδαία βελτίωση του ρυθμού μεταβολής της ΑΠΑ από τις αρχές του 2012 και κυρίως από την άνοιξη του 2013 (Διάγραμμα 1), οφείλεται σε τρεις λόγους: 1. Στη σταδιακή συρρίκνωση της αβεβαιότητας σχετικά με την παραμονή της χώρας στη ζώνη του ευρώ, 2. Στην αλλαγή του κλίματος για τη χώρα, και στη βελτίωση της εμπιστοσύνης, όπως επιβεβαιώνεται και από την προσέλκυση μεγάλου αριθμού τουριστών και 3. Στη δυναμική των 1. Τράπεζα της Ελλάδος (Ιούνιος 2014), «Νομισματική Πολιτική 2013-2014». 5

6ιούλιος 14 INΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ EΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ μεταρρυθμίσεων των τελευταίων ετών. Φαίνεται μάλιστα ο ρυθμός μεταβολής για την Ελλάδα το τελευταίο τρίμηνο να υπερβαίνει, έστω και λίγο, τον αντίστοιχο των ανταγωνιστριών χωρών, για πρώτη φορά από το πρώτο τρίμηνο του 2010. 15.0 10.0 5.0 0.0-5.0-10.0-15.0-20.0 Διάγραµµα 1: Ακαθάριστη Προστιθέµενη Αξία στους κλάδους του εµπορίου, µεταφορών-αποθήκευσης, διαµονής-εστίασης, Μεταβολές (%) 2009Q1 2009Q2 2009Q3 2009Q4 2010Q1 2010Q2 2010Q3 2010Q4 2011Q1 2011Q2 2011Q3 2011Q4 2012Q1 2012Q2 2012Q3 2012Q4 2013Q1 2013Q2 2013Q3 2013 Q4 2014Q1 Eυρωζώνη-18 Ιταλία Ελλάδα Κύπρος Ισπανία Πορτογαλία Πηγή: Eurostat Οι ποσοστιαίες μεταβολές έχουν υπολογισθεί με δεδομένα σε σταθερές τιμές σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του προηγούμενου έτους (y-o-y). Τα στοιχεία είναι εποχικά και προς τις εργάσιμες ημέρες διορθωμένα, με εξαίρεση την Ελλάδα όπου δεν είναι ούτε εποχικά αλλά ούτε και ως προς τις εργάσιμες ημέρες διορθωμένα. 1.3 Καθαρό Διαθέσιμο Εισόδημα Ιδιωτική Κατανάλωση σε Ελλάδα και Ευρωζώνη Η σταθεροποίηση των οικονομιών των χωρών-μελών της Ευρωζώνης και η σταδιακή τους ανάκαμψη έχουν επηρεάσει θετικά το εισόδημα. Στην Ελλάδα όμως το διαθέσιμο εισόδημα συρρικνώθηκε για 16 ο συνεχές τρίμηνο, γεγονός που αντικατοπτρίζει την ένταση της οικονομικής ύφεσης, παρά τη γενικότερη βελτίωση του μακροοικονομικού περιβάλλοντος αλλά και των προσδοκιών (Πίνακας 2). Εκτός από τη γενικότερη οικονομική δυσπραγία, καταλυτικό ρόλο στις εξελίξεις του εισοδήματος διαδραμάτισε η διατήρηση της μεγάλης πίεσης από τα φορολογικά βάρη. Ο ΟΟΣΑ επισήμανε τις αρνητικές επιπτώσεις από την πτώση του εισοδήματος τονίζοντας τη διεύρυνση της εισοδηματικής ανισότητας, κατά την πρώτη περίοδο της κρίσης 2. Οι εξελίξεις αυτές οδήγησαν την κυβέρνηση να δι- 2. OECD (June 2014), Income Inequality Update: Rising Inequality: Youth and Poor fall further behind.

Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικών Δεικτών για Ελλάδα και Ε.Ε. X ευρύνει τα κριτήρια για την καταβολή του κοινωνικού μερίσματος ενώ από το Σεπτέμβριο αναμένεται να εφαρμοστεί το πρόγραμμα του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος (200 έως 400 ευρώ) για την ενίσχυση των φτωχότερων νοικοκυριών. Πίνακας 2 Καθαρό Διαθέσιμο Εισόδημα (μεταβολές σε %) Χώρα/ περίοδος 2012 2012 2012 2013 2013 2013 2013 2014 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Ευρωζώνη-18 0,0 0,4 0,5-0,3 1,3 1,4 1,2 - Ιρλανδία 2,0 1,4 4,6 6,5-0,4 7,8 3,4 - Ελλάδα -5,9-5,4-6,0-9,8-10,3-7,8-11,6-4,4 Ισπανία -1,8 0,5 0,2 0,8-0,2 0,7 1,1 - Ιταλία -1,5-2,0-1,3-1,3-2,1 0,0 0,2 1,0 Κύπρος -8,3-6,2-13,9-10,4-3,7-7,3-7,3-3,5 Πορτογαλία -3,2-3,2-2,9-2,4 1,7 1,5 5,7 2,1 Πηγή: Eurostat-Επεξεργασία στοιχείων ΕΣΕΕ Οι μεταβολές έχουν υπολογιστεί σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του προηγούμενου έτους (y-o-y) καθώς τα στοιχεία για όλες τις χώρες είναι σε τρέχουσες τιμές και μη εποχικά διορθωμένα. 80.0% 75.0% 70.0% 65.0% 60.0% 55.0% 50.0% 45.0% Διάγραµµα 2: Συµβολή της ιδιωτικής κατανάλωσης στο ΑΕΠ (σε %, στοιχεία σε πραγµατικούς όρους) 40.0% Ευρωζώνη-18 Ιρλανδία* Ελλάδα Ισπανία Ιταλία Κύπρος Πορτογαλία 2000 2008 2014 Πηγή: Eurostat-Επεξεργασία στοιχείων ΕΣΕΕ Τα στοιχεία είναι σε σταθερές τιμές 2005 και έχουν εκτιμηθεί με τη μέθοδο της αλύσωσης ενώ δεν είναι ούτε εποχικά αλλά ούτε ως προς την εργάσιμη ημέρα διορθωμένα. Περιλαμβάνουν την κατανάλωση νοικοκυριών και των μη κερδοσκοπικών ιδρυμάτων που εξυπηρετούν νοικοκυριά. Η συμβολή της κατανάλωσης στο ΑΕΠ έχει υπολογιστεί με βάση το πρώτο τρίμηνο (Q1) του έτους. *: Στην Ιρλανδία, η συμβολή της κατανάλωσης το ΑΕΠ έχει υπολογιστεί τις περιόδους 2000Q4, 2008Q4, και 2013Q4. 7

8ιούλιος 14 INΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ EΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Η ιδιωτική κατανάλωση στην Ευρωζώνη εμφανίζεται ενισχυμένη και μάλιστα με ελαφρώς επιταχυνόμενο ρυθμό τα τελευταία δύο τρίμηνα, αποτέλεσμα της ανάκαμψης σε πολλές χώρες-μέλη. Οι δαπάνες ιδιωτικής κατανάλωσης στην Ελλάδα, το πρώτο τρίμηνο του έτους, εμφάνισαν οριακή άνοδο (y-o-y) μετά από 15 συνεχή τρίμηνα υποχώρησης. Οι πολιτικές λιτότητας που υιοθετήθηκαν στόχευαν, μεταξύ άλλων, στην προσαρμογή της ελληνικής οικονομίας σε ένα χαμηλότερο ποσοστό συμβολής της κατανάλωσης στο προϊόν, πλησιέστερα στο μέσο όρο της Ευρωζώνης. Ωστόσο, οι εξελίξεις στην κατανάλωση είναι απογοητευτικές καθώς μπορεί να μειώθηκε σωρευτικά από το πρώτο τρίμηνο του 2008 έως σήμερα κατά 27,7% ως απόλυτο μέγεθος, η συμβολή της όμως στο ΑΕΠ παραμένει πολύ υψηλή, εξαιτίας της επίσης μεγάλης υποχώρησης του προϊόντος (Διάγραμμα 2). 2.1 Πληθωρισμός σε Ευρωζώνη και Ελλάδα Ο ρυθμός μεταβολής των τιμών στην Ελλάδα το Μάιο, με βάση τον Εναρμονισμένο Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (ΕνΔΤΚ), ήταν αρνητικός για 15 ο συνεχή μήνα (Πίνακας 6). Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος 3, οι παράγοντες που ασκούν τις μεγαλύτερες πιέσεις στον πληθωρισμό είναι η μείωση της εγχώριας ζήτησης, η πτώση των τιμών πετρελαίου διεθνώς (αν και οι γεωπολιτικές εξελίξεις στην Ουκρανία και στο Ιράκ ενδέχεται να μεταβάλλουν άρδην την κατάσταση), η υποχώρηση του κόστους εργασίας και οι μεταρρυθμίσεις στην αγορά προϊόντος. Η επίδραση της έμμεσης φορολογίας είναι φθίνουσα και αναμένεται να ατονήσει εντελώς από το τέλος του καλοκαιριού και έπειτα. Αναλυτές από της ΤτΕ επισημαίνουν επίσης πως ο αποπληθωρισμός, παρά τους κινδύνους από ενδεχόμενη παράτασή του, συμβάλει θετικά στην ανταγωνιστικότητα των τιμών της οικονομίας (ιδιαίτερα στον τουρισμό) και στην ενίσχυση του πραγματικού εισοδήματος. Ωστόσο, ο αρνητικός πληθωρισμός δυσχεραίνει τις προσπάθειες της χώρας να αποπληρώσει το δημόσιο χρέος της, αφού μειώνει την ονομαστική αξία του ΑΕΠ, ενώ παράλληλα αυξάνει τα πραγματικά επιτόκια. Παρά τον αποπληθωρισμό, το κόστος ζωής στην Ελλάδα παραμένει πολύ υψηλό, εξαιτίας του αυξημένου πληθωρισμού που είχε καταγραφεί παλαιότερα, αλλά και των υψηλών συντελεστών ΦΠΑ. Το γεγονός ότι η αγοραστική δύναμη των καταναλωτών έχει υποχωρήσει πολύ περισσότερο συγκριτικά με το επίπεδο των τιμών προκαλεί σημαντικά προβλήματα επιβίωσης σε μεγάλο τμήμα του πληθυσμού. Επιπρόσθετα, οι εξελίξεις του πληθωρισμού και στην Ευρωζώνη προξενούν ανησυχία, καθώς ο ρυθμός μεταβολής του επιπέδου των τιμών παραμένει πολύ μικρότερος του στόχου «χαμηλότερα αλλά κοντά στο 2%». Οι ζυμώσεις μάλιστα αυτές, οδήγησαν και τον ΟΟΣΑ 4 σε συστάσεις προς την ΕΚΤ για τη λήψη δραστικών, ακόμη και μη συμβατικών μέτρων κατά του χαμηλού πληθωρισμού (όπως περαιτέρω μείωση των επιτοκίων δανεισμού, αρνητικά επιτόκια καταθέσεων για τις τράπεζες, μαζικές αγορές περιουσιακών στοιχείων, νέα μακροπρόθεσμα δάνεια στις τράπεζες κ.ά), πολιτικές που εν πολλοίς υιοθετήθηκαν στις αρχές του Ιουνίου και αναμένεται η αξιολόγησή τους σύντομα (Διάγραμμα 3). 3. Τράπεζα της Ελλάδος (Ιούνιος 2014), «Νομισματική Πολιτική». 4. OECD (May 2014), Economic Outlook, Is.1, No 95.

Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικών Δεικτών για Ελλάδα και Ε.Ε. X 6.0 Διάγραµµα 3: Ρυθµός µεταβολής ΕνΔΤΚ σε Ελλάδα και Ευρωζώνη (%) 5.0 4.0 3.0 2.0 1.0 0.0-1.0-2.0-3.0-4.0 Ιαν. 2011 Μάρ. 2011 Μάι. 2011 Ιούλ. 2011 Σεπτ. 2011 Νοέµ. 2011 Ιαν. 2012 Μάρ. 2012 Μάι. 2012 Ιούλ. 2012 Σεπτ. 2012 Νοέµ. 2012 Ιαν. 2013 Μάρ. 2013 Μάι. 2013 Ιούλ. 2013 Σεπτ. 2013 Νοέµ. 2013 Ιαν. 2014 Μάρ. 2014 Μάι. 2014 Ευρωζώνη Ελλάδα Πηγή: Eurostat Οι ποσοστιαίες μεταβολές αφορούν τον αντίστοιχο μήνα τoυ προηγούμενου έτους (y-o-y). 3.1 Ανεργία σε Ευρωζώνη και Ελλάδα Οι συνθήκες στην αγορά εργασίας έχουν αρχίσει σταδιακά να βελτιώνονται στην Ευρωζώνη, αν και η ανεργία εξακολουθεί να προκαλεί ανησυχία, όπως επίσης το γεγονός ότι το μέγεθός της διακυμαίνεται με μεγάλο εύρος μεταξύ των χωρών-μελών της. Η αργή αποκλιμάκωση της ανεργίας στη ΖτΕ αντανακλά το εύθραυστο της ανάκαμψης και την ενδεχόμενη επικράτηση της δομικής ανεργίας συγκριτικά, με την περίοδο πριν την κρίση, οφειλόμενη στην απαξίωση των δεξιοτήτων των ανέργων και στην αναντιστοιχία των προσόντων τους με εκείνα που αναζητούν οι επιχειρήσεις. Εντονότερο είναι το πρόβλημα στις χώρες που αντιμετώπισαν δημοσιονομικά προβλήματα και τέθηκαν υπό καθεστώς επιτήρησης ή αναγκάστηκαν να εφαρμόσουν περιοριστικές πολιτικές. Στην Ελλάδα, η διόγκωση της ανεργίας έχει αναδειχθεί στο μεγαλύτερο κοινωνικό πρόβλημα με ευρύτατες δυσμενείς προεκτάσεις. Για έβδομο συνεχές τρίμηνο η χώρα παρουσίασε το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας στην Ευρωζώνη (28,0%), παρά τις μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας, τη μείωση του κατώτατου μισθού κλπ (Διάγραμμα 4). Ο ρυθμός όμως αύξησης της ανεργίας επιβραδύνεται ενώ το 2014 θα είναι το έτος σταθεροποίησης, αν όχι μικρής αποκλιμάκωσης της ανεργίας, μετά από μία μακρά περίοδο συνεχούς διόγκωσής της. 9

ιούλιος 14 30.0 INΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ EΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Διάγραµµα 4: Εξέλιξη του ποσοστού ανεργίας στην Ευρώπη 25.0 20.0 15.0 10.0 5.0 0.0 2009Q1 2009Q2 2009Q3 2009Q4 2010Q1 2010Q2 2010Q3 2010Q4 2011Q1 2011Q2 2011Q3 2011Q4 2012Q1 2012Q2 2012Q3 2012Q4 2013Q1 2013Q2 2013Q3 2013 Q4 2014Q1 Eυρωζώνη Ιταλία Ιρλανδία Κύπρος Ελλάδα Πορτογαλία Ισπανία Πηγή: Eurostat Τα στοιχεία για την απασχόληση δεν είναι εποχικώς διορθωμένα και αφορούν εργαζομένους στην ηλικιακή ομάδα 15-64. Οι παραπάνω εξελίξεις έχουν ωθήσει τον ΟΑΕΔ σε προκηρύξεις προγραμμάτων τόνωσης της απασχόλησης χωρίς ωστόσο οι πρωτοβουλίες αυτές να αποτελούν βιώσιμη και μακροπρόθεσμη λύση. Το αναπτυξιακό σχέδιο που παρουσιάστηκε το Μάιο από τον πρωθυπουργό προβλέπει τη δημιουργία 550 χιλ. θέσεων εργασίας μέσα στην επόμενη τετραετία ενώ μέχρι το 2021 εκτιμάται ότι οι νέες θέσεις θα ανέλθουν σε 770 χιλ., ανακτώντας δηλαδή το σύνολο των απωλειών που υπέστη η χώρα λόγω Μνημονίου. Ωστόσο, η επίτευξη των στόχων αυτών θα εξαρτηθεί και από τη συνέχιση υλοποίησης των δομικών μεταρρυθμίσεων, ώστε να μην αποθαρρυνθούν οι επενδυτές, αλλά και από τις γεωπολιτικές εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή. 4.1 Επιτόκια Αγοράς Χρήματος 10 Ο πολύ χαμηλός πληθωρισμός στην Ευρωζώνη (0,5% το Μάιο) σε συνδυασμό με την αναιμική ανάκαμψη (μόλις 0,2% το πρώτο τρίμηνο) και την επιβράδυνση του σύνθετου PMI για τη ΖτΕ, οδήγησαν την ΕΚΤ σε μείωση του βασικού επιτοκίου του Ευρωσυστήματος για τις πράξεις κύριας αναχρηματοδότησης σε 0,15% από 0,25%, με ισχύ από τις 11 Ιουνίου του 2014. Παράλληλα, το επιτόκιο αποδοχής διευκόλυνσης καταθέσεων έγινε αρνητικό

Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικών Δεικτών για Ελλάδα και Ε.Ε. X (-0,10% από 0,0%), με αποτέλεσμα τα επιτόκια να χαρακτηρίζονται σήμερα ως τα χαμηλότερα από τη θέσπιση του ευρώ (Πίνακας 3). Η απόφαση της ΕΚΤ διευκολύνθηκε και από το γεγονός ότι οι εκτιμήσεις για την ανάκαμψη της αμερικανικής οικονομίας έχουν μετριαστεί 5 ενώ πλέον η αμερικανική Κεντρική Τράπεζα προσανατολίζεται στο να καθυστερήσει την πρώτη αύξηση των επιτοκίων που οι αγορές τοποθετούσαν στο β τρίμηνο του 2015. Πίνακας 3 Επιτόκια της Αγοράς Χρήματος και της ΕΚΤ (%) Τρίμηνο/ καταθέσεων Καταθέσεων Καταθέσεων Καταθέσεων Κύριας αναχ/τησης Επιτόκια ενός μηνός 3 μηνών 6 μηνών 12 μηνών ΕΚΤ 2012 Q2 0,39 0,69 0,98 1,29 1,00 2012 Q3 0,16 0,36 0,62 0,89 0,75 2012 Q4 0,11 0,20 0,36 0,60 0,75 2013 Q1 0,12 0,21 0,34 0,57 0,75 2013 Q2 0,12 0,21 0,31 0,51 0,50 2013 Q3 0,13 0,22 0,34 0,54 0,50 2013 Q4 0,16 0,24 0,35 0,53 0,25 2014 Q1 0,22 0,29 0,40 0,56 0,25 Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος Το ελάχιστο επιτόκιο προσφοράς για τις πράξεις κύριας αναχρηματοδότησης αποτελεί το βασικό επιτόκιο της ΕΚΤ και εμπίπτει εντός των ορίων των επιτοκίων της διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων και της διευκόλυνσης οριακής χρηματοδότησης. Τα επιτόκια καταθέσεων ενός, τριών, έξι και δώδεκα μηνών αναφέρονται στους μέσους όρους περιόδου και πρόκειται για τα διατραπεζικά επιτόκια προσφοράς στη ζώνη του ευρώ (Euribor). 4.2 Κεφαλαιαγορές Ενθαρρυντικές χαρακτηρίζονται οι εξελίξεις για το Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών (ΧΑΑ) καθώς η ο Γενικός Δείκτης κινήθηκε ανοδικά το τελευταίο διάστημα, αν και με μικρές διακυμάνσεις (Διάγραμμα 5). Σε αυτές τις εξελίξεις συνέβαλε η αναθέρμανση του ενδιαφέροντος από τους ξένους επενδυτές (το Μάιο η συμμετοχή τους στη συνολική κεφαλαιοποίηση διαμορφώθηκε στο 60,4% από 54,8% τον Απρίλιο), ενώ θετική επίδραση έχουν οι ενδείξεις ότι η χώρα είναι σε θέση να προσελκύσει μεγάλες επενδύσεις (προκαταρκτικές συμφωνίες με κινεζικές εταιρείες ύψους 4,6 δισ. δολαρίων, εξαγορά του 7,9% της Lamda Development από την Texas Pacific Group κ.ά.). 5. IMF, (16 th June 2014), 2014 Article IV Consultation with the Unites States of America Concluding Statement of the IMF Mission. 11

ιούλιος 14 INΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ EΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Διάγραµµα 5: Εξέλιξη Δεικτών Μετοχών ΧΑΑ 4,500 4,000 3,500 3,000 2,500 2,000 1,500 1,000 500 0 2009Q3 2009Q4 2010Q1 2010Q2 2010Q3 2010Q4 2011Q1 2011Q2 2011Q3 2011Q4 2012Q1 2012Q2 2012Q3 2012Q4 2013Q1 2013Q2 2013Q3 2013 Q4 2014Q1 2014Q2 Γενικός Δείκτης Δείκτης Εµπορίου Δείκτης Τραπεζών Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος *: Γενικός Δείκτης (31.12.1980=100) και Τράπεζες (31.12.2005=5000) Τα στοιχεία για το σύνθετο δείκτη FTSE ΧΑ Εμπορίου προέρχονται από την ιστοσελίδας της Ναυτεμπορικής και πρέπει να ερμηνεύονται με προσοχή αφού και αφορούν τις κοινές μετοχές μόλις τριών εταιρειών (A.S. Company, Folli-Follie και Ρεβόιλ). 60.00 Διάγραµµα 6: Εξέλιξη αποδόσεων (%) Οµολόγων Ελληνικού Δηµοσίου 50.00 40.00 30.00 20.00 10.00 0.00 Ιούν. 2011 Αύγ. 2011 Οκτ. 2011 Δεκ. 2011 Φεβρ. 2012 Απρ. 2012 Ιούν. 2012 Αύγ. 2012 Οκτ. 2012 Δεκ. 2012 Φεβρ. 2013 Απρ. 2013 Ιούν. 2013 Αύγ. 2013 Οκτ. 2013 Δεκ. 2013 Φεβρ. 2014 Απρ. 2014 5 ετών 10 ετών 15 ετών 30 ετών 12 Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος Μέσοι όροι περιόδου. Στις 12 Μαρτίου 2012 άρχισε η διαπραγμάτευση των νέων ελληνικών ομολόγων μετά την ολοκλήρωση της ανταλλαγής των παλαιών στο πλαίσιο του PSI.

Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικών Δεικτών για Ελλάδα και Ε.Ε. X Οι αποδόσεις των ελληνικών ομολόγων έχουν υποχωρήσει σημαντικά το τελευταίο διάστημα, ως αναγνώριση της σταθεροποίησης της ελληνικής οικονομίας αλλά και των προσδοκιών για θετικούς ρυθμούς μεγέθυνσης από το τρέχον έτος, και ιδιαίτερα από τα επόμενα (Διάγραμμα 6). Ωστόσο το Μάιο, οι αποδόσεις των ομολόγων ενισχύθηκαν λίγο εξαιτίας της πολιτικής αβεβαιότητας που προέκυψε από τη διπλή εκλογική αναμέτρηση και την πολιτική πόλωση που τη συνόδεψε. Ενθαρρυντικό είναι όμως το γεγονός ότι πλέον, μετά τον επιτυχή δανεισμό μέσω πενταετούς ομολόγου στις 11 Απριλίου, άρχισε και πάλι να καταγράφεται η εξέλιξη των αποδόσεων του. Η κυβέρνηση επέλεξε να δανειστεί από τις αγορές με νέα τριετή ομόλογα στις 10 Ιουλίου του τρέχοντος προσδοκώντας: α) Στην ενίσχυση των ταμειακών διαθεσίμων του κράτους, β) Στην περαιτέρω εξομάλυνση της καμπύλης των ελληνικών ομολόγων καθώς μέχρι τις αρχές Ιουλίου δεν διαπραγματεύονταν 3ετή ή 7ετή ομόλογα και γ) Στην αξιοποίηση της θετικής συγκυρίας καθώς από τα τέλη Αυγούστου αναμένεται να ξεκινήσει ο επίσημος έλεγχος από την τρόικα, καθιστώντας τις αγορές περισσότερο ευαίσθητες ή νευρικές στο ενδεχόμενο δανεισμού της ελληνικής οικονομίας. Τελικά το ελληνικό Δημόσιο άντλησε μόλις 1,5 δισ. ευρώ από 3 δισ. που είχε προγραμματίσει αρχικά, με επιτόκιο 3,5%, εξαιτίας της αναστάτωσης που προκάλεσε η αδυναμία αποπληρωμής βραχυπρόθεσμου χρέους που είχε εκδώσει η Espirito Santo International, μια μικρή πορτογαλική τράπεζα. 4.3 Καταθέσεις στην Ελλάδα Το 2013 αλλά και οι πρώτοι πέντε μήνες του 2014 χαρακτηρίστηκαν από τον επαναπατρισμό κεφαλαίων από τοποθετήσεις σε χρεόγραφα και καταθέσεις από το εξωτερικό αλλά και από την επανακατάθεση αποθησαυρισμένων τραπεζογραμματίων. Ωστόσο, η γενικότερη εικόνα των καταθέσεων είναι ασταθής καθώς πιέζονται από τη συρρίκνωση του προϊόντος και την πτώση του μέσου επιτοκίου κατάθεσης. Περιορισμοί καταγράφηκαν και από την πλευρά της προσφοράς, καθώς η μείωση των χορηγήσεων οδήγησε σε αντίστοιχη υποχώρηση νέων λογαριασμών όπου πιστωνόταν το προϊόν δανείου. Η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης, σε συνδυασμό με την αναμενόμενη οικονομική ανάκαμψη εκτιμάται ότι θα συμβάλλει σε σταδιακή αύξηση των καταθέσεων. Ήδη είναι ορατή μια μικρή ενίσχυσή τους συγκριτικά με την περίοδο κορύφωσης της κρίσης και της αβεβαιότητας τον Ιούνιο του 2012 (Διάγραμμα 7). Επιπρόσθετα, η βαθμιαία αύξηση στις χορηγήσεις νέων δανείων θα συμβάλλει στην τόνωση του όγκου των νέων καταθέσεων. Ισχυρό παραμένει το ενδεχόμενο να συνεχιστεί η επιστροφή των αποθησαυρισμένων τραπεζογραμματίων αλλά και των καταθέσεων από το εξωτερικό όταν οι ενδείξεις σταθεροποίησης της οικονομίας και πραγματικής ανάκαμψης θα παγιωθούν. 13

ιούλιος 14 260,000 INΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ EΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Διάγραµµα 7: Εξέλιξη ύψους συνολικών καταθέσων σε εκ. ευρώ 240,000 220,000 200,000 180,000 160,000 140,000 120,000 Ιαν. 09 Μάρ. 09 Μάι. 09 Ιούλ. 09 Σεπ. 09 Νοέ. 09 Ιαν. 10 Μάρ. 10 Μάι. 10 Ιούλ. 10 Σεπ. 10 Νοέ. 10 Ιαν. 11 Μάρ. 11 Μάι. 11 Ιούλ. 11 Σεπ.. 11 Νοέ. 11 Ιαν. 12 Μάρ. 12 Μάι. 12 Ιούλ. 12 Σεπ. 12 Νοέ. 12 Ιαν. 13 Μάρ. 13 Μάι. 13 Ιούλ. 13 Σεπ. 13 Νοέ. 13 Ιαν. 14 Μάρ. 14 Μάι. 14 Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος - Επεξεργασία στοιχείων ΕΣΕΕ Ως συνολικές καταθέσεις ορίζονται οι όψεως και οι τρεχούμενοι λογαριασμοί, οι απλού ταμιευτηρίου, οι καταθέσεις προθεσμίας έως 2 ετών καθώς και εκείνες υπό προειδοποίηση. 5.1 Κλάδος του εμπορίου στην Ελλάδα Η κατάσταση στο λιανικό εμπόριο φαίνεται να σταθεροποιείται, παρά τις περιοριστικές επιδράσεις από την ύφεση μέχρι και το Μάρτιο του τρέχοντος. Έντονη συζήτηση προκάλεσε η πρόθεση της κυβέρνησης να διευρύνει τον αριθμό των Κυριακών που θα λειτουργούν τα καταστήματα. Ο εμπορικός κόσμος επεσήμανε με σαφήνεια την αντίθεσή του, καθώς θεωρεί πως μόνο όταν αντιμετωπιστούν ριζικά οι παράγοντες που επηρεάζουν τον τζίρο (ΑΕΠ, διαθέσιμο εισόδημα, ανεργία, αβεβαιότητα, ρευστότητα, φορολογικές επιβαρύνσεις κλπ) θα ενισχυθούν οι πωλήσεις. Η εικόνα του λιανικού εμπορίου με βάση το Γενικό Δείκτη Όγκου (ΔΟ) είναι λίγο καλύτερη από την αντίστοιχη του ΔΚΕ, καθώς ο τελευταίος επηρεάζεται αρνητικά από τον αποπληθωρισμό. Και στο χονδρικό, η υποχώρηση του ΔΚΕ το πρώτο τρίμηνο του έτους παρουσιάζει ιδιαίτερα μεγάλη επιβράδυνση (y-o-y) και σχεδόν σταθεροποιείται στα περσινά επίπεδα. Επιπρόσθετα, ο ΔΚΕ στον τομέα των Αυτοκινήτων κινήθηκε ανοδικά για δεύτερο συνεχές τρίμηνο (στοιχεία y-o-y) και μάλιστα με έντονα επιταχυνόμενο ρυθμό, για κυρίως μικρού κυβισμού και κόστους συντήρησης οχήματα (Διάγραμμα 8). 14

Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικών Δεικτών για Ελλάδα και Ε.Ε. X Διάγραµµα 8: Ρυθµός µεταβολής (%) δεικτών εµπορίου 30 20 10 0-10 -20-30 -40-50 -60-70 2010 Q2 2010 Q3 2010 Q4 2011 Q1 2011 Q2 2011 Q3 2011 Q4 2012 Q1 2012 Q2 2012 Q3 2012 Q4 2013 Q1 2013 Q2 2013 Q3 2013 Q4 2014 Q1 ΔΚΕ Λιανικού ΔΟ Λιανικού ΔΚΕ Χονδρικού ΔΚΕ Αυτοκινήτων Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. Επεξεργασία στοιχείων ΙΝ.ΕΜ.Υ. της ΕΣΕΕ Οι μεταβολές έχουν υπολογισθεί σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του προηγούμενου έτους (y-o-y). Τα στοιχεία για το λιανικό εμπόριο αναφέρονται στο τέλος περιόδου ενώ για το χονδρικό και τα αυτοκίνητα σε ολόκληρο το τρίμηνο. 5.2 Επιχειρηματικό Κλίμα στο Λιανικό Εμπόριο στην Ελλάδα Ο Δείκτης Εμπιστοσύνης 6 στο λιανικό εμπόριο άλλαξε το πρόσημό του σε θετικό, για πρώτη φορά από το Νοέμβριο του 2009 (Πίνακας 4). Εντούτοις, οι επιχειρήσεις σε όλους τους κλάδους αντιμετωπίζουν προβλήματα, με σοβαρότερο εκείνο της χρηματοδότησης. Το κόστος δανεισμού για τις ΜμΕ στην Ελλάδα παραμείνει στην ουσία απαγορευτικό, ιδιαίτερα αν συγκριθεί με το εκείνο αντίστοιχων επιχειρήσεων στην Ευρωζώνη, ενώ η πτώση του κύκλου εργασιών σε συνδυασμό με τις μεγάλες φορολογικές επιβαρύνσεις ασκούν έντονες πιέσεις στην εγχώρια επιχειρηματικότητα. Παράλληλα, ο αποπληθωρισμός και το σύστημα διοίκησης, το οποίο παραμένει προσκολλημένο σε γραφειοκρατικές διαδικασίες, αποτελούν αντικίνητρο για νέες επιχειρηματικές πρωτοβουλίες. 6. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καταρτίζει τον Δείκτη Εμπιστοσύνης Λιανικού Εμπορίου ο οποίος αποτελεί τον αριθμητικό μέσο του «ισοζυγίου» (σε ποσοστό) των απαντήσεων για την τρέχουσα και τη μελλοντική κατάσταση στο εμπόριο και στα αποθέματα (με αρνητική επίδραση). Ειδικότερα, οι ερωτήσεις αφορούν την εξέλιξη της επιχειρηματικής δραστηριότητας (πωλήσεις) τους τελευταίους τρεις μήνες, την αξιολόγηση του όγκου των τρεχουσών αποθεμάτων καθώς τις προσδοκίες για την εξέλιξη των πωλήσεων τους επόμενους τρεις μήνες. Σημειώνεται πως το «ισοζύγιο» είναι εποχικά διορθωμένο. 15

ιούλιος 14 INΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ EΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Πίνακας 4 Δείκτης Εμπιστοσύνης των επιχειρήσεων Λιανικού Εμπορίου ανά μήνα Έτος/ Ιαν. Φεβ. Μάρ. Απρ. Μάι. Ιούν. Ιούλ. Αύγ. Σεπ. Οκτ. Νοέμ. Δεκ. Μέση Μήνας τιμή περιόδου 2010-11 -17-32 -27-31 -43-45 -42-45 -41-38 -34-33,8 2011-33 -28-22 -31-43 -42-39 -40-41 -37-35 -36-35,6 2012-34 -39-36 -38-35 -35-31 -27-37 -48-40 -34-36,1 2013-31 -33-26 -27-15 -19-21 -21-23 -23-18 -15-22,6 2014-12 -8-10 -10-7 3-7,3* Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Business and Consumer Survey Results-εποχικά διορθωμένα στοιχεία *Για τους πρώτους έξι μήνες. Τα αποτελέσματα του Πίνακα προκύπτουν ως απλός μέσος όρος της διαφοράς σταθμισμένων θετικών και αρνητικών απαντήσεων στο συνδυαστικό ερώτημα «Πως εξελίχθηκε η επιχειρηματική σας δραστηριότητα τους τελευταίους τρεις μήνες; (+), Πως περιμένετε να εξελιχθεί η επιχειρηματική σας δραστηριότητα τους επόμενους τρεις μήνες; (+) και Ποιος ο τρέχων όγκος των αποθεμάτων σας; (-)» σε δείγμα 480 από 187.000 ελληνικών επιχειρήσεις λιανικού εμπορίου και είναι εποχικώς διορθωμένα. Η ελληνική κυβέρνηση καταβάλλει προσπάθειες ώστε να διευκολύνει την πρόσβαση των επιχειρήσεων, και ιδιαίτερα των ΜμΕ, σε χρηματοδότηση. Συγκριτικά με το 2013, οι ενισχύσεις στα επενδυτικά σχέδια θα είναι αυξημένες κατά 1 τουλάχιστον δισ. ευρώ ενώ το εγχώριο τραπεζικό σύστημα θα μπορεί να αντλήσει, θεωρητικά τουλάχιστον, μέχρι και 21 δισ. από το εργαλείο μακροπρόθεσμων στοχευμένων δανείων (LTRO) που ανακοίνωσε η ΕΚΤ. Τα κεφάλαια αυτά αφορούν αποκλειστικά τη δανειοδότηση ΜμΕ και το πρόγραμμα έχει σχεδιαστεί ειδικά για τις επιχειρήσεις του ευρωπαϊκού νότου. Από το Σεπτέμβριο αναμένεται η διάθεση των δανείων χαμηλότοκων (επιτόκια μικρότερα κατά 1%-3% των σημερινών) συνολικού ύψους 200 εκατ. ευρώ στις ΜμΕ με τη στήριξη του νέου Ελληνικού Επενδυτικού Ταμείου (ΕΕΤ). Ευεργετικά επίσης αποτελέσματα θα έχει η εφαρμογή του νέου αυτοματοποιημένου συστήματος επιστροφών ΦΠΑ για τις συνεπείς επιχειρήσεις, από το φθινόπωρο. 6.1 Επενδύσεις Οικοδομική δραστηριότητα στην Ελλάδα Το πλεόνασμα του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) ξεπέρασε κατά 132 εκατ. ευρώ το στόχο για το πρώτο εξάμηνο του τρέχοντος ενώ ήταν επίσης κατά 659 εκατ. ευρώ υψηλότερο από την αντίστοιχη περίοδο του 2013. Τα έσοδα του Προγράμματος ανήλθαν σε 2,97 δισ. ευρώ ενώ οι δαπάνες στα 2,36 δισ. 7, αυξημένες κατά 33% συγκριτικά με πέρυσι 8, καθώς οι αυξητικοί ρυθμοί των επενδύσεων φαίνεται να παγιώνονται (Διάγραμμα 16 7. Alpha Bank-Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών (18 Ιουλίου 2014), «Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων». 8. Υπουργείο Οικονομικών (15 Ιουλίου 2014), Δελτίο Τύπου για την εκτέλεση του Κρατικού Προϋπολογισμού Ιανουαρίου-Ιουνίου 2014.

Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικών Δεικτών για Ελλάδα και Ε.Ε. X 17). Το πρώτο εξάμηνο του έτους οι απορροφήσεις των κοινοτικών κονδυλίων ανήλθαν σε 1,4 δισ. ευρώ, από 1 δισ. που ήταν ο στόχος του Μνημονίου. Η Ελλάδα συνέχισε για τέταρτο εξάμηνο την υπέρβαση του στόχου απορρόφησης, γεγονός που την κατατάσσει στην τρίτη θέση στην Ευρώπη των 28 ενώ οι εκταμιεύσεις του ΠΔΕ παρουσίασαν αύξηση για τρίτο συνεχές τρίμηνο (Διάγραμμα 9). 100.0% Διάγραµµα 9: Εξέλιξη ποσοστιαίων µεταβολών εκταµιεύσεων ΠΔΕ 80.0% 60.0% 40.0% 20.0% 0-20% -40% -60% 2009 Q3 2009 Q4 2010 Q1 2010 Q2 2010 Q3 2010 Q4 2011 Q1 2011 Q2 2011 Q3 2011 Q4 2012 Q1 2012 Q2 2012 Q3 2012 Q4 2013 Q1 2013 Q2 2013 Q3 2013 Q4 2014 Q1 Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος Στοιχεία σε πραγματικούς όρους (αποπληθωρισμένα με βάση στοιχεία από τη World Economic Outlook Database 2014, IMF). Οι μεταβολές έχουν υπολογιστεί με βάση το αντίστοιχο τρίμηνο του προηγούμενου έτους (y-o-y) ώστε να αντιμετωπισθεί η εποχικότητα. Η πτώση των τιμών των κατοικιών συνεχίστηκε και το πρώτο τρίμηνο του 2014 ενώ οι προσδοκίες για τις εξελίξεις στο μέλλον παραμένουν έντονα πτωτικές (σύμφωνα με τον οίκο πιστοληπτικής αξιολόγησης Fitch). Ταυτόχρονα, η πιστωτική ασφυξία λειτουργεί αποτρεπτικά για τις αγοροπωλησίες 9. Οι δυσμενείς αυτές εξελίξεις σε συνδυασμό με το υψηλό απόθεμα απούλητων κατοικιών αλλά και την υποχώρηση κατά 14,5% των τιμών των ενοικίων γραφείων μόνο κατά το α τρίμηνο του έτους, υπογραμμίζει το μέγεθος της κρίσης που διέρχεται η ελληνική αγορά ακινήτων. Η δυναμική είσοδος ξένων στην ελληνική αγορά εξοχικής κατοικίας και η μείωση του κόστους μεταβίβασης σε 3%, δεν κατόρθωσαν να αντισταθμίσουν τις αρνητικές επιπτώσεις από τη συρρίκνωση των τιμών των λοιπών κατοικιών και των γραφείων. Ως εκ τούτου, οι ιδιωτικές επενδύσεις στον τομέα των οικοδομών έχουν καταστεί ιδιαίτερα ριψοκίνδυνες, με πολύ χαμηλή και απόδοση, γεγονός που ασκεί καθοδικές πιέσεις στην οικοδομική δραστηριότητα, παρά τις έντονες διακυμάνσεις (Διάγραμμα 10). 9. Τράπεζα της Ελλάδος (Ιούνιος 2014), «Νομισματική Πολιτική 2013-2014». 17

ιούλιος 14 10.0% INΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ EΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Διάγραµµα 10: Mεταβολές (%) όγκου ιδιωτικής οικοδοµικής δραστηριότητας 0.0% -10.0% -20.0% -30.0% -40.0% -50.0% -60.0% 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3 2009 Q4 2010 Q1 2010 Q2 2010 Q3 2010 Q4 2011 Q1 2011 Q2 2011 Q3 2011 Q4 2012 Q1 2012 Q2 2012 Q3 2012 Q4 2013 Q1 2013 Q2 2013 Q3 2013 Q4 2014 Q1 Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ Οι μεταβολές έχουν υπολογιστεί σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του προηγούμενου έτους (y-o-y) ώστε να αντιμετωπισθεί η εποχικότητα. 7.1 Δείκτης Οικονομικής Δυσπραγίας (ΔΟΔ) στην Ελλάδα Ο ΔΟΔ παρέμεινε στα ίδια επίπεδα με το προηγούμενο τρίμηνο καθώς οι ανοδικές επιδράσεις από τη μικρή περαιτέρω αύξηση της ανεργίας και του χαμηλότερου αποπληθωρισμού αντισταθμίστηκαν από τη σημαντική επιβράδυνση της ύφεσης (Διάγραμμα 11). Επισημαίνεται πως κατά τον υπολογισμό του δείκτη οι επιπτώσεις του αποπληθωρισμού εκλαμβάνονται ως θετικές (μειώνουν δηλαδή το ΔΟΔ), αν και ενδεχόμενη επιμονή του μακροχρόνια ενδέχεται να θεωρηθεί ως αρνητικός παράγοντας και να προκαλέσει ανοδικές πιέσεις στο ΔΟΔ. Η διαμόρφωση του ΔΟΔ στο επίπεδο του προηγούμενου μήνα υπογραμμίζει το μέγεθος των προσπαθειών που πρέπει να καταβληθούν ακόμη ώστε να ολοκληρωθούν οι μεταρρυθμίσεις και η ελληνική οικονομία να πορευθεί πλέον με ένα βιώσιμο μοντέλο ανάπτυξης. Η οριστική διευθέτηση του προβλήματος του χρέους θα μπορούσε σίγουρα να εκληφθεί ως ένα θετικό βήμα, όπως επίσης η βελτίωση της πρόσβασης των επιχειρήσεων σε χρηματοδότηση, η ελάφρυνση από τα φορολογικά βάρη, ο περιορισμός της γραφειοκρατίας καθώς και η άμεση αλλά και ουσιαστική ανακούφιση των ασθενέστερων τμημάτων της κοινωνίας. 18

Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικών Δεικτών για Ελλάδα και Ε.Ε. X 60.0 Διάγραµµα 11: Εξέλιξη δείκτη Oικονοµικής Δυσπραγίας (2007Q1 2014Q1) 50.0 40.0 30.0 20.0 10.0 0.0 2007 Q1 2007 Q2 2007 Q3 2007 Q4 2008 Q1 2008 Q2 2008 Q3 2008 Q4 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3 2009 Q4 2010 Q1 2010 Q2 2010 Q3 2010 Q4 2011 Q1 2011 Q2 2011 Q3 2011 Q4 2012 Q1 2012 Q2 2012 Q3 2012 Q4 2013 Q1 2013 Q2 2013 Q3 2013 Q4 2014 Q1 Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Τράπεζα της Ελλάδος Επεξεργασία στοιχείων ΕΣΕΕ 8.1 Ειδικό Θέμα: Δημόσιο Χρέος: Τι μέλλει γενέσθαι; Η καλύτερη του αναμενόμενου εκτέλεση του προϋπολογισμού το 2013 και η επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος πληρούν τις προϋποθέσεις που είχαν τεθεί στο Eurogroup τον Νοέμβριο του 2012 για την έναρξη διαπραγματεύσεων για την ελάφρυνση του δημόσιου χρέους. Στόχος των παρεμβάσεων ελάφρυνσης θα είναι να διασφαλιστεί ότι το δημόσιο χρέος θα μειωθεί στο 124% του ΑΕΠ μέχρι το 2020 και σημαντικά χαμηλότερα του 110% μέχρι το 2022, καθιστώντας την εξυπηρέτησή του βιώσιμη. Η δέσμευση των ευρωπαίων εταίρων επαναδιατυπώθηκε στο Eurogroup της 5 ης Μαΐου 2014 ενώ η διαδικασία υλοποίησης της εκτιμάται ότι θα πραγματοποιηθεί κατά τη διάρκεια του δεύτερου εξαμήνου του έτους. Η μέση υπολειπόμενη φυσική διάρκεια του χρέους στο τέλος του 2013 έχει ήδη επεκταθεί χρονικά στα 16 έτη από περίπου 7 έτη στο τέλος του 2010, ενώ οι δαπάνες εξυπηρέτησής του, σε ταμειακή βάση, μειώθηκαν σε περίπου 3,3% του ΑΕΠ για την περίοδο 2013-2018. Εκτός όμως από το ύψος του χρέους, μεγάλη σημασία έχουν το μεσοσταθμικό επιτόκιο (από περίπου 5,5% το 2009 σε περίπου 2,25% σήμερα), η χρονική του διάρθρωση αλλά και το καθεστώς ιδιοκτησίας του δηλ. ιδιωτικός ή επίσημος τομέας (κράτη και ΔΝΤ), καθώς από αυτούς τους παράγοντες θα εξαρτηθεί εν πολλοίς το είδος των παρεμβάσεων αλλά και το μέγεθος της επίδρασή τους (Πίνακας 5). Μετά τις τελευταίες ζυμώσεις, είναι προφανές πως η συζήτηση για τις εξελίξεις σχετικά με τη βιωσιμότητα και την πιθανή ελάφρυνση του δημόσιου χρέους έχει ενταθεί. Οι λύ- 19

ιούλιος 14 INΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ EΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Πίνακας 5 Διάρθρωση (έτη, τομείς) ελληνικού δημόσιου χρέους σε δισ. ευρώ Εύρος Διάρκειας (σε έτη) Ι ίδιωτικός τομέας Επίσημος τομέας ςύνολο Short Y<3 17,8 28,5* 46,3 Medium 3<Y<13 16,8 29,2** 46,0 Medium-long 13<Y<19 36,7 52,9*** 89,6 Long 19<Y<25 0,0 139,9**** 139,9 Very Long Y>25 0,0 0,0 0,0 Σύνολο 71,3 250,5 321,8 Πηγή: Παρουσίαση Ν. Οικονομίδη στο ΚΕΠΕ, 28 Μαίου 2014 * Δάνεια ΔΝΤ. **: Δάνεια ΕΚΤ. ***: Διμερή δάνεια (από άλλη χώρα στην Ελλάδα). ****: Δάνεια από το μηχανισμό EFSF. σεις που έχουν προταθεί μπορούν να συνοψιστούν στις εξής: α) Απευθείας «κούρεμα» του χρέους που έχει στα χέρια του ο επίσημος τομέας (OSI) αφού τα ομόλογα που διέθετε ο ιδιωτικός «κουρεύτηκαν» με το PSI το Μάρτιο του 2012 και β) Βελτίωση των όρων αποπληρωμής του χρέους για την ελληνική κυβέρνηση μέσω επιμήκυνσης της διάρκειας αποπληρωμής μέχρι και 75 έτη με περίοδο χάριτος και ακόμη χαμηλότερα επιτόκια. Σημειώνεται πως το ΔΝΤ υποστηρίζει ένα απευθείας κούρεμα του χρέους ενώ τα κράτη μέλη της Ευρωζώνης αρνούνται κατηγορηματικά αυτό το ενδεχόμενο, θεωρώντας ότι η μόνη λύση που μπορεί να δοθεί στην Ελλάδα είναι η βελτίωση των όρων αποπληρωμής. Μάλιστα, εκπρόσωποι της Ευρωζώνης ήταν ιδιαίτερα επικριτικοί απέναντι στις «γενναιόδωρες» προτάσεις του ΔΝΤ, αφού το Ταμείο φρόντιζε να εξαιρείται από αυτές. Παράλληλα, οι πολιτικές ηγεσίες των χωρών που δάνεισαν την Ελλάδα εκτιμούν πως είναι αδύνατο να λάβουν τη συναίνεση των εθνικών τους κοινοβουλίων για διαγραφή μέρους του ελληνικού χρέους. Επιπρόσθετα, τυχόν τέτοια απόφαση της Ευρωζώνης θα δημιουργούσε αρνητικό προηγούμενο και θα χαλάρωνε μεταρρυθμιστικές προσπάθειες σε κράτη που αντιμετωπίζουν παρόμοια δημοσιονομικά προβλήματα ή ενδέχεται να αντιμετωπίσουν στο μέλλον. 20 Εντούτοις, έντονο προβληματισμό προκαλεί επίσης η προφανής διαγενεακή «αδικία» που ενυπάρχει πίσω από τις μεγάλες επιμηκύνσεις της περιόδου αποπληρωμής. Σε αυτές τις περιπτώσεις οι μελλοντικές γενεές θα κληθούν να πληρώσουν χρέη για τα οποία δεν φέρουν καμία ευθύνη και ως επί το πλείστον συντήρησαν ένα επίπλαστο επίπεδο ευημερίας παλαιότερων γενεών και αφορούσαν δαπάνες οι οποίες κατασπαταλούνταν «μέχρι χθες» σε μη παραγωγικές επενδύσεις. Το αντεπιχείρημα συνίσταται στο γεγονός πως η ελάφρυνση του χρέους σήμερα συνεπάγεται χαμηλότερα φορολογικά βάρη αλλά και τόνωση των ρυθμών ανάπτυξης, υπό τον όρο να συνεχιστούν οι προσπάθειες εξορθολογισμού της ελληνικής οικονομίας. Άλλωστε, η ανακατεύθυνση των κεφαλαίων από την αναβολή της αποπληρωμής των τόκων σε παραγωγικές επενδύσεις θα έχει σίγουρα θετικές επιπτώσεις στην οικονομία. Η εξέλιξη αυτή θα συμβάλλει στην ενίσχυση της ανάκαμψης αλλά και σε στήριξη της οικονομικής μεγέθυνσης σε πιο στέρεες και βιώσιμες βάσεις στο μέλλον, προς όφελος και των μελλοντικών γενεών.