ΑΝΩΤΑΤΟ ΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΙΚΑΙΟ ΟΣΙΑ ΑΝΑΘΕΩΡ. ΕΦΕΣΕΙΣ ΑΡ. 67/2008, 68/2008, 70/2009 (Υποθ. Αρ. 319/07.3/08) 10 Ιανουαρίου, 2011 [Π. ΑΡΤΕΜΗΣ, Π., Α. ΚΡΑΜΒΗΣ, Μ. ΦΩΤΙΟΥ, Γ. ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΥ, Κ. ΚΛΗΡΙ Η, / ] ΜΕΤΑΞΥ: Α.Ε. 67/08 Κυπριακής ηµοκρατίας, µέσω Αναθεωρητικής Αρχής Προσφορών Pharment Ltd Α.Ε. 68/08 Κυπριακής ηµοκρατίας, µέσω Φαρµακευτικών Υπηρεσιών Υπουργείου Υγείας Pharment Ltd Α.Ε. 70/09 1. Αναθεωρητικής Αρχής Προσφορών 2. Κυπριακής ηµοκρατίας, µέσω Φαρµακευτικών Υπηρεσιών Υπουργείου Υγείας Pharmnet Ltd Εφεσείουσας / Καθ ης η αίτηση Εφεσείουσας / Καθ ης η αίτηση Εφεσειουσών / Καθ ων η αίτηση
M. Θεοκλήτου (κα), για την Εφεσείουσα στην 67/08 και 68/08 Αχ. ηµητριάδης και Ν. Ιακώβου (κα), για την Εφεσίβλητη Α. Πανταζή (κα), για την Εφεσείουσα στην 70/08 Αχ. ηµητριάδης, για την Εφεσίβλητη Η οµόφωνη απόφαση του ικαστηρίου θα δοθεί από τον Π. Αρτέµη, Π. Α Π Ο Φ Α Σ Η Π. ΑΡΤΕΜΗΣ, Π.: Η Εφεσίβλητη είχε καταχωρήσει ιεραρχική προσφυγή εναντίον της απόφασης της Αναθέτουσας Αρχής για κατακύρωση της προσφοράς για την προµήθεια διφωσφονικών φαρµάκων στο ενδιαφερόµενο µέρος. Η Αναθεωρητική Αρχή Προσφορών απέρριψε την ιεραρχική προσφυγή, και η Εφεσίβλητη καταχώρησε στη συνέχεια προσφυγή ενώπιον του Ανωτάτου ικαστηρίου. Το πρωτόδικο δικαστήριο ακύρωσε τη διοικητική απόφαση, καθότι έκρινε ότι η προθεσµία των 30 ηµερών που προβλέπεται στον περί Σύναψης Συµβάσεων (Προµήθειες, Έργα και Υπηρεσίες) Νόµο, Ν.101(Ι)/2003, είναι ανατρεπτική, και, εποµένως, η απόφαση της Αναθεωρητικής Αρχής Προσφορών, η οποία είχε εκδοθεί µετά την παρέλευση της πιο πάνω προθεσµίας, ήταν άκυρη. Οι Εφεσείουσες ισχυρίζονται ότι η προθεσµία των τριάντα ηµερών που αναφέρεται στον νόµο είναι ενδεικτική, καθότι δεν καθορίζεται από τον ίδιο τον νόµο ως ανατρεπτική. Το άρθρο 56(12) του Νόµου προνοεί ότι η απόφαση της Αναθεωρητικής Αρχής Προσφορών εκδίδεται το αργότερο σε τριάντα µέρες από την άσκηση της ιεραρχικής προσφυγής. Το πρωτόδικο δικαστήριο αναγνώρισε ότι η προθεσµία δεν καθορίζεται ρητά στο σχετικό άρθρο ως ανατρεπτική, αλλά ότι εξάγεται εύλογα αυτό το συµπέρασµα. Ανέφερε δε ότι, δεδοµένου ότι ο νόµος εκδόθηκε στα πλαίσια εναρµόνισης µε την Κοινοτική Οδηγία 89/665, που προνοεί για τη λήψη µέτρων για την άσκηση αποτελεσµατικών και όσο το δυνατό ταχυτέρων προσφυγών κατά αποφάσεων αναθετουσών αρχών, η προθεσµία που αναφέρεται είναι συνεπώς ανατρεπτική και δεσµευτική για τις Εφεσείουσες. Κρίνουµε ότι ο λόγος έφεσης ευσταθεί. Θεωρούµε ότι η προθεσµία των 30 ηµερών είναι ενδεικτική. Ο Νόµος δεν ορίζει ρητά ότι η προθεσµία των τριάντα ηµερών είναι ανατρεπτική, ότι δηλαδή συνεπάγεται ακυρότητα της διοικητικής πράξης η οποία εκδίδεται µετά την εκπνοή της. Ούτε και το διάστηµα µετά την εκπνοή της προθεσµίας µέχρι την έκδοση της απόφασης ήταν υπέρµετρο, ώστε να επέδρασε ουσιαστικά στις νοµικές ή πραγµατικές προϋποθέσεις έκδοσης της πράξης (άρθρο 11 των Περί Γενικών Αρχών ιοικητικού ικαίου Νόµου Ν.158(Ι)/99). εν συµφωνούµε µε το πρωτόδικο δικαστήριο ότι ο Νόµος ο οποίος εναρµόνισε την Οδηγία 89/665 καθορίζει ασφυκτικά χρονικά περιθώρια για έκδοση της απόφασης. Η Οδηγία 89/665 προβλέπει για τη λήψη µέτρων, τα οποία να εξασφαλίζουν όσο το δυνατό ταχύτερες προσφυγές. Ο Νόµος σε εναρµόνιση αυτής της απαίτησης προέβλεπε για έκδοση απόφασης εντός τριάντα
ηµερών, θέτοντας έτσι το πλαίσιο για ταχύτερες διαδικασίες. εν θεωρούµε όµως ότι κατέστησε και την πιο πάνω προθεσµία ανατρεπτική. Η µη τήρηση των χρονικών προθεσµιών από τη διοίκηση, δεν έχει τις ίδιες συνέπειες όπως στην περίπτωση του διοικούµενου. Η µη τήρηση από το διοικούµενο οδηγεί σε στέρηση οποιωνδήποτε δικαιωµάτων του, ενώ η µη τήρηση από τη διοίκηση δεν επιφέρει αυτόµατα ακυρότητα της απόφασης (Tingiridou v. Republic (1987) 3 CLR 1181). Στις P & R Final Formation Ltd v Εφοριακού Συµβουλίου, ΑΕ. 12/06 και 127/07, 16.7.09, οι Εφεσείοντες είχαν προβάλει ότι υπήρχε υπέρβαση της προθεσµίας που έτασσε ο νόµος1. Η Ολοµέλεια αποφάσισε ότι: «Όπως ορίζεται ρητά από το άρθρο 11 του περί Γενικών Αρχών του ιοικητικού ικαίου Νόµου 158(Ι)/99, οι προθεσµίες που τάσσονται για έκδοση µιας διοικητικής απόφασης, είναι ενδεικτικές, εκτός αν ορίζεται ρητά ότι είναι ανατρεπτικές, πράγµα που δεν συµβαίνει στην προκειµένη περίπτωση. Στην προκειµένη περίπτωση, ο σχετικός Νόµος δεν ορίζει ότι η προθεσµία του 1 χρόνου είναι ανατρεπτική ή ότι παραβίαση της πρόνοιας του άρθρου 20Α(6) του Νόµου 4/78, επιφέρει ακυρότητα της απόφασης του Συµβουλίου. Συµφωνούµε απόλυτα µε τη διαπίστωση του συναδέλφου µας πρωτοδίκως, ότι το διάστηµα των πέντε µηνών που πέρασαν από τη λήξη της προθεσµίας, υπό τις περιστάσεις της υπόθεσης, δεν ήταν ούτε υπέρµετρο ούτε βέβαια επέδρασε ουσιαστικά στις νοµικές ή πραγµατικές προϋποθέσεις έκδοσης της απόφασης, ώστε να ενέπιπτε στο δεύτερο σκέλος του άρθρου 11 του Νόµου 158(Ι)/99.» Ο ενδεικτικός χαρακτήρας των διοικητικών προθεσµιών επιβεβαιώνεται και από το πιο κάτω απόσπασµα από τα Πορίσµατα Νοµολογίας του Συµβουλίου Επικρατείας 1929-1959, σελ. 105: «Εις την άσκησιν των αρµοδιοτήτων των διοικητικών οργάνων τίθενται ενίοτε χρονικοί περιορισµοί, τασσοµένης προθεσµίας εντός της οποίας δέον αύται ν ασκώνται. Εις ας περιπτώσεις η εν λόγω προθεσµία καθιερούται εν τω νόµω ως ανατρεπτική, η αρµοδιότης του οργάνου παύει, άµα τη συµπληρώσει της: 454(37), 895(59). Κατά κανόνα όµως, αι εν τοις διοικητικοίς νόµοις προβλεπόµεναι προθεσµίαι θεωρούνται ενδεικτικαί, εφ όσον ρητώς δεν ορίζονται ως ανατρεπτικαί.» Επιτρέποντας τον πρώτο λόγο έφεσης, θα προχωρήσουµε στην εξέταση του δεύτερου λόγου έφεσης. Με τον δεύτερο λόγο έφεσης, οι Εφεσείουσες προσβάλλουν το συµπέρασµα του πρωτόδικου δικαστηρίου ότι δεν ίσχυε στην παρούσα περίπτωση το δόγµα της επιδοκιµασίας και αποδοκιµασίας. Οι Εφεσείουσες ισχυρίζονται ότι, εφόσον η 1 Άρθρο 20 Α (6) του Περί Βεβαιώσεως και Εισπράξεως Φόρων Νόµου (Ν. 4/78): Η διαδικασία εξέτασης της ιεραρχικής προσφυγής ολοκληρώνεται το ταχύτερο δυνατό και η απόφαση του Εφοριακού Συµβουλίου εκδίδεται το αργότερο σε ένα χρόνο από την υποβολή της.
εφεσίβλητη είχε υποβάλει την προσφορά της και είχε ανεπιφύλακτα αποδεχτεί τους όρους του διαγωνισµού, κωλύεται από του να εγείρει ισχυρισµό περί παρανοµίας του όρου 6 των εγγράφων προσφοράς. Η Εφεσίβλητη, µε επιστολή της ηµεροµηνίας 28.2.2006 προς την αναθέτουσα αρχή, υπέβαλε ένσταση αναφορικά µε την νοµιµότητα του όρου. Η αναθέτουσα αρχή µε απάντησή της ηµερ. 28.7.2006 απέρριψε τη σχετική ένσταση. Στη συνέχεια, η Εφεσίβλητη υπέβαλε προσφορά και υπέγραψε τη ήλωση Συµµόρφωσης Προσφέροντος, µε την οποία αποδεχόταν ανεπιφύλακτα όλους τους όρους και πρόνοιες των εγγράφων του διαγωνισµού. Με την προσφυγή που είχαν καταχωρήσει, ζητούσε ακύρωση της κατακύρωσης της προσφοράς στο ενδιαφερόµενο µέρος αντί στην ίδια. Οι Εφεσείουσες προβάλλουν τον ισχυρισµό ότι η Εφεσίβλητη θα µπορούσε να υποβάλει ιεραρχική προσφυγή εναντίον του εν λόγω όρου, µε βάση το άρθρο 56(10)(γ) του νόµου, και εφόσον παρέλειψε να το πράξει, δεν µπορεί τώρα να εγείρει τέτοιο ισχυρισµό. Ο λόγος έφεσης ευσταθεί. ιαφωνούµε µε την κατάληξη του πρωτόδικου δικαστηρίου ότι δεν µπορεί να ισχύει στην παρούσα υπόθεση το δόγµα της αποδοκιµασίας και επιδοκιµασίας. Η Εφεσίβλητη είχε υποβάλει ένσταση εναντίον του σχετικού όρου, η οποία απορρίφθηκε. Το γεγονός ότι µετά την απόρριψη της ένστασής της, η Εφεσίβλητη υπέβαλε την προσφορά της χωρίς να υποβάλει οποιαδήποτε διαµαρτυρία της, στερεί το δικαίωµα να προβάλει, µετά την κατακύρωση της προσφοράς στο ενδιαφερόµενο µέρος, παρανοµία του όρου. Στην ηµοκρατία v. China Wanbao Engineering Corporation (2000) 3 ΑΑ 406, αναφέρονται τα ακόλουθα επί του προκειµένου. «Έχουµε την άποψη, µε κάθε εκτίµηση προς το συνάδελφο που επιλήφθηκε της υπόθεσης πρωτόδικα, ότι δεδοµένης της εν προκειµένω συµµετοχής της αιτήτριας στο διαγωνισµό, αυτή δεν µπορούσε να προβάλει µετ εννόµου συµφέροντος ζήτηµα αντισυνταγµατικότητας των εν λόγω Κανονισµών. Αποκοµίζοντας το όφελος της συµµετοχής στη διαδικασία, δεν µπορούσε εν συνεχεία, επειδή η προσδοκία της δεν πραγµατώθηκε, να επιδιώξει τη µηδένιση της διαδικασίας. ηλαδή, να επιδοκιµάζει και να αποδοκιµάζει: βλ. την απόφαση της Πλήρους Ολοµέλειας στην Ηλία κ.ά. v. ηµοκρατίας (1999) 3 Α.Α.. 884, όπως και την πιο πρόσφατη απόφαση της Ολοµέλειας στην υπόθεση Κυπριακό ιϋλιστήριο Πετρελαίου Λτδ v. ήµου Λάρνακας κ.ά. (2000) 3 Α.Α.. 345. Σε σχέση, πιο συγκεκριµένα, µε το υπό αναφορά ζήτηµα, η Ολοµέλεια πρόσφατα στην Αναστασίου v. ήµου Παραλιµνίου (2000) 3 Α.Α.. 339, επιδοκίµασε την ακόλουθη υπόµνηση στην οποία είχε προβεί ο Κωνσταντινίδης. στην Αναστασίου v. K.O.T., υπόθ. Αρ. 571/95, ηµερ. 16 Σεπτεµβρίου, 1996: «Όχι µόνο η προσφυγή, αλλά και οι λόγοι ακυρότητας πρέπει να προβάλλονται «µετ εννόµου συµφέροντος» για να είναι παραδεκτοί.»» Η έφεση επιτυγχάνει. Η πρωτόδικη απόφαση παραµερίζεται και η διοικητική απόφαση επικυρώνεται. Επιδικάζονται έξοδα 3.500 πλέον Φ.Π.Α., αν υπάρχει, υπέρ των Εφεσειουσών και εναντίον της Εφεσίβλητης, τόσο πρωτοδίκως όσο και στην έφεση. Η έφεση επιτυγχάνει.