1ο ΕΠΑΛ Πολίχνης Σχολικό Έτος 2013-2014
τον τρόπο σχηματισμού ενός σπηλαίου για τη ζωή που υπάρχει μέσα σε ένα σπήλαιο τις καταστροφές που προκαλούν οι ανθρώπινες δραστηριότητες θρύλους για τα σπήλαια σπήλαια της Ελλάδας
Πως υλοποιήσαμε το πρόγραμμα. Αρχικά χωριστήκαμε σε ομάδες. Κάθε ομάδα ανέλαβε να βρει υλικό σχετικό με το στόχο που επέλεξε να διερευνήσει. Αξιοποιήσαμε τις δυνατότητες που μας δίνουν web 2.0 εργαλεία, για συνεργασία μεταξύ των μελών των ομάδων και δημιουργήσαμε δικό μας wiki.
Δημιουργήσαμε ένα comic, για την παρουσίαση της εργασίας μας. Σύμφωνα με το σενάριο, ένας διάσημος σπηλαιολόγος ξεναγεί μια ομάδα μαθητών σε ένα σπήλαιο. Η ξενάγηση των παιδιών ξεκινά κάπως έτσι
.
Η Ελλάδα είναι η πρώτη χώρα σε αριθμό σπηλαίων, βαράθρων και υπόγειων ποταμών που ομορφαίνουν τα βάθη της γης της με μαγευτικούς σταλακτίτες και σταλαγμίτες, κρυστάλλινες λίμνες και απόκοσμους καταρράκτες. Η φύση χρειάστηκε χιλιάδες χρόνια για να δημιουργήσει το θαυμαστό κόσμο των σπηλαίων, που γοητεύει τον κάθε επισκέπτη
Οι υπόγειες κοιλότητες είναι από τα πλέον αφιλόξενα μέρη για κάθε ζωντανό οργανισμό. Βαθιά στα σπήλαια δεν μπορούν να αναπτυχθούν φυτά και έτσι τη βάση της τροφικής αλυσίδας αποτελούν πτώματα ζώων ή ακόμη νεκρή φυτική ύλη, που με κάποιο τρόπο έχει μεταφερθεί εκεί. Τα ζώα που συναντώνται στα σπήλαια μπορεί να έχουν μπει τυχαία ή να τα χρησιμοποιούν για φώλιασμα ή να ολοκληρώνουν εκεί το βιολογικό τους κύκλο. Οι πιο σημαντικοί αντιπρόσωποι της δεύτερης κατηγορίας είναι οι νυχτερίδες, ενώ της τρίτης κατηγορίας τα τρωγλόβια. Τα τρωγλόβια είναι είδη που ζουν αποκλειστικά στις σπηλιές και έχουν αναπτύξει τέτοιους προσαρμοστικούς μηχανισμούς ώστε να μπορούν να επιβιώνουν στα σπήλαια όπου υπάρχουν μικρές ποσότητες τροφής. Τα τρωγλόβια ζώα είναι άχρωμα, τυφλά, χωρίς ακοή, έχουν λεπτό σκελετό με μεγάλα άκρα και ιδιαίτερα ανεπτυγμένα αισθητήρια. Οι ανθρώπινες δραστηριότητες είναι απειλή για τους σπηλαιόβιους οργανισμούς και το σπηλαιόβιο οικοσύστημα.
Το 1983 με υπουργική απόφαση τα σπήλαια χαρακτηρίστηκαν ως μνημεία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και εντάχθηκαν στον νόμο 525/32. Άνθρωπος και σπήλαια υπήρξαν από την αρχή της δημιουργίας στενά συνδεδεμένες έννοιες. Ο άνθρωπος κατέφυγε σ αυτά για να προστατευτεί από τις καιρικές συνθήκες και από τα άγρια ζώα, τα οποία αναζήτησαν πολύ νωρίτερα προστασία στα σπήλαια για να προφυλάξουν τα μικρά τους. Η γένεση, η μορφή και το περιεχόμενο των σπηλαίων αποτελούν αντικείμενο της επιστήμης της σπηλαιολογίας. Στην Ελλάδα οι πρώτες σπηλαιολογικές έρευνες μπορεί να θεωρηθεί ότι άρχισαν ύστερα από την επανάσταση του 1821. Επιστημονικά ασχολήθηκαν με τα ελληνικά σπήλαια στην αρχή ξένοι κυρίως φυσιοδίφες. Το 1950 ιδρύθηκε η Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρία από λάτρεις της σπηλαιολογίας. Από τότε άρχισε η συστηματική εξερεύνηση, χαρτογράφηση, φωτογράφηση και μελέτη από επιστημονική και τουριστική πλευρά των ελληνικών σπηλαίων.
Πολλά σπήλαια συνδέονται με ανθρωποθυσίες αμάχων, που αναζήτησαν εκεί καταφύγιο την περίοδο της τουρκοκρατίας. Φρικτό τέλος είχαν 370 κρητικοί που κατέφυγαν στο σπήλαιο Μελιδόνι Ρεθύμνου στις 20 Οκτωβρίου 1823. Στο σπήλαιο Αγίας Σοφίας Μιλάτου Λασιθίου οι ορδές του Αγαρινού Χασάν έσφαξαν 3600 άντρες και γυναικόπαιδα. Άλλα πάλι σπήλαια συνδέονται με νεράιδες, όπως του Μεγαλοχωρίου Μεθάνων, ή με μυθικά τέρατα, όπως ο «Μπάμπολα», τέρας με φτερά που κατοικούσε στην περιοχή Πανόβρυση Κυπαρισσίου Επιδαύρου Λιμηράς.
Από τους θρύλους δεν λείπουν και οι δράκοι που κατοικούσαν μέσα στα σπήλαια. Απέναντι από την εκκλησούλα «Παναγιά» του χωριού Δροσοσπηγή Τζουμέρκων, βρίσκεται το σπήλαιο «Δρακότρυπα». Μόνιμος κάτοικός του ήταν ο «Δράκος», ο οποίος κάθε Δεκαπενταύγουστο πήγαινε στο πανηγύρι για να σύρει το χορό με την πιο όμορφη κοπέλα, την οποία μετά οδηγούσε στη σπηλιά του. Το κακό σταμάτησε με τη βοήθεια της Παναγίας. Κάποιο Δεκαπενταύγουστο, όταν άρχισε ο χορός, μια όμορφη κοπέλα μπήκε πρώτη και όταν την έπιασε ο δράκος ξεκόλλησε το χέρι του και έμεινε στο δικό της. Τότε βογγώντας από τον πόνο πήγε στο σπήλαιο και πέθανε.
Φοβερός Δράκος, που έβγαζε από το στόμα φλόγες και είχε μολυσμένη αναπνοή, φύλαγε τη είσοδο του σπηλαίου της Καστοριάς. Ο Κάστορας, ο πρώτος βασιλιάς της Καστοριάς, κάλεσε κάποτε τον αδελφό του τον Πολυδεύκη και τον πεθερό του Κέλι, να διασκεδάσουν στο σπήλαιο του βασιλείου του. Ο βασιλιάς υποσχέθηκε πλούσια δώρα σε όποιον κατάφερνε να σκοτώσει το δράκο. Προσφέρθηκε ένας νέος που άρχισε άνισο αγώνα με το δράκο. Ξαφνικά η λίμνη του σπηλαίου φουρτούνιασε και οι κάτοικοι είδαν τον δράκο να επιπλέει σκοτωμένος. Οι επισκέπτες μπήκαν στο σπήλαιο με αναμμένες δάδες. Όταν έσβησαν, στο βαθύ σκοτάδι ακούστηκε μια φωνή «όποιος πάρει μια χούφτα λάσπη θα μετανιώσει και όποιος δεν πάρει, επίσης θα το μετανιώσει. Οι τολμηροί πήραν λίγη ποσότητα και όταν βγήκαν διαπίστωσαν πως ήταν χρυσάφι. Έτσι μετάνιωσαν όλοι.
Το μεγαλύτερο χαρακτηριστικό των σπηλαίων είναι ο μοναδικός διάκοσμός τους. Είναι οι σταλακτίτες και οι σταλαγμίτες, ποικιλόχρωμοι και πολύμορφοι, εύθραυστοι ή τεράστιοι, ευθύγραμμοι ή ακανόνιστοι και όλοι μοναδικοί. Σταγόνα σταγόνα το νερό κατεβαίνει από την οροφή του σπηλαίου. Το νερό αυτό, που είναι πλούσιο σε διαλυμένο ανθρακικό ασβέστιο, λόγω της επίδρασης του διοξειδίου του άνθρακα, χάνει κατά τη διάρκεια της στογονοροής, μέρος του αερίου αυτού και αφήνει μικρή ποσότητα ανθρακικού ασβεστίου σα κρυσταλλική μορφή. Έτσι σιγά σιγά δημιουργείται ο σταλακτίτης, από την οροφή προς το δάπεδο του σπηλαίου. Το νερό εξάλλου που πέφτει από το σταλακτίτη, περιέχει ανθρακικό ασβέστιο, το οποίο αφήνει κατά την επαφή του με το δάπεδο και έτσι σχηματίζεται ο σταλαγμίτης. Οι χρωματισμοί τους προέρχονται από τη σύσταση των πετρωμάτων που βρίσκονται πάνω από την οροφή του σπηλαίου.
Οι ανθρώπινες δραστηριότητες και ιδιαίτερα η οικονομική εκμετάλλευση των σπηλαίων, όταν γίνονται με προχειρότητα, είναι ίσως η μοναδική απειλή, όχι μόνο για τους σπηλαιόβιους οργανισμούς, αλλά γενικότερα για το σπηλαιόβιο οικοσύστημα. Εξαιτίας του ηλεκτροφωτισμού δημιουργήθηκε το αντιαισθητικό πρασίνισμα του διακόσμου των σπηλαίων, λόγω ανάπτυξης φωτοσυνθετικών οργανισμών. Η κατάσταση του σπηλαίου του Περάματος Ιωαννίνων σχολιάζεται δυσμενώς από πολλούς επισκέπτες και, δυστυχώς, εκεί οδηγούνται και τα υπόλοιπα ηλεκτροφωτισμένα σπήλαια. Η διάνοιξη τεχνητής εισόδου στο σπήλαιο Αλιστράτης Σερρών είχε ως αποτέλεσμα την καταστροφή τεράστιων αποικιών νυχτερίδων
Από τα 7500 περίπου σπήλαια που έχουν καταγραφεί στη χώρα μας, μόνο δέκα είναι τουριστικά αξιοποιημένα. Ανάμεσα στα πρώτα ξεχωρίζει το σπήλαιο «Γλυφάδα», που βρίσκεται στο όρμο Διρού Μάνης. Έχει τουριστική διαδρομή 1800 μέτρα και είναι το ωραιότερο στον κόσμο. Το σπήλαιο Περάματος Ιωαννίνων διαθέτει ποικίλες σταλακτιτικές μορφές, σε μοναδικούς σχηματισμούς, ενώ το σπήλαιο «των Λιμνών» Καστριών Αχαΐας έχει 13 κλιμακωτές λίμνες, που το χειμώνα μετατρέπονται σε καταρράκτες. Όμορφο διάκοσμο έχουν τα σπήλαια Πετραλώνων Χαλκιδικής και Αλιστράτης Σερρών, ενώ το βαραθρώδες λινμοσπήλαιο Μελισσάνης Κεφαλονιάς ομορφαίνει από τα κρυστάλλινα νερά του. Εντυπωσιακό σταλακτικό διάκοσμο έχει το σπήλαιο της Καστοριάς, καθώς περιλαμβάνει επτά υπόγειες λίμνες, δέκα αίθουσες, πέντε διαδρόμους σήραγγες.