ΟΔΗΓΟΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΙΝΔΥΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ & ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΥΠΟΓΕΙΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ

ΟΔΗΓΟΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΙΝΔΥΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ & ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΥΠΟΓΕΙΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ Αντιγόνη Γ. Μπίσκα Δρ. Πολιτικός Μηχανικός, MSc Τεχνική Επιθεωρήτρια Εργασίας, ΚΕΠΕΚ Κ. ΕΛΛΑΔΟΣ Δημήτριος Ν. Καλλιανιώτης Πολιτικός Μηχανικός, MSc Τεχνικός Επιθεωρητής Εργασίας, Τμήμα Τεχνικής & Υγειονομικής Επιθεώρησης Τρικάλων Λάρισα - 2009

Τα τελευταία χρόνια με την κατασκευή μεγάλων τεχνικών έργων, όπως είναι η Αττική και η Εγνατία Οδός, η εκτροπή του Αχελώου, έργα του ΟΣΕ, παρατηρείται μια σημαντική αύξηση στις κατασκευές υπόγειων τεχνικών έργων που αφορούν κυρίως σήραγγες κυκλοφορίας και υδραυλικές. Αξίζει να σημειωθεί ότι 130 περίπου σήραγγες έχουν κατασκευασθεί στα έργα της Αττικής και της Εγνατίας Οδού. Οι σήραγγες αποτελούσαν και συνεχίζουν να αποτελούν αξιοθαύμαστα έργα. Από τον 6 ο αιώνα π.χ. με την κατασκευή του Ευπαλίνειου ορύγματος στη Σάμο μέχρι και σήμερα με την κατασκευή υποθαλάσσιων σηράγγων αποδεικνύεται το άριστο επίπεδο της επιστήμης και της τεχνολογίας σε τέτοιου είδους έργα. Το είδος, ο όγκος, η πολυπλοκότητα, ο εντατικός ρυθμός εκτέλεσης των υπόγειων έργων, ο μεγάλος αριθμός εργαζομένων και παράλληλα οι σοβαρές επιπτώσεις από την υλοποίηση των εργασιακών κινδύνων στο ανθρωπογενές περιβάλλον, οδηγούν στην ανάγκη λήψης μέτρων για την προστασία των εργαζομένων και την εφαρμογή κανόνων και διαδικασιών για την προαγωγή της ασφάλειας και της υγείας στην εργασία. Αξίζει να σημειωθεί, ότι σύμφωνα με στοιχεία του Αμερικάνικου Τμήματος Εργασίας OSHA (Occupation Safety and Health Administration) στα υπόγεια τεχνικά έργα προκαλούνται 12 ατυχήματα το χρόνο ανά 100 εργαζόμενους πλήρης απασχόλησης. Κρίνεται, λοιπόν, απαραίτητη η δημιουργία ενός οδηγού, που θα περιλαμβάνει α) τις ενέργειες, που απαιτούνται να γίνουν πριν την έναρξη των εργασιών κατασκευής ενός υπόγειου τεχνικού έργου, όπως προβλέπονται στους νόμους Ν. 1568/85, Ν. 1396/83 & στα προεδρικά διατάγματα Π.Δ. 225/89, Π.Δ. 17/96, Π.Δ. 305/96, β) τον έλεγχο καταλληλότητας του προσωπικού που πρόκειται να απασχοληθεί στο έργο, όπως προβλέπεται στο Π.Δ. 225/89 και γ) τους κυριότερους κινδύνους που πιθανόν να παρουσιαστούν κατά τις εργασίες κατασκευής και τα αντίστοιχα κρίσιμα σημεία ελέγχου αυτών, όπως προβλέπονται στα Π.Δ. 1073/81, Π.Δ. 225/89 και Π.Δ. 395/94. Ο οδηγός αυτός είναι βέβαιο ότι θα αποτελέσει ένα ισχυρό εργαλείο βοήθειας όλων των εμπλεκομένων παραγόντων, ώστε να εντοπίζονται εύκολα και γρήγορα οι πιθανοί κίνδυνοι, να αξιολογούνται και να λαμβάνονται έγκαιρα τα κατάλληλα μέτρα μείωσης και αποτροπής των αντίστοιχων επικινδυνοτήτων τους.

ΟΔΗΓΟΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΥΠΟΓΕΙΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ Α. ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ Α/Α ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Από τον εργολάβο ολόκληρου του έργου και όταν δεν υπάρχει από τον κύριο του έργου: 1. 2. 3. Διαβίβαση της εκ των προτέρων γνωστοποίησης του έργου. Ανάθεση καθηκόντων συντονιστή σε θέματα ασφάλειας και υγείας κατά την εκτέλεση του έργου. Θεώρηση τήρηση του Ημερολογίου Μέτρων Ασφαλείας από τον εργολάβο ολόκληρου του έργου και ενημέρωση από τον επιβλέποντα μηχανικό κατά την κατασκευή του έργου. 1. Προϋπόθεση εφαρμογής από το άρθρο 3 παρ. 12 & 13 του Π.Δ. 305/96, όταν: α) απασχολούνται εργαζόμενοι περισσότεροι από 20 για διάρκεια εργασιών πάνω από 30 εργάσιμες ημέρες ή β) ο προβλεπόμενος όγκος εργασιών είναι πάνω από 500 ημερομίσθια. 2. Προϋπόθεση εφαρμογής από το άρθρο 3 παρ. 2 του Π.Δ. 305/96, όταν στο εργοτάξιο είναι παρόντα πολλά συνεργεία. 3. Προϋπόθεση εφαρμογής από το άρθρο 3 παρ. 14 του Π.Δ. 305/96, όταν απαιτείται εκ των προτέρων γνωστοποίηση του έργου. 4. 5. Από τον κάθε εργοδότη στο έργο: Ανάθεση καθηκόντων Τεχνικού Ασφαλείας (ΤΑ) & Γιατρού Εργασίας (ΓΕ). Θεώρηση βιβλίου υποδείξεων των ΤΑ & ΓΕ. 4. Προϋπόθεση εφαρμογής από το άρθρο 4 του Π.Δ. 17/96 και Ν. 1568/85, όταν απασχολούνται εργαζόμενοι στο εργοτάξιο. 5. Άρθρα 6 & 9 του Ν. 1568/85. 6. 7. Από τον εργολάβο ολόκληρου του έργου: Σύνταξη της Μελέτης Μέτρων Υγιεινής και Ασφάλειας (ΜΜΥΑ) και υποβολή σε 30 ημέρες από την υπογραφή της σύμβασης στους α) κύριο του έργου και β) Επιθεώρηση Εργασίας. Σύνταξη του Σχεδίου Αντιμετώπισης Έκτακτης Ανάγκης. 6. Άρθρο 26 του Π.Δ. 225/89. 7. Άρθρο 28 του Π.Δ. 225/89. 8. Από τον υπεργολάβο τμήματος του έργου: Σύνταξη του Σχεδίου Υγιεινής και Ασφάλειας (ΣΥΑ) και υποβολή στον εργολάβο ολόκληρου του έργου και εάν δεν υπάρχει στον κύριο του έργου. Κοινοποίηση στους ΤΑ & ΓΕ καθώς και στα μέλη της Επιτροπής Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας (ΕΥΑΕ). 8. Άρθρο 27 του Π.Δ. 225/89.

Β. ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΑΤΑΛΛΗΛΟΤΗΤΑΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ Α/Α ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ 1. Επικεφαλής κάθε εργοταξίου υπόγειου έργου. 1. Διπλωματούχος μηχανικός με σημαντική τεκμηριωμένη εμπειρία σε ανάλογα έργα, σύμφωνα με το άρθρο 10 παρ. 8 του Π.Δ. 225/89. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Επικεφαλής κάθε βάρδιας επιτόπου στο έργο. Επικεφαλής εργοδηγός κάθε βάρδιας επιτόπου στο έργο. Προσωπικό ασφαλείας σε κάθε βάρδια. Έλεγχος λειτουργίας - συντήρησης των συστημάτων σε κάθε βάρδια επιτόπου στο έργο. Ειδικευμένο προσωπικό. Εργαζόμενοι στο έργο. 2. Διπλωματούχος μηχανικός ή τεχνικός γεωλόγος με προηγούμενη εμπειρία σε ανάλογα έργα, σύμφωνα με το άρθρο 10 παρ. 8 του Π.Δ. 225/89. 3. Τεκμηριωμένη εμπειρία σε ανάλογο έργο, σύμφωνα με το άρθρο 10 παρ. 8 του Π.Δ. 225/89. 4. Τουλάχιστον ένα άτομο με γνώσεις εργοδηγού υπόγειων έργων, σύμφωνα με το άρθρο 10 παρ. 9 του Π.Δ. 225/89. 5. Διπλωματούχος ηλεκτρολόγος σύμφωνα με το άρθρο 21 παρ. 11 του Π.Δ. 225/89. 6. Έμπειρο στην ειδικότητα με αντίστοιχα πτυχία, σύμφωνα με το άρθρο 10 παρ. 8 του Π.Δ. 225/89. 7. Πλήρης κλινική εξέταση από το ΓΕ της επιχείρησης και συγκεκριμένες εξετάσεις πριν την τοποθέτηση τους σε θέσεις εργασίας, σύμφωνα με το άρθρο 29 του Π.Δ. 225/89. Γ. ΕΛΕΓΧΟΣ ΜΕΣΩΝ ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΜΕΣΑ ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ (ΜΑΠ) ΧΟΡΗΓΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΡΓΟΔΟΤΗ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥΣ ΤΩΝ ΜΑΠ 1. Κράνη κεφαλής. 2. Υποδήματα. 3. Στολή εργασίας και εξαρτήματα ανακλαστικά κοντά σε χώρους κυκλοφορίας οχημάτων ή όπου η ορατότητα είναι μειωμένη καθώς και αδιάβροχα καλύμματα όπου απαιτούνται. Γυαλιά ή προσωπίδες, όταν κινδυνεύει η όρασή τους. (Άρθρο 25 παρ. 3 του Π.Δ. 225/89). Κράνη ασφαλείας. (Άρθρο 25 παρ. 2 του Π.Δ.25/89). Μάσκες προστασίας αναπνοής, όταν η προστασία της αναπνευστικής οδού δεν μπορεί να εξασφαλισθεί με σύστημα αερισμού ή άλλα μέσα. (Άρθρο 25 παρ. 8 του Π.Δ. 225/89). Γάντια από κατάλληλο κατά περίπτωση υλικό, όταν υπάρχει κίνδυνος έκθεσης των χεριών. (Άρθρο 25 παρ. 4 του Π.Δ. 225/89). Ωτοασπίδες ή ωτοβύσματα, όταν η έκθεση σε θόρυβο είναι ίση ή υπερβαίνει τις ανώτερες τιμές έκθεσης για ανάληψη δράσης (Lex,8h = 85db(A) και Ppeak = 140Pa ή 137db(C). (Άρθρο 20 του Π.Δ. 225/89 και άρθρο 6 του Π.Δ. 149/2006). Υποδήματα ασφαλείας κατάλληλα για τις συνθήκες που θα χρησιμοποιηθούν. (Άρθρο 25 παρ. 1 & 5 του Π.Δ. 225/89).

Δ. ΕΛΕΓΧΟΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΜΕ ΑΠΑΙΤΗΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Δ1. ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΤΕΧΝΗΤΟΥ ΑΕΡΙΣΜΟΥ - ΑΕΡΑΓΩΓΟΙ 1. Επαρκής αερισμός στις θέσεις εργασίας (τουλάχιστον 5,66μ³/λεπτό και εργαζόμενο με αύξηση 2,0μ³/λεπτό και ίππο μηχανών εσωτερικής καύσης) και ελάχιστος αερισμός στο μέτωπο 200λίτρα/sec και m² της μεγαλύτερης διατομής, όταν γίνεται διάτρηση και χρήση εκρηκτικών. (Άρθρο 16 παρ. 5, 7 & 14 του Π.Δ. 225/89). 2. Μηχανική υποστήριξη με εφεδρική πηγή ηλεκτρισμού. (Άρθρο 17 παρ. 3 του Π.Δ. 225/89). 3. Για την αποφυγή ανακυκλοφορίας του αέρα στην είσοδο σε ενδεχόμενη μόλυνση από το εξερχόμενο ρεύμα με σκόνες και αέρια, εγκατάσταση της εισόδου του αέρα στον ανεμιστήρα σε απόσταση από την είσοδο. (Άρθρο 16 παρ. 10 του Π.Δ. 225/89). 4. Διαγωνισμός του εισερχόμενου ρεύματος καθαρού αέρα από το εξερχόμενο ρεύμα στο κύκλωμα αερισμού. (Άρθρο 16 παρ. 13 του Π.Δ. 225/89). 5. Έλεγχος τουλάχιστον μία φορά το μήνα και παράλληλα συντήρηση των μονάδων αερισμού από αρμόδιο πρόσωπο. Καταγραφή στο βιβλίο συντήρησης και ελέγχων. (Άρθρο 18 παρ. 1 & 5 του Π.Δ. 225/89). 6. Επέκταση τμήματος αεραγωγού κοντά στο μέτωπο και σε τέτοια απόσταση, ώστε η μέση ταχύτητα του ρεύματος αέρα (V) σε κάθε θέση εργασίας να είναι: 0,1 m/sec V 6 m/sec. (Άρθρο 16 παρ. 6 του Π.Δ. 225/89). 7. Αποφυγή ατελειών στον αεραγωγό και επισκευή αυτών άμεσα. Συντήρηση από αρμόδιο άτομο και καταγραφή στο αντίστοιχο βιβλίο συντήρησης. (Άρθρο 18 παρ. 5 & 6 του Π.Δ. 225/89). 8. Έλεγχος ποσότητας, ταχύτητας, περιεκτικότητας οξυγόνου (από 19,5% έως 23%) του εισερχόμενου ρεύματος αέρα, καθώς και των επιβλαβή αερίων (CH 4, H 2 S CO, CO 2, NO 2, SO 2 ). Καταγραφή των ελέγχων στο ειδικό ημερολόγιο τουλάχιστον μία φορά το μήνα. (Άρθρο 18 παρ. 8 & 9 του Π.Δ. 225/89). «Εάν μετρηθεί μεθάνιο ή άλλο εύφλεκτο αέριο > 20% του κατώτερου εκρηκτικού ορίου (LEL) στο χώρο εργασίας ή στην επιστροφή του αέρα εξαερισμού, ο χώρος πρέπει να εκκενωθεί αμέσως και να διακοπεί η παροχή ηλεκτρικού (εκτός από τα μηχανήματα αερισμού) μέχρι το ποσοστό να γίνει < 10%. Εάν τα επίπεδα του υδρόθειου (H 2 S) υπερβούν τα 5ppm, οι μετρήσεις πρέπει να γίνονται 2 φορές σε κάθε βάρδια. Εάν υπερβούν τα 10ppm πρέπει να ειδοποιηθούν όλοι οι εργαζόμενοι και οι μετρήσεις πρέπει να είναι συνεχείς. Σε περίπτωση που υπερβούν τα 20ppm πρέπει να υπάρχει ειδοποίηση με ηχητικό σήμα και παράλληλα πρέπει να ληφθούν όλα τα απαραίτητα μέτρα (χρήση αναπνευστικών συσκευών, εκκένωση χώρου κ.λ.π.)».

Δ2. ΦΩΤΙΣΜΟΣ ΣΕ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1. Ένταση φωτισμού σε όλα τα τμήματα του υπόγειου έργου μεγαλύτερη από 120 Lux. (Άρθρο 19 παρ. 2 του Π.Δ. 225/89). 2. Τοποθέτηση φωτιστικών σωμάτων προειδοποίησης και ειδικού φωτισμού ενίσχυσης (προβολείς) σε θέσεις, όπου η συνήθης παραγωγική διαδικασία έχει διακοπεί (π.χ. βλάβη εξοπλισμού). (Άρθρο 19 παρ. 2 του Π.Δ. 225/89). 3. Eφεδρικός φωτισμός ασφαλείας με ιδιαίτερα κυκλώματα, αυτόνομη γεννήτρια ή άλλη πηγή ανεξάρτητη και άμεσης απόκρισης (1sec). (Άρθρο 19 παρ. 5 του Π.Δ. 225/89). 4. Ένταση φωτισμού ανάλογη της εργασίας και των μέσων (π.χ. ενίσχυση με προσθήκη προβολέων) σε ειδικές θέσεις εργασίας, εξόρυξης, διάτρησης, αφαίρεσης επικίνδυνων όγκων, υποστύλωσης, σκυροδέτησης. (Άρθρο 19 παρ. 2 του Π.Δ. 225/89). 5. Φωτιστικά σώματα στεγανού τύπου, με κατάλληλες διατάξεις προστασίας από εισροή νερού. (Άρθρο 21 του Π.Δ. 225/89). 6. Καθημερινός έλεγχος, συντήρηση και καθαρισμός των φωτιστικών σωμάτων. (Άρθρο 21 παρ. 5 του Π.Δ. 225/89). 7. Διευθέτηση φωτιστικών σωμάτων, ώστε να εξασφαλίζεται ομοιόμορφα κατανεμημένος φωτισμός και να μην προκαλείται θάμβωση. (Άρθρο 19 παρ. 1 του Π.Δ. 225/89). Δ3. ΗΛΕΚΤΡΙΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ & ΔΙΚΤΥΑ ΑΛΛΩΝ ΠΑΡΟΧΩΝ 1. Εγκατάσταση, λειτουργία, επισκευή ή τροποποίηση όλων των ηλεκτρικών εγκαταστάσεων υπό τον έλεγχο διπλωματούχου ηλεκτρολόγου (ο οποίος πρέπει να είναι επιτόπου στο έργο και σε κάθε βάρδια). (Άρθρο 21 παρ. 11 του Π.Δ. 225/89). 2. Επαρκής ενιαία γείωση και επιπλέον ηλεκτρονόμος (ρελέ ασφαλείας). (Άρθρο 21 παρ. 6 του Π.Δ. 225/89). 3. Τήρηση των διατάξεων περί «βρεγμένων χώρων» του «Κανονισμού Εσωτερικών Ηλεκτρικών Εγκαταστάσεων» και των σχετικών τροποποιήσεων της ΔΕΗ. (Άρθρο 21 παρ. 1 του Π.Δ. 225/89). 4. Κατάλληλη επισήμανση ηλεκτρικών γραμμών και γραμμών μεταφοράς αέρα, νερού ή λαδιού υπό πίεση και ανάρτηση σε άγκιστρα στα τοιχώματα της σήραγγας, ώστε να προστατεύονται από τυχαίες συγκρούσεις ή κάμψη ακόμα και εφελκυσμό, αλλά και από την πιθανή επίδραση του νερού στα δάπεδα. Συνιστάται η τοποθέτηση ηλεκτρικών γραμμών στην αντίθετη πλευρά της σήραγγας από αυτές των άλλων δικτύων. (Άρθρο 21 παρ. 1 του Π.Δ. 225/89). 5. Χρήση κατάλληλων συνδέσμων για τυχόν επεκτάσεις των δικτύων. (Άρθρο 21 παρ. 1 του Π.Δ. 225/89).

Δ4. ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΕΚΤΑΚΤΗΣ ΑΝΑΓΚΗΣ 1. Τηλεφωνική ή ασύρματη σύνδεση μετώπου εργασίας ή κάθε άλλης θέσης εργασίας με τις εγκαταστάσεις του εργοταξίου και σύμφωνα με το σχέδιο αντιμετώπισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης. (Άρθρο 10 παρ. 4 και άρθρο 28 παρ. 2.β του Π.Δ. 225/89). 2. Παροχή πληροφοριών επικοινωνίας και διαδικασιών διάσωσης. (Άρθρο 28 παρ. 3β και άρθρο 23 παρ. 17 του Π.Δ. 225/89). 3. Κατάλληλη επισήμανση της θέσης του εξοπλισμού. (Άρθρο 11 παρ. 1 του Π.Δ. 225/89). 4. Οργάνωση πρώτων βοηθειών. (Άρθρο 31 του Π.Δ. 225/89). 5. Αντιμετώπιση πυρκαγιάς σύμφωνα με τον Ειδικό Κανονισμό Πυρασφάλειας σε συνεργασία με την Πυροσβεστική Υπηρεσία (Π.Υ) και εγκατάσταση των κατάλληλων πυροσβεστήρων. (Άρθρο 28 παρ. 2.ε και άρθρο23 παρ. 13β του Π.Δ. 225/89). 6. Χορήγηση κατάλληλων συσκευών αυτοδιάσωσης (αναπνευστικές συσκευές) στο μέτωπο εξόρυξης. (Άρθρο 28 παρ. 3δ του Π.Δ. 225/89). 7. Φύλαξη του ειδικού εξοπλισμού διάσωσης σε κατάλληλες θέσεις και κοντά στις θέσεις εργασίας. (Άρθρο 31 παρ. 4 του Π.Δ. 225/89). 8. Άμεση αναγγελία βάσει εγκεκριμένου σχεδίου από την Π.Υ και σήμανση συναγερμού σε περίπτωση πυρκαγιάς. (Άρθρο 23 παρ. 16 του Π.Δ. 225/89).

Ε. ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΕΚΤΑΚΤΗΣ ΑΝΑΓΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΜΕ ΑΠΑΙΤΗΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Ε1. ΕΠΙ ΤΟΠΟΥ ΒΟΗΘΕΙΑ 1. Δεν μετακινείται ο τραυματίας, εφόσον δεν υφίσταται επιπλέον κίνδυνος. 2. Η παροχή πρώτων βοηθειών γίνεται από ειδικά εκπαιδευμένα και εξουσιοδοτημένα άτομα. 3. Η επέμβαση γίνεται από ειδικά εκπαιδευμένα άτομα σε εργασίες διάσωσης. ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΧΕΔΙΟΥ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΕΚΤΑΚΤΗΣ ΑΝΑΓΚΗΣ 1. Πρόσβαση σε πληροφορίες για τις Αρχές της περιοχής, Υπηρεσίες και Στρατιωτικά Κλιμάκια. (Άρθρο 28 παρ. 2α του Π.Δ. 225/89). 2. Άμεση χρήση του δικτύου επικοινωνίας για επαφή με το κέντρο του εργοταξίου & του κέντρου του εργοταξίου με Γιατρούς, Νοσοκομεία, Τοπικές αρχές και Αστυνομία. (Άρθρο 22 παρ. 2β του Π.Δ. 225/89). 3. Υλοποίηση του σχεδίου εκκένωσης του χώρου και μεταφοράς των τραυματιών είτε στο πλησιέστερο Νοσοκομείο είτε σε κατάλληλο χώρο για προσωρινή παραμονή τραυματιών. (Άρθρο 28 παρ. 2γ του Π.Δ. 225/89). 4. Πρώτες βοήθειες και ιατρική βοήθεια. (Άρθρο 28 παρ. 2δ του Π.Δ. 225/89). Ε2. ΠΡΩΤΕΣ ΒΟΗΘΕΙΕΣ 1. Δεν μετακινείται ο τραυματίας, εφόσον δεν υφίσταται επιπλέον κίνδυνος. 2. Η παροχή πρώτων βοηθειών γίνεται από ειδικά εκπαιδευμένα και εξουσιοδοτημένα άτομα. 3. Εάν ο τραυματίας έχει χάσει τις αισθήσεις του, πρέπει το κεφάλι να βρίσκεται γυρισμένο στη μια πλευρά, ώστε να αποφευχθεί ασφυξία. ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΧΕΔΙΟΥ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΕΚΤΑΚΤΗΣ ΑΝΑΓΚΗΣ 1. Υλοποίηση του σχεδίου εκκένωσης του χώρου και μεταφοράς των τραυματιών είτε στο πλησιέστερο Νοσοκομείο είτε σε κατάλληλο χώρο για προσωρινή παραμονή τραυματιών. Ενδεχόμενη διάθεση ελικόπτερου για διάσωση τραυματιών και επείγοντα περιστατικά. (Άρθρο 28 παρ. 1, 2γ & 3 και άρθρο 31 παρ. 2, 4 & 6 του Π.Δ. 225/89).

ΣΤ. ΠΡΟΣΠΕΛΑΣΗ ΣΤΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΙΝΔΥΝΟΙ (Κ) ΜΕΤΡΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΤΗΤΩΝ & ΕΛΑΧΙΣΤΗ ΑΠΑΙΤΗΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΣΤΑ ΚΡΙΣΙΜΑ ΣΗΜΕΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΟΥΣ (ΚΣΕ) ΣΤ1. ΠΡΟΣΠΕΛΑΣΗ ΣΕ ΧΩΡΟΥΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Κ1: Εμπλοκή εργαζόμενου ή πεζού με μηχάνημα έργου ή όχημα ΚΣΕ-Κ1: Διαχωρισμός κυκλοφορίας οχημάτων και πεζών. (Άρθρο 4 παρ. 1 και άρθρο 8 παρ. α του Π.Δ. 225/89). ΚΣΕ-Κ1: Διακριτοί διάδρομοι κυκλοφορίας με ύψος τουλάχιστον 2,0μ. σε όλο το μήκος τους (Άρθρο 4 παρ. 3 του Π.Δ. 225/89). ΚΣΕ-Κ1: Συχνή συντήρηση του καταστρώματος κίνησης των οχημάτων και κατάβρεγμα, όταν απαιτείται για μείωση της σκόνης που προκαλείται από την κίνηση των οχημάτων. Χρήση ανακλαστικών γιλέκων λόγω μείωσης της ορατότητας. (Άρθρο 22 παρ. 4 & άρθρο 25 παρ. 7 του Π.Δ. 225/89). ΚΣΕ-Κ1: Επιβολή ορίων ταχύτητας για την κίνηση των οχημάτων. (Άρθρο 8 παρ. ε του Π.Δ. 225/89). ΚΣΕ-Κ1: Φωτεινή επισήμανση όλων των οχημάτων και μηχανημάτων, όπως επίσης και όλων των εμποδίων. (Άρθρο 8 παρ. γ του Π.Δ. 225/89). ΣΤ2. ΔΙΑΔΡΟΜΟΙ ΠΡΟΣΠΕΛΑΣΗΣ & ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΣΥΡΜΟΥ Κ1: Εμπλοκή εργαζόμενου με το συρμό. Κ2: Ολισθηρότητα ή πρόσκρουση πεζού σε εμπόδιο και πτώση στο αυτό επίπεδο. ΚΣΕ-Κ1: Διαχωρισμός της κυκλοφορίας συρμού και πεζών. (Άρθρο 4 παρ. 1 του Π.Δ. 225/89). ΚΣΕ-Κ1: Ύπαρξη λευκού φωτός κατά τη φορά της διεύθυνσής τους και κόκκινο κατά την αντίθετη φορά στα οχήματα επί σιδηροτροχιών. (Άρθρο 8 παρ. η του Π.Δ. 225/89). ΚΣΕ-Κ1: Απαγόρευση της κίνησης των βαγονιών σε γραμμές, εάν δεν είναι εφοδιασμένα με κατάλληλα μέσα ασφαλείας για την αποφυγή ανεξέλεγκτης κύλισης ή ανατροπής τους. (Άρθρο 14 παρ. 18ε του Π.Δ. 225/89). ΚΣΕ-Κ1: Απαγόρευση των εργαζομένων που οδηγούν βαγόνια σε κατωφέρειες να μπαίνουν μπροστά τους για την ελάττωση της ταχύτητας ή να τα αφήνουν να κυλούν μόνα τους. (Άρθρο 14 παρ. 18δ του Π.Δ. 225/89). ΚΣΕ-Κ2: Φωτεινή επισήμανση όλων των οχημάτων και μηχανημάτων, όπως επίσης και όλων των εμποδίων. (Άρθρο 8 παρ. γ του Π.Δ. 225/89).

ΣΤ3. ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ Κ: Χρήση ακατάλληλου εξοπλισμού εργασίας για τη μεταφορά προσωπικού με αποτέλεσμα την πιθανή: Κ1: Πτώση κατά τη μεταφορά. Κ2: Σύνθλιψη ή συμπίεση από εμπλοκή εργαζόμενου με τον εξοπλισμό εργασίας ή κινητό τμήμα αυτού. ΚΣΕ-Κ1: Η επιβίβαση εργαζομένων σε οχήματα, μηχανήματα, μηχανοκίνητους ή ηλεκτροκίνητους αλυσομεταφορείς, μεταφορικές ταινίες ή καδομεταφορείς επιτρέπεται μόνο εφόσον ο μεταφορέας έχει μελετηθεί και κατασκευασθεί για μεταφορά ανθρώπων. (Άρθρο 14 παρ. 5 του Π.Δ. 225/89). ΚΣΕ-Κ1: Απαγόρευση προμηθειών, υλικών και βαριών εργαλείων στα οχήματα μεταφοράς προσωπικού (επιτρέπονται μόνο μικρά εργαλεία). (Άρθρο 14 παρ. 12 του Π.Δ. 225/89). ΚΣΕ-Κ2: Μέσα μεταφοράς προσωπικού σύμφωνα με τις προβλέψεις της ειδικής νομοθεσίας και τις εθνικές προδιαγραφές ασφάλειας από το σχεδιασμό, την κατασκευή και την εκμετάλλευσή τους. (Άρθρο 7 του Π.Δ. 225/89). ΣΤ4. ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΣΕ ΦΡΕΑΤΑ & ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ Κ1: Πτώση από τη σκάλα κατά την ανάβαση. Κ2: Σύνθλιψη από τον κάδο ανέλκυσης των υλικών εκσκαφής. Κ3: Πτώσεις υλικών κατά την ανέλκυση του κάδου. ΚΣΕ-Κ1: Ύπαρξη κλίμακας σε όλα τα φρέατα ανεξάρτητα εάν κατά την είσοδο και έξοδο των εργαζομένων χρησιμοποιείται κάποιο άλλο μηχανικό μέσο. (Άρθρο 15 παρ. 7 του Π.Δ. 225/89 και άρθρο 16 του Π.Δ. 1073/81). ΚΣΕ-Κ2: Στερέωση κλίμακας, ύπαρξη δαπέδων αντιολισθηρών με χειρολαβές ασφαλείας, προστατευτική διάταξη (κλωβό) και πλατύσκαλα ανάπαυσης (ανάλογα με το ύψος). (Άρθρο 5 παρ. 1 του Π.Δ. 225/89). ΚΣΕ-Κ3: Μεταφορά ελαφριών αντικειμένων από το χρήστη της κλίμακας. (Άρθρο 44 παρ. 2 του Π.Δ. 1073/81 και άρθρο 2 παρ. 4.2.3 του Π.Δ. 155/2004). ΚΣΕ-Κ3: Μη υπερφόρτωση του κάδου ανέλκυσης των υλικών. (Άρθρο 15 παρ. 1 του Π.Δ. 225/89).

ΣΤ5. ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΕ ΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Κ1: Πτώση από ύψος λόγω: Κατεστραμμένου ή ακατάλληλου ορθοστάτη. Κατεστραμμένης ή ακατάλληλης βαθμίδας. Ανεπαρκής στήριξης στη βάση και στην απόληξη αυτής. Λανθασμένης στάσης του χρήστη κατά την εργασία με λανθασμένη επιλογή του σημείου τοποθέτησης της κλίμακας. ΚΣΕ-Κ1: Απομάκρυνση ακατάλληλων κλιμάκων. (Άρθρο 3 του Π.Δ. 1933). ΚΣΕ-Κ1: Πλήρης έλεγχος του σημείου εργασίας από το χρήστη και επαρκή στήριξη της κλίμακας στα άκρα της. (Άρθρο 2 παρ. 4.1.2 του Π.Δ.155/2004). ΚΣΕ-Κ1: Σωστή στάση του σώματος του χρήστη (και τα δύο πόδια πάνω στη βαθμίδα) σε συνδυασμό με απλές και αποτελεσματικές κινήσεις. (Άρθρο 2 παρ. 4.2 του Π.Δ.155/2004 και Π.Δ. 397/1994). ΚΣΕ-Κ1: Μεταφορά φορτίων με το χέρι χωρίς να εμποδίζεται το ασφαλές κράτημα του χρήστη. Δέσιμο βαριών αντικειμένων στο σώμα ή χρήση σχοινιού. (Άρθρο 44 παρ. 2 του Π.Δ. 1073/81 και άρθρο 2 παρ. 4.2.3 του Π.Δ. 155/2004). Ζ. ΕΚΣΚΑΦΗ ΣΗΡΑΓΓΑΣ ΚΙΝΔΥΝΟΙ (Κ) ΜΕΤΡΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΤΗΤΩΝ & ΕΛΑΧΙΣΤΗ ΑΠΑΙΤΗΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΣΤΑ ΚΡΙΣΙΜΑ ΣΗΜΕΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΟΥΣ (ΚΣΕ) Ζ1. JUMBOS - ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΔΙΑΤΡΗΣΗ Κ1:Εμπλοκή εργαζόμενου με το μηχάνημα ή κινητό τμήμα αυτού. Κ2: Πτώση γεωυλικών (κομμάτια βράχων κ.λ.π.) ή υλικών προσωρινής επένδυσης (gunite). Κ3: Έκθεση σε σκόνη και θόρυβο. ΚΣΕ-Κ1: Ειδοποίηση των πλησίον εργαζομένων και απομάκρυνση όσων βρίσκονται μέσα στην επικίνδυνη ζώνη πριν την έναρξη του κύκλου διάτρησης. (Άρθρο 12 παρ. 5 του Π.Δ. 225/89). ΚΣΕ-Κ1: Χρήση μηχανημάτων από αντίστοιχους αδειούχους χειριστές. (Άρθρο 46 παρ. α του Π.Δ. 1073/81 και Π.Δ. 31/90). ΚΣΕ-Κ2: Επιθεώρηση της περιοχής για διαπίστωση επικείμενων κινδύνων πριν την έναρξη εργασιών διάτρησης. (Άρθρο 12 παρ. 2 του Π.Δ. 225/89). ΚΣΕ-Κ3: Υγρή διάτρηση ή δέσμευσή της με κονιοσυλλέκτες και χρήση ΜΑΠ της αναπνοής, εάν απαιτούνται. (Άρθρο 22 παρ. 2 και άρθρο 25 παρ. 8α του Π.Δ. 225/89). Κ4: Ατμόσφαιρα εύφλεκτη ή εκρήξιμη (CH 4, H 2 S). ΚΣΕ-Κ3: Χρήση ΜΑΠ της ακοής. (Άρθρο 12 παρ. 16 και άρθρο 20 του Π.Δ. 225/89). ΚΣΕ-Κ4: α) Χρήση εξοπλισμού αντιεκρηκτικού τύπου, β) χρήση ειδικών ανιχνευτών, γ) άμεση εκκένωση χώρου, δ) διακοπή ηλεκτροκίνητου εξοπλισμού, ε) μη χρήση μηχανών εσωτερικής καύσης, στ) απαγόρευση χρήσης φλόγας ή καπνίσματος και ζ) ενίσχυση εξαερισμού του χώρου. (Άρθρο 10 παρ. 6 του Π.Δ. 225/89).

Ζ2. ΓΟΜΩΣΗ ΔΙΑΤΡΗΜΑΤΩΝ Κ1: Τυχαία έκρηξη από ταυτόχρονη εργασία διάτρησης και γόμωσης. Κ2: Εμπλοκή εργαζόμενου (γομωτή ή βοηθών του) με το διατρητικό μηχάνημα. ΚΣΕ-Κ1, Κ2: Έναρξη διαδικασίας γόμωσης ύστερα από πλήρη διάτρηση της επιφάνειας του μετώπου ή και άλλων εργασιών διάτρησης που μπορεί να αφορούν αγκύρια, κ.λ.π. (ακόμα και σε πλευρικά τοιχώματα) και κατόπιν απομάκρυνσης όλου του εξοπλισμού (ηλεκτρικός σε απόσταση τουλάχιστον 10μ.) από το μέτωπο πριν την άφιξη των εκρηκτικών. (Άρθρο 13 του Π.Δ. 225/89). ΚΣΕ-Κ1: Υλοποίηση εργασιών έναυσης - γόμωσης - επιγόμωσης από αδειούχο γομωτή και τους βοηθούς του. (Άρθρο 13 του Π.Δ. 225/89 & ΚΜΛΕ Αρ. Αποφ.ΙΙ 5η /Φ/17402). Κ3: Πτώση από ύψος. ΚΣΕ-Κ3: Χρήση ειδικής πλατφόρμας (καλαθοφόρο όχημα) για εργασίες σε μεγάλο ύψος. (Άρθρο 9 παρ. 1 του Π.Δ. 225/89). Ζ3. ΠΥΡΟΔΟΤΗΣΗ - ΑΝΑΤΙΝΑΞΗ Κ1: Εκτόξευση υλικών. Κ2: Τοξικά αέρια (από την έκρηξη). Κ3: Έκθεση σε σκόνη. Κ4: Προβλήματα ακοής (από το ωστικό κύμα κατά την έκρηξη). ΚΣΕ-Κ1: Απομάκρυνση των εργαζομένων σε ασφαλή θέση έξω από την επικίνδυνη ζώνη σε φυσικά και εάν δεν υπάρχουν σε τεχνητά καταφύγια. (Άρθρο 54 του ΚΜΛΕ). ΚΣΕ-Κ1: Παραμονή της ομάδας πυροδότησης εντός ειδικού βαγονιού (κινητό καταφύγιο) ή σε ενδιάμεσες διακλαδώσεις. Όταν το πλάτος της σήραγγας είναι μικρό μπορεί να εγκατασταθεί το βαγόνι σε κοίλωμα, ενώ για μικρό μήκος η ομάδα μπορεί να πυροδοτήσει και εκτός της σήραγγας. (Άρθρο 54 του ΚΜΛΕ). ΚΣΕ-Κ2, Κ3: Κλείσιμο του εξαερισμού πριν την έκρηξη με διαβροχή των πετρωμάτων (εάν είναι δυνατόν και απομάκρυνση των εργαζομένων με επιστροφή τους ύστερα από απομάκρυνση των τοξικών αερίων και διενέργεια μέτρησης). (Άρθρο 22 παρ. 3 α & β του Π.Δ. 225/89). ΚΣΕ-Κ2, Κ3: Εκκίνηση του εξαερισμού αμέσως μετά την έκρηξη. (Άρθρο 16 παρ. 8 & 14 και άρθρο 22 παρ. 3γ του ΠΔ225/89). ΚΣΕ-Κ3: Επιθυμητός ο καταιονισμός με νερό μετά την έκρηξη (μείωση κονιορτού - αερίων). ΚΣΕ-Κ2, Κ3, Κ4: Χρήση ατομικών μέσων προστασίας της ακοής και της αναπνοής. (Άρθρα 20 & 25 παρ. 8 του ΠΔ225/89). Για μεγάλο μήκος σήραγγας, όπου η επάνοδος εργαζομένων είναι προβληματική λόγω διάχυσης των αερίων σε μεγάλο μήκος, ενδείκνυται η χρήση κλειστού χώρου εσωτερικά της σήραγγας με παροχή καθαρού αέρα ή τοπικά η χρήση συστήματος αναρρόφησης του εξερχόμενου όγκου καπναερίων.

Ζ4. ΕΚΣΚΑΦΗ ΜΕ ΜΗΧΑΝΙΚΑ ΜΕΣΑ Κ1: Εμπλοκή εργαζόμενου με μηχάνημα έργου ή κινούμενο μηχανικό στοιχείο του εξοπλισμού του (π.χ. σύνθλιψη μεταξύ αυτών και των τοιχωμάτων της σήραγγας) ή σύγκρουση και πέρασμα του εξοπλισμού. Κ2: Έκθεση σε επικίνδυνα αέρια (CH 4, H 2 S CO, CO 2, NO 2, SO 2 ). ΚΣΕ-Κ1: Απαγόρευση εισόδου εργαζομένων στην «επικίνδυνη ζώνη», η οποία μπορεί να ορισθεί από το μέτωπο διάνοιξης έως τη μέγιστη μηχανική υποστήριξη των εξαρτημάτων του μηχανήματος εκσκαφής (που μπορεί να κινούνται σε μια ακτίνα και πίσω από αυτό). (Άρθρο 8 παρ. α του Π.Δ. 225/89 και άρθρο 9 ΠΑΡ. παρ. 2.3 του Π.Δ. 395/94). ΚΣΕ-Κ1: Επαρκής γενικός (120 lux) και ειδικός φωτισμός (προβολείς κ.λ.π.) του χώρου εργασίας. (Άρθρο 8 παρ. β και άρθρο 19 παρ. 1 & 2 του Π.Δ. 225/89). ΚΣΕ-Κ1: Ύπαρξη μηχανισμών ακινητοποίησης (φρένα), ηχητικών σημάτων προειδοποίησης της κίνησης και φωτεινών (μπροστά και πίσω) στα μηχανήματα εκσκαφής. (Άρθρο 14 παρ. 2 και άρθρο 8 παρ. δ του Π.Δ. 225/89). ΚΣΕ-Κ1: Χειρισμός των μηχανημάτων εκσκαφής από αδειούχους χειριστές. (Άρθρο 46 παρ. α του Π.Δ. 1073/81 και Π.Δ. 31/90). ΚΣΕ-Κ2: Εγκατάσταση κατάλληλων ανιχνευτών και συνεχείς μετρήσεις (τουλάχιστον ανά 15 ημέρες στις θέσεις εργασίας) - ενίσχυση αερισμού, χρήση ειδικών φίλτρων στην εξαγωγή, χρήση κατάλληλου καυσίμου, συντήρηση μηχανημάτων, μη χρήση βενζινοκινητήρων. (Άρθρο 10 παρ. 6 και άρθρο 22 παρ. 4, 5 & 6 του Π.Δ. 225/89). Ζ5. ΕΚΣΚΑΦΗ ΜΕ ROADHEADER Κ1: Έκθεση σε σκόνη με χαλάζιο (πυριτίαση, πνευμονοκονίαση κ.λ.π.). Κ2: Εμπλοκή εργαζόμενου με το μηχάνημα ή κινητό τμήμα αυτού και σύνθλιψη ή κτύπημα από σύγκρουση. Κ3: Εκτόξευση γεωυλικών εκσκαφής. ΚΣΕ-Κ1: Εγκατάσταση αποτελεσματικού συστήματος αναρρόφησης και συγκράτησης της σκόνης. (Άρθρο 22 παρ. 2 και άρθρο 16 παρ. 8 του Π.Δ. 225/89). ΚΣΕ-Κ1: Εγκατάσταση συστήματος καταιονισμού στην κεφαλή κοπής. (Άρθρο 22 παρ. 2 του Π.Δ. 225/89). ΚΣΕ-Κ2: Απαγόρευση εισόδου εργαζομένων στην επικίνδυνη ζώνη χειρισμών του μηχανήματος χωρίς εγκεκριμένη εργασία. (Άρθρο 9 παρ. 2.3 του Π.Δ. 395/94). ΚΣΕ-Κ2: Επαρκής φωτισμός της θέσης εργασίας και ενίσχυση με πρόσθετα φωτιστικά σώματα (προβολείς κ.λ.π.). (Άρθρο 19 παρ. 2 του Π.Δ. 225/89). ΚΣΕ-Κ2: Χειρισμός μηχανήματος από αδειούχο έμπειρο χειριστή. (Άρθρο 46 παρ. α του Π.Δ. 1073/81 και Π.Δ. 31/90). ΚΣΕ-Κ3: Καμπίνα με υαλοπίνακες ασφαλείας και πρόσθετη μεταλλική εσχάρα πάνω από την οροφή για μεγαλύτερη ασφάλεια. (Άρθρο 9 παρ. 2.9 του Π.Δ. 395/94).

Η. ΑΜΕΣΑ ΜΕΤΡΑ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΙΝΔΥΝΟΙ (Κ) ΜΕΤΡΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΤΗΤΩΝ & ΕΛΑΧΙΣΤΗ ΑΠΑΙΤΗΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΣΤΑ ΚΡΙΣΙΜΑ ΣΗΜΕΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΟΥΣ (ΚΣΕ) Η1. ΞΕΣΚΑΡΩΜΑ ΧΕΙΡΩΝΑΚΤΙΚΑ Κ1: Πτώσεις βράχων. Κ2: Κίνδυνος κατάρρευσης τμήματος οροφής ή παρειών από ασταθείς γεωλογικές συνθήκες. Κ3: Κίνδυνος από αποτυχημένους (άσκαστους) υπονόμους. ΚΣΕ-Κ1: Χρήση κατάλληλου μηχανήματος για ξεσκάρωμα (π.χ. τσάπα με βραχίονα και ειδικό «νύχι» μπροστά) και εξοπλισμένο με κατάλληλη διάταξη ασφαλείας (π.χ. πρόσθετη σχάρα οροφής). (Άρθρο 9 παρ. 2.9 του Π.Δ. 395/94 και άρθρο 12 παρ. 4 ΠΑΡ. IV ΜΕΡΟΣ Β τμήμα ΙΙ παρ. 8.4 του Π.Δ. 305/96). ΚΣΕ-Κ2: Απαγόρευση εισόδου εργαζομένων στην επικίνδυνη ζώνη. (Άρθρο 9 ΠΑΡ. παρ. 2.3 του Π.Δ. 395/94). ΚΣΕ-Κ1, Κ2: Επαρκής φωτισμός στη θέση εργασίας και ενίσχυση με πρόσθετους προβολείς. (Άρθρο 19 παρ.2 του Π.Δ. 225/89). ΚΣΕ-Κ3: Έλεγχος άσκαστων υπονόμων από γομωτή - πυροδότη πριν από οποιαδήποτε άλλη εργασία διαδικασία καταστροφής τους. (Άρθρο 12 παρ. 14 του Π.Δ. 225/89). Η2. ΞΕΣΚΑΡΩΜΑ ΜΕ ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΥΠΟΒΟΗΘΗΣΗ Κ1: Πτώσεις βράχων. Κ2: Πτώση από ύψος. Κ3: Εμπλοκή εργαζόμενου με μηχάνημα κτύπημα, σύνθλιψη. ΚΣΕ-Κ1: Μη χρήση αμβλυμμένων ή φθαρμένων και με μικρό μήκος ράβδων για το ξεσκάρωμα επισφαλών όγκων. (Άρθρο 12 παρ. 13 του Π.Δ. 225/89). ΚΣΕ-Κ1: Θέση εργαζόμενου σε ασφαλή περιοχή (κάτω από το ήδη υποστηριγμένο τμήμα). (Άρθρο 9 παρ. 4 του Π.Δ. 225/89). ΚΣΕ-Κ2: Χρήση κατάλληλων ανυψωτικών (καλαθοφόρα) με πλατφόρμες που φέρουν προστασία έναντι πτώσης (κιγκλιδώματα). (Άρθρο 9 παρ. 1 του Π.Δ. 225/89). ΚΣΕ-Κ3: Επαρκής φωτισμός της περιοχής εργασίας. (Άρθρο 19 παρ. 2 του Π.Δ. 225/89). ΚΣΕ-Κ3: Απαγόρευση εισόδου εργαζομένων στην επικίνδυνη ζώνη. (Άρθρο 9 ΠΑΡ. παρ. 2.3 του Π.Δ. 395/94).

Η3. ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΟΠΛΙΣΜΟΥ ΑΜΕΣΗΣ ΕΠΕΝΔΥΣΗΣ (GUNITE) Κ1: Πτώση από ύψος. Κ2: Κτύπημα από πτώσεις αντικειμένων κατά τη διάρκεια χειρισμών. Κ3: Εμπλοκή εργαζόμενου με μηχάνημα κτύπημα από κινούμενο όχημα ή κινούμενο εξάρτημά του και συμπίεση. ΚΣΕ-Κ1: Χρήση ειδικών καλαθοφόρων ανυψωτικών μηχανημάτων οχημάτων. (Άρθρο 9 παρ. 1 του Π.Δ. 225/89 και Π.Δ. 31/90). ΚΣΕ-Κ2: Επαρκής φωτισμός της θέσης εργασίας και χρήση ατομικών μέσων προστασίας (κράνη γάντια). (Άρθρο 19 παρ. 2 και άρθρο 25 παρ. 2 & 4 του Π.Δ. 225/89). ΚΣΕ-Κ3: Έλεγχος της επικίνδυνης ζώνης κατά τη χρήση του μηχανήματος και απαγόρευση της παρουσίας εργαζομένων μέσα σε αυτή. (Άρθρο 9 παρ. 2.3 του Π.Δ. 395/94). Η4. ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΠΛΑΙΣΙΩΝ ΥΠΟΣΤΥΛΩΣΗΣ Κ1: Πτώση από ύψος. Κ2: Κτύπημα από κινούμενο πλαίσιο (μεταφορά ανύψωση τοποθέτηση). Κ3: Κτύπημα από χειρωνακτική διακίνηση φορτίων σε ασταθή & ακατάλληλη θέση. Κ4: Έλλειψη επαρκούς φωτισμού. Κ5: Εύφλεκτα αέρια & θερμές εργασίες (συγκόλλησης - κοπής μετάλλων). ΚΣΕ-Κ1: Χρήση ειδικών καλαθιών (2 πλατφόρμες εργασίας) με προστασία έναντι πτώσης. (Άρθρο 9 παρ. 1 του Π.Δ. 225/89). ΚΣΕ-Κ1: Χρήση του μηχανικού εξοπλισμού σύμφωνα με τις οδηγίες του κατασκευαστή. (Άρθρο 3, 4 & 5 του Π.Δ. 395/94). ΚΣΕ-Κ2: Έλεγχος της ζώνης κινδύνου κατά τη χρήση του μηχανήματος και απαγόρευση παρουσίας εργαζομένων μέσα σε αυτή. (Άρθρο 9 παρ. 2.3 του Π.Δ. 395/94). ΚΣΕ-Κ3: Χρήση ειδικών μεταλλικών τάκων προσωρινής υποστήριξης των πλαισίων. (Άρθρο 3 του Π.Δ. 397/1994). ΚΣΕ-Κ4: Ένταση φωτισμού ανάλογη της εργασίας. (Άρθρο 19 παρ. 2 του Π.Δ. 225/89). ΚΣΕ-Κ4: α) Αρχικός έλεγχος συγκέντρωσης αερίων (π.χ. μεθάνιο), β) απαγόρευση εργασιών, όταν το ποσοστό συγκέντρωσης αερίου > 10% του κατώτατου ορίου έκρηξης, γ) αύξηση του παρεχόμενου αέρα για μείωση του αερίου < 10% του κατώτατου ορίου έκρηξης και δ) χρήση εξοπλισμού πυρόσβεσης. ( Άρθρο 23 παρ. 12, 13, 14, 15, 16 & 17 του Π.Δ. 225/89).

Η5. ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΓΚΥΡΙΩΝ Κ1: Πτώση από ύψος. Κ2: Πτώση από χειρωνακτική διακίνηση φορτίων, όπου η σωματική προσπάθεια καταβάλλεται σε ασταθή θέση (έδραση ποδιών σε ακατάλληλο δάπεδο). Κ3: Έκθεση σε θόρυβο, ο οποίος αυξάνεται με την ανάκλαση στις παρειές της σήραγγας. ΚΣΕ-Κ1, Κ2: Απαγόρευση εργαζομένων πάνω στο βραχίονα του διατρητικού μηχανήματος. (Άρθρο 12 παρ. 3 του Π.Δ. 225/89). ΚΣΕ-Κ1, Κ2: Χρήση των ειδικών «καλαθιών» του jumbo. (Άρθρο 9 παρ. 1 του Π.Δ. 225/89). ΚΣΕ-Κ3: Διάθεση και χρήση των ατομικών μέσων προστασίας της ακοής όταν ταυτόχρονα γίνεται και διάτρηση. (Άρθρο 20 του Π.Δ. 225/89). ΚΣΕ-Κ4: Διάθεση και χρήση ατομικών μέσων προστασίας της αναπνοής και παράλληλα υγρή διάτρηση. (Άρθρο 22 παρ. 2 και άρθρο 28 παρ. 8 του Π.Δ. 225/89). Κ4: Έκθεση σε σκόνη, καπνό και επιβλαβή αέρια. ΚΣΕ-Κ2: Κατά την τοποθέτηση των αγκυρίων εντός των διατρημάτων (όταν χειρωνακτικά υπάρχει δυσκολία κατά την ώθηση), υποβοήθηση με ειδικούς άκαμπτους και αμετακίνητους τάκους και ειδική βάση στην κεφαλή τους για υποδοχή του άκρου του αγκυρίου. (Άρθρο 3 του Π.Δ. 397/94). Η6. ΞΗΡΗ ΜΕΘΟΔΟΣ ΕΚΤΟΞΕΥΣΗΣ Κ1: Έκθεση σε σκόνη περιέχουσα χαλαζία (πυριτίαση). Κ2: Έκθεση σε χημικές ουσίες παθήσεις και προσβολές του δέρματος και των ματιών από τη χρήση αλκαλικών επιταχυντών. ΚΣΕ-Κ1: Χρήση κλειστών μηχανών εκτόξευσης. (Άρθρο 3 παρ. 1 & 2 του Π.Δ. 395/94). ΚΣΕ-Κ2: Χρήση μίγματος με τσιμέντο χωρίς επιταχυντή ή εναλλακτικά χρήση ελαφρώς υγρών αδρανών, ενώ παράλληλα κατάλληλος σχεδιασμός του ακροφύσιου. Μέριμνα για κατάλληλη απόσταση από την επιφάνεια εκτόξευσης (1,5μ. έως 2,0μ.) και κάθετα σε αυτή για την αποφυγή αναπήδησης του μίγματος. (Άρθρο 3 παρ. 3 του Π.Δ. 395/94 και άρθρο 6 παρ. 1,2 του Π.Δ. 338/2001). Κ3: Έκθεση σε θόρυβο. ΚΣΕ-Κ3: Εγκατάσταση κατάλληλου συστήματος ηχομόνωσης. (Άρθρο 20 παρ. Αβ του Π.Δ. 225/89).

Η7. ΕΚΤΟΞΕΥΟΜΕΝΟ ΣΚΥΡΟΔΕΜΑ (GUNITE) Κ1: Πτώση από ύψος. Κ2: Αναπήδηση (rebound). Μέρος των υλικών ανακλώνται επί της επιφάνειας εφαρμογής. Κ3: Έκθεση σε χημικές ουσίες από πρόσθετα ή πρόσμικτα (υδρύαλο ή άλλα προϊόντα αλουμινικής βάσης), η οποία προκαλεί παθήσεις του δέρματος και των ματιών. Κ4: Έκθεση σε σκόνη. Κ5: Αστοχία σωληνώσεων ή συνδέσεων με πεπιεσμένο αέρα. ΚΣΕ-Κ1: Χρήση ειδικού εξοπλισμού με ειδική πλατφόρμα εργασίας «καλάθι». (Άρθρο 9 παρ. 1 του Π.Δ. 225/89). ΚΣΕ-Κ2: Χρήση μηχανικών βραχιόνων εκτόξευσης και κατάλληλη απόσταση του ακροφύσιου από την επιφάνεια διάστρωσης (από 0,50μ. έως 1,50μ. και πάντως όχι μεγαλύτερη από 2,0μ.), όπως και αποφυγή λοξής διάταξής του. Η αναθεώρηση της σύνθεσης του μίγματος μπορεί να μειώσει την αναπήδηση. ΚΣΕ-Κ3: Χρήση ΜΑΠ, όπως ολόσωμη προστατευτική ενδυμασία, κράνη προστασίας με προσωπίδα, γάντια προστασίας έναντι μηχανικών κινδύνων και κατάλληλα υποδήματα. (Άρθρα 24 & 25 του Π.Δ. 225/89). ΚΣΕ-Κ4: Χρήση μέσων προστασίας της αναπνοής (άρθρο 25 παρ. 8 του Π.Δ. 225/89) και επαρκής αερισμός στο μέτωπο (άρθρο 16 του Π.Δ225/89). Στην υγρή μέθοδο, χρήση μη αλκαλικών επιταχυντών και στην ξηρή μέθοδο, χρήση ελαφρώς υγρών αδρανών (Άρθρο 6 παρ.2 του Π.Δ. 338/2001). ΚΣΕ-Κ5: Χρήση πιστοποιημένων οπλισμένων σωλήνων και συνδέσμων και τακτικός έλεγχος αυτών. (Άρθρο 9 παρ. 2.25 του Π.Δ. 395/94). Η8. ΕΞΟΥΔΕΤΕΡΩΣΗ ΚΙΝΟΥΜΕΝΩΝ ΥΛΙΚΩΝ & ΕΞΑΡΤΗΜΑΤΩΝ Κ1: Τραυματισμός από την ανεξέλεγκτη κίνηση της μάνικας. Κ2: Τραυματισμός από ανεξέλεγκτη εκτόξευση υλικών του μίγματος. ΚΣΕ-Κ1: Έλεγχος του άκρου της μάνικας. ΚΣΕ-Κ1: Απομάκρυνση από τη ζώνη κινδύνου, όταν υπάρχει κίνηση της μάνικας με εκτοξευόμενο σκυρόδεμα. (Άρθρο 9 ΠΑΡ. παρ. 2.3 του Π.Δ. 395/94). ΚΣΕ-Κ2: Έλεγχος της επικίνδυνης ζώνης από το χειριστή της εγκατάστασης. (Άρθρο 9 ΠΑΡ. παρ. 2.3 του Π.Δ. 395/94).

Η9. ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ ΧΕΙΡΙΣΜΟΣ ΕΚΤΟΞΕΥΣΗΣ Κ1: Αναπήδηση (rebound). Μέρος των υλικών ανακλώνται επί της επιφάνειας εφαρμογής. Κ2: Έκθεση σε χημικές ουσίες από πρόσθετα ή πρόσμικτα (υδρύαλο ή άλλα προϊόντα αλουμινικής βάσης), η οποία προκαλεί παθήσεις του δέρματος και των ματιών. Κ3: Έκθεση σε σκόνη. Κ4: Αστοχία σωληνώσεων ή συνδέσεων με πεπιεσμένο αέρα. Κ5: Εμπλοκή εργαζόμενου με κινούμενο τμήμα του μηχανικού εξοπλισμού. Κ6: Εκτόξευση υλικών από το ακροφύσιο κατά τη διάρκεια του χειρισμού. ΚΣΕ-Κ1: Χρήση μηχανικών βραχιόνων εκτόξευσης και κατάλληλη απόσταση του ακροφύσιου από την επιφάνεια διάστρωσης (από 0,50μ. έως 1,50μ. και πάντως όχι μεγαλύτερη από 2,0μ.), όπως και αποφυγή λοξής διάταξής του. Η αναθεώρηση της σύνθεσης του μίγματος μπορεί να μειώσει την αναπήδηση. ΚΣΕ-Κ2: Χρήση ΜΑΠ, όπως ολόσωμη προστατευτική ενδυμασία, κράνη προστασίας με προσωπίδα, γάντια προστασίας έναντι μηχανικών κινδύνων και κατάλληλα υποδήματα. (Άρθρο 25 του Π.Δ. 225/89 και Π.Δ. 396/94). ΚΣΕ-Κ3: Χρήση μέσων προστασίας της αναπνοής και επαρκής αερισμός στο μέτωπο. (Άρθρο 25 παρ. 8 του Π.Δ. 225/89). Στην υγρή μέθοδο, χρήση μη αλκαλικών επιταχυντών και στην ξηρή μέθοδο, χρήση ελαφρώς υγρών αδρανών (Άρθρο 6 παρ.2 του Π.Δ. 338/2001). ΚΣΕ-Κ4: Χρήση πιστοποιημένων οπλισμένων σωλήνων και συνδέσμων και τακτικός έλεγχος αυτών. (Άρθρο 9 παρ. 2.25 του Π.Δ. 395/94). ΚΣΕ-Κ5: Απαγόρευση άλλης δραστηριότητας εντός της επικίνδυνης ζώνης. (Άρθρο 9 παρ. 2.3 του Π.Δ. 395/94). ΚΣΕ-Κ5, Κ6: Χειρισμός από αδειούχο χειριστή. (Άρθρο 46 παρ. α του Π.Δ. 1073/81 και Π.Δ. 31/90). Κ7: Έμφραξη του ακροφύσιου ή των σωληνώσεων. ΚΣΕ-Κ6, Κ7: Δυνατότητα άμεσης διακοπής του κύριου αεροσυμπιεστή, της μηχανής εκτόξευσης, της αντλίας του επιταχυντή και του αέρα στο ακροφύσιο. (Άρθρο 9 παρ. 2.6, 2.7 & 2.8 του Π.Δ. 395/94). Η10. ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ ΕΚΤΟΞΕΥΣΗΣ Κ1: Εμπλοκή μελών (π.χ. άνω άκρων) εργαζόμενου με τμήμα του μηχανήματος, το οποίο τέθηκε σε ακούσια λειτουργία. Κ2: Προσβολή του δέρματος και των ματιών από διαρροή επιταχυντή που περιέχει αλκαλικά συστατικά. ΚΣΕ-Κ1: Απαγόρευση αφαίρεσης μηχανισμών ασφαλείας και προστασίας του εργαζόμενου από τον εξοπλισμό και τα τμήματα αυτού. (Άρθρο 9 παρ. 2.6, 2.7 & 2.8 του Π.Δ. 395/94). ΚΣΕ-Κ1: Πλήρης ακινητοποίηση του μηχανήματος και κάθε μηχανικού τμήματος κατά τη διάρκεια της συντήρησης. (Άρθρο 9 παρ. 2.19 του Π.Δ. 395/94). ΚΣΕ-Κ2: Χρήση επιταχυντών χωρίς αλκαλική σύσταση και χρήση των κατάλληλων ατομικών μέσων προστασίας. (Άρθρα 24 & 25 του Π.Δ. 225/89 και άρθρο 6 παρ. 2 του Π.Δ. 338/2001).

Θ. ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΙ (Κ) ΜΕΤΡΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΤΗΤΩΝ & ΕΛΑΧΙΣΤΗ ΑΠΑΙΤΗΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΣΤΑ ΚΡΙΣΙΜΑ ΣΗΜΕΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΟΥΣ (ΚΣΕ) Θ1. ΦΟΡΤΩΣΗ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΕΚΣΚΑΦΗΣ Κ1: Σύνθλιψη ή κτύπημα από κινούμενο εξοπλισμό εργασίας (μηχανήματα ή οχήματα) ή από κινητά εξαρτήματα αυτού ή μεταξύ τους. Κ2: Κτύπημα από πτώση γεωυλικών. Κ3: Έκθεση σε σκόνη και θόρυβο. Κ4: Πτώση στο αυτό επίπεδο κατά το βάδισμα πάνω σε επικίνδυνα αντικείμενα (π.χ. διάσπαρτα γεωυλικά κ.λ.π.) Κ5: Άσκαστα εναπομένοντα εκρηκτικά υλικά. ΚΣΕ-Κ1: Απαγόρευση άλλων εργασιών μέσα στη ζώνη φόρτωσης (επικίνδυνη ζώνη). (Άρθρο 9 ΠΑΡ. παρ. 2.3 του Π.Δ. 395/94). ΚΣΕ-Κ1: Χειρισμός από αδειούχους χειριστές και οδηγούς. (Άρθρο 12 παρ. 4 ΠΑΡ. ΙV Τμήμα ΙΙ Μέρος Β παρ.8.2 του Π.Δ. 305/96 & άρθρο 46 παρ. α του Π.Δ. 1073/81 και Π.Δ. 31/90). ΚΣΕ-Κ2: Ύπαρξη σκεπαστού θαλάμου οδήγησης που να προστατεύει το χειριστή από πτώση ή μετατόπιση υλικών και αποφυγή υπερφόρτωσης των οχημάτων μεταφοράς. (Άρθρο 14 παρ. 3 του Π.Δ. 225/89 & άρθρο 12 παρ. 4 ΠΑΡ. ΙV Τμήμα ΙΙ Μέρος Β παρ.8.4 του Π.Δ. 305/96). ΚΣΕ-Κ2: Έλεγχος των παρειών και του θόλου της σήραγγας πριν τη διαδικασία φόρτωσης. (Άρθρο 9 παρ. 4 του Π.Δ. 225/89). ΚΣΕ-Κ3: Επαρκής αερισμός, συχνή διαβροχή των χαλαρών υλικών και χρήση ατομικών μέσων προστασίας της ακοής. (Άρθρο 16 παρ. 5 & 6 και άρθρο 20 του Π.Δ. 225/89). ΚΣΕ-Κ4: Διατήρηση σε καλή κατάσταση της εδαφικής επιφάνειας κύλισης των οχημάτων και επαρκής φωτισμός στη θέση εργασίας. (Άρθρο 37 παρ. 1 του Π.Δ. 1073/81, άρθρο 9 ΠΑΡ. παρ. 2.15 του Π.Δ. 395/94 και άρθρο 19 παρ. 2 του Π.Δ. 225/89). ΚΣΕ-Κ5: Έλεγχος από το γομωτή για τυχόν άσκαστους υπονόμους πριν τη διαδικασία φόρτωσης των γεωυλικών. (Άρθρο 12 παρ. 14 του Π.Δ. 225/89).

Θ2. ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΔΙΠΛΑ ΣΕ ΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Κ1: Κτύπημα από κινούμενο όχημα. Κ2: Κτύπημα από πτώση αντικειμένων κατά τη μεταφορά γεωυλικών. Κ3: Έκθεση σε σκόνη. ΚΣΕ-Κ1: Σηματοδότηση των χώρων εργασίας και των χώρων κυκλοφορίας οχημάτων και όταν αυτή είναι δυσδιάκριτη χρήση φωτεινών ή ηχητικών ενδείξεων. (Άρθρο 11 του Π.Δ. 225/89). ΚΣΕ-Κ1: Απόσταση ασφαλείας και επιβολή ορίων ταχύτητας. (Άρθρο 8 παρ. ε του Π.Δ. 225/89). ΚΣΕ-Κ1: Επαρκής φωτισμός. (Άρθρο 19 παρ.1 & 2 του Π.Δ. 225/89). ΚΣΕ-Κ2: Απαγόρευση υπερφόρτωσης των οχημάτων αποκομιδής (αποφυγή της αθέλητης πτώσης απορριμμάτων και μπαζών). (Άρθρο 14 παρ. 9 του Π.Δ. 225/89). ΚΣΕ-Κ3: Συχνή διαβροχή των χαλαρών υλικών και συντήρηση του δαπέδου κυκλοφορίας των οχημάτων. (Άρθρο 22 παρ. 4 του Π.Δ. 225/89). Θ3. ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΔΙΠΛΑ ΑΠΟ ΣΚΑΜΜΑΤΑ Κ1: Ανατροπή αυτοκινήτου. Κ2: Κτύπημα από πτώσεις γεωυλικών κατά τη μεταφορά τους. ΚΣΕ-Κ1: Σηματοδότηση των χώρων εργασίας και των χώρων κυκλοφορίας οχημάτων και όταν αυτή είναι δυσδιάκριτη χρήση φωτεινών ή ηχητικών ενδείξεων. (Άρθρο 11 του Π.Δ. 225/89). ΚΣΕ-Κ1: Απόσταση ασφαλείας από το περίγραμμα της εκσκαφής και επιβολή ορίων ταχύτητας. (Άρθρο 12 παρ. 4 ΠΑΡ. ΙV Τμήμα ΙΙ Μέρος Β παρ. 8.3 & 10.4 του Π.Δ. 305/96). ΚΣΕ-Κ2: Απαγόρευση υπερφόρτωσης των οχημάτων αποκομιδής (αποφυγή της αθέλητης πτώσης μπαζών). (Άρθρο 14 παρ. 9 του Π.Δ. 225/89). ΚΣΕ-Κ1: Επαρκής φωτισμός. (Άρθρο 19 παρ. 1 & 2 του Π.Δ. 225/89).