ΙΚΤΥΟ ΑΕΙΦΟΡΩΝ ΝΗΣΩΝ ΑΦΝΗ

ΙΚΤΥΟ ΑΕΙΦΟΡΩΝ ΝΗΣΩΝ ΑΦΝΗ ΣΧΟΙΝΟΥΣΑ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2006

Ερευνητικό έργο: Έρευνα για την αειφόρο ανάπτυξη στην Σχοινούσα Ερευνήτριες: Γιλαντζή Ιουλία Επικοινωνία: Τηλέφωνο: 6972506690 E-mail: juliagenv@yahoo.gr Σαράφη Μαρία Επικοινωνία: Τηλέφωνο: 6944364468 E-mail: maria.sarafi@gmail.com Εικόνα εξωφύλλου: Βραχονησίδα Οφιδούσα στη Σχοινούσα (Ελληνική Φωτογραφική Τράπεζα, 2006) Το τεύχος του ερευνητικού έργου είναι διαθέσιµο από τη διεύθυνση: www.itia.ntua.gr/dafni ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ: ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ Κίµων Χατζηµπίρος E-MAIL: kimon@itia.ntua.gr ΤΟΜΕΑΣ Υ ΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ Υ ΡΑΥΛΙΚΩΝ ΚΑΙ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΕΡΓΩΝ Ηρώων Πολυτεχνείου 9, Πολυτεχνειούπολη Ζωγράφου, 157 80 ΑΘΗΝΑ Τηλ: 210-772 -2896 D I P E ΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ Ε-MAIL: dipe@otenet.gr ΣΑΡΙΠΟΛΟΥ 11 ΑΘΗΝΑ Τηλ: 210-8848055-6 Fax: 210-8846278 Τηλ: 210-772 -2896 ίκτυο Αειφόρων Νήσων ΑΦΝΗ 2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Κατάλογος εικόνων 6 Κατάλογος πινάκων 7 Εξέλιξη του έργου 8 Περίληψη (Ελληνικά) 9 Περίληψη (Αγγλικά) 10 Εισαγωγή 11 1 Υπάρχουσα κατάσταση τάσεις 12 1.1 Γενικά στοιχεία για το νησί...12 1.1.1 Γενικά...12 1.1.2 Ιστορία...13 1.1.3 Γεωµορφολογία...15 1.1.4 Κλίµα...17 1.1.5 Βιοκλίµα...17 1.1.6 Βλάστηση...18 1.2 Γενικά οικονοµικά στοιχεία...18 1.2.1 ραστηριότητες...18 1.2.2 Παραγωγικοί Τοµείς...18 1.2.3 Πρωτογενής Τοµέας...19 1.2.4 ευτερογενής Τοµέας...19 1.2.5 Τριτογενής Τοµέας...20 1.3 Γενικά κοινωνικά στοιχεία...20 1.3.1 Οικιστική ανάπτυξη...21 1.3.2 Υποδοµές...23 1.3.3 Κοινωνικές υποδοµές...23 1.3.4 ηµογραφικά στοιχεία...23 1.3.5 Απασχόληση...24 2 Βασικές παράµετροι 25 2.1 Γεωγραφικά δεδοµένα / χρήσεις γης...25 2.1.1 ιαθεσιµότητα κατάλληλων χαρτών...25 2.1.2 Κατάσταση περιβάλλοντος...25 2.2 Ενέργεια...26 ίκτυο Αειφόρων Νήσων ΑΦΝΗ 3

2.3 Στερεά απόβλητα-απορρίµµατα...27 2.3.1 ιαχείριση στερεών αποβλήτων από ΟΤΑ...27 2.4 Νερά...27 2.4.1 Γενικά...27 2.4.2 ιαχείριση λυµάτων...28 2.5 Μεταφορές κινητικότητα...28 6.5.1 ηµόσια µεταφορικά µέσα σε χερσαίες µεταφορές...28 6.5.2 Κυκλοφοριακά προβλήµατα, ατυχήµατα, θόρυβος, στάθµευση...28 6.5.3 Θαλάσσιες µεταφορές, αεροπορικές µεταφορές, διεθνείς µεταφορές...28 2.6 Τουρισµός...29 2.6.1 Καταγραφή- παρακολούθηση τουριστικών υποδοµών...29 2.6.2 ιακίνηση τουριστών, χαρακτηριστικά τους, χωρική κατανοµή, χρονική κατανοµή...29 2.6.3 Εναλλακτικός τουρισµός...29 2.6.4 ιαχείριση τουριστικού προϊόντος...30 2.7 Πρωτογενής παραγωγή...31 2.7.1 Καταγραφή γεωργικών, αλιευτικών, κτηνοτροφικών, δασικών, µεταποιητικών εκµεταλλεύσεων και µονάδων...31 2.7.2 ιατήρηση παραδοσιακών καλλιεργειών και στοιχείων τοπικών ποικιλιών, αναβαθµών, φυτοφρακτών, πέτρινων κατασκευών κ.λπ....35 2.7.3 Καταγραφές/εκτιµήσεις: τοπίων ιδιαίτερης αξίας, γενικού τοπίου, µνηµείων, παραδοσιακών οικισµών, παλιών εγκαταλελειµµένων οικισµών, βιοτόπων NATURA και άλλων...36 2.8 Κοινωνία πολιτισµός...41 2.8.1 Κέντρα παροχής υπηρεσιών υγείας...41 2.8.2 Υποδοµές και υπηρεσίες παροχής βοήθειας σε ειδικές οµάδες πληθυσµού...41 2.8.3 οµές εξυπηρέτησης πολιτών και στήριξης απασχόλησης...41 2.8.4 ιαδικασίες ένταξης µεταναστών...41 2.8.5 Εκπαιδευτικές υποδοµές...41 2.8.6 Παραδοσιακές πολιτιστικές δραστηριότητες...42 3 Ανάδειξη συµβόλου 44 4 Απόψεις Φορέων για βασικές υποδοµές 45 4.1 Τοπική αυτοδιοίκηση και σχετικές υπηρεσίες...45 4.2 Επαγγελµατικοί σύλλογοι και σωµατεία...46 5 Βιβλιογραφία 49 6 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 51 ίκτυο Αειφόρων Νήσων ΑΦΝΗ 4

6.1 Ανάλυση σκοπιµότητας ορισµένων έργων...51 ίκτυο Αειφόρων Νήσων ΑΦΝΗ 5

Κατάλογος εικόνων Εικόνα 1.1: Ανάγλυφο του νησιού... 12 Εικόνα 1.2: Μερσίνι, το λιµάνι της Σχοινούσας... 13 Εικόνα 1.3: Αρχαιολογικά ευρήµατα στη Σχοινούσα... 14 Εικόνα 1.4: Από τις εκδηλώσεις του συλλόγου στο νησί... 15 Εικόνα 1.5: Όρµος στο νησί Σχοινούσα... 16 Εικόνα 1.6: Γυναίκες στη Σχοινούσα στις αρχές του 20ου αιώνα... 21 Εικόνα 1.7:Χάρτης της Σχοινούσας... 21 Εικόνα 1.8: Ο οικισµός της Παναγιάς... 22 Εικόνα 2.1: Άποψη ακτής στη Σχοινούσα... 25 Εικόνα 2.2: Τοπίο µε Βυζαντινό κτίσµα... 30 Εικόνα 2.3: Βιότοποι NATURA... 39 Εικόνα 2.4: Βιότοποι CORINE... 40 Εικόνα 2.5: Μαθητές του δηµοτικού σχολείου Σχοινούσας... 42 Εικόνα 2.6: Εκκλησία Παναγίας Ακαθής... 43 Εικόνα 3.1:Σύµβολο ΑΦΝΗ για το νησί της Σχοινούσας... 44 ίκτυο Αειφόρων Νήσων ΑΦΝΗ 6

Κατάλογος πινάκων Πίνακας 1.1: Μόνιµος Πληθυσµός Απογραφή 2001... 24 Πίνακας 1.2: Πληθυσµιακή µεταβολή 1971-1991... 24 Πίνακας 2.1: Αροτραίες Καλλιέργειες το 2005... 31 Πίνακας 2.2: Γη λαχανόκηπων Φυτώρια Σπόρεια Εµπορικοί Ανθόκηποι (Κηπευτική γη) το 2005... 31 Πίνακας 2.3: Αροτραίες Καλλιέργειες το 2005... 32 Πίνακας 2.4: ενδρώδεις Καλλιέργειες το 2005... 32 Πίνακας 2.5: Άµπελοι Σταφιδάµπελοι το 2005... 32 Πίνακας 2.6: Σύνολα εκτάσεων... 33 Πίνακας 2.7: Γεωργικά µηχανήµατα το 2005... 33 Πίνακας 2.8: Αριθµός ζώων κάθε ηλικίας το 2005... 34 Πίνακας 2.9: Παραγωγή κτηνοτροφικών προϊόντων το 2005... 34 Πίνακας 2.10: Αριθµός ζώων που σφάγηκαν και παραγωγή κρέατος από αυτά το 2005... 35 Πίνακας 2.11: Παραγωγή άλλων κτηνοτροφικών προϊόντων... 35 ίκτυο Αειφόρων Νήσων ΑΦΝΗ 7

Εξέλιξη του έργου Στην παρούσα φάση έχει ολοκληρωθεί η καταγραφή και µια πρώτη ανάλυση και αποτίµηση της υφιστάµενης κατάστασης και των προοπτικών της Σχοινούσας, κατόπιν επιτόπιας έρευνας που πραγµατοποιήθηκε στη διάρκεια του καλοκαιριού. Έχουν καταγραφεί οι δράσεις που προτείνει η Κοινότητα της Σχσοινούσας στα πλαίσια της συµµετοχής της στο δίκτυο ΑΦΝΗ καθώς και ο χρόνος ολοκλήρωσής τους. Να σηµειωθεί ότι οι δράσεις επιλέχθηκαν και µε βάση το κριτήριο της δυνατότητας ολοκλήρωσής τους µέσα σε ένα συγκεκριµένο χρονοδιάγραµµα. Αναµένεται η τελική κατάστρωση του χρονοδιαγράµµατος και του ορισµού του τρόπου παρακολούθησης της εξέλιξης ανά δράση. Πιο συγκεκριµένα στις 25 28 Αυγούστου πραγµατοποιήθηκε επίσκεψη στο νησί της Ηρακλειάς στα πλαίσια του προγράµµατος ΑΦΝΗ. Η συλλογή των στοιχείων για την καταγραφή της υφιστάµενης κατάστασης έγινε µε τη βοήθεια του Προέδρου της Κοινότητας κ. Σκαρλάτου και της γραµµατέως της Κοινότητας κ. Βεγγελιώς Κοβέου. Πολύ σηµαντική επίσης κρίνεται η συµβολή των συζητήσεων που διεξήχθησαν µαζί τους για την αποτίµηση της υφιστάµενης κατάστασης και την καταγραφή των προβληµάτων, των δυνατοτήτων και των µελλοντικών δράσεων του νησιού. Η επαφή επιπλέον µε ντόπιους κατοίκους και η ανταλλαγή απόψεων, συνετέλεσε σηµαντικά στο να µπορέσουµε να διαµορφώσουµε µια πιο αποκρυσταλλωµένη άποψη για τον τρόπο ζωής τους, την καθηµερινότητά τους, τις ανάγκες και τα προβλήµατα που αντιµετωπίζουν καθώς και για το µέλλον που επιθυµούν να έχει το νησί τους. Για την ολοκλήρωση της σύνταξης της έκθεσης ακολούθησε επεξεργασία των δεδοµένων που συλλέχθηκαν, σε συνδυασµό και µε πηγές από το διαδίκτυο. ίκτυο Αειφόρων Νήσων ΑΦΝΗ 8

Περίληψη (Ελληνικά) Η έκθεση αυτή είναι µια προσπάθεια καταγραφής της υφιστάµενης κατάστασης του νησιού της Σχοινούσας, λαµβάνοντας υπόψη όλες τις βασικές παραµέτρους της φυσικής και κοινωνικοοικονοµικής πραγµατικότητας της περιοχής, τις ιδιαιτερότητες, τα προβλήµατα αλλά και τις δυνατότητες του νησιού. Στην έκθεση αυτή παρουσιάζονται και οι απόψεις τόσο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης όσο και των κατοίκων του νησιού προκειµένου να είναι πιο πλήρης η απόδοση και αποτίµηση της πραγµατικότητας. Στόχος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και των ντόπιων της Σχοινούσας είναι να δοθεί περαιτέρω οικονοµική ώθηση στο νησί µε την ενίσχυση της τουριστικής ανάπτυξης κυρίως, µε απώτερο στόχο την πληθυσµιακή τόνωση του νησιού, θέτοντας ωστόσο ως βασικό όρο αυτής της προσπάθειας, τη διατήρηση του ιδιαίτερου χαρακτήρα του νησιού και τη διαφύλαξη του φυσικού περιβάλλοντος. Όλα τα παραπάνω, συνδυασµένα µε την επιστηµονική κατάρτιση και την προσωπική κρίση των ερευνητών, χρησιµοποιήθηκαν για την αξιολόγηση των δεδοµένων µε στόχο τον εντοπισµό των βασικών προβληµάτων του νησιού που επιδέχονται επίλυση αλλά και των δυνατοτήτων που προσφέρονται για δράσεις παρέµβασης και ανάδειξης. ίκτυο Αειφόρων Νήσων ΑΦΝΗ 9

Περίληψη (Αγγλικά) This essay is an attempt to record the existing situation on Schinousa island, by taking into account all the basic parameters of the area s natural, social and economical reality, the physiognomy, problems but also potentials of the island. In this essay the opinion of the local authority and the local residents are also presented, in order to achieve a more complete description and evaluation of the reality. The intention of the local authority and local residents is to be given attention to the economical development of the island, mainly by moderate touristic development, trying to increase the local population, without forgetting to take care of the physiognomy of the island and the protection of the environment. All the above mentioned, combined with the researchers expertise and personal judgment, have been used for the evaluation of the data and for tracking down the fundamental problems, which can be resolved, but also the opportunities given for taking action. ίκτυο Αειφόρων Νήσων ΑΦΝΗ 10

Εισαγωγή Η Σχοινούσα είναι ένα µικρό νησί του Αιγαίου που ακόµη έχει διαφυλάξει καλά τους «θησαυρούς» του. Τις τελευταίες δεκαετίες µπορεί και φιλοξενεί επισκέπτες από όλα τα µέρη της Ελλάδος και του εξωτερικού και παρόλα αυτά έχει διατηρήσει τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του και τη σπάνια άγρια οµορφιά που µπορεί να προσφέρει ένα τέτοιο µέρος. Η τουριστική ανάπτυξη του νησιού γίνεται µε αργούς ρυθµούς, σε αντίθεση µε πολλά κυκλαδίτικα νησιά, αφήνοντας έτσι στους ανθρώπους του το περιθώριο για έγκαιρο και εύστοχο σχεδιασµό των επόµενων αναπτυξιακών βηµάτων, λαµβάνοντας υπόψη και τις µακροπρόθεσµες συνέπειες και όχι το εύκολο και άµεσο κέρδος. Οι άνθρωποι που παλιότερα εγκατέλειψαν το νησί αναζητώντας µια καλύτερη τύχη αλλού, τώρα επιστρέφουν έτοιµοι πλέον να προσφέρουν σ αυτό τον τόπο, ξέροντας πια ότι αυτό το µέρος είναι ανεκτίµητης αξίας και µοναδικής οµορφιάς. Έτσι παρατηρείται τόνωση του τοπικού πληθυσµού και ανανέωσή του. Αυτό που εντυπωσιάζει τον επισκέπτη είναι ότι η Σχοινούσα είναι ένα µικρό νησί µε λιγοστούς κατοίκους που πραγµατικά αγαπούν τον τόπο τους και οι ίδιοι έχουν όρεξη για ποιοτική ζωή. ίκτυο Αειφόρων Νήσων ΑΦΝΗ 11

1 Υπάρχουσα κατάσταση τάσεις 1.1 Γενικά στοιχεία για το νησί 1.1.1 Γενικά Η Σχοινούσα ανήκει στο σύµπλεγµα των µικρών Κυκλάδων, βρίσκεται νότια της Νάξου και µεταξύ Ηρακλειάς και Κ. Κουφονησίου. ιοικητικά υπάγεται στη Νοµαρχιακή Αυτοδιοίκηση Κυκλάδων, µε έδρα τη Σύρο και στο Επαρχείο της Νάξου, ενώ ανήκει στις περιοχές στις οποίες δεν επήλθε µεταβολή µε το πρόγραµµα Καποδίστριας (Κοινότητα Σχοινούσας, 2006). Το νησί έχει συνολική έκταση 8,14 km2 και το συνολικό µήκος των ακτών του εκτιµάται στα 25,45 km. Έχει κλίµα γλυκό και δροσερό χωρίς απότοµες µεταβολές, πολλές φορές αισθάνεσαι ότι η εποχή παραµένει καλοκαιρινή όλο το χρόνο. Εικόνα 1.1: Ανάγλυφο του νησιού (Τουριστικός Οδηγός Σχοινούσας Κυκλάδων, 2006) Το λιµάνι του νησιού είναι το Μερσίνι το οποίο φηµίζεται σαν ένα από τα καλύτερα καταφύγια µικρών σκαφών σε όλο το Αιγαίο, απέχει από τη χώρα 1200 µ. ίκτυο Αειφόρων Νήσων ΑΦΝΗ 12

Εικόνα 1.2: Μερσίνι, το λιµάνι της Σχοινούσας (Ελληνική Φωτογραφική Τράπεζα, 2006) Οι κάτοικοι ασχολούνται µε τη γεωργία, την κτηνοτροφία, την αλιεία και τον τουρισµό. Υπάρχουν δύο εκκλησίες στο νησί, η εκκλησία της Παναγίας όπου πήρε το όνοµά της η Χώρα και εορτάζει στις 15 Αυγούστου. Γίνεται πανηγύρι που διοργανώνεται από τους ντόπιους µε φαγητό, κρασί και βιολιά και πολλές φορές κρατάει µέρες. Η άλλη εκκλησία είναι η Ευαγγελίστρια στον οικισµό Μεσσαριά, ο οποίος απέχει περίπου 3 km. και εορτάζει στις 25 Μαρτίου. Επειδή παλαιότερα το νησί δεχόταν επιδροµές πειρατών, οι κάτοικοι έκτισαν το χωριό σε ύψωµα, ώστε να έχουν µεγάλη ορατότητα προς τη θάλασσα και να είναι δύσκολο για τους επιδροµείς να τους αιφνιδιάσουν. Οι τελευταίοι κάτοικοι της Σχοινούσας κατάγονται από την Αµοργό και εγκαταστάθηκαν στο νησί περίπου το 1840. Παλαιότερες ονοµασίες του νησιού ήταν Εχινούσα, Πανιδιά και στα Νότια της Σχοινούσας βρίσκονται τα νησάκια Αργιλός και Οφιδούσα. Οι φυσικές οµορφιές της Σχοινούσας την κάνουν να διαφέρει από όλες τις Μικρές Κυκλάδες. 1.1.2 Ιστορία Το νησί κατοικείται από τα αρχαία χρόνια. Σύµφωνα µε την παράδοση το όνοµά του το χρωστά στο θαµνώδες φυτό σχίνος που ευδοκιµεί σε όλο το νησί. Υπάρχει όµως και µια άλλη εκδοχή σύµφωνα µε την οποία το νησί πήρε το όνοµά του από τον Ενετό άρχοντα Σχινόζα, που την περίοδο της Φραγκοκρατίας των Κυκλάδων διατηρούσε πύργο στο νησί. Πρωτοκυκλαδική περίοδος Τα αρχαιολογικά ευρήµατα στον χερσαίο και θαλάσσιο χώρο του νησιού, όπως αγαλµατίδια, µαρµάρινες κολώνες, κεραµικά, βυζαντινοί ναοί µαρτυρούν την ύπαρξη πολιτιστικών και άλλων ανθρωπίνων δραστηριοτήτων στο νησί από αρχαιοτάτων χρόνων. Ελάχιστα γραπτά µνηµεία σώζονται και αυτά προέρχονται από αναφορές διοικητικών ίκτυο Αειφόρων Νήσων ΑΦΝΗ 13

και εκκλησιαστικών παραγόντων κυρίως της Νάξου και του Μοναστηριού της Παναγίας της Χοζοβιώτισσας της Αµοργού. Λαϊκές ιστορίες και τοπωνύµια βοηθούν τον ερευνητή στην καταγραφή της ιστορίας του νησιού. Με βάση λοιπόν τις ανωτέρω πηγές, φαίνεται ότι η Σχοινούσα είχε συµµετοχή στην δηµιουργία του πρωτοκυκλαδίτικου Ελληνικού Πολιτισµού µε κέντρο την γειτονική νήσο Κέρο. Εικόνα 1.3: Αρχαιολογικά ευρήµατα στη Σχοινούσα Βυζαντινή περίοδος Κατά τους Βυζαντινούς χρόνους παρουσίασε πλούσια εµπορική δραστηριότητα όπως µαρτυρούν τα άφθονα κεραµικά ευρήµατα και το πλήθος των κατεστραµµένων Βυζαντινών Ναών.Το νησί αναφερόταν από τον Πλίνιο και κατοικούνταν κατά τη Βενετοκρατία, όπως προκύπτει από τα µεσαιωνικά λείψανα στη Β πλευρά. Οι πειρατές το χρησιµοποιούσαν σαν ορµητήριο και καταφύγιο, γεγονός που συνετέλεσε στην ερήµωσή του. Τουρκοκρατία Σε διάφορες χρονικές περιόδους το νησί εγκαταλείφθηκε από τους κατοίκους του, λόγω των συχνών πειρατικών επιδροµών. Στην τουρκοκρατία το νησί ερηµώθηκε και ιδιοκτησιακά περιήλθε στη Μονή Χοζοβιώτισσας Αµοργού. Με την απελευθέρωση (µέσα του δέκατου ενάτου αιώνα) οι καλόγεροι της µονής εγκατέστησαν στο νησί µερικές οικογένειες από την Αµοργό και το νησί άρχισε πάλι να κατοικείται. Οι νεοφερµένοι στο νησί αρχίζουν την δραστηριότητά τους καλλιεργόντας τη γή, εκτρέφουν ζώα, ψαρεύουν και οικοδοµούν. Νεότερα χρόνια Προοδευτικά οργανώνονται σαν αυτοδιοικούµενη κοινωνία. Παρά τις αντίξοες συνθήκες αναπτύσσουν εµπορικές σχέσεις µε τα γύρω νησιά, ιδρύουν σχολείο για τα παιδιά τους και ναούς για τις θρησκευτικές τους ανάγκες. Η αποµόνωση, οι οικονοµικές κοινωνικές και εκπαιδευτικές ανάγκες, αναγκάζουν µεγάλο µέρος του πληθυσµού να ακολουθήσει τον δρόµο της ξενιτιάς. Η νοσταλγία όµως των ξενιτεµένων για τις οµορφιές του νησιού και για τις πολιτιστικές τους παραδόσεις, τους ώθησαν στην ίκτυο Αειφόρων Νήσων ΑΦΝΗ 14

δηµιουργία πατριωτικού Συλλόγου το έτος 1938. Εικόνα 1.4: Από τις εκδηλώσεις του συλλόγου στο νησί Εκτός από τα νεότερα µνηµεία του νησιού, τους ανεµόµυλους και ένα ελαιοτριβείο, εξέχουσα θέση στη θρησκευτική παράδοση των κατοίκων έχει η µεταβυζαντινή εικόνα της Παναγίας της Ακαθής, µε προέλευση τη Σαντορίνη. Η εικόνα αυτή έδωσε το όνοµά της στην εκκλησία του χωριού Παναγιά. Η εικόνα οφείλει την ονοµασία της στη σπάνια παράσταση της Παναγίας από τον Ακάθιστο ύµνο. Η εκκλησία είναι αφιερωµένη στα Εισόδια της Θεοτόκου και στον Ακάθιστο Ύµνο και για αυτήν έρχονται προσκυνητές κι από τα γύρω νησιά. 1.1.3 Γεωµορφολογία Η Σχοινούσα βρίσκεται στο κέντρο περίπου του συµπλέγµατος των Μικρών Ανατολικών Κυκλάδων. Τη συναντάµε νότια της Νάξου και βορειανατολικά της Ηράκλειας. Είναι ένα µικρό νησί, µε έκταση 8,14 km 2 µε δύο οικισµούς αυτόν της Σχοινούσας (Παναγιάς) και της Μεσσαριάς.. Η Σχοινούσα ανήκει στην επαρχία της Νάξου. Το λιµάνι του νησιού, το Μερσίνι, θεωρείται ένα από τα καλύτερα καταφύγια µικρών σκαφών σε όλο το Αιγαίο. Η Σχοινούσα έχει δύο οικισµούς. Τη Χώρα και τη Μεσσαριά. Μορφολογία Η Σχοινούσα στο σύνολό της δεν παρουσιάζει έντονες κλίσεις εδάφους και µπορεί να θεωρηθεί ως ένα µάλλον οµαλό νησί. Για τον λόγο αυτό εµφανίζει και τις περισσότερες καλλιεργήσιµες εκτάσεις από τα υπόλοιπα νησιά της Επαρχίας Νάξου. Το περίγραµµα του νησιού είναι έντονα ακανόνιστο µε πλήθος από όρµους, αµµώδεις και βραχώδεις. ίκτυο Αειφόρων Νήσων ΑΦΝΗ 15

Εικόνα 1.5: Όρµος στο νησί Σχοινούσα (Ελληνική Φωτογραφική Τράπεζα, 2006) Η Σχοινούσα ανήκει γεωτεκτονικά στην Αττικοκυκλαδίτικη µάζα και παρουσιάζει µια µορφή αντικλινική µε διεύθυνση Β-Ν. Οι γεωλογικοί σχηµατισµοί που συναντώνται στο νησί είναι υποκείµενοι σχιστόλιθοι και υπερκείµενοι ασβεστόλιθοι. Οι σχιστόλιθοι είναι κυρίως µαρµαρυγιακοί και περικλείουν µικρού πάχους και µήκους ενστρώσεις κρυσταλλικών ασβεστολίθων. Στα ακάλυπτα µέρη του σχηµατισµού, λόγω διάβρωσης, έχει σχηµατισθεί ελλουβιακός µανδύας του οποίου το πάχος ποικίλει κατά θέσεις. Αυτός ο σχηµατισµός θεωρείται στεγανός και υδροφορία παρουσιάζει µόνο στα υδροπερατά µέρη αυτού που είναι οι ασβεστολιθικοί φακοί και ο µανδύας αποσάρθρωσης. Οι ασβεστόλιθοι είναι πλακώδεις έως άστρωτοι, διαρρηγµένοι και πολύ καρστικοποιηµένοι. Βρίσκονται πάνω στους σχιστόλιθους και µε µικρές ως µεγάλες κλίσεις που καταλήγουν στη θάλασσα. Αν και ο σχηµατισµός αυτός είναι υδροφόρος, στην περίπτωση της Σχοινούσας, οι υδροφόροι είναι επηρεασµένοι ποιοτικά από τη θάλασσα. Αυτό οφείλεται στην µικρή επιφανειακή εξάπλωση του σχηµατισµού, στη µεγάλη σχετικά κλίση της επαφής ασβεστολίθων σχιστολίθων που ευνοεί την ταχεία αποστράγγιση και τέλος στην ελεύθερη διακίνηση των καρστικών νερών προς τη θάλασσα, λόγω ανυπαρξίας στεγανού φράγµατος. Ένας τελευταίος σχηµατισµός που συναντάται λιγότερο είναι οι αλλουβιακές αποθέσεις, οι οποίες περιλαµβάνουν τις αποθέσεις στις µικροκοιλάδες που συνήθως είναι µικρού πάχους και εξάπλωσης. Τα κύρια συστατικά τους είναι υλικά διάβρωσης των σχιστολίθων, αλλά και των ασβεστολίθων, µε συνέπεια η υδροπερατότητά τους να ποικίλει από χαµηλή ως µέτρια. Η πιο αξιόλογη εµφάνιση του σχηµατισµού είναι εκείνη της περιοχής Λιβάδι, όπου στις αποθέσεις διαµορφώνεται ένας ασθενής και υφάλµυρος υδροφόρος ορίζοντας. Υδρογεωλογία Η υδρογεωλογική συµπεριφορά είναι συνάρτηση της λιθολογικής σύστασης και ίκτυο Αειφόρων Νήσων ΑΦΝΗ 16

γεωτεκτονικών συνθηκών. Στη Σχοινούσα έχουν πραγµατοποιηθεί γεωτρήσεις από το ΙΓΜΕ το 1984, οι οποίες ανάµεσα σε πέντε εξεταζόµενες θέσεις, ανέδειξαν µόνο µία δυνατότητα ύδρευσης. Πρόκειται για τη γεώτρηση που εκτελέστηκε 200 m δυτικά της Κοινότητας στην περιοχή Μυρσίνη και σε υψόµετρο 40,6 m. Στην περίπτωση αυτή υπάρχει ασβεστολιθική διάστρωση που περιβάλλεται από µαρµαρυγιακούς σχιστολίθους και διαπιστώθηκε ότι µέσα στο σχηµατισµό αυτό διαµορφώνεται αξιόλογος καρστικός υδροφόρος, σε υψόµετρο γύρω στα 16 m και µε ικανοποιητική ποιότητα νερού. Ο σχηµατισµός είναι εγκλωβισµένος από τους σχιστόλιθους και έχει µικρή επαφή µε τη θάλασσα. Όλες οι υπόλοιπες γεωτρήσεις έχουν έντονο πρόβληµα υφαλµύρωσης. Σήµερα, στο νησί δεν χρησιµοποιείται καµιά γεώτρηση για πόσιµο νερό, γιατί όλες έχουν έντονο πρόβληµα υφαλµύρωσης. 1.1.4 Κλίµα Το κλίµα της Σχοινούσας είναι θαλάσσιο Μεσογειακό και χαρακτηρίζεται από το χαµηλό θερµοµετρικό εύρος, τον ήπιο χειµώνα και το παρατεταµένο θερµό και ξηρό καλοκαίρι. Το µέσο ετήσιο θερµοµετρικό εύρος κυµαίνεται µεταξύ 14 ο C και 15 ο C, µε θερµότερους µήνες τον Ιούλιο και τον Αύγουστο και ψυχρότερους, τον Ιανουάριο και το Φεβρουάριο. Το ετήσιο ύψος βροχόπτωσης είναι περιορισµένο (µέσο ετήσιο ύψος βροχής για τον Μ.Σ. Νάξου 411,2 mm, την περίοδο1971-1980), µε τον κύριο όγκο των βροχοπτώσεων να εντοπίζεται τους µήνες εκέµβριο και Ιανουάριο, που είναι και οι πλέον νεφοσκεπείς µήνες, ενώ τους µήνες Ιούλιο και Αύγουστο οι βροχοπτώσεις είναι µηδαµινές. Οι Κυκλάδες γενικότερα, χαρακτηρίζονται από τον µεγαλύτερο αριθµό αίθριων ηµερών κατά τη διάρκεια του έτους. Τα φαινόµενα παγετού και χαλαζοπτώσεων είναι πολύ σπάνια. Συνοπτικά, διακρίνεται µια ξηρή περίοδος από Απρίλιο έως Οκτώβριο και µια υγρή περίοδος, από Νοέµβριο έως Μάρτιο. Σηµαντικό χαρακτηριστικό όλου του Αιγαίου είναι ότι πρόκειται για την πιο ανεµόπληκτη περιοχή της Ελλάδας, τόσο ως προς τη συχνότητα, όσο και ως προς την ένταση των ανέµων. Οι επικρατέστεροι άνεµοι είναι κυρίως βόρειας διεύθυνσης. ιακρίνονται δύο τύποι ανέµων: οι ετήσιοι, ισχυροί ή σφοδροί άνεµοι, από Μάιο Ιούνιο έως Σεπτέµβριο Οκτώβριο και οι λευκές θύελλες, τοπικοί, ξαφνικοί, µικρής διάρκειας άνεµοι που φτάνουν τη δύναµη ισχυρής θύελλας. Ο συνδυασµός των εδαφικών και κλιµατολογικών παραγόντων έχει ως αποτέλεσµα πολύ υψηλές τιµές, κυρίως το καλοκαίρι. Ειδικότερα, το µέσο ετήσιο ύψος βροχής και η παρατεταµένη καλοκαιρινή ανοµβρία, σε συνδυασµό µε τους ισχυρούς ανέµους, δηµιουργούν ένα ξηροθερµικό κλιµατικό περιβάλλον, δυσµενές αυτοφυή βλάστηση όσο και για τις καλλιέργειες. Η έλλειψη δε του αρδευτικού νερού συντελεί αποφασιστικά στη µείωση των αποδόσεων των καλλιεργειών. 1.1.5 Βιοκλίµα Το βιοκλίµα αφορά τη σχέση των έµβιων οργανισµών και ιδιαίτερα της σχέσης των καλλιεργειών και της βλάστησης µε τους κλιµατικούς παράγοντες, µια και οι φυτικές διαπλάσεις είναι άµεσα συνδεδεµένες µε τις καιρικές συνθήκες της περιοχής. Σύµφωνα µε αυτή την ταξινόµηση, το κλίµα της Σχοινούσας µπορεί να χαρακτηριστεί ηµίξηρο (semi-aride) µε θερµό χειµώνα (8-12 οc), µε θερµοµεσογειακές διαπλάσεις Αν. ίκτυο Αειφόρων Νήσων ΑΦΝΗ 17

Μεσογείου. 1.1.6 Βλάστηση Τα αυτοφυή φυτά του νησιού ανήκουν σε δύο χαρακτηριστικούς τύπους βλάστησης του Μεσογειακού, γενικά, χώρου, της µακκίας και της φρυγανικής. Η µακκία ευδοκιµεί κυρίως σε πυριτικά εδάφη, σχηµατίζει πυκνή θαµνώδη ανάπτυξη από ψηλούς θάµνους µε άκαµπτα, πυκνά, πολυδιακλαδισµένα φύλλα και µικρά, σκουρόπράσινα, δερµατώδη φύλλα. Χαρακτηριστικά παραδείγµατα της υψηλής µακκίας είναι η κουτσουπιά, η κουµαριά, η ελιά και η µυρτιά, ενώ της χαµηλής µακκίας είδη δενδρολίβανου, ρεικιών, λευκάγκαθας και φασκόµηλου. Η φρυγανώδης βλάστηση ευδοκιµεί σε ασβεστούχα εδάφη, συνίσταται από χαµηλούς, διασκορπισµένους θάµνους µε µικρά, δερµατώδη φύλλα και σπάνια ξεπερνούν το µισό µέτρο. Στη βλάστηση αυτή ανήκουν το πουρνάρι, ο σχίνος, το θυµάρι, η λεβάντα, βολβώδη και κονδυλώδη φυτά όπως η τουλίπα, ο κρόκος, η ίριδα, ο υάκινθος και διάφορα ορχεοειδή. Σύµφωνα µε τη ασική Υπηρεσία, µεγάλο τµήµα του νησιού και µάλιστα το πλέον άγονο χαρακτηρίζεται ως «δάσος», γεγονός που προκαλεί τη διαφωνία των κατοίκων και ιδίως παλιότερα όταν η θαµνοειδής βλάστηση αποτελούσε την πηγή καυσόξυλων για θέρµανση. 1.2 Γενικά οικονοµικά στοιχεία 1.2.1 ραστηριότητες Οι περισσότεροι από τους κατοίκους της Σχοινούσας ασχολούνται κυρίως µε την κτηνοτροφία, τη γεωργία και τον τουρισµό. Κάποια άτοµα δραστηριοποιούνται στους τοµείς του εµπορίου και της παροχής υπηρεσιών. Παράλληλα, αρκετοί κάτοικοι της Σχοινούσας ασχολούνται και σε τουριστικές επιχειρήσεις. Ωστόσο, η τουριστική ανάπτυξη του νησιού δεν είναι έντονη. Πολλοί κάτοικοι ασχολούνται και µε άλλες δραστηριότητες εκτός από το κύριο επάγγελµά τους, κυρίως κατά τους θερινούς µήνες. Τα τελευταία χρόνια το νησί επισκέπτονται ολοένα και περισσότεροι ταξιδιώτες που αναζητούν ήσυχα µέρη µε παρθένες οµορφιές για να περάσουν τις διακοπές τους. Οι τουριστικές υποδοµές της Σχοινούσας ικανοποιούν τις ανάγκες των επισκεπτών του νησιού. Το νησί διαθέτει 15 υπέροχες παραλίες, µε ατέλειωτες αµµουδιές. 1.2.2 Παραγωγικοί Τοµείς Ο βασικός τοµέας στον οποίο στηρίζεται η οικονοµία του νησιού είναι ο πρωτογενής (γεωργία, κτηνοτροφία) και ο δευτερογενής (κατασκευές), ενώ κατά τους θερινούς µήνες αναπτύσσονται τουριστικές δραστηριότητες, κύρια από ντόπιους οι οποίοι κατοικούν στην Αθήνα. Για τους λοιπούς κλάδους (υπάλληλοι γραφείου, εµπόριο, µεταφορές) η απασχόληση είναι εξαιρετικά µικρή. Όσον αφορά στην αλιεία παρατηρείται πολύ µικρός βαθµός απασχόλησης. ίκτυο Αειφόρων Νήσων ΑΦΝΗ 18

1.2.3 Πρωτογενής Τοµέας Γεωργία Στη Σχοινούσα η γεωργία περιορίζεται κυρίως στην καλλιέργεια για παραγωγή τροφής για τα ζώα και την παραγωγή κάποιων αγροτικών προϊόντων για την κάλυψη των τοπικών αναγκών. Τέτοια είναι κάποια όσπρια, όπως η φάβα και τα φασόλια, ενώ από τα αµπέλια του νησιού παράγεται κρασί και από τους λίγους ελαιώνες περιορισµένη ποσότητα ελαιολάδου. Η επιφάνεια της Σχοινούσας είναι ως επί το πλείστον καλλιεργήσιµη. Η βασικότερη καλλιέργεια είναι το κριθάρι (1432 στρ.) ενώ καλλιεργούνται επίσης αµπέλια, ελιές και πρώιµα κηπευτικά. Το µεγαλύτερο τµήµα του νησιού καταλαµβάνεται από καλλιέργειες, οι οποίες αναπτύσσονται σε πεζούλες (αναβαθµίδες). Καλλιεργήσιµες εκτάσεις υπάρχουν στα βόρεια και νοτιοανατολικά του νησιού. Ειδικότερα, µεταξύ λιµνιώνα και Σιφναίϊκων, υπάρχουν λίγες εκτάσεις, περισσότερες στην περιοχή Τσιγκουρίου, Λιβαδιού, Αλµυρού, ενώ πολλές εκτάσεις βρίσκονται στις περιοχές Φουντάνας και Μεσσαριάς. Στη Σχοινούσα εφαρµόζεται το µεικτό γεωργοκτηνοτροφικό σύστηµα εκµετάλλευσης που προσαρµόζεται καλύτερα προς τους υφιστάµενους πόρους του νησιού. Κτηνοτροφία Η κτηνοτροφία καταλαµβάνει µεγάλο µερίδιο των δραστηριοτήτων στο νησί µε την εκτροφή σχετικά µεγάλου αριθµού αιγοπροβάτων και βοοειδών. Οι κτηνοτρόφοι διοχετεύουν το κρέας των ζώων τόσο στην τοπική αγορά όσο και σε µεγαλύτερες αγορές (Αθήνα και άλλες πόλεις). Το γάλα καταναλώνεται όπως έχει ή χρησιµοποιείται για την παραγωγή τυροκοµικών κυρίως προϊόντων. (Σκαρλάτος, 2006) Βοσκότοποι εν υπάρχουν περιοχές που να χρησιµοποιούνται αποκλειστικά και οργανωµένα για βοσκή. Παρόλα αυτά οι εκτάσεις δυτικά του οικισµού Σχοινούσα και µεταξύ Μυρσίνης και Λιµνιώνα, χρησιµοποιούνται αποκλειστικά από τους ντόπιους για τη βοσκή των ζώων τους. Τέλος, υπάρχουν διάσπαρτα στο νησί, ιδιόκτητες περιοχές για βοσκή. Αλιεία Οι κάτοικοι του νησιού δεν ασχολούνται µε την αλιεία. Μόνο δύο επαγγελµατίες ψαράδες είναι κάτοχοι µεγάλων καϊκιών. 1.2.4 ευτερογενής Τοµέας Οικοδοµικές εργασίες Οι οικοδοµικές εργασίες αποτελούν µια δραστηριότητα που απασχολεί σηµαντικό ίκτυο Αειφόρων Νήσων ΑΦΝΗ 19

αριθµό κατοίκων στη Σχοινούσα. Εκτιµάται ότι στο νησί κατοικούν από10 έως 50 αλλοδαποί κάποιοι από τους οποίους είναι Αιγύπτιοι τεχνίτες, οι οποίοι απασχολούνται στις οικοδοµικές δραστηριότητες του νησιού. Αναφέρεται επίσης ότι υπάρχουν δύο τεχνίτες στο νησί, οι οποίοι χτίζουν µε τον παλιό παραδοσιακό τρόπο. (Σκαρλάτος, 2006) Βιοµηχανία-Βιοτεχνία εν υπάρχει µεταποιητική δραστηριότητα στη Σχοινούσα. Εξόρυξη-Λατοµεία εν υπάρχουν συγκεκριµένες περιοχές για εξόρυξη. Συνήθως οι κάτοικοι σκάβουν στα χωράφια τους και την πέτρα που βγάζουν τη χρησιµοποιούν αποκλειστικά για τις δικές τους ανάγκες. 1.2.5 Τριτογενής Τοµέας Τουρισµός Η τουριστική ανάπτυξη στη Σχοινούσα δεν είναι έντονη, έχει ελεγχόµενους ρυθµούς και δεν επισκιάζει το χαρακτήρα του νησιού. Η τουριστική δραστηριότητα ανήκει κυρίως σε αυτούς που έχουν καταγωγή από τη Σχοινούσα. Η παροχή υπηρεσιών στον τοµέα του τουρισµού για τη Σχοινούσα, πολλές φορές περιορίζεται στη διατροφή και εµπορία προϊόντων, µιας και το νησί δέχεται µεγάλο αριθµό τουριστών µε σκάφη αναψυχής, λόγω των πολλών απάνεµων αγκυροβολίων που διαθέτει ως νησί. Καταλύµατα Στο νησί υπάρχουν περίπου 550 κλίνες παραδοσιακής αρχιτεκτονικής σε καταλύµατα τουριστικών εγκαταστάσεων µικρής κλίµακας (ξενοδοχεία ή ενοικιαζόµενα δωµάτια). Εστίαση ιασκέδαση Στο νησί υπάρχουν αρκετά µαγαζιά που προσφέρουν φαγητό κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, κάποια από τα οποία παραµένουν ανοιχτά και κατά τη διάρκεια του χειµώνα. Επίσης υπάρχουν και κάποια καφενεία, καφετερίες και κέντρα διασκέδασης που λειτουργούν καθ όλη τη διάρκεια του χρόνου. 1.3 Γενικά κοινωνικά στοιχεία Σήµερα η ζωή στο νησί παρά την ύπαρξη αρκετών προβληµάτων έχει βελτιωθεί σηµαντικά. Οι υποδοµές, όπως η βελτίωση των συγκοινωνιακών συνθηκών, η επέκταση του δικτύου ύδρευσης, η βελτίωση των λιµενικών εγκαταστάσεων και του οδικού δικτύου και η δηµιουργία ελικοδροµίου, επέτρεψαν την ανάπτυξη του τουριστικού τοµέα. Ενώ η δηµιουργία Γυµνασίου και Λυκείου συνέβαλε στην παραµονή των κατοίκων και µάλιστα των νέων στο νησί. Οι Σχοινουσιώτες διακρίνονται και για τις καλλιτεχνικές παραδοσιακές µουσικοχορευτικές δραστηριότητες. Υπάρχει πληθώρα αξιόλογων µουσικών και τραγουδιστών και ο πολιτιστικός Σύλλογος διαθέτει αξιόλογα χορευτικά συγκροτήµατα. ίκτυο Αειφόρων Νήσων ΑΦΝΗ 20

Εικόνα 1.6: Γυναίκες στη Σχοινούσα στις αρχές του 20ου αιώνα 1.3.1 Οικιστική ανάπτυξη Στο νησί υπάρχουν δύο οικισµοί, η Παναγιά και η Μεσαριά, οι οποίοι συγκροτούν µια κοινότητα, την Κοινότητα Σχοινούσας. Ο οικισµός Παναγιά η Σχοινούσα βρίσκεται στα νότια του νησιού και ο δεύτερος, µικρότερος σε µέγεθος, στα βορειοανατολικά.στο λιµάνι του νησιού έχουν εγκατασταθεί λιγοστές οικογένειες, οι οποίες έχουν ταβέρνες και ενοικιαζόµενα δωµάτια. Σε ολόκληρο το νησί υπάρχουν σπίτια διάσπαρτα, κυρίως κοντά στις παραλίες, τα οποία είναι παραθεριστικές κατοικίες ή ενοικιαζόµενα δωµάτια. Εικόνα 1.7:Χάρτης της Σχοινούσας ίκτυο Αειφόρων Νήσων ΑΦΝΗ 21

Παναγιά ή Σχοινούσα Ο οικισµός της Χώρας είναι κτισµένος σε ύψωµα, στην ενδοχώρα του νησιού και απέχει 1,2 km από το λιµάνι. Τα παλαιότερα χρόνια το νησί είχε υποστεί πολλές καταστροφές από πειρατικές επιδροµές. Έτσι, οι κάτοικοι έκτισαν το χωριό της Παναγιάς, όπως αλλιώς αποκαλούν τη Χώρα από την εκκλησία της Παναγιάς της Ακαθής, σε ύψωµα για να έχουν ορατότητα προς τη θάλασσα. Τα σπίτια είναι κτισµένα µε τη χαρακτηριστική κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική. Το µεγαλύτερο τµήµα του πληθυσµού του νησιού κατοικεί στον οικισµό Παναγιά. Ο οικισµός αναπτύσσεται κυρίως γραµµικά, εκατέρωθεν τσιµεντοστρωµένου δρόµου, πλάτους 4 m. Όλοι οι δρόµοι, οι περισσότεροι αδιέξοδοι, που οδηγούν στα σπίτια είναι τσιµεντοστρωµένοι. Τέλος, δύο χωµατόδροµοι ξεκινούν από το ανατολικό άκρο του οικισµού µε κατεύθυνση ο ένας προς βορρά, προς τη Μεσσαριά και ο δεύτερος προς την παραλία του Λιόλιου. Ο οικισµός είναι πυκνοδοµηµένος, χωρίς πολλούς ελεύθερους κοινόχρηστους χώρους. Με άλλα λόγια είναι ένας συνεκτικός οικισµός. Κατά µήκος του κύριου δρόµου, που διασχίζει τον οικισµό, υπάρχουν µαγαζιά (π.χ. καφενείο, παντοπωλείο κ.α.). Στον οικισµό υπάρχουν πολλά παλιά σπίτια, έχουν όµως χτιστεί και ορισµένα καινούργια και τα τελευταία χρόνια. Τα καινούρια σπίτια δεν έχουν ενδιαφέρον ως προς τα µορφολογικά τους χαρακτηριστικά. εν υπάρχει ένας παραδοσιακός χαρακτήρας στον οικισµό και φαίνεται ότι οι κάτοικοι επηρεάζονται από εξωγενή στοιχεία. Ο οικισµός, εκτός από το παλιό του τµήµα, δίνει την εντύπωση σύγχυσης ως προς τη µορφολογία του. Τα σπίτια του έχουν αποθηκευτικούς χώρους, ενώ στα παλιά, οι χώροι υγιεινής βρίσκονται έξω από το κύριο κέλυφός τους. Μέσα στον οικισµό υπάρχουν ακόµη λίγοι στάβλοι για τα ζώα. Εξαιτίας, όµως του τουρισµού, αρχίζουν να αποµακρύνονται, τόσο για λόγους καθαριότητας, όσο για λόγους εντύπωσης. Μεσσαριά Εικόνα 1.8: Ο οικισµός της Παναγιάς (Ελληνική Φωτογραφική Τράπεζα, 2006) ίκτυο Αειφόρων Νήσων ΑΦΝΗ 22

Ο δεύτερος οικισµός του νησιού, η Μεσαριά είναι ένας µικρός οικισµός στα βόρεια του νησιού σε απόσταση 5 λεπτών µε το αυτοκίνητο (20 λεπτά µε τα πόδια) από τη Σχοινούσα. Τον χειµώνα κατοικείται από πολύ λίγες οικογένειες, ενώ το καλοκαίρι ο αριθµός τους πενταπλασιάζεται περίπου. Τα σπίτια είναι κυρίως παλιά, υπάρχουν όµως και ορισµένα καινούρια. Η οικοδοµική δραστηριότητα συνεχίζεται µε σχετικά έντονο ρυθµό. Εκεί, υπάρχει και η εκκλησία της Ευαγγελίστριας. Απέχει 3 χλµ. από τη Χώρα. 1.3.2 Υποδοµές Στη Σχοινούσα υπάρχει λιµάνι (στο Μερσίνι) και ελικοδρόµιο. Το οδικό δίκτυο του νησιού έχει ακτινική µορφή µε κέντρο τον οικισµό Παναγιά. Μπορεί να χαρακτηριστεί ελλιπές και φτωχό. Με δυσκολία εξυπηρετεί τις κύριες ανάγκες του νησιού. Συγκεκριµένα υπάρχει ένας δρόµος ασφαλτοστρωµένος ο οποίος συνδέει το λιµάνι µε τον οικισµό Παναγία η Σχοινούσα, ενώ οι υπόλοιποι δρόµοι είναι αγροτικοίχωµατόδροµοι. 1.3.3 Κοινωνικές υποδοµές Στο νησί υπάρχει ένα πλήρως εξοπλισµένο Πολυδύναµο Περιφερειακό Ιατρείο στη Χώρα, διθέσιο ολοήµερο δηµοτικό σχολείο της Σχοινούσας στη Χώρα, το Γυµνάσιο και το Λύκειο Σχοινούσας στη Χώρα, µία παιδική χαρά, λαογραφικό Μουσείο- το οποίο όµως δε λειτουργεί πάντα (ιδιωτικό) και ταχυδροµείο. 1.3.4 ηµογραφικά στοιχεία Σύµφωνα µε την απογραφή της ΕΣΥΕ του 2001 οι µόνιµοι κάτοικοι είναι 197. Επίσης στο νησί µένουν και 20 εκπαιδευτικοί και 10 50 αλλοδαποί, οι οποίοι είναι Αιγύπτιοι (τεχνίτες) και Αλβανοί (εργάτες).στη διάρκεια της θερινής περιόδου, ο πληθυσµός φτάνει τα 1000 άτοµα/ηµέρα, η πλειοψηφία των οποίων είναι ντόπιοι που µένουν στην Αθήνα. Κλάδος Ηλικίας Πλήθος Ηλικίας 0-4 ετών 16 Ηλικίας 5-9 ετών 13 Ηλικίας 10-14 ετών 19 Ηλικίας 15-19 ετών 5 Ηλικίας 20-24 ετών 10 Ηλικίας 25-29 ετών 14 Ηλικίας 30-34 ετών 19 Ηλικίας 35-39 ετών 19 Ηλικίας 40-44 ετών 11 Ηλικίας 45-49 ετών 9 Ηλικίας 50-54 ετών 4 Ηλικίας 55-59 ετών 2 ίκτυο Αειφόρων Νήσων ΑΦΝΗ 23

Ηλικίας 60-64 ετών 12 Ηλικίας 65-69 ετών 15 Ηλικίας 70-74 ετών 15 Ηλικίας 75-79 ετών 8 Ηλικίας 80-84 ετών 4 Ηλικίας 85 ετών και άνω 2 Σύνολο πληθυσµού 197 Πίνακας 1.1: Μόνιµος Πληθυσµός Απογραφή 2001 (ΕΣΥΕ, 2006) Ο πληθυσµός του νησιού παρουσιάζει µια συνεχή πορεία µείωσης σε όλη τη διάρκεια της περιόδου 1961-2001 (πίνακας). Η µείωση κατά τη διάρκεια της περιόδου 1961-1991 εµφανίζεται ισχυρότερη τη δεκαετία 1971-1981, παρά το γεγονός ότι αυτή την περίοδο οι ισχυρές τάσεις µετανάστευσης οι οποίες χαρακτήρισαν την ελληνική περιφέρεια κατά τις δύο προηγούµενες δεκαετίας έχουν ανακοπεί. Κατά την δεκαετία 1981-1991, ο πληθυσµός του νησιού συνεχίζει να φθίνει παρουσιάζοντας µείωση κατά 13,6%. Η τάση αυτή είναι αντίστροφη µε την σηµαντική αύξηση που παρουσιάζει το σύνολο του Νοµού Κυκλάδων κατά την ίδια περίοδο.τη τελευταία δεκαετία όµως παρουσιάζεται και πάλι ραγδαία αυξητική τάση στο µόνιµο πληθυσµό του νησιού µε την ποσοστιαία αύξηση να φτάνει το 61%. Πολύ σηµαντικό ρόλο φαίνεται να έπαιξε η δηµιουργία γυµνασίου και λυκείου στο νησί για τη συγκράτηση του νέου πληθυσµού. Στο νησί παρατηρούνται αρκετές οικογένειες µε µικρά παιδιά και πολλοί νέοι επιστρέφουν στο νησί για ανεύρεση εργασίας µετά τη διεκπεραίωση των σχολικών, ακαδηµαϊκών ή στρατιωτικών υποχρεώσεών τους. (Σκαρλάτος, 2006) 1961 1971 1981 1991 2001 Μόνιµος Πληθυσµός Σχοινούσας 196 197 140 122 197 Ποσοστιαία µεταβολή δεκαετίας - 0,51% -28,9% -13,6% 61% Πίνακας 1.2: Πληθυσµιακή µεταβολή 1971-1991 (ΕΣΥΕ, 2006) Σηµειώνεται ότι παλιότερα η εκκλησία είχε στην ιδιοκτησία της το µεγαλύτερο τµήµα του νησιού, το οποίο όµως σταδιακά έχει πουληθεί. 1.3.5 Απασχόληση Στο νησί δεν αναφέρεται φαινόµενο ανεργίας. Οι νέοι που µένουν όµως δεν έχουν πολλές επαγγελµατικές διεξόδους. Τα επαγγέλµατα που συνήθως ακολουθούν είναι τα παραδοσιακά επαγγέλµατα των γονιών τους ή ως εργάτες σε οικοδοµικές εργασίες. Τα τελευταία χρόνια αναπτύσσεται ο τουριστικός τοµέας, γεγονός που προσφέρει νέες διεξόδους στον τοµέα της επαγγελµατικής αποκατάστασης των νέων του νησιού. ίκτυο Αειφόρων Νήσων ΑΦΝΗ 24

2 Βασικές παράµετροι 2.1 Γεωγραφικά δεδοµένα / χρήσεις γης 2.1.1 ιαθεσιµότητα κατάλληλων χαρτών Υπάρχει ένας γενικός χάρτης, ο οποίος προέκυψε πριν µια δεκαετία περίπου στα πλαίσια της σύνταξης της έκθεσης «Υφιστάµενη Κατάσταση νησιών» από το Υπουργείο Αιγαίου. Επίσης υπάρχει διαθέσιµος και ο αντίστοιχος χάρτης του οικιστικού σχεδίου για τη Χώρα (29/3/1996), µε οριοθέτηση του οικισµού, ενώ αντίστοιχα για τη Μεσαριά δεν υπάρχει. εν υπάρχει διαθέσιµος χάρτης χρήσεων γης. 2.1.2 Κατάσταση περιβάλλοντος Γενικότερα δεν παρατηρείται αυθαίρετη δόµηση στο νησί, συµπεριλαµβανοµένης και της εκτός σχεδίου. Η οριοθέτηση του οικισµού της Χώρας έχει βοηθήσει στην αποφυγή της ανεξέλεγκτης δόµησης. Ακτές Οι ακτές της Σχοινούσας είναι ως επί το πλείστον τους βραχώδεις. Το νησί έχει περίπου δέκα µικρές αµµώδεις παραλίες, που σχηµατίζονται µέσα σε κλειστούς όρµους, κυρίως στο νότιο και στο δυτικό τµήµα του. Ξεκινώντας από το λιµάνι συναντάµε τις παραλίες Μερσίνη, Τσιγκούρι, Λιβάδι, Λιόλιου, Βαζαίου, Αλµυρό, Ψιλή άµµος, Φύκια, Γερολιµνιώνας, Σιφναίικα. Εικόνα 2.1: Άποψη ακτής στη Σχοινούσα (Ελληνική Φωτογραφική Τράπεζα, 2006) ίκτυο Αειφόρων Νήσων ΑΦΝΗ 25

Καµία από τις παραλίες δεν έχει σήµανση µε γαλάζια σηµαία, όµως παράλληλα δεν φαίνεται να παρουσιάζονται προβλήµατα µόνιµης ρύπανσης. Ωστόσο, δεν λείπουν τοπικά προβλήµατα ρύπανσης σε κάποιες ακτές του νησιού, κατά τους καλοκαιρινούς κυρίως µήνες, που οφείλονται στα σκάφη αναψυχής τα οποία αδειάζουν τα λύµατά τους στο λιµάνι και σε άλλα αγκυροβόλια γύρω και πολύ κοντά στις ακτές του νησιού. (Σκαρλάτος, 2006) Λιµενικά έργα Το λιµάνι του νησιού είναι το Μερσίνι, βρίσκεται Νοτιοαναυολικά του νησιού µε διεύθυνση προς το Βορρά, και απέχει από τη χώρα 1200 m. Αριστερά του όρµου βρίσκεται η προβλήτα, στην οποία αράζουν τα πλοία της γραµµής. Το Μερσίνι φηµίζεται σαν ένα από τα καλύτερα καταφύγια µικρών σκαφών σε όλο το Αιγαίο. Ωστόσο παρατηρείται έντονο πρόβληµα κατά την προσέγγιση των µεγάλων πλοίων της γραµµής σε περίπτωση κακοκαιρίας, αφού το άνοιγµα του όρµου είναι σχετικά µικρό και όχι φωτισµένο, µε αποτέλεσµα κατά τη διάρκεια ελιγµών να υπάρχει µεγάλος κίνδυνος σύγκρουσης στην περίπτωση που πνέουν νότιοι άνεµοι στα βράχια δεξιά ή αριστερά, τα οποία απέχουν µόλις λίγες δεκάδες µέτρα από τα πλοία. Το λιµάνι πρόκειται να µεταφερθεί στον όρµο Λιβάδι, στα νοτιοδυτικά του νησιού και το λιµάνι της Μερσίνης θα µετατραπεί σε µαρίνα για θαλαµηγούς. 2.2 Ενέργεια Το εργοστάσιο παραγωγής ρεύµατος που τροφοδοτεί τη Σχοινούσα βρίσκεται στην Πάρο. Από κει, µέσω υποθαλάσσιου καλωδίου, το ρεύµα µεταφέρεται στη γειτονική Νάξο. Η τροφοδοσία της γίνεται από τη Νάξο, µε δύο εναλλακτικούς τρόπους: ένα παλαιότερο καλώδιο, το οποίο ακολουθεί τη διαδροµή Νάξος-Κουφονήσι-Σχοινούσα- Ηρακλειά και ένα νέο καλώδιο, το οποίο έρχεται απευθείας από τη Νάξο και συνεχίζει στη Σχοινούσα και το Κουφονήσι. Τα περισσότερα προβλήµατα ηλεκτροδότησης παρουσιάζονται το καλοκαίρι, λόγω της αύξησης του πληθυσµού του νησιού οπότε αυξάνεται και η κατανάλωση ρεύµατος. Αυτό έχει ως αποτέλεσµα να αυξοµειώνεται η τάση και να δηµιουργούνται προβλήµατα σε διάφορες ηλεκτρικές συσκευές, όπως επίσης δηµιουργείται πρόβληµα και µε το νερό, µιας και διακόπτεται η λειτουργία των αντλιών πιεστικών νερού. (ΤΕΕ Ηρακλειάς Κυκλάδων, 2004-2005 & Σκαρλάτος, 2006).Γενικά από την παραγωγή ενέργειας δεν υπάρχει σηµαντικό πρόβληµα ρύπανσης. Για την κατανάλωση ενέργειας δεν υπάρχουν διαθέσιµα στοιχεία από την Κοινότητα. Υπάρχουν λίγοι ηλιακοί θερµοσίφωνες σε κάποιες τουριστικές εγκαταστάσεις, οι οποίες ωστόσο δεν προτιµώνται. ίκτυο Αειφόρων Νήσων ΑΦΝΗ 26

2.3 Στερεά απόβλητα-απορρίµµατα 2.3.1 ιαχείριση στερεών αποβλήτων από ΟΤΑ Υπάρχει µια χωµατερή στο βόρειο τµήµα του νησιού, έξω από τη Μεσαριά προς τον Μέσα Κάβο, στον οποίο τα σκουπίδια καίγονται εκτός των θερινών µηνών, από Οκτώβριο έως Μάιο. Η έκταση περίπου 6 στρ. αποτελεί ιδιοκτησία της Κοινότητας και έχει διαστάσεις 15X4 m 2. Στην ίδια έκταση υπάρχει λάκκος για τα λύµατα από τους βόθρους των οικισµών. 2.4 Νερά 2.4.1 Γενικά Όσον αφορά το βρόχινο νερό, υπάρχει δεξαµενή συλλογής βρόχινου νερού σε ύψωµα, αλλά υπάρχει και µία πηγή από γεώτρηση. Το νερό, αφού χλωριώνεται, µεταφέρεται µε βαρύτητα µέσω πλαστικών αγωγών, ένα µέτρο κάτω από το έδαφος. Το πρόβληµα εντοπίζεται στο γεγονός ότι η πηγή βγάζει αλάτι και µαρµαρόσκονη, υλικά τα οποία φράζουν τους µικρούς σωλήνες, µε αποτέλεσµα να υπάρχει πρόβληµα στο σχετικά νέο δίκτυο που κατασκευάστηκε το 1993. Για την υδροδότηση των δύο χωριών, µεταφέρεται πόσιµο νερό από το Λαύριο Αττικής, µε υδροφόρα πλοία. Το νερό συλλέγεται σε δεξαµενές και από κει διοχετεύεται µε φυσική ροή στα σπίτια. Στο νησί υπάρχουν 4 δεξαµενές : µία χωρητικότητας 1.000 m 3, µία 450 m 3, µία 500 m 3 και µία των 100 m 3,για τη διοχέτευση στο δίκτυο. Από το καράβι τροφοδοτείται άµεσα η µεγάλη δεξαµενή, και από τη στιγµή λειτουργίας (εδώ και 3 χρόνια), δεν εµφανίζεται πλέον πρόβληµα υδροδότησης. Το υδροφόρο πλοίο διοχετεύει µε 1000 m 3 νερού, σχεδόν κάθε βδοµάδα κατά τη θερινή περίοδο και ιδιαίτερα τον Αύγουστο, ενώ τη χειµερινή περίοδο έρχεται κάθε 15-20 ηµέρες. Παρόλα αυτά, λόγω της στενότητας υδάτινων πόρων, τα περισσότερα σπίτια της Σχοινούσας διαθέτουν αποθηκευτικές δεξαµενές, οι οποίες γεµίζουν µε βρόχινο νερό την περίοδο Μαΐου-Ιουνίου και ενισχύουν κατά την καλοκαιρινή περίοδο. Η ετήσια κατανάλωση για το έτος 2005 ήταν 29.250 m 3. Πρέπει όµως να σηµειωθεί ότι τα στοιχεία αυτά είναι µε βάση το τι παρέχεται από τα υδροφόρα πλοία, µη λαµβάνοντας υπόψη τις ποσότητες που καταναλώνονται από τις δεξαµενές αποθήκευσης ή τη γεώτρηση. Έτσι, στο διάστηµα από 5/07 έως 6/09 του 2004, του διµήνου δηλαδή της αυξηµένης τουριστικής κίνησης, η παροχή νερού ισοδυναµούσε µε 11.006 m 3, δηλαδή περίπου το 37,63 % της ετήσιας παροχής - κατανάλωσης. ίκτυο Αειφόρων Νήσων ΑΦΝΗ 27

2.4.2 ιαχείριση λυµάτων Στο νησί υπάρχει πρόβληµα διάθεσης λυµάτων, µιας και τα υγρά αστικά λύµατα καταλήγουν στην χωµατερή, µε όλες τις επακόλουθες συνέπειες (οσµή, ρύπανση εδαφών). Παράλληλα, σε κάποιες κατοικίες ή µονάδες υπάρχουν στεγανοί βόθροι και εν µέρει απορροφητικοί. 2.5 Μεταφορές κινητικότητα 6.5.1 ηµόσια µεταφορικά µέσα σε χερσαίες µεταφορές εν υπάρχουν ηµόσια µεταφορικά µέσα σε χερσαίες µεταφορές 6.5.2 Κυκλοφοριακά προβλήµατα, ατυχήµατα, θόρυβος, στάθµευση εν υπάρχει σηµαντικό πρόβληµα µε το κυκλοφοριακό και την ηχορύπανση. Αυτό συµβαίνει διότι οι αποστάσεις είναι σχετικά µικρές, οι επισκέπτες του νησιού προτιµούν τα καΐκια, την πεζοπορία, ή τα δίκυκλα για τις µετακινήσεις τους. Ούτως ή άλλως, το ύφος του νησιού είναι τέτοιο ώστε να έλκει τουρίστες που έχουν σαν σκοπό των διακοπών τους, την ησυχία και την όσο το δυνατόν µεγαλύτερη επαφή µε παρθένο και φυσικό περιβάλλον. 6.5.3 Θαλάσσιες µεταφορές, αεροπορικές µεταφορές, διεθνείς µεταφορές Θαλάσσιες µεταφορές Λιµάνι Το λιµάνι της Σχοινούσας βρίσκεται στον όρµο Μερσίνι. Εξυπηρετεί το επιβατικό κοινό και την τροφοδοσία του νησιού (µελέτη 2001). Το νησί συνδέεται: µε τον Πειραιά µε δύο δροµολόγια την εβδοµάδα, µε ενίσχυση τους θερινούς µήνες (το ταξίδι από τον Πειραιά διαρκεί περίπου 7-8 ώρες) µε τη Νάξο και τις υπόλοιπες µικρές Κυκλάδες (Ηρακλειά, Κουφονήσι, Αµοργό) µε το τοπικό Σκοπελίτης καθηµερινά τους θερινούς µήνες µε τη Σύρο µία φορά την εβδοµάδα Αεροπορικές µεταφορές Ελικοδρόµιο Το νέο, διεθνών προδιαγραφών ελικοδρόµιο της Σχοινούσας βρίσκεται στον οικισµό της Παναγίας. Το συντονισµό και τη χρηµατοδότηση του έργου ανέλαβε το Υπουργείο Αιγαίου σε συνεργασία µε την Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας. Η κατασκευή και ολοκλήρωση του ελικοδροµίου έγινε από την τεχνική υπηρεσία της Νοµαρχιακής Αυτοδιοίκησης Κυκλάδων. Το ελικοδρόµιο λειτουργεί κυρίως για την αεροµεταφορά εκτάκτων περιστατικών, ωστόσο δεν λειτουργεί τις νυχτερινές ώρες, διότι δεν έχει γίνει οριστική παραλαβή από το Υπουργείο Εθνικής Άµυνας. ίκτυο Αειφόρων Νήσων ΑΦΝΗ 28

2.6 Τουρισµός 2.6.1 Καταγραφή- παρακολούθηση τουριστικών υποδοµών Υπάρχουν περί τις 550 κλίνες, οργανωµένα εστιατόρια, καφέ, µπάρ και κέντρα διασκέδασης µε ζωντανή παραδοσιακή µουσική. Η τουριστική ανάπτυξη προχωρά µε αργούς και ελεγχόµενους ρυθµούς. Ωστόσο, το µεγαλύτερο µέρος της τουριστικής δραστηριότητας ανήκει κυρίως σε αυτούς που έχουν καταγωγή από τη Σχοινούσα (όπως συµβαίνει και στην Ηρακλειά). Ο επισκέπτης απολαµβάνει τα πλεονεκτήµατα της σύγχρονης ανάπτυξης, της παραδοσιακής φιλοξενίας, των παραδοσιακών πολιτιστικών εκδηλώσεων και φυσικά και του µαγευτικού µικρο-κυκλαδίτικου φυσικού περιβάλλοντος µε τις πανέµορφες πεντακάθαρες και ασφαλείς παραλίες. 2.6.2 ιακίνηση τουριστών, χαρακτηριστικά τους, χωρική κατανοµή, χρονική κατανοµή Η αιχµή της τουριστικής περιόδου εντοπίζεται τον Αύγουστο κατά τον οποίο οι περισσότεροι επισκέπτες είναι ηµεδαποί και τουρίστες µε σκάφη αναψυχής. Την ίδια περίοδο επισκέπτονται το νησί και πολλοί Σχοινουσιώτες που δεν ζουν πλέον µόνιµα στο νησί. Πάντως η τουριστική περίοδος διαρκεί κυρίως δύο µήνες, τους µήνες Ιούλιο και Αύγουστο.Φαγητό και διαµονή βρίσκει κανείς χειµώνα - καλοκαίρι. 2.6.3 Εναλλακτικός τουρισµός Η Σχοινούσα αναφέρεται και σαν το νησί των πειρατών. Οι όρµοι Μερσίνι, Σιφνέικο, Λιόλιου, Μπαζαίου, Γερολιµνιώνα ήταν τα κρησφύγετά τους. Στο άλλοτε ορµητήριο των πειρατών τα µεσαιωνικά κάστρα αποτελούν µάρτυρα του άγριου παρελθόντος του νησιού. Προστάτιδα των Σχοινουσών είναι η Παναγία η Ακαθή, που γιορτάζει το Σάββατο του Ακάθιστου Ύµνου. Εξ ού και «Ακαθή». Ενδιαφέρον παρουσιάζει η εκκλησία της Παναγίας της Ακαθής, στο κέντρο του οικισµού της Σχοινούσας και οι ερειπωµένοι ανεµόµυλοι, που βρίσκονται διάσπαρτοι στο νησί. Αξιοθέατο επίσης του νησιού είναι και η εκκλησία του Ευαγγελισµού στο βόρειο τµήµα του νησιού. Στο νησί δεν υπάρχουν αρχαιολογικοί χώροι, µνηµεία ή διατηρητέα κτίρια. Ωστόσο υπάρχουν πλούσια ευρήµατα πρωτοκυκλαδικής περιόδου, όπως πήλινα και µαρµάρινα αγγεία, µαρµάρινα εδώλια, έργα µεταλλοτεχνίας και µικροτεχνίας, κυρίως από την Κέρο και τα Κουφονήσια, πολλά από τα οποία εκτίθενται στο Μουσείο της Νάξου. Επίσης στην άκρη του οικισµού της Παναγίας λειτουργεί και Λαογραφικό Μουσείο. Η Σχοινούσα διαθέτει ικανοποιητικό αριθµό επιλογών εναλλακτικού τουρισµού. Παρέχει αξιόλογες δυνατότητες στον τοµέα των παραδοσιακών πολιτιστικών εκδηλώσεων και του θρησκευτικού τουρισµού. Εντυπωσιακή είναι η τήρηση των παραδοσιακών εθίµων, το διήµερο πανηγύρι της Κοίµησης της Θεοτόκου τον δεκαπενταύγουστο στις γιορτές της 25 ης Μαρτίου στη Μεσσαριά, ίκτυο Αειφόρων Νήσων ΑΦΝΗ 29

στις γιορτές της 9 ης Νοεµβρίου του Αγ. Νεκταρίου και Σχοινούσα στις γιορτές της 6 ης εκεµβρίου του Αγίου Νικολάου όπου µοιράζεται φαγητό σε όλους και διοργανώνονται τοπικοί χοροί µε παραδοσιακούς οργανοπαίκτες. Επίσης, στο νησί µπορεί κανείς να ακολουθήσει διαδροµές, µιας και το σύνολο του νησιού δεν θεωρείται ιδιαίτερα δύσβατο, οι οποίες ωστόσο δεν είναι χαραγµένες. Οι 15 παραλίες του νησιού είναι αρκετά διαφορετικές µεταξύ τους και µπορούν να ικανοποιήσουν τον κάθε ταξιδιώτη. Η θέση του χωριού µε την πανοραµική θέα δίνει στον επισκέπτη την ευκαιρία να δει όλα τα γύρω νησιά. Ξεκινώντας από το λιµάνι του νησιού (Μερσίνη) και µε κατεύθυνση βόρεια συναντώνται: Όρµος Σιφναίϊκα, στα δυτικά του νησιού, βραχώδης ακτή, δυνατή η πρόσβαση µε αυτοκίνητο Όρµος Λιµνιώνα, αµµώδης παραλία στα βορειοδυτικά του νησιού Μέσα Κάβος, αµµώδης παραλία στα βόρεια του νησιού Φίκιο, µικρή αµµουδιά στα βορειοανατολικά του νησιού, πρόσβαση µε τα πόδια από µονοπάτι (δεν πάει αυτοκίνητο ή βάρκα) Ψιλή άµµος αµµώδης παραλία στα ανατολικά, 30 µε τα πόδια Φουντάνα, αµµουδιά στα ανατολικά του νησιού Αµµουδιά, στα ανατολικά του νησιού Όρµος Αλµυρού, αµµουδιά Όρµος Μπαζαίου, αµµουδιά στα ανατολικά του νησιού Όρµος Λιόλιου, αµµουδιά στα νότια του νησιού Όρµος Λιβάδι, αµµουδιά στα νότια του νησιού Όρµος Τσιγκούρι, αµµουδιά δίπλα στο λιµάνι Για όσους λατρεύουν το υποβρύχιο ψάρεµα και τα θαλάσσια σπορ, τα νερά της Σχοινούσας είναι τα ιδανικότερα. 2.6.4 ιαχείριση τουριστικού προϊόντος Υπάρχει η επίσηµη σελίδα στο internet ο «Τουριστικός Οδηγός Σχοινούσας Κυκλάδων», http://www.schinousa.gr/grinfo.html, που παρέχει ένα σύνολο πληροφοριών για το νησί αλλά και για τις διαθέσιµες τουριστικές υποδοµές. Υπάρχει γενικά ένα σύνολο δικτυακών τόπων όπου κανείς µπορεί να ενηµερωθεί σχετικά µε τις τουριστικές υποδοµές, την ιστορία, το κλίµα, το φυσικό περιβάλλον και ένα σωρό άλλες πληροφορίες που µπορεί να ενδιαφέρουν έναν εν δυνάµει επισκέπτη του νησιού. Εικόνα 2.2: Τοπίο µε Βυζαντινό κτίσµα ίκτυο Αειφόρων Νήσων ΑΦΝΗ 30

2.7 Πρωτογενής παραγωγή 2.7.1 Καταγραφή γεωργικών, αλιευτικών, κτηνοτροφικών, δασικών, µεταποιητικών εκµεταλλεύσεων και µονάδων Γεωργία Οι κάτοικοι της Σχοινούσας, ασχολούνταν ανέκαθεν µε τη γεωργία για την κάλυψη των τοπικών αναγκών. Τα είδη των καλλιεργειών είναι κυρίως σιτηρά, όσπρια, οπωροκηπευτικά, αµπέλια και λίγες ελιές. Το µεγαλύτερο τµήµα του νησιού καταλαµβάνεται από καλλιέργειες, οι οποίες αναπτύσσονται σε πεζούλες (αναβαθµίδες). Καλλιεργήσιµες εκτάσεις υπάρχουν στα βόρεια και νοτιοανατολικά του νησιού. Ειδικότερα, µεταξύ λιµνιώνα και Σιφναίϊκων, υπάρχουν λίγες εκτάσεις, περισσότερες στην περιοχή Τσιγκουρίου, Λιβαδιού, Αλµυρού, ενώ πολλές εκτάσεις βρίσκονται στις περιοχές Φουντάνας και Μεσσαριάς. Παρακάτω παρουσιάζονται στοιχεία του έτους 2005 όσον αφορά στις εκτάσεις και στην παραγωγή που συγκοµίσθηκε (πηγή:κοινότητα Σχοινούσας, 2005) Είδος Κωδ. αριθ. Έκταση σε στρέµµατα Παραγωγή που συγκοµίσθηκε, σε χιλιόγραµµα Σιτάρι µαλακό 101 134 14.070 Κριθάρι 103 585 18.730 Βρώµη 104 80 9.200 Φασόλια χωρίς 113 55 4.125 συγκαλλιέργεια Λαθούρια (φάβες) 117 05 160 Κριθάρι για σανό 146 270 56.700 Βρώµη για σανό 147 65 16.900 Βίκος για σανό 148 25 5.075 Σύνολο εκτάσεων 167 1219 αροτραίων καλλιεργειών Ποτίστηκαν 168 Πίνακας 2.1: Αροτραίες Καλλιέργειες το 2005 Έκταση γης στην οποία φυτεύθηκαν ή σπάρθηκαν λαχανοκοµικά είδη Κωδ. αριθ. Στρέµµατα 800 18 Ποτίστηκαν το 2005 811 8 Πίνακας 2.2: Γη λαχανόκηπων Φυτώρια Σπόρεια Εµπορικοί Ανθόκηποι (Κηπευτική γη) το 2005 ίκτυο Αειφόρων Νήσων ΑΦΝΗ 31

Είδος Κωδ. αριθ. Έκταση σε στρέµµατα Παραγωγή που συγκοµίσθηκε, σε χιλιόγραµµα Τοµάτες 222 06 4.500 επιτραπέζιες για νωπή χρήση Φασολάκια χλωρά 224 30 27.500 Κολοκυθάκια 227 04 1.630 Μελιτζάνες 232 02 310 υπαίθρου Μανιτάρια καλλιεργηµένα 240 42 Πίνακας 2.3: Αροτραίες Καλλιέργειες το 2005 Είδος δένδρων Κωδ. Αριθ. Εκτάσεις κανονικών δενδρώνων, σε στρέµµατα Μέσα σε κανονικούς δενδρώνες Αριθµός δένδρων ιάσπαρτα Σε παραγωγική ηλικία Παραγωγή που συγκοµίσθηκε σε χιλιόγραµµα Σύνολο εκτάσεων 336 200 Ποτίστηκαν το 337 2005 317 270 255 1.275 318 10 90 50 350 328 190 1.510 635 1.760 105.600 Πίνακας 2.4: ενδρώδεις Καλλιέργειες το 2005 Είδος Έκταση σε στρέµµατα Κωδ. Αριθ. Σύνολο αµπέλων και σταφιδαµπέλων Παραγωγή που συγκοµίσθηκε σε χιλιόγραµµα Σταφυλιών που καταναλώθηκαν ή πωλήθηκαν ως επιτραπέζια Σταφυλιών που καταναλώθηκαν ή πωλήθηκαν ως επιτραπέζια Άµπελοι, κυρίως για οινοπαραγωγή Άµπελοι, κυρίως για επιτραπέζια σταφύλια 401 25 9.500 402 80 5.500 19.300 Σύνολο εκτάσεων 406 105 Ποτίστηκαν το 2005 407 Συνολική ποσότητα µούστου 820 15.300 Πίνακας 2.5: Άµπελοι Σταφιδάµπελοι το 2005 ίκτυο Αειφόρων Νήσων ΑΦΝΗ 32

Είδος Κωδ. Έκταση σε στρέµµατα αριθ. Σύνολο Από αυτές ποτίστηκαν το έτος 2005 Αροτραίες καλλιέργειες 170 1.219 Γη λαχανόκηπων κλπ (κηπευτική γη) 171 18 08 ενδρώδεις καλλιέργειες 172 200 Άµπελοι - Σταφιδάµπελοι 173 105 Αγρανάπαυση 1-5 ετών 174 1.753 Γενικό Σύνολο 175 3.295 Γεωργική Γη έτους 2004 821 3.295 Γεωργική Γη έτους 2005 827 3.295 Πίνακας 2.6: Σύνολα εκτάσεων Είδος µηχανήµατος Κωδ. Αριθµός Αριθ. ιαξονικοί ελκυστήρες 851 12 Μονοαξονικοί ελκυστήρες 852 09 Απλές θεριστικές µηχανές κάθε 854 02 τύπου Αντλίες αρδεύσεων 864 04 βενζινοκίνητες Σπαρτικές µηχανές σίτου 871 02 Πίνακας 2.7: Γεωργικά µηχανήµατα το 2005 Κτηνοτροφία Η κτηνοτροφία κατέχει πρωταρχική θέση στον πρωτογενή τοµέα για τη Σχοινούσα, µε την εκτροφή αιγοπροβάτων και βοοειδών. Τόσο η παραγωγή κρέατος όσο και γάλακτος, το οποίο καταναλώνεται όπως έχει ή χρησιµοποιείται για την παραγωγή γαλακτοκοµικών προϊόντων, αποτελούν σηµαντική πηγή εισοδήµατος στο νησί. εν υπάρχουν περιοχές που να χρησιµοποιούνται αποκλειστικά και οργανωµένα για βοσκή. Παρόλα αυτά, σύµφωνα µε την επιτόπια έρευνα, οι εκτάσεις δυτικά του οικισµού Σχοινούσα και µεταξύ Μυρσίνης και Λιµνιώνα, χρησιµοποιούνται αποκλειστικά από τους ντόπιους για τη βοσκή των ζώων τους. Τέλος, υπάρχουν διάσπαρτες στο νησί, ιδιόκτητες περιοχές για βοσκή. ίκτυο Αειφόρων Νήσων ΑΦΝΗ 33