Περιεχόμενα 1. Εισαγωγή.2 2. Η ζωή του Ήλιου....3 3. Δομή & Λειτουργία Ήλιου...5 4. Ηλιακά Φαινόμενα 7 5. Ήλιος & Γη..9 6. Ήλιος & Πολιτισμός 11 7. Βιβλιογραφία....13
1. Εισαγωγή 1.1 Σκοπός Ερωτήματα Η εργασία αυτή εντάσσεται στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας Α Λυκείου, με θέμα τους «Πλανήτες και το Ηλιακό Σύστημα» και έχει ως σκοπό να παρουσιάσει τα βασικά στοιχεία δομής και λειτουργίας του ήλιου, καθώς και να αναλύσει την αλληλεπίδρασή του με τον πλανήτη μας. Μερικά από τα ερωτήματα που διατυπώσαμε στη διάρκεια αυτή των 3 μηνών είναι τα εξής: Πώς δημιουργήθηκε ο ήλιος και ποια θα είναι η εξέλιξή του; Ποια είναι η δομή του ήλιου και της ατμόσφαιράς του; Από ποια στοιχεία αποτελείται; Πώς επιδρά στη γη; Ποια είναι τα χαρακτηριστικότερα φαινόμενα που παρατηρούμε; Πώς ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται τον ήλιο ανά τους αιώνες; 1.2 Διαδικασία Η διαδικασία που ακολουθήθηκε είναι η εξής: Πρώτον φτιάξαμε ένα σχεδιάγραμμα με όλα τα θέματα προς διερεύνηση και χωρίσαμε αρμοδιότητες. Στη συνέχεια ασχοληθήκαμε με τη συγκέντρωση πληροφοριακού υλικού από ιστοσελίδες, εγκυκλοπαίδειες και άλλα βιβλία. Αφού εξασφαλίσαμε αρκετό υλικό, επικεντρωθήκαμε στην εύρεση πολυμεσικών αρχείων και την συγκέντρωση της βιβλιογραφίας μας. Παράλληλα, ξεκινήσαμε την κατασκευή 2 μοντέλων: Του ηλιακού συστήματος και του συστήματος Γη- Σελήνη. Τέλος, έχοντας όλα τα απαραίτητα στην διάθεσή μας, επιδοθήκαμε στην συγγραφή της εργασίας και την προετοιμασία της παρουσίασης. 1.3 Εξοπλισμός Για την πραγματοποίηση της εργασίας, εργαστήκαμε κυρίως με ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Για την συγγραφή της εργασίας και την παρουσίαση χρησιμοποιήθηκαν τα προγράμματα Microsoft Word & Microsoft PowerPoint. Για τα βίντεο, χρησιμοποιήθηκε το πρόγραμμα Windows Live Movie Maker. Για τις κατασκευές χρειαστήκαμε κυρίως παστέλ, μακετόχαρτο και μπάλες φελιζόλ. Το κόστος της συνολικής εργασίας υπολογίζεται στα 45.
2. Η ζωή του Ήλιου 2.1 Δημιουργία Όπως όλα τα άστρα, έτσι και ο Ήλιος γεννήθηκε μέσα από αέρια νέφη υδρογόνου, ηλίου και σκόνης. Λόγω διάφορων παραγόντων και της αύξησης της θερμοκρασίας και της πίεσης, κάτι το οποίο ονομάζουμε νεφελική συμπύκνωση, ορισμένες περιοχές των νεφών κατέρρευσαν εξαιτίας της βαρύτητας. Ο πυρήνας δημιουργείται. Η αύξηση πίεσης και θερμοκρασίας προκαλεί στη συνέχεια θερμοπυρηνικές αντιδράσεις υδρογόνου και το νέο άστρο δημιουργείται και εκπέμπει ακτινοβολία. Γύρω από τον νέο Ήλιο, υπολείμματα των νεφών, αλλά και δικά του μπορούν στη συνέχεια να δημιουργήσουν τους πλανήτες ενός νέου Ηλιακού Συστήματος. 2.2 Ηλιακό Σύστημα Γαλαξίας - Σύμπαν Το Ηλιακό Σύστημα που δημιουργήθηκε γύρω από τον Ήλιο αποτελείται από 8 πλανήτες. Αξίζει να σημειωθεί όμως, πως ο Ήλιος καλύπτει το 99,8% του Ηλιακού μας Συστήματος! Οι 8 πλανήτες είναι κατά σειρά οι εξής: Ερμής, Αφροδίτη, Γη, Άρης, Δίας, Κρόνος, Ουρανός, Ποσειδώνας. Ο Πλούτωνας δεν θεωρείται πλέον πλανήτης του Ηλιακού μας Συστήματος. Το Ηλιακό μας Σύστημα αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου συστήματος, που ονομάζεται Γαλαξίας. Οι Γαλαξίες είναι εκατομμύρια διάσπαρτοι στο Σύμπαν!
2.3 Εξέλιξη Θάνατος Ο Ήλιος ακτινοβολεί ήδη για 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια. Η ακτινοβολία του οφείλεται στις θερμοπυρηνικές αντιδράσεις που συμβαίνουν στον πυρήνα του και μετατρέπουν το υδρογόνο σε ήλιο. Όταν καεί όλο το υδρογόνο, διαταράσσεται η ισορροπία που επικρατεί στο εσωτερικό του. Αυτό θα έχει σαν αποτέλεσμα νέα βαρυτική κατάρρευση, αύξηση της εσωτερικής πίεσης και θερμοκρασίας με συνέπεια την εκκίνηση της μετατροπής του ηλίου σε άνθρακα. Στη φάση αυτή εκλύονται τεράστια ποσά ενέργειας και ο Ήλιος θα μετατραπεί σε ερυθρό γίγαντα. Η ατμόσφαιρα του θα φτάσει στην τροχιά της Γης, η οποία θα ενσωματωθεί μαζί του. Από τη στιγμή που σταματήσουν οι θερμοπυρηνικές αντιδράσεις, ο Ήλιος θα καταρρεύσει ξανά,λόγω της ίδιας του της βαρύτητας. Τότε θα δημιουργηθεί ένας αστέρας ηλεκτρονίων, γνωστός ως λευκός νάνος καθώς και ένα νέο πλανητικό νεφέλωμα αερίων και σκόνης. Στη συνέχεια, η εξάντληση των ενεργειακών του αποθεμάτων θα τον μετατρέψει σε μαύρο νάνο. Η όλη διαδικασία αναμένεται να διαρκέσει 15.000.000.000. Εικόνα 1: Δημιουργία Άστρου Εικόνα 2: Το Ηλιακό Σύστημα Εικόνα 3: Γαλαξίας Εικόνα 4: Supernova
3. Δομή & Λειτουργία Ήλιου 3.1 Εσωτερική Δομή Ο Ήλιος αποτελείται από τον πυρήνα, με διάμετρο 175 χιλιάδες χιλιόμετρα και θερμοκρασία 13.600.000 βαθμούς, την ζώνη ακτινοβολίας, που περιβάλλει τον πυρήνα και την ζώνη μεταφοράς. Στον πυρήνα συμβαίνουν οι θερμοπυρηνικές αντιδράσεις, οι οποίες μεταφέρονται από την ζώνη ακτινοβολίας στη ζώνη μεταφοράς. Εκεί διάφορα ρεύματα στροβιλισμού ωθούν την ακτινοβολία προς τα έξω. 3.2 Σύσταση Ο Ήλιος αποτελείται κατά 74% από υδρογόνο, κατά 25% από ήλιο και 1% από άλλα αέρια. Το υδρογόνο αποτελεί το κύριο καύσιμο για τις θερμοπυρηνικές αντιδράσεις, ενώ το ήλιο προέρχεται κυρίως από τα προϊόντα αυτής της πυρηνικής σύντηξης. Σε τόσο μεγάλες θερμοκρασίες, τα άτομα υδρογόνου είναι ιονισμένα (χωρίς ηλεκτρόνια) και κινούνται με μεγάλες ταχύτητες, με αποτέλεσμα σφοδρές συγκρούσεις. Το άτομο ηλίου που προκύπτει από την αντίδραση ζυγίζει λιγότερο, καθώς ένα μέρος της μάζας μετατρέπεται σε ενέργεια, σύμφωνα με την εξίσωση του Αϊνστάιν: Ε=mc 2 3.3 Ατμόσφαιρα Η ατμόσφαιρα του ήλιου αποτελείται από την φωτόσφαιρα, πάνω στην οποία παρατηρούνται τα διάφορα ηλιακά φαινόμενα, την κοκκινωπή χρωμόσφαιρα, όπου παρατηρούνται οι προεξοχές και το στέμμα, που δεν έχει σταθερή μορφή. Το στέμμα ειδικά το παρατηρούμε κατά την ολική ηλιακή έκλειψη.
3.4. Ενέργεια Κινήσεις Ο Ήλιος είναι το λαμπρότερο σώμα του γήινου ουρανού. Η φωτεινότητά του είναι τέτοια ώστε δεν επιτρέπει σε άλλα ουράνια σώματα να εμφανίζονται με εξαίρεση έκτοτε τη Σελήνη ή και την Αφροδίτη. Φυσικά, ο Ήλιος φαίνεται τόσο λαμπρός, λόγω της σχετικά μικρής απόστασής του από τη Γη. Ο Ήλιος ακολουθεί μια τροχιά μέσα στον Γαλαξία σε μία απόσταση 25.000 με 28.000 έτη φωτός από το κέντρο του, ολοκληρώνοντας μια πλήρη περιφορά σε περίπου 226 εκατομμύρια έτη. Επίσης, ο Ήλιος ολοκληρώνει μια πλήρη περιστροφή γύρω από τον εαυτό του σε 28-35 μέρες. Οι πλανήτες του Ηλιακού μας συστήματος περιφέρονται γύρω από αυτόν. Αξίζει να σημειωθεί πως οι διαφορετικές θέσεις του Ήλιου στον ουρανό εξαρτάται εν πολλοίς από την θέση και κίνηση της Γης. Εικόνα 1: Θερμοπυρηνικές Αντιδράσεις Υδρογόνου Εικόνα 2: Δομή Ήλιου Εικόνα 3: Κίνηση Ήλιου
4. Ηλιακά Φαινόμενα 4.1 Μαγνητικό Πεδίο Ο Ήλιος είναι μαγνητικά ενεργός. Υποστηρίζει ένα ισχυρό μαγνητικό πεδίο, το οποίο κυμαίνεται από έτος σε έτος, ενώ η μορφή του είναι σπειροειδής, λόγω της ιδιόμορφης περιστροφής του Ήλιου (διαφορική περιστροφή, γρηγορότερη περιστροφή στον Ισημερινό). Περίπου κάθε 11 χρόνια, το μαγνητικό πεδίο αντιστρέφεται (αντιστροφή πόλων) γύρω από το λεγόμενο ηλιακό μέγιστο. Οι συνέπειες που έχει αυτό συνοψίζονται σε αυτό που λέμε ηλιακή δραστηριότητα και αναλύεται παρακάτω. Αξίζει να σημειωθεί πως τελευταία παρατηρείται ασυμμετρία στη συγκεκριμένη διαδικασία. 4.2 Ηλιακές Κηλίδες Οι ηλιακές κηλίδες βρίσκονται στην επιφάνεια του ήλιου και έχουν σκούρο χρώμα, λόγω χαμηλότερης θερμοκρασίας. Ο αριθμός των κηλίδων στην ηλιακή επιφάνεια αυξάνεται γρήγορα και μετά μειώνεται με βραδύτερο ρυθμό κάθε περίπου 11 χρόνια, όπως ειπώθηκε πρωτύτερα. Αυτή η περιοδικότητα, την οποία ακολουθεί γενικότερα η γενικότερη ηλιακή δραστηριότητα, αποκαλείται «ενδεκαετής ηλιακός κύκλος». Οι ηλιακές κηλίδες διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στη συζήτηση για τη φύση του Ηλιακού Συστήματος, αφού χάρη σε αυτές ανακαλύφθηκε η περιστροφή του Ηλίου περί τον άξονά του, ενώ η παροδική τους εμφάνιση απεδείκνυε ότι η ηλιακή επιφάνεια μεταβαλλόταν. Έχει παρατηρηθεί πως οι ηλιακές κηλίδες επηρεάζουν τη Γη. Όσο πιο μεγάλος είναι ο αριθμός των κηλίδων, τόσο πιο ζεστή θα είναι η περίοδος. Για παράδειγμα, στο δεύτερο μισό του 16ου αιώνα σπάνια εμφανίζονταν ηλιακές κηλίδες. Αυτό συμπίπτει με μια περίοδο παγκοσμίως ψυχρού κλίματος που είναι γνωστή ως «Μικρή Εποχή Παγετώνων». Από αυτή την εποχή είναι εμπνευσμένοι πολλοί πίνακες του Avercamp: Schaatsenrijden in een dorp, Hendrick Avercamp, ca. 1610
4.3 Ηλιακές Εκλάμψεις Προεξοχές Οι ηλιακές εκλάμψεις συνδέονται με τις ηλιακές κηλίδες και εκλύουν τεράστια ποσά ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας που μπορούν να επιδράσουν στη Γη, δημιουργώντας παρεμβολές στις τηλεπικοινωνίες. Τότε μιλάμε για ηλιακή καταιγίδα (βλ. παρακάτω). Οι ηλιακές εκλάμψεις λαμβάνουν χώρα στο ηλιακό στέμμα και στην χρωμόσφαιρα. Κάτι παρόμοιο είναι, εμφανισιακά τουλάχιστον και οι ηλιακές προεξοχές ή προβολές. Νέφη αερίου που φτάνουν από τη χρωμόσφαιρα στο στέμμα παίρνουν σχήμα καμπύλης λόγω της επίδρασης του μαγνητικού πεδίου. Είναι καυτές, αλλά ψυχρότερες από τον υπόλοιπο ήλιο, γι αυτό και συνήθως παρατηρούνται ως μαύρα στίγματα, όταν είναι κόντρα στον Ήλιο. 4.4 Ηλιακές Καταιγίδες Οι ηλιακές εκρήξεις απελευθερώνουν τεράστια ποσά ενέργειας, τα οποία κάποιες φορές κατευθύνονται προς τη Γη. Όταν η ενέργεια που απελευθερώνεται είναι μεγαλύτερη του συνηθισμένου, τότε μιλάμε για Ηλιακή Καταιγίδα. Η τελευταία μεγάλη Ηλιακή Καταιγίδα πραγματοποιήθηκε πριν 145 χρόνια, ενώ επιστήμονες προειδοποιούν για φέτος την έλευση μιας τεραστίων διαστάσεων και ανυπολόγιστων συνεπειών Ηλιακής Καταιγίδας. 4.5 Ηλιακός Άνεμος Πολικό Σέλας Ο ηλιακός άνεμος είναι ένα ρεύμα πρωτονίων και ηλεκτρονίων από την ηλιακή ατμόσφαιρα. Έχει πυκνότητα αντίστοιχη του στέμματος και κουβαλά μαζί του ένα μαγνητικό πεδίο. Υπολογίζεται ότι λόγω του ηλιακού ανέμου, ο Ήλιος χάνει περίπου 800 κιλά ύλης το δευτερόλεπτο! Το Πολικό Σέλας είναι το φωτεινό φαινόμενο που συμβαίνει στα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας των πολικών περιοχών της Γης. Η επικρατέστερη θεωρία για την δημιουργία του αναφέρεται στην επίδραση του Ηλιακού Ανέμου στη Γη. Πρωτόνια και ηλεκτρόνια λοιπόν από τον Ήλιο αλληλεπιδρούν με τα στοιχεία της ατμόσφαιρας, ιδιαίτερα των πολικών περιοχών και εκπέμπουν φως. Το φαινόμενο αυτό είναι από τα ωραιότερα που προσφέρει η Φύση σε ποικιλία χρωμάτων, σχεδίων και κινήσεων. Αξίζει να αναφερθεί πως το Σέλας κίνησε το ενδιαφέρον των ανθρώπων από την αρχαιότητα και μάλιστα των Αρχαίων Ελλήνων, όπως μαρτυρούν τα κείμενα του Αριστοτέλη. Εικόνα 1: Μαγνητικό Πεδίο Ήλιου Εικόνα 2: Ηλιακές Κηλίδες Εικόνες 3-4: Ηλιακή Έκλαμψη-Προεξοχή Εικόνα 5: Πολικό Σέλας
5. Ήλιος & Γη 5.1 Εκλείψεις Η ηλιακή έκλειψη είναι ένα σπάνιο ουράνιο φαινόμενο, κατά το οποίο ο δίσκος της Σελήνης «εφάπτεται» με τον ηλιακό δίσκο, κρύβοντας το ηλιακό φως για μερικά λεπτά. Αυτό συμβαίνει διότι ο ήλιος βρίσκεται 400 φορές πιο μακριά από τη Σελήνη, αλλά φαίνεται από τη Γη 400 φορές μικρότερος. Αυτή η σύμπτωση δημιουργεί την εντυπωσιακή ολική έκλειψη ηλίου. Υπάρχουν άλλα 2 είδη: Δακτυλιοειδής Έκλειψη: Ο κώνος της Σεληνιακής σκιάς δεν φτάνει στη Γη. Ο παρατηρητής βλέπει ένα φωτεινό δαχτυλίδι γύρω από τη Σελήνη. Μερική Έκλειψη: Η Σελήνη καλύπτει ένα κομμάτι του ηλιακού δίσκου. Η μέση διάρκεια μιας ολικής έκλειψης είναι 3 ώρες. Η διαδικασία έχει ως εξής: 1. Πρώτη Επαφή: Η Σελήνη εμφανίζεται πάνω στον ηλιακό δίσκο. 2. Η Σελήνη καλύπτει σταδιακά τον ήλιο και το φως μειώνεται. 3. Δεύτερη Επαφή: Έναρξη της ολικότητας. Το πολύ λίγο φως που έχει μείνει δημιουργεί το φαινόμενο των σκιωδών ζωνών. Ελάχιστα πριν την ολικότητα κάνει την εμφάνισή του το επιβλητικό στέμμα του ήλιου, σχηματίζοντας το μαργαριταρένιο δαχτυλίδι 4. Ο μαύρος δίσκος της Σελήνης παίρνει τη θέση του Ήλιου. 5. Τρίτη Επαφή: Η Σελήνη αρχίζει να υποχωρεί. 6. Τα παραπάνω βήματα συμβαίνουν ανάποδα και ο ήλιος ξαναεμφανίζεται. Η πρώτη καταγεγραμμένη αναφορά ηλιακής έκλειψης έγινε στην Κίνα πριν το 2000 πχ. Επίσης, αναρίθμητες είναι οι αναφορές ηλιακών εκλείψεων από Έλληνες, Ρωμαίους και άλλους λαούς κατά την αρχαιότητα, που θεωρούσαν την έκλειψη κακό οιωνό!
5.2 Εποχές Οι 4 εποχές, όπως όλοι γνωρίζουμε είναι: Άνοιξη, Καλοκαίρι, Φθινόπωρο, Χειμώνας. Ορισμένοι πολιτισμοί και οργανώσεις έχουν διαφορετικό αριθμό και συσχετίσεις εποχών, ανάλογα την παράδοση, το κλίμα και τις εκάστοτε ιδιαιτερότητες και συμφέροντα. Η αιτία εμφάνισης των εποχών είναι το γεγονός ότι ο άξονας της Γης δεν είναι κατακόρυφος ως προς το επίπεδο περιφοράς, αλλά έχει απόκλιση 23,5 μοιρών περίπου. Έτσι, οποιαδήποτε στιγμή, κάποιο μέρος του πλανήτη είναι περισσότερο εκτεθειμένο στον Ήλιο από κάποιο άλλο. Για αυτό το λόγο, το Βόρειο Ημισφαίριο έχει πάντα αντίθετη εποχή από το Νότιο, ενώ σε αυτό οφείλονται και οι αμέτρητες μέρες συνεχούς νύκτας ή μέρας στους 2 πόλους! Στις πολικές και εύκρατες περιοχές, οι εποχές χαρακτηρίζονται από αλλαγές στην ποσότητα του ηλιακού φωτός, με διάφορες επιδράσεις στο κλίμα των περιοχών αυτών. Στις τροπικές περιοχές δεν υπάρχουν σημαντικές αλλαγές στην ποσότητα του ηλιακού φωτός. 5.3 Ισημερίες Ηλιοστάσια Στην καθημερινότητα, ηλιοστάσιο ονομάζουμε την ημέρα εκείνη με τη μεγαλύτερη μέρα/νύχτα και ισημερία την ημέρα εκείνη με ίση μέρα και νύχτα. Στην επιστημονική γλώσσα, ηλιοστάσιο ονομάζεται η χρονική στιγμή, κατά την οποία ο άξονας της Γης είναι κατά το μέγιστο στραμμένος προς ή μακριά τον ήλιο. Αυτό ισοδυναμεί με τον ήλιο να βρίσκεται κατά τη διάρκεια του μεσημεριού στο βορειότερο ή νοτιότερο σημείο του ουρανού. Ηλιοστάσια έχουμε 2 φορές το χρόνο: Θερινό στις 22 Ιουνίου και χειμερινό στις 22 Δεκεμβρίου. Ισημερία έχουμε στις 21 Μαρτίου (εαρινή) και 23 Σεπτεμβρίου (χειμερινή). Τότε, η Γη βρίσκεται σε τέτοια θέση ώστε οι ακτίνες του Ήλιου να πέφτουν κάθετα στον Ισημερινό. Βέβαια, οι ισημερίες δεν συμβαίνουν παντού ταυτόχρονα, λόγω του διαφορετικού γεωγραφικού πλάτους των περιοχών. Οι ισημερίες και τα ηλιοστάσια συνδέονται άμεσα με τις εποχές. Σε κάποιες χώρες, όπως στην Ελλάδα θεωρείται ότι διαχωρίζουν τις εποχές, ενώ σε άλλες θεωρείται ότι αποτελούν τα κέντρα τους. Στην εύκρατη ζώνη, ο ήλιος παραμένει το καλοκαίρι περισσότερο στον ουρανό, προχωρώντας προς το θερινό ηλιοστάσιο και τη μεγαλύτερη μέρα, και αντίστοιχα, παραμένει λιγότερο το χειμώνα, οδεύοντας προς το χειμερινό ηλιοστάσιο. Έτσι δικαιολογείται η καλοκαιρινή ζέστη και το χειμωνιάτικο κρύο. Τέλος, ποικίλες ιδιαιτερότητες παρουσιάζει η τροπική ζώνη. Εικόνα 1: Ηλιακό Στέμμα Εικόνα 2: Ηλιακή Έκλειψη Εικόνα 3: Διαμόρφωση Εποχών Εικόνα 4: Ισημερίες - Ηλιοστάσια
6. Ήλιος & Πολιτισμός 6.1 Ήλιος & Μαθηματικά 6.1.1 Ερατοσθένης Μέτρηση Περιφέρειας και της ακτίνα της Γης Η πρώτη φορά στην Μαθηματική Γεωγραφία που μετρήθηκε με ακρίβεια η περίμετρος της Γης ήταν από τον Ερατοσθένη, μια από τις πιο σημαντικές προσωπικότητες της Αλεξάνδρειας του 3 ου αιώνα πχ. Ο Ερατοσθένης υπολόγισε την περιφέρεια της Γης με τη βοήθεια ενός πηγαδιού στο Ασουάν, το οποίο είχε τη χαρακτηριστική ιδιότητα κάθε 21 η Ιουνίου να φωτίζεται ολόκληρο, οι ακτίνες δηλαδή του Ήλιου να πέφτουν κάθετα προς αυτό. Μέτρησε την απόσταση Ασουάν-Αλεξάνδρειας και την βρήκε 5.000 στάδια. Έπειτα, υπολόγισε την κλίση των ακτινών του Ήλιου στην Αλεξάνδρεια σε σχέση με την κατακόρυφο και τη βρήκε ίση με το πεντηκοστό της περιφέρειας κύκλου (8 πρώτα λεπτά). Έτσι, υπολόγισε εύκολα την περίμετρο της Γης σε 225.000 στάδια, δηλαδή 39.690 χλμ. Οι σημερινές μετρήσεις μάλιστα το αποδεικνύουν, αφού υπολογίζουν την περίμετρο σε 40.048 χλμ! Στη συνέχεια, μέσω της σχέσης L=2πR, βρίσκουμε εύκολα και την ακτίνα της γήινης σφαίρας. 6.1.2 Θαλής Μέτρηση ύψους Πυραμίδας Ο μεγάλος φιλόσοφος και μαθηματικός βρισκόταν αρκετό καιρό στην Αίγυπτο και εξέπληξε τους Αιγύπτιους με την ικανότητά του να μετρά το ύψος των πυραμίδων. Ο Θαλής σκέφτηκε πως σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή, η σχέση κάθε πράγματος με τη σκιά του είναι η ίδια παντού, άρα και στην πυραμίδα. Έτσι, τοποθέτησε ένα πάσσαλο στο έδαφος και περίμενε έως ότου η σκιά του γίνει ίση με το ύψος του. Μετά εύκολα υπολόγισε τη σκιά της πυραμίδας και πρόσθεσε στο αποτέλεσμα το μισό μιας πλευράς της, δηλαδή τη σκιά που δεν φαινόταν. Σε αυτό βοηθήθηκε και από την κατασκευή της πυραμίδας. Το αποτέλεσμα ήταν το ύψος της πυραμίδας!
6.2 Ήλιος & Παράδοση/Θρησκεία Στην Ελληνική Μυθολογία, η γνωστότερη ιστορία στην οποία συμμετέχει ο ήλιος είναι αυτή του γιου του Φαέθοντα, ο οποίος σκοτώθηκε οδηγώντας το ηλιακό άρμα. Σ αυτόν είναι αφιερωμένος και ο Κολοσσός της Ρόδου. Για τους Αιγύπτιους, ο Ήλιος προσωποποιούνταν από τον θεό Ρα. Υποστήριζαν ότι αυτός έφτιαχνε τους ανθρώπους και τον απεικόνιζαν με ηλιακό δίσκο και κεφάλι γερακιού. O Ήλιος λατρεύτηκε μια που για τους αρχαίους ήταν ο δημιουργός των εποχών του έτους και του κύκλου των φαινομένων και των εναλλαγών που σχετίζονται με αυτές. Ανεξάρτητα από την ονομασία που του δόθηκε, όλοι οι λαοί καθιέρωσαν προς τιμή του Ήλιου, περίφημες γιορτές, με μεγαλύτερη αυτή στις 25 Δεκεμβρίου. Ήταν η γιορτή της γέννησης του Ήλιου. Ο ήλιος παρουσιάζεται συχνά ως φωτοστεφανωμένος νεαρός με άρμα. Οι κόκορες και οι αετοί συνδέονταν με αυτόν. Στην Οδύσσεια μάλιστα, συναντάμε το Νησί του Ήλιου, όπου φυλάσσονταν τα ιερά κόκκινα βόδια, τα οποία σκότωσαν οι σύντροφοι του Οδυσσέα. Τέλος, ο Σωκράτης στην απολογία του αναφέρεται σε έναν θεό Ήλιο! 6.3 Ήλιος & Υγεία Ο ήλιος αποδεικνύεται ευεργέτης για την υγεία μας, αν και πρέπει να τον απολαμβάνουμε με μέτρο και προφυλάξεις. Μελέτες διαπιστώνουν οφέλη από την απορρόφηση της βιταμίνης D στην καταπολέμηση της φυματίωσης και στην εξωσωματική γονιμοποίηση. Η λεγόμενη «βιταμίνη του ήλιου» είναι σύμμαχος του οργανισμού και του ανοσοποιητικού μας συστήματος. Επιπροσθέτως, ο ήλιος μας φτιάχνει τη διάθεση και επηρεάζει την ψυχολογία μας. Έρευνες έχουν δείξει πως περιοχές με μικρά διαστήματα ηλιοφάνειας έχουν αυξημένα ποσοστά ανθρώπων με κατάθλιψη. Ευρέως γνωστή κατά τους χειμερινούς μήνες είναι και η «κατάθλιψη του χειμώνα». 6.4 Ήλιος & Τέχνες Σε πολλά μινωικά έργα τέχνης παρουσιάζεται ο ήλιος, χωρίς ιδιαίτερο συμβολισμό. Στην ελληνική τέχνη, απεικονίζεται με ανθρώπινη μορφή σε γλυπτά και αγγεία, με έναν ηλιακό δίσκο πάνω στο κεφάλι του. Τον 5 ο αιώνα προστέθηκε και το ακτινωτό στέμμα. Από γερασμένος, εξελίχθηκε να απεικονίζεται ως νεανικός και ωραίος θεός με φτερωτά άλογα. Στη σημερινή εποχή, πολλοί ζωγράφοι όπως οι Picasso, Monet, Van Gogh και Μιχαήλ Άγγελος συμπεριλαμβάνουν τον ήλιο στα έργα τους. Εικόνα 1-2: Υπολογισμός Περιφέρειας της Γης Εικόνα 3: Υπολογισμός ύψους πυραμίδας Εικόνα 4: Ο θεός Ρα Εικόνα 5-6: Πίνακες με ήλιο
7. Βιβλιογραφία Επιμέλεια: Αβραμίδης Κλεάνθης Αποστόλου Μάριος Γεωργόπουλος Γιώργος Ζάννος Κωνσταντίνος Ψαλίδας Γιώργος Τ Ε Λ Ο Σ