Τεχνολογία ξύλινων δαπέδων (είδη ξύλου, κατηγορίες, ποιότητα) Τα δάπεδα διακρίνονται σε αυτά που προέρχονται από πλατύφυλλα και σε αυτά που προέρχονται από κωνοφόρα. Από τα πλατύφυλλα είδη χρησιμοποιείται κυρίως η δρυς και ακολουθούν η οξιά, η καρυδιά, η καστανιά, ο φράξος, ο σφένδαμος και η σημύδα. Επίσης, τροπικά είδη βρίσκουν όλο και μεγαλύτερη χρήση σε δάπεδα στη χώρα μας. Τα πιο συνηθισμένα είναι το Iroko, το Wenge, το Teak, το Doussie, το Jatoba, το Merbau και το Bangkirai. Η καταλληλότητα ενός είδους ξύλου για πάτωμα, σύμφωνα με τα δεδομένα της αγοράς κρίνεται από την εμφάνιση του ξύλου, την επαρκή σκληρότητα και αντοχή του σε τριβή. Κατά τα άλλα μπορεί κανείς να κατασκευάσει πάτωμα και να έχει τα πλεονεκτήματα της μόνωσης, της ζεστασιάς και της ομορφιάς, από οποιοδήποτε ξύλο με πυκνότητα πάνω από 0,35 g/cm 3 περίπου. Ευρωπαϊκή και Αμερικανική Δρυς (oak, Quercus sp) Η δρυς είναι ένα είδος που χαρακτηρίζει την αγορά του παρκέ, παγκοσμίως. Αντιπροσωπεύει περίπου το 60% της κατανάλωσης παρκέ στην Ευρώπη. Η δρυς, έχει εξαιρετικές μηχανικές ιδιότητες και υψηλή αισθητική. Τα είδη της ξυλείας που προτιμούνται είναι από την έμμισχη (με μίσχο) και την άμισχη (χωρίς μίσχο) δρυ που προέρχονται από τη Σλοβενία, Γαλλία, Πολωνία, Γερμανία, Ρουμανία, Β.Αμερική και την πρώην Γιουγκοσλαβία. Γενικά, το ειδικό βάρος του ξύλου των δύο αυτών ειδών σε υγρασία 12% κυμαίνεται γύρω στο 0,70 g/cm 3. Ο χρωματισμός τους κυμαίνεται για την περιοχή του σομφού από ανοιχτό κίτρινο έως ανοιχτό καστανό, που γίνεται χρυσοκάστανο ή καστανό πλησιάζοντας το εγκάρδιο. Στην Ελλάδα διακινείται επίσης ως δρυς, ένα είδος ευκαλύπτου από την Τασμανία ( Tasmanian oak) αλλά και άλλα τροπικά είδη με παραπλήσιες με τη δρυ ιδιότητες. Καστανιά (chestnut, Castanea sativa) 1
Το ξύλο της καστανιάς, είναι κατάλληλο για δάπεδα και άλλες χρήσεις. Πρόκειται για ξύλο σταθερό, απαλό και με μέτριες μηχανικές ιδιότητες, που το εγκάρδιό του είναι απρόσβλητο από έντομα και μύκητες. Η ξυλεία της καστανιάς προέρχεται από την Ν. Αμερική, η μελανή και χαμηλή καστανιά από την Ιαπωνία και την Κίνα και από ελληνικά δάση της Χαλκιδικής (Αγ. Όρος, Αρναία), αλλά και το Πήλιο. Η μηχανική αντοχή του ξύλου της καστανιάς είναι μικρότερη από την αντίστοιχη της δρυός, παρουσιάζει όμως μεγαλύτερη σταθερότητα στις διαστάσεις. Από πλευράς χρώματος το εγκάρδιο έχει καστανή απόχρωση όμοια με το χρώμα της δρυός, το δε σομφό ξύλο έχει ανοιχτό καστανό χρώμα. Καρυδιά (walnut, Juglans regia) Η ξυλεία της καρυδιάς προέρχεται από την περιοχή του Εύξεινου πόντου, από την Σλοβενία, την Αμερική αλλά και από την Ελλάδα (Μακεδονία, Θράκη, Αγ. Όρος). Παρουσιάζει μέτρια σκληρότητα και καλή σταθερότητα διαστάσεων, το δε σομφό ξύλο εμποτίζεται εύκολα. Το εγκάρδιο είναι καστανό (σοκολατί) με σκοτεινότερες περιοχές. Το σομφό είναι ανοιχτό χρυσοκάστανο, ή προς το λευκό. Οξιά (beech, Fagus sylvatica) Δέντρο κυρίως της ανατολικής και κεντρικής Ευρώπης με χρώμα ξύλου λευκό ή υπόλευκο με ρόδινες ανταύγειες, που σκουραίνει με την επίδραση του φωτός προς το κοκκινωπό ή το καφέ. Χρωματίζεται εύκολα. Δεν συνηθίζεται ιδιαίτερα για ξυλεία πατωμάτων, διότι προσβάλλεται εύκολα από μύκητες και έντομα, τόσο σαν δέντρο, όσο και ενσωματωμένο σε διάφορες κατασκευές. 2
Τα τροπικά είδη ξύλου με σκούρο χρώμα παρουσιάζουν μαζί με τις πλούσιες αποχρώσεις τους και χαρακτηριστικά τεχνικά πλεονεκτήματα και αντοχές, που τα κάνουν δημοφιλή και κατάλληλα για πατώματα και κατασκευές εσωτερικού και εξωτερικού χώρου. Δάπεδα με τροπικά ξύλα σε μεγάλες επιφάνειες τοποθετούνται σε χώρους με έντονη χρήση (εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους) χάρη στη μεγάλη πυκνότητά τους και στην σκληρότητα τους. Wenge (Milletia laurentii) Ξύλο της Αφρικής (Καμερούν, Ζαΐρ) σε χρώματα σκούρο-κίτρινο με μαύρα νερά που γίνεται γκρίζο στο φως και σκουραίνει στον αέρα. Είναι το πιο ανθεκτικό ξύλο που χρησιμοποιείται στα δάπεδα, εξαιρετικά σκληρό και απρόσβλητο από έντομα και μύκητες. Iroko (Chlorophora excelsa) Από την Ακτή του Ελεφαντοστού και το Καμερούν, σε χρώματα σταχτοκίτρινο και καφεκόκκινο σε διάφορες αποχρώσεις ανάλογα της περιοχής. Με πυκνότητα μικρότερη από άλλα τροπικά είδη (0,64) αλλά με ικανοποιητική αντοχή σε μύκητες και έντομα. Doussie (Afzelia africana) Επίσης προερχόμενο από την Αφρική, το Doussie θεωρείται ένα από τα πιο ενδιαφέροντα είδη για ξύλινα δάπεδα. Έχει χρώμα σταχτοκόκκινο και παίρνει ακόμα βαθύτερο χρώμα όταν εκτεθεί στο φως. Μέγιστης σταθερότητας διαστάσεων, με εξαιρετική αντοχή σε προσβολές από μύκητες και έντομα. 3
Teak (Tectona grandis) Είδος της Ασίας, ευδοκιμεί σε περιοχές της Βιρμανίας και της Ινδονησίας. Έχει σταχτοκίτρινη απόχρωση, ευθυτενή νερά, και εξαιρετικές αντοχές. Χρησιμοποιείται σε πατώματα εξωτερικού χώρου, στη ναυπηγική, και γενικότερα σε κατασκευές υπαίθρου. Bangkirai Προέλευση: Το είδος ευδοκιμεί στις χώρες Ινδία, Πακιστάν, χώρες πρώην Ινδοκίνας και κυρίως στην Ινδονησία. Χρώµα ξύλου: Το εγκάρδιο ξύλο είναι καφετί-κίτρινο που σκουραίνει µετά από έκθεση στον ήλιο. Το σομφό ξύλο έχει χρώµα ανοιχτό κίτρινο ως ανοιχτό καφέ. Πυκνότητα: Η πυκνότητα κυμαίνεται από 0,88 έως 0,91 g/cm³. Σκληρότητα: Έχει υψηλή σκληρότητα. Σταθερότητα: Το εν λόγω ξύλο διαθέτει µέτρια ως υψηλή σταθερότητα διαστάσεων. Φυσική διάρκεια: Διαθέτει αρκετά µεγάλη φυσική διάρκεια και ανθεκτικότητα, ενώ η αντίστασή του στους τερµίτες είναι µέτρια ως χαµηλή. Ιδιότητες-ιδιαιτερότητες: Το Bangkirai θεωρείται πολύ ανθεκτικό, σκληρό και βαρύ ξύλο µε υψηλή πυκνότητα, που δυσχεραίνει τη διαδικασία κατεργασίας του, δίνει όμως υψηλή ποιότητα στις κατασκευές. Περιέχει υψηλό ποσοστό σκουρόχρωμων κόµµεων (εκχυλισµάτων). Χρήσεις: Το Bangkirai λόγω της ανθεκτικότητάς του χρησιμοποιείται σε βαριές οικοδομικές κατασκευές, σε στέγες, εξωτερικές κατασκευές, γέφυρες, σε στρωτήρες σιδηροδρόμων, σε στύλους, σε δάπεδα, σε θαλάσσιες κατασκευές, και τέλος στην κατασκευή σκαφών. Στην Ελλάδα χρησιμοποιείται στην κατασκευή ξύλινων πατωμάτων και σε κατασκευές εξωτερικών χώρων. Θεωρείται πολύ ανθεκτικό και σκληρό ξύλο µε άριστες μηχανικές ιδιότητες. 4
Ipé Προέλευση: Το τροπικό Ipé ευδοκιµεί κυρίως στη Βραζιλία, στο Μεξικό, στη Κεντρική και Νότια Αµερική. Χρώµα ξύλου: Το σοµφό ξύλο είναι σχεδόν λευκό µέχρι ανοιχτό κίτρινο. Το εγκάρδιο είναι λαδί-καφετί, µε ανοιχτές ή σκοτεινές ραβδώσεις. Ευδιάκριτοι είναι επίσης οι πόροι που έχουν ένα κιτρινωπό χρώµα και φαίνονται και µετά από την κατεργασία του ξύλου. Πυκνότητα: Ανήκει στα σιδηρόξυλα με εξαιρετικά υψηλή πυκνότητα από 0,92 µέχρι 1,15 g/cm³. Σκληρότητα: Το ξύλο είναι παρά πολύ σκληρό. Σταθερότητα: Το ξύλο αναφέρεται να έχει πολύ καλή διαστασιακή σταθερότητα και πολύ µικρή κινητικότητα κατά τη χρήση. Φυσική διάρκεια: Το εγκάρδιο ξύλο είναι «εξαιρετικά ανθεκτικό»από άποψη φυσικής διάρκειας, όπως επίσης και στην επίθεση από τερµίτες και ξυλοφάγα έντοµα. Είναι όµως ευαίσθητο στις επιθέσεις από θαλάσσιους µικροοργανισµούς. 5
. Ιδιότητες-ιδιαιτερότητες: Έχει πολύ καλές µηχανικές ιδιότητες (στατική κάµψη και αντοχή σε θλίψη και σε σκληρότητα), ενώ λεκιάζει πολύ εύκολα. Έχει µεγάλο βάρος και πολύ υψηλή πυκνότητα. Χρήσεις: Χρησιµοποιείται στην κατασκευή επίπλων, ραµποτέ, δαπέδων decking και σε λαβές εργαλείων, ενώ έχει επίσης βιοµηχανικές χρήσεις και εφαρµογές σε εξωτερικούς χώρους. Τελευταία χρησιµοποιείται και σε παρκέτα. Στην Ελλαδα χρησιµοποιείται στην κατασκευή επίπλων και ξυλοκατασκευών εξωτερικού χώρου, κυρίως λόγω της υψηλής σκληρότητας που έχει καθώς και της διαστασιακής του σταθερότητας. Επίσης χρησιµοποιείται για δάπεδα εξωτερικού χώρου. 6
Merbau Προέλευση: Το τροπικό είδος Merbau ευδοκιµεί στη Μαλαισία, την Ινδονησία, τις Φιλιππίνες, σε νησιά του Ειρηνικού ωκεανού, καθώς και στην Αυστραλία. Χρώµα: Το σοµφό ξύλο με πλάτος 4 έως 5 cm είναι υπόλευκο και το εγκάρδιο είναι κιτρινωπό-πορτοκαλί προς καφετί όταν κόβεται, αλλά µετατρέπεται σε καφετί ή σκοτεινό κόκκινο-καφέ µετά την έκθεση σε ήλιο. Πυκνότητα: Έχει υψηλή πυκνότητα που κυµαίνεται από 0,68 έως 0,80 g/cm³. Σκληρότητα: Το ξύλο είναι αρκετά σκληρό. Σταθερότητα: Το ξύλο έχει µέτρια διαστασιακή σταθερότητα. Φυσική διάρκεια: Το Merbau είναι «πολύ ανθεκτικό»από άποψη φυσικής διάρκειας µε υψηλή αντίσταση στους τερµίτες, όµως το σοµφό ξύλο είναι ευάλωτο στις επιθέσεις εντόµων. Ιδιότητες-ιδιαιτερότητες: Το ξύλο Merbau έχει υψηλή αντοχή σε κάµψη, σε θλίψη και από µέτρια ως καλή αντοχή σε κρούση. Είναι αρκετά σκληρό, βαρύ ξύλο, µε υψηλή πυκνότητα. Το ξύλο παρουσιάζει κάποια δυσκολία σε ορισµένες κατεργασίες λόγω της κολλώδους ουσίας που περιέχει. Χρήσεις: Το Merbau χρησιµοποιείται στη χώρα µας κυρίως σε δάπεδα. Ιδιαίτερα κατάλληλη για κατασκευή δαπέδων εξωτερικού χώρου (decking). Στην Ελλαδα χρησιµοποιείται στην κατασκευή ξύλινων πατωµάτων και σε εξωτερικές κατασκευές. Μειονέκτηµα που επηρεάζει ως ένα βαθµό είναι οι εκκρίσεις κόµµεος που περιέχει. 7
Sucupira Προέλευση: Το είδος αυτό ευδοκιµεί κυρίως στη Γουϊάνα και τη Βραζιλία. Χρώµα: Το εγκάρδιο ξύλο όταν είναι φρεσκοκοµµένο, έχει χρώµα καφετί σοκολάτας, ενώ είναι αισθητά πιο ανοιχτό όταν είναι ξηρό. Περιστασιακά συναντάται σε χρώµα γκριζωπόκαφετί µε ελαφρά ανοιχτόχρωµες λωρίδες.το σομφό έχει χρώμα υπόλευκο ή κιτρινωπό. Πυκνότητα: Η πυκνότητα του κυµαίνεται από 0,75 έως 0,85 g/cm³. Σκληρότητα: Έχει υψηλή σκληρότητα. Σταθερότητα: Είναι πολύ σταθερό στις διαστάσεις του. Φυσική διάρκεια: Το εγκάρδιο ξύλο είναι «εξαιρετικά ανθεκτικό» από άποψη φυσικής διάρκειας και ανθεκτικό στους µύκητες λευκής και καστανής σήψης. Είναι µέτρια ανθεκτικό σε τερµίτες και δεν παρουσιάζει ανθεκτικότητα στους θαλάσσιους µικροοργανισµούς. Ιδιότητες-ιδιαιτερότητες: Έχει πολύ καλές µηχανικές ιδιότητες,. Ο εµποτισµός του είναι σχετικά εύκολος. Χρήσεις: Χρησιµοποιείται σε βαριές κατασκευές, σε στρωτήρες σιδηροδρόµων και στην οικοδοµική. Στη χώρα µας χρησιµοποιείται ιδιαίτερα για την κατασκευή ξύλινων πατωµάτων και decking. Οι επιφάνειες που δίνει παρουσιάζουν πολύ ιδιαίτερη σχεδίαση και υψηλή αισθητική. 8
Tatajuba Προέλευση: Γουϊάνα, Βραζιλία. Χρώμα: Σομφό χλωμό κίτρινο έως λευκό κίτρινο. Εγκάρδιο χρυσό καφέ, καστανέρυθρο. Πυκνότητα:: 0,7-0,8g/cm³. Σκληρότητα: Αρκετά σκληρό. Σταθερότητα διαστάσεων: Καλή διαστασιακή σταθερότητα Φυσική διάρκεια: Ανθεκτικό στους μύκητες. Αρκετά ανθεκτικό στους θαλάσσιους ικροοργανισμούς. Κατεργασία: Εύκολο στη μηχανική κατεργασία. Καρφώνεται, βιδώνεται καλά μετά από προτρύπημα, με καλή συγκράτηση. Καλό φινίρισμα. Ιδιότητες: Πολύ καλή μηχανική αντοχή. 9
Χρήσεις: Χρησιμοποιείται συχνά στην κατασκευή ξύλινων πατωμάτων, οικοδομικές και ξυλουργικές κατασκευές, ναυπηγική. 10
Jatoba Προέλευση: Δυτικές Ινδίες, Κούβα, Τζαμάικα, Βραζιλία, Μεξικό, Περού, Βολιβία. Χρώμα: Σομφό άσπρο, γκρίζο ή ρόζ. Εγκάρδιο κόκκινο πορτοκαλί καφέ, που σκουραίνει προς καφέ-κόκκινο. Πυκνότητα: Ο,76-0,9 g/cm³. Σκληρότητα: Αρκετά σκληρό. Σταθερότητα: Έχει καλή σταθερότητα. διαστάσεων. Παρουσιάζει ελάχιστες διαστασιακές μεταβολές. Φυσική διάρκεια: Εγκάρδιο εξαιρετικά ανθεκτικό. Μέτρια αντίσταση στην καστανή και λευκή σήψη. Κατεργασία: Δύσκολη κατεργασία λόγω υψηλής πυκνότητας και σκληρότητας. Δύσκολο στο βίδωμα και τρύπημα. Συγκρατεί καλά καρφιά και βίδες. Καλό φινίρισμα. Ιδιότητες: Καλές μηχανικές ιδιότητες. Υψηλή φωτοευαισθησία. Χρήσεις: Λαβές εργαλείων, δάπεδα, στρωτήρες σιδηροδρόμων, πάγκοι εργαλείων, παρκέτα, πατώματα. 11
Teak Προέλευση: Βιρμανία, Ινδίες, Ν.Α. Ασία, Α.Δ. Αφρική, Βραζιλία. Χρώμα: Σομφό λευκό μέχρι κίτρινο. Εγκάρδιο ομοιόμορφο σκοτεινό χρυσό καφέ. Γίνεται καφετί μετά από έκθεση στον ήλιο. Πυκνότητα: Ο,64-0,68 g/cm³ Σκληρότητα: Μέτρια έως αρκετά σκληρό. Σταθερότητα: Παρουσιάζει εξαιρετική διαστασιακή σταθερότητα. Περιέχει teak oil. Φυσική διάρκεια: Εξαιρετικά υψηλή αντίσταση σε μύκητες και τερμίτες. Κατεργασία: Δύσκολο στην κατεργασία. Αμβλύνει τα κοπτικά εργαλεία. Καρφώνεται και βιδώνεται με προτρύπημα σχετικά εύκολα. Ιδιότητες: Υψηλή μηχανική αντοχή. Περιέχει πυριτικές ενώσεις. Χρήσεις: Πατώμνατα, ξυλοναυπηγική, καπλαμάς, αντικολλητά, έπιπλα. 12
Padouk Padouk. Με προέλευση την Αφρική το Padouk είναι πολύ σταθερό και σκληρό ξύλο. Προέλευση: Αγκόλα, Καμερούν Κ. Αφρική, Ν.Δ. Αφρική. Ιδιότητες: Πυκνότητα 0,65-0,85 g/cm³. Έχει μεγάλη σταθερότητα διαστάσεων και διάρκεια. Κατεργάζεται αργά αλλά καλά. Συγκρατεί καρφιά και βίδες, σπάνια σχίζεται, δύσκολα εμποτίζεται. Χρήσεις: Οικοδομικές και ξυλουργικές κατασκευές πατώματα, πλοία, μουσικά όργανα, πλοία, έπιπλα, εξωτερικά πατώματα. 13
Jarrah (Eucalyptus marginata) Προέλευση: Δυτική Αυστραλία Χρώμα: Βαθύ πλούσιο κόκκινο καφέ με εντυπωσιακή σχεδίαση. Πυκνότητα: 1,1g/cm 3 Φυσική διάρκεια: Πολύ ανθεκτικό ακόμη και σε υγρά περιβάλλοντα. Ιδιότητες: Μετά την ξήρανση γίνεται πολύ σκληρό και δύσκολο στην κατεργασία με συμβατικά εργαλεία. Χρήσεις: ξυλουργικές εργασίες, πατώματα, ξυλόπλακες, εξωτερικές κατασκευές και έπιπλα, μουσικά όργανα (κρουστά, ενθέσεις σε κιθάρες), ξυλοναυπηγική, γέφυρες, στύλοι ηλεκτρικού ρεύματος, στρωτήρες σιδηροδρόμων. Angelique (Dycorynia guianensis) Προέλευση: Γουιάνα, Surinam Χρώμα: θαμπό καφέ με πορφυρές ραβδώσεις. Πυκνότητα: 0,72-0,74 g/cm 3 Ιδιότητες: έχει υψηλότερη μηχανική αντοχή από την λευκή δρυ και το Teak. Φυσική διάρκεια: Ανθεκτικό σε μύκητες και θαλάσσιους μικροοργανισμούς. Κατεργάζεται μόνο με ενισχυμένα εργαλεία και δίσκους με καρβίδιο. Χρήσεις: βαριές κατασκευές σε λιμάνια, γέφυρες, decks σε προβλήτες και σε πλοία, ξυλοναυπηγική, βιομηχανικά δάπεδα, παρκέτα. 14
Ελιά Έχει ξύλο σκληρό, βαρύ (0,89g/cm³), ανθεκτικό, με σταθερότητα στις διαστάσεις, με λεπτή υφή, εντυπωσιακή σχεδίαση. Η ελαιώδης σύσταση του ξύλου ενισχύει τη ανθεκτικότητα και τη σταθερότητα διαστάσεων. Χρησιμοποιείται μετά από αρκετά δύσκολη κατεργασία για παραγωγή διακοσμητικών παρκέτων με μεγάλη αντοχή στην τριβή, που μπορεί να συνδυασθούν αισθητικά με πλακάκια λευκού και μαύρου μαρμάρου, όνυχα κ.α. Από τα κωνοφόρα είδη γίνεται συνήθως χρήση του ξύλου της δασικής πεύκης, της ψευδοτσούγκας, της ελάτης, της ερυθρελάτης και του πιτς πάιν. Από τα ελληνικής προέλευσης κωνοφόρα ενδιαφέρον παρουσιάζει η μαύρη πεύκη σε καλή ποιότητα περιοχής Πίνδου, η κεφαλληνιακή ελάτη και το κυπαρίσσι. Βασικός παράγοντας για την χρησιμοποίηση των κωνοφόρων είναι η πυκνότητά τους, με το ελάχιστο επιτρεπτό όριο να είναι 0,4 (g/cm 3 ) και η μη περιεκτικότητα ρητίνης σε μορφή δαδοποιημένου ξύλου. 15
Δασική πεύκη (Pinus sylvestris) Προέρχεται κυρίως από Σουηδία, Φιλανδία και Ρωσία. Είναι ξύλο μετρίου βάρους (0,49 g/cm 3 ) και μέτριας σκληρότητας. Έχει εγκάρδιο καστανό με κοκκινωπό τόνο χωρίς έντονη παρουσία ρητίνης και πλατύ σομφό με υποκίτρινο χρώμα. Το σομφό είναι ευαίσθητο σε προσβολές και συχνά παρουσιάζει κυάνωση. Ωστόσο, εμποτίζεται με ευκολία. Ψευδοτσούγκα (oregon pine, Pseudotsuga menziesi)) Επίσης ξύλο μετρίου βάρους 0,51-0,64 g/cm 3 ) και σκληρότητας. Έχει χρώμα κοκκινόλευκο και χαρακτηριστική μυρωδιά. Μέτρια ανθεκτικό σε προσβολές. Λευκή Ελάτη (silver fir, Abies alba) Προέρχεται από τα δάση της κεντρικής Ευρώπης (Αυστρίας, Γιουγκοσλαβίας, Ρουμανίας, B. Ελλάδας). Πρόκειται για ξύλο με χρώμα λευκό ματ, δεν έχει ρητινώδη οσμή ούτε ρητινοφόρους αγωγούς. Το ξύλο της ελάτης δεν λουστράρεται εύκολα. Χρησιμοποιείται γενικότερα στα δάπεδα, με την μορφή καδρονιών ή ταβλών για την κατασκευή ψευδοδαπέδου, πριν την επιφανειακή επίστρωση. 16
Ερυθρελάτη (spruce, Picea abies) Προέρχεται κυρίως από τις βόρειες περιοχές Ευρώπης, αν και συναντάται και στην Ελλάδα στο δάσος της Ελατιάς της Δυτικής Ροδόπης. Έχει χρώμα άσπρο προς στιλπνό καστανοκίτρινο. Εικόνα. Γεωγραφία των ειδών 17
Σκληρότητα Η σκληρότητα του χρησιμοποιούμενου είδους ξύλου είναι μια παράμετρος, ιδιαίτερα σημαντική για τα ξύλινα δάπεδα. Μετράται με τεχνικές μεθόδους που προσδιορίζουν τις βέλτιστες συνθήκες χρήσης τους. Η μέθοδος Brinell έχει αναγνωριστεί και ισχύει ως Ευρωπαϊκή προδιαγραφή (ΕΛΟΤ ΕΝ ISO 6506-1). Σύμφωνα με τη συγκεκριμένη μέθοδο, γίνεται έλεγχος της αντοχής της επιφάνειας του ξύλου με πίεση πάνω της, δύναμης 250 kg με μεταλλική σφαίρα διαμέτρου 10 mm. Ο Πίνακας 6.1 παρουσιάζει την σκληρότητα βασικών ειδών ξύλου για πατώματα με την μέθοδο Brinell. Τα αποτελέσματα των ελέγχων μπορεί να διαφοροποιούνται ανάλογα με την ποιότητα του ξύλου, ακόμη και στο ίδιο τεμάχιο. Σημειώνεται ότι η σκληρότητα μειώνεται με την αύξηση της υγρασίας του ξύλου και είναι ανάλογη με την πυκνότητα του. Πίνακας 6.1. Σκληρότητα των ειδών ξύλου με τη μέθοδο Brinell 18
Ποιοτική διαλογή Η ύπαρξη τυποποίησης και η εφαρμογή προτύπων για το ξύλο και τα παράγωγά του είναι μια πραγματικότητα εδώ και πολλά χρόνια σε παγκόσμιο επίπεδο, με θετικές επιπτώσεις για την εμπορία, την ποιοτική ταξινόμηση, την ασφάλεια και την καλή απόδοση κατά τη χρήση τους. Μεταξύ των προϊόντων ξύλου στα οποία προβλέπεται υποχρεωτική εφαρμογή της σήμανσης CE περιλαμβάνονται και τα ξύλινα δάπεδα, με βάση το πρότυπο EN 14342, του οποίου η εφαρμογή είναι υποχρεωτική από 1.03.2010. Η σήμανση CE για τα ξύλινα δάπεδα γίνεται με ευθύνη του κατασκευαστή σε συνοδευτικά έγγραφα (όχι επί του προϊόντος) και βεβαιώνει την ποιότητα των χρησιμοποιούμενων στοιχείων ως προς συγκεκριμένες ιδιότητες (αντίδραση σε πυρκαγιά, περιεχόμενη φορμαλδεΰδη και πενταχλωροφαινόλη, ολισθηρότητα, αντοχή σε θραύση, θερμική αγωγιμότητα και βιολογική αντοχή). Η μέχρι τώρα πρακτική διεθνώς, στηρίζεται στην ταξινόμηση των ξύλινων στοιχείων βάσει των οπτικών τους χαρακτηριστικών. Ωστόσο, στη χώρα μας παρατηρείται έντονη ασάφεια ως προς την ταξινόμηση σε ποιοτικές κλάσεις. Συγκεκριμένα προκύπτουν μεγάλες αποκλίσεις στον αριθμό των κατηγοριών αλλά και τα κριτήρια που χρησιμοποιούνται για την ποιοτική ταξινόμηση. Η διαλογή είναι μια διαδικασία η οποία λαμβάνει χώρα αμέσως μετά τον τεμαχισμό των κορμών. Η ξυλεία κατατάσσεται βάσει συγκεκριμένων κριτηρίων που αφορούν σε: Γενικά χαρακτηριστικά της διατομής του ξύλου, Σχεδίαση «νερά του ξύλου», Ρόζοι (αριθμός/ m² - μέγεθος βάθος), Ρητινοθύλακες, Περιεκτικότητα σε εγκάρδιο, Φθορές, Ομοιομορφία του χρώματος. 19
Συνηθέστερα όπως προτείνουν οι Προσωρινές Εθνικές Τεχνικές Προδιαγραφές, συναντώνται 3 κατηγορίες. Ενδεικτικά, περιγράφεται η ταξινόμηση σε λωρίδες δρυός: Α. Πρώτης Διαλογής Άνω πλευρά: Στενές με ευθύγραμμες βέννες (τα νερά του ξύλου), απαλλαγμένες τελείως από ρόζους, και προέρχονται τελείως από το εγκάρδιο, χωρίς ίχνος εντεριώνης. Οπίσθια πλευρά: Μπορεί να περιλαμβάνει και σομφό ξύλο που δεν υπερβαίνει το μισό του πάχους της λωρίδας. Οι ρόζοι που θα υπάρχουν δεν πρέπει να είναι μεγαλύτεροι των 10 mm με την προϋπόθεση ότι δεν μειώνουν την αντοχή του ξύλου (σημείωση: καλό είναι να αποφεύγεται η παρουσία του σομφού ξύλου δρυός γιατί αυτό είναι ιδιαίτερα επιθυμητό στο παρκετοέντομο, λόγω της παρουσίας αμύλου). Πλάγιες επιφάνειες: Δεν επιτρέπεται παρουσία ρόζων παρά μόνο στην προεξοχή (αρσενικό) και στο κάτω από την εσοχή (θηλυκό), τμήμα του ξύλου. Όλοι οι ρόζοι πρέπει να είναι υγιείς και καλά προσκολλημένοι στο ξύλο. Β. Δεύτερης Διαλογής Άνω πλευρά: Προέρχονται κυρίως από το εγκάρδιο χωρίς ίχνος εντεριώνης και δύναται να είναι στενόβεννες και πλατύβεννες κατά 50%. Πρέπει επί τυχαίων ληφθέντων 10 τεμαχίων και ανά τρέχον μέτρο αυτών, να μην υπάρχουν περισσότεροι του ενός ρόζου των 8 mm, ή εάν υπάρχουν περισσότεροι, το μέγεθός τους αθροιζόμενο να μην υπερβαίνει τα 8 mm. Οπίσθια πλευρά: Όπως στη πρώτη διαλογή. Πλάγιες επιφάνειες: επιτρέπονται άνευ περιορισμών ρόζοι στην προεξοχή ή κάτω από την εσοχή εφόσον είναι υγιείς και καλώς προσκολλημένοι. Γ. Τρίτης Διαλογής Άνω πλευρά: Δύναται να προέρχονται από το σομφό ξύλο χωρίς περιορισμούς ως προς την απόσταση των βεννών. Επιτρέπονται ρόζοι διαμέτρου μέχρι 10 mm χωρίς περιορισμό αριθμού, εφόσον είναι υγιείς και καλά προσκολλημένοι. Οπίσθια πλευρά: Είναι αποδεκτό το σομφό και διάφορα ελαττώματα που δεν επηρεάζουν τη διάρκεια ζωής των λωρίδων. Πλάγιες επιφάνειες: Επιτρέπονται οσοιδήποτε ρόζοι στην προεξοχή όσο και κάτω από την εσοχή, όπως επίσης και μετακινούμενοι ή ελλείποντες ρόζοι, μόνο όταν το μέγεθός τους δεν είναι μεγαλύτερο των 15 mm. 20
Σημείωση: Μέγεθος ρόζου είναι η μικρότερη διάσταση της φαινόμενης επιφάνειας. Ομάδα ρόζων, ισοδυναμεί προς ένα μεγαλύτερο, αν το άθροισμα των μεγεθών, είναι το ίσο προς το μέγεθος του μεγαλύτερου. Πάντως ανεξάρτητα ποιότητας διαλογής θα πρέπει γενικά οι προσκομιζόμενες λωρίδες να μην παρουσιάζουν: Αλλαγή χρώματος που προέρχεται από τη χημική αλλοίωση της σύστασης του ξύλου από προσβολή μυκήτων που εμφανίζεται πριν από την ξήρανση. Λευκή σήψη στην επιφάνεια, κυρίως στις λωρίδες δρυός που προκαλείται από τον ειδικό μύκητα της δρυός. Κυάνωση που παρατηρείται στο σομφό των ρητινωδών ξύλων. Προσβολές από ξυλοφάγα έντομα. Η διαλογή δεν σχετίζεται με την επεξεργασία στην οποία υπόκειται το ξύλο κατά την παραγωγή του παρκέτου, αφού είναι ίδια για όλες τις ποιότητες. Ανεξάρτητα από τους κανόνες της αγοράς που επιβάλλουν συγκεκριμένες προϋποθέσεις που αφορούν τα σφάλματα και ιδιαίτερα τους ρόζους του ξύλου, καλό είναι να γνωρίζουμε ότι οι υγιείς και συμφυείς ρόζοι αποτελούν πολλές φορές στοιχείο καλαισθησίας και πρέπει να αποκλείονται μόνο, όταν είναι πολύ μεγάλοι και επηρεάζουν καθοριστικά την αντοχή του ξύλινου πατώματος. 21
Εικόνα 6.36 Τοποθέτηση κολλητού δαπέδου. Άλλος τρόπος τοποθέτησης ξύλινου δαπέδου σε υπάρχον υπόβαθρο είναι η πλωτή εγκατάσταση (κολυμβητό δάπεδο). Η επιφάνεια του υπόβαθρου πρέπει να είναι επίπεδη, σταθερή, στεγνή και καθαρή. Ανάμεσα στο υπόβαθρο και στο νέο δάπεδο, παρεμβάλλεται λεπτό υπόστρωμα από αφρώδες πλαστικό ή φύλλο φελλού για να εξομαλύνει τυχόν μικρές ανωμαλίες του υπόβαθρου. Ταυτόχρονα προσδίδει ελαστικότητα στο δάπεδο, αποκλείει την άμεση επαφή υπόβαθρου και επίστρωσης και ενισχύει την θερμομόνωση και ηχομόνωση του δαπέδου. Οι λωρίδες επικάλυψης που χρησιμοποιούνται για πλωτή τοποθέτηση, δεν απαιτούν στερέωση στο υπόστρωμα. Τα νέας τεχνολογίας δάπεδα από πολύστρωμες σύνθετες ή laminate σανίδες κουμπώνουν μεταξύ τους με διάφορα συστήματα, ώστε δεν χρειάζεται εφαρμογή κόλλας (Εικ. 6.37). Αυτό τους δίνει ένα συγκριτικό πλεονέκτημα, έναντι των πλωτών σανίδων με κοινή σύνδεση, γιατί το δάπεδο τοποθετείται γρήγορα και μπορεί να απομακρυνθεί προσεκτικά, χωρίς να υποστούν ζημιές οι σανίδες, και να επανατοποθετηθεί. Εικόνα 6.37. Τοποθέτηση πλωτού δαπέδου, χωρίς χρήση συγκολλητικής ουσίας. λεπτή σκόνη που ωθείται προς την επιφάνεια του ξύλου σε μικρούς σωρούς. Είναι πολύ επικίνδυνο γιατί μπορεί να προσβάλλει το ξύλο κατά τη διάρκεια της φυσικής ξήρανσης ή μετά την τεχνητή ξήρανση (η οποία προκαλεί και απεντόμωση λόγω της υψηλής θερμοκρασίας), στην αποθήκη των παρκέτων. 22