Ε Θ Ν Ι Κ Ο Μ Ε Τ Σ Ο Β Ι Ο Π Ο Λ Υ Τ Ε Χ Ν Ε Ι Ο

Ε Θ Ν Ι Κ Ο Μ Ε Τ Σ Ο Β Ι Ο Π Ο Λ Υ Τ Ε Χ Ν Ε Ι Ο ΣΧ ΟΛΗ Α Ρ Χ ΙΤ Ε Κ Τ Ο Ν ΩΝ Μ Η Χ Α Ν Ι Κ ΩΝ Τ Ο Μ Ε Α Σ Ι Ι Ι Α Ρ Χ Ι Τ Ε Κ Τ Ο Ν Ι Κ Η Γ Λ Ω Σ Σ Α - Ε Π Ι Κ Ο Ι Ν Ω Ν Ι Α Κ Α Ι Σ Χ Ε Δ Ι Α Σ Μ Ο Σ 2011-2012 ΕΞΑΜΗΝΟ 4 ο Μάθημα: ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 4 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Διδακτική Ομάδα Σταύρος Σταυρίδης Επίκουρος Καθηγητής Ανθή Βερυκίου Μεταπτ. Σπουδάστρια Νίκη Σορβανή Υποψ. Διδάκτορας ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΙΑ Θέμα: Αρχιτεκτονικές παρεμβάσεις σε συγκρότημα κατοικιών του Οργανισμού Εργατικής Κατοικίας (Συγκρότημα Λεωφόρου Αμφιθέας). Ο Δ Ο Σ Π Α ΤΗ Σ Ι Ω Ν 4 2 - Α Θ ΗΝΑ 106 8 2 - Τ ΗΛ. 7723 388-77 23 5 67 - F AX 77 233 90

1. Περιεχόμενο του μαθήματος Σε τούτο το μάθημα θα προσπαθήσουμε να εξερευνήσουμε το θέμα κατοικία από μια συγκεκριμένη κοινωνικά κρίσιμη οπτική γωνία. Σήμερα που σημαντικό κομμάτι του πληθυσμού αδυνατεί να επιλύσει χωρίς στήριξη το πρόβλημα της στέγης ή αναγκάζεται να κατοικεί σε συνθήκες ολότελα ξένες προς τις ανάγκες του, είναι αναγκαίο ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός να αναζητήσει προτάσεις που ορίζουν την κατοικία ως κοινωνικό αγαθό και τα συγκροτήματα κατοικιών ως τόπους κοινής ζωής. Πρέπει σήμερα η κοινωνική κατοικία και οι επεμβάσεις σε υποβαθμισμένες περιοχές κατοικίας να αναδειχθούν σε ιδιαίτερη και κοινωνικά πολύτιμη περιοχή της αρχιτεκτονικής προβληματικής. Και πρέπει ξανά να τεθεί με σύγχρονους όρους το πρόβλημα της κατοίκησης του μεγάλου αριθμού των κατοίκων της σύγχρονης μεγαλούπολης που δεν έχουν τις δυνατότητες να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της κατοικίας τους παραγγέλνοντας σε κάποιον ειδικό ή αγοράζοντας έτοιμο το σπίτι των ονείρων τους. Η έμφαση δίνεται στην κατανόηση διαφορετικών τρόπων ζωής και στη χωρική αρχιτεκτονική τους έκφραση. Αντί για τον ένα και μοναδικό τύπο για τις προκαθορισμένες ανάγκες του λεγόμενου μέσου χρήστη ή της τυπικής οικογένειας, χρειάζεται να εξερευνηθούν πολλαπλές ομάδες πυρήνων κατοικίας που να απαντούν στις πολλαπλές και διαφορετικές ανάγκες των πολλαπλών και διαφορετικών υποκειμένων και ομάδων, ανάλογα με τις ιδιαιτερότητές τους - οικονομικές, κοινωνικές, πολιτισμικές, εθνικές, φυλετικές, ηλικιακές, φύλου και σεξουαλικότητας. 2. Η περιοχή μελέτης: Το συγκρότημα κατοικιών του ΟΕΚ στη Λεωφόρο Αμφιθέας

Πρόκειται για ένα συγκρότημα πολυκατοικιών που κατασκευάστηκε το 1958 από τον ΟΕΚ σε οικόπεδο επί της Λεωφόρου Αμφιθέας. Η λογική του σχεδιασμού του, απολύτως ενδεικτική για μια πληθώρα ανάλογων παραδειγμάτων της ίδιας εποχής, στηρίζεται στην τυποποίηση μιας μονάδας κατοικίας (εδώ εμβαδού 65μ 2 ) και την επανάληψή της στην οργάνωση της κτιριακής μονάδας. Η οργάνωση των κτιριακών μονάδων επηρεάζεται από την ιδιαίτερη μορφή του οικοπέδου ακολουθώντας πάντως τη λογική της ελεύθερης τοποθέτησης που παράγει σημαντικές αποστάσεις ανάμεσα στα κτίρια. Ο σχεδιασμός λοιπόν χαρακτηρίζεται από τις παραδοχές και το αρχιτεκτονικό λεξιλόγιο ενός μεταπολεμικού μοντερνισμού που επιχειρεί να επιλύσει το πιεστικό πρόβλημα της συλλογικής κατοικίας με κοινωνικά κριτήρια (εξασφάλιση στέγης για τα οικονομικά ασθενή στρώματα). Σήμερα το συγκρότημα περιβάλλεται από τμήμα του ιστού της πόλης που αναπτύσσεται με διαφορετικούς ρυθμούς (άξονας Λεωφόρου Αμφιθέας, γύρω περιοχή εμπορικής κατοικίας, ευρύτερη γειτονιά πολύ κοντά στη Συγγρού κλπ.). Το αρχιτεκτονικό πρόβλημα που αναδεικνύεται είναι: με ποιο τρόπο η σημερινή χρήση των κτιρίων μπορεί να συνδυαστεί με την αναβάθμιση του οικιστικού τους χαρακτήρα (διαφοροποίηση των τύπων κατοικίας, ανάπτυξη της σχέσης με τον έξω χώρο, βελτίωση των κοινόχρηστων χώρων), έτσι ώστε πράγματι να αποτελούν παράδειγμα ενός άλλου τρόπου ποιοτικής επίλυσης του στεγαστικού προβλήματος με κριτήρια κοινωνικά και όχι εμπορικά.

3. Επεξεργασία του θέματος - Μεθοδολογία 3.1 Ανάλυση / καταγραφή. Σε πρώτη φάση θα οργανωθεί η ανάλυση των χαρακτηριστικών του συγκροτήματος στην προοπτική της ανίχνευσης των δυνατοτήτων της παρέμβασης. Θα δουλέψουμε όλοι μαζί και επί τόπου και στα σχεδιαστήρια. Ειδικές διαλέξεις θα μας βοηθήσουν να εντοπίσουμε τον κρίσιμο ρόλο που αποκτούν στο σχεδιασμό της κοινωνικής κατοικίας η έννοια του ελάχιστου χώρου και η λογική της επαναληψιμότητας των μονάδων του χώρου. Στόχος είναι να κατανοήσουμε τα βασικά χαρακτηριστικά του χώρου του συγκροτήματος και τη λογική της οργάνωσής του τα βασικά χαρακτηριστικά του χώρου των διαμερισμάτων όπως έχει εξελιχθεί από τους ίδιους τους κατοίκους, καθώς και να επισημάνουμε τις διαφορετικές αρχές οργάνωσης που χαρακτηρίζουν διαφορετικούς τρόπους ζωής. Κάθε σπουδαστική ομάδα θα καταγράψει ένα κατοικημένο διαμέρισμα. Ζητείται κυρίως ποιοτική αποτύπωση με την χρήση εικόνων, σκίτσων, σκαριφημάτων κλπ δεδομένου ότι τα βασικά σχέδια θα δοθούν ως υπόβαθρα. 3.2 Πρόταση προγράμματος Σενάριο Ανάπλασης Το σενάριο παρέμβασης πρόγραμμα συγκροτείται από κάθε ομάδα μελέτης, με βάση την επεξεργασία των στοιχείων της επί τόπου έρευνας, αλλά κυρίως με βάση τη συνθετική αξιολόγηση που κάθε ομάδα επιχειρεί αξιοποιώντας αυτά τα στοιχεία. Η επέμβαση μπορεί να περιλαμβάνει ενοποιήσεις και υποδιαιρέσεις των υπαρχόντων διαμερισμάτων, καθώς και προσθήκες χώρων κατοίκησης. Οι συνέπειες των επεμβάσεων στις όψεις, την οργάνωση των όγκων των κτιρίων και τη σχέση των κτιρίων μεταξύ τους θα αποτελέσουν κρίσιμο πεδίο σχεδιαστικής έρευνας για την κάθε ομάδα Απαραίτητες προϋποθέσεις του σεναρίου: 1. Διατήρηση του κυρίαρχου οικιστικού χαρακτήρα του συγκροτήματος. 2. Διαφοροποίηση των τύπων κατοικίας 3. Αναβάθμιση της σχέσης των χώρων κατοικίας με τους κοινόχρηστους χώρους και τους υπαίθριους χώρους (εξώστες, αυλές κλπ)

3.3. Πρόταση ανάπλασης Σε αυτήν πρέπει να περιλαμβάνονται: 1. Μακέτα της περιοχής του συγκροτήματος που εντοπίζεται στο σκαρίφημα της εκφώνησης (περιλαμβάνει τα 3 σημερινά κτίρια και τον μεταξύ τους υπαίθριο χώρο) σε κλίμακα 1:200 2. Κατόψεις, όψεις και τομή 1 κτιριακής μονάδας ή τμήματός της (ανάλογα με τη λογική της λύσης) σε κλίμακα 1:100 3. Προτάσεις για τις νέες μονάδες κατοικίας σε κλίμακα 1:50 Στη διάρκεια του μαθήματος θα δοθούν σχέδια αποτύπωσης του συγκροτήματος και των κτιρίων καθώς και υλικό (κείμενα / εικόνες) που αφορά την ιστορία του σχεδιασμού των συγκροτημάτων κοινωνικής κατοικίας στην Ελλάδα (συγκροτήματα ΟΕΚ, Προσφυγικά κλπ). Εκπαιδευτικό υλικό στους δικτυακούς τόπους: http://courses.arch.ntua.gr/housing.html http://courses.arch.ntua.gr/109076.html Καλή δουλειά σε όλες και όλους