ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΕΥΡΩΠΗ ΣΠΥΡΟΣ ΓΚΟΥΓΚΑΣ
ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΕΥΡΩΠΗΣ Κεφάλαιο 4 4. ΕΥΡΩΠΗ 4.1.1.ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ Βόρειο ημισφαίριο Πέμπτη σε μέγεθος ήπειρος Έκταση 10.500.000 τ.χιλμ. Δεύτερη σε πληθυσμό περίπου 800.000.000 εκ. κατοίκους Βρέχεται από: Αρκτική θάλασσα, Μεσόγειο θάλασσα Ατλαντικό Ωκεανό Θεωρούνται ως όρια της Ευρώπης Τα Ουράλια, Ο ποταμός Ουράλης, Ένα τμήμα της Κασπίας θάλασσας, Τα βουνά του Καυκάσου, Ο Εύξεινος Πόντος, η Προποντίδα και το Αιγαίο Πέλαγος 4.1.2.ΒΑΣΙΚΟ ΔΙΑΚΡΙΤΙΚΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ Ο μεγάλος διαμελισμός των ακτών της. Η θάλασσα σχηματίζει πλήθος μικρών και μεγάλων κόλπων, ακρωτηρίων και άλλων σχηματισμών που δεν παρατηρούνται σε άλλες ηπείρους. 4.1.3.ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΘΑΛΑΣΣΕΣ ΠΟΥ ΒΡΕΧΟΥΝ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΗΠΕΙΡΟ Η θάλασσα Μπάρεντς (Νορβηγία, Ρωσική Ομοσπονδία), Η θάλασσα της Μάγχης (Γαλλία, Μ.Βρεανία), Η Βαλτική θάλασσα (Φιλανδία, Σουηδία, Γερμανία, Πολωνία, Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία, Ρωσική Ομοσπονδία), Η θάλασσα της Νορβηγίας, Η Λευκή θάλασσα, Η θάλασσα της Ιρλανδίας (Ιρλανδία, Μ.Βρεανία), Η Κέλτικη θάλασσα (Ιρλανδία, Μ.Βρεανία), Η Τυρρηνική θάλασσα (Ιταλία, Σικελία, Σαρδηνία), Η θάλασσα της Λιγουρίας (Ιταλία, Κορσική), Η Αδριατική θάλασσα (Ιταλία, Κροατία, Σλοβενία, Μαυροβούνιο, Αλβανία), Η Μεσόγειος θάλασσα (Ευρώπη: Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία Μάλτα, Σλοβενία, Κροατία, Σλοβενία, Μαυροβούνιο, Αλβανία, Ελλάδα, Τουρκία, Κύπρος), Η θάλασσα του Μαρμαρά (Τουρκία), Η Μαύρη θάλασσα (Τουρκία, Ρουμανία, Βουλγαρία, Ουκρανία, Ρωσική Ομοσπονδία, Γεωργία). 4.1.4.ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΟΙ ΚΟΛΠΟΙ Στη Βαλτική: Ο Βοθνικός (Σουηδία, Φιλανδία), ο Φιλανδικός, του Κίελου, του Μεκλεμβούργου, της Πομεράνιας (Πολωνία, Γερμανία), του Ντάνστιχ (Πολωνία) και της Ρίγας (Εσθονία, Λετονία) Στη βόρεια θάλασσα = ο κόλπος της Ελιγολάνδης Στη Λευκή θάλασσα = ο κόλπος του Αρχάγγελου Στον Ατλαντικό Ωκεανό=Ο Βισκαϊκός (Γαλλία, Ισπανία) και Του Κάδιξ (Ισπανία, Πορτογαλία) Στη Μεσόγειο θάλασσα=του Λέοντος (Γαλλία), της Βαλένθια & Σαν Τζόρντι (Ισπανία), της Γένοβας & Βενετίας (Ιταλία), της Τεργέστης (Ιταλία, Σλοβενία), και του Τάραντα (Ιταλία) Στη Μαύρη θάλασσα / Εύξεινο Πόντο = ο κόλπος του Κέρτς Σημαντικότεροι κόλποι στην Ελλάδα Ο Θερμαϊκός, της Κασσάνδρας, του Αγίου Όρους, ο Παγασητικός, ο Ευβοϊκός, ο Αργολικός, ο Σαρωνικός, ο Λακωνικός, ο Μεσσηνιακός, ο Κυπαρισσιακός, ο Πατραϊκός, ο Κορινθιακός, και ο Αμβρακικός 1
4.1.5 ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΕΣ ΧΕΡΣΟΝΗΣΟΙ Της Κριμαίας, της Βαλκανικής, η Ιταλική, η Ιβηρική και η Σκανδιναβική 4.1.6 ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΑ ΝΗΣΙΑ Η Κρήτη, η Σικελία, η Σαρδηνία, η Κορσική, η Μ.Βρετανία, η Ιρλανδία, η Μάλτα, η Κύπρος και οι Βαλεαρίδες νήσοι κτλ 4.1.7 ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ Η άμεση επαφή με τη θάλασσα και η διαμόρφωση των παραλιών της Ευρώπης υπήρξε μεγάλο πλεονέκτημα για τους κατοίκους της 4.1.7.1 Επικοινωνία, εμπορικές σχέσεις, ναυτιλία Μεγάλος αριθμός πλωτών ποταμών = Επικοινωνία, εμπορικές σχέσεις Ο Δούναβης, ο Δνείπερος, ο Ντον, ο Βόλγας, ο Λίγηρας, ο Ρήνος, ο Έλβας, ο Ροδανός, ο Σηκουάνας, ο Βιστούλας, ο Τάμεσης, ο Τάγος, ο Γκουνταλκιβίρ, ο Σλατσάχ 4.1.7.2 Πόλεις δίπλα στα ποτάμια Λονδίνο (Τάμεσης), Παρίσι (Σηκουάνας), Ρώμη (Τίβερης), Τάγος (Λισσαβόνα), Βιέννη, Μπρατισλάβα, Βουδαπέστη (Δούναβης), και Σάλτσμπουργκ (Σάλτσαχ) 4.1.7.3 Σημαντικές Λίμνες Λατόνγκα (Ρωσία), Ονέγκα (Ρωσία), Γενεύης, Ζυρίχης, και της Φιλανδίας Προσελκύουν μεγάλο αριθμό τουριστών 4.1.7.4 Οροσειρές Άλπεων (Ιταλία, Αυστρία, Σλοβενία, Ελβετία, Γαλλία), Διναρικές Άλπεις, οι Τρανσυλβανικές Άλπεις, Καρπάθια, τα Πυρηναία, τα Απέννινα (Ιταλία), οι Σκανδιναβικές Άλπεις, τα Ουράλια, ο Καύκασος, η Πίνδος, ο Αίμος, και ο Όλυμπος 4.1.8 ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΠΟΥ ΔΙΑΜΟΡΦΩΝΟΥΝ ΤΟ ΚΛΙΜΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ Βρίσκεται στη εύκρατη ζώνη και μόνο ένα πολύ μικρό τμήμα της βρίσκεται στην Βόρεια Πολική ή Αρκτική Τρεις πλευρές της περιβάλλονται από θάλασσα η οποία εισχωρεί βαθιά στην ξηρά της Η ύπαρξη της Μεσογείου θάλασσας, η οποία λειτουργεί ως «διανεμητής θερμότητας» και διαμορφώνει ιδιαιτέρες κλιματικές συνθήκες (μεσογειακό κλίμα) Οι δυτικές της ακτές (Ατλαντικός) που δέχονται την επίδραση του θερμού ρεύματος του κόλπου του Μεξικού (Golf Stream) το οποίο επηρεάζει ευεργετικά το κλίμα των παράκτιων κρατών 4.1.8 ΚΛΙΜΑΤΙΚΟΙ ΤΥΠΟΙ Ο Ατλαντικός / Ωκεάνιο, στα δυτικά και στις ακτές της Μ.Βρετανίας, που χαρακτηρίζεται από άφθονες βροχοπτώσεις και χιονοπτώσεις, κατανεμημένες σε όλες τις εποχές του χρόνου. Οι χειμώνες είναι ψυχροί, αλλά όχι δριμείς και τα καλοκαίρια ήπια Ο Ηπειρωτικός, στα κεντρικά και ανατολικά, όπου παρατηρούνται μεγάλες διαφορές θερμοκρασίας, αραιές βροχοπτώσεις (ιδίως τα καλοκαίρια) και χειμερινός παγετός μεγάλης διάρκειας Ο Αρκτικός, στη βόρεια Ευρώπη, με έντονο κρύο και μέτριες βροχοπτώσεις Ο Μεσογειακός τύπος, στην νότια Ευρώπη, με ζεστά και ξηρά καλοκαίρια και ήπιους χειμώνες, με αραιές βροχοπτώσεις 4.1.9 ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΙ-ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ Πληθυσμός περίπου 800.000.000 Ακανόνιστη κατανομή πληθυσμού στο χώρο, που οφείλεται σε ιστορικούς, γεωγραφικούς, κλιματικούς και οικονομικούς παράγοντες. 2
Πληθυσμιακά υψηλότερη πυκνότητα: Ολλανδία, Βέλγιο, Κεντρική Αγγλία, Παρίσι, Καταλονία, κοιλάδες Ροδανού και Πάδου, Τοσκάνη, Καμπανία-Ιταλία Σχεδόν ακατοίκητες: Φιλανδία, Ισλανδία, Νορβηγία. Περιοχές των Άλπεων, Πυρηναίων, Καρπαθίων, ανάγλυφων της Σκοτίας, Σκανδιναβικές Άλπεις, Β.Ρώσια. 4.1.10 ΓΛΩΣΣΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ Κυριαρχούν τρεις κυρίως γλωσσικές ομάδες: 1. Οι Γερμανικές που ομιλούνται στην Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη 2. Οι Ρομάνικες, που ομιλούνται στη δυτική και τη Μεσογειακή Ευρώπη και τη Ρουμανία, και 3. Οι Σλαβικές, της ανατολικής Ευρώπης και των κρατών της πρώην Ρωσικής Ομοσπονδίας Επίσης, η Ελληνική-Ελλάδα & Κύπρο Διάλεκτοι όπως η Βασκική, Κελτική 4.1.11 ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ Μεγαλύτερο ποσοστό είναι χριστιανοί, όπου χωρίζονται σε τρία δόγματα: 1. Ρωμαιοκαθολικοί (Γαλλία, Ισπανία, Πορτογαλία, Ιταλία, Ιρλανδία, Βέλγιο, Πολωνία, Αυστρία ) 2. Προτεστάντες (κυρίως στην Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη, Αγγλία, Σκοτία, Ολλανδία, Σκανδιναβία, Ισλανδία ) 3. Ορθόδοξοι (Ρωσία, Γεωργία, χώρες της πρώην Ε.Σ.Σ.Δ, Ελλάδα, Βουλγαρία, Ρουμανία, Σερβία ) Μουσουλμάνοι (Τουρκία, Αλβανία) 4.1.12 ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Οι θρησκευτικές διαφορές επηρέασαν, στη διάρκεια των αιώνων, την τέχνη, τον πολιτισμό, την αρχιτεκτονική, και αποτυπώνονται σε σημαντικά έργα που διατηρούνται μέχρι και τις μέρες μας. Κατοικήθηκε από τους αρχαιότατους χρόνους. Αρχαιότερο ανθρώπινο εύρημα-χαϊδελβέργη Μέση Παλαιολιθική περίοδο βρέθηκε ο Άνθρωπος του Νεάντερταλ, Νεάντερταλ Ντίσελντορφ 4.1.12.1 Πολιτισμοί 1. Ελληνικός 2. Ρωμαϊκός Επηρέασαν την Ευρώπη στα παρακάτω: Φιλοσοφία, λογοτεχνία, καλές τέχνες, αρχιτεκτονική και πολιτική Χριστιανισμός, με ανάλογες επιρροές Αναγέννηση, 14ος αιώνας (επιτεύγματα, εξερευνήσεις) 18ος αιώνας-βιομηχανική ανάπτυξη 20ος αιώνας, δύο Παγκόσμιοι Πόλεμοι 4.1.13 ΔΙΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΔΙΚΤΥΑ Εξαιρετικά αναπτυγμένο δίκτυο οδικών και σιδηροδρομικών μεταφορών. Το Δίκτυο TGV (Παρίσι- Λυών, 427 χιλ. 2 ώρες), το Όριαντ Εξπρές, το Τούνελ της Μάγχης (Folkstone-Calais) και το Οδικό δίκτυο στις χώρες της BENELUX (Ιταλία, Γαλλία, Ελβετία, Μ.Βρετανία) Λιμάνια: Ελλάδα, Μ. Βρετανία, Ιταλία, Γαλλία, Νορβηγία, Ρωσία Αεροδρόμια-Αεροπορικές Εταιρίες: αρκετά σημαντική ανάπτυξη 4.1.14 ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ 1. Η Τέχνη και ο Πολιτισμός 2. Η Φύση και οι Δραστηριότητες στη Φύση 3. Τα Υδάτινα διαθέσιμα και ο Τουρισμός Αναψυχής 4. Το Θρησκευτικό Αίσθημα 5. Ο Αθλητισμός 3
6. Οι Επιχειρηματικοί λόγοι και τα Συνέδρια 7. Οι Ιατρικοί και Θεραπευτικοί λόγοι 8. Η Παραπολιτιστικού τύπου Αναψυχή και το Προσκύνημα σε Μνημεία/Τόπους Πεσόντων σε Πόλεμο 9. Οι Κρουαζιέρες 4.1.14.1 Η Τέχνη και ο πολιτισμός Κίνητρο = η ανακάλυψη και ο θαυμασμός για τους παλιότερους και τους σύγχρονους πολιτισμούς Μνημεία όπως ο Παρθενώνας και το Κολοσσαίο, αποτελούν κίνητρο για την ανάπτυξη του πολιτιστικού τουρισμού Η τέχνη και πολιτισμός προκαλούν τουριστικά ρεύματα τα οποία δεν επηρεάζονται από το χώρο και το χρόνο. Τέτοια ρεύματα παρατηρούνται: Στις μεγάλες πολιτιστικές τουριστικές περιοχές-πρωτεύουσες όπως Λονδίνο, Παρίσι, Ρώμη, Βιέννη, Αθήνα Στις πόλεις των τεχνών όπως Βενετία, Φλωρεντία, Πόζα, Γρενάδα, Μπριζ, Βαρκελώνη Στις Πολιτισμικές κοιλάδες όπως του Λίγηρα Στις μικρότερες πολιτιστικές τουριστικές περιοχές με μικρότερη τουριστική κίνηση, όπως το Μον Σεν Μισέλ, το Ταλίν κτλ Ακόμη, σε περιοχές με ιστορικά μνημεία, καλλιτεχνικά γεγονότα & δραστηριότητες. Δυσκολία στη διάκριση πολιτιστικού και τουρισμού αναψυχής, συνήθως συμπληρωματική δραστηριότητα.. 4.1.14.2 Η Φύση και οι Δραστηριότητες στη Φύση Η φύση και η βλάστηση αποτελούν σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό παράγοντες που προσελκύουν τον επισκέπτη. Συνήθως οι τουρίστες είναι κάτοικοι αστικών περιοχών που αναζητούν την ηρεμία Αν και υπάρχει αρκετή υποβάθμιση του περιβάλλοντος στην Ευρώπη, υπάρχουν πολλοί προστατευόμενοι χώροι. Η φύση και ιδιαίτερα οι φυσικοί πόροι αποτελούν έλξη για τον τουρίστα. Θα πρέπει να σημειωθεί όμως ότι: Η βλάστηση και το φυσικό περιβάλλον ως αντικείμενο της αναζήτησης και σκοπός του τουρίστα αφορούν μόνο σε ορισμένες τουριστικές δραστηριότητες, όπως: o Η πεζοπορία σε δάση και δασικές εκτάσεις (εθνικοί δρυμοί στη Γαλλία, Φιλανδία κτλ.) και σε φυσικές περιοχές (λίμνες Φιλανδίας, Αυστρία κτλ.) o Η διαμονή σε δάση, δασικές, φυσικές περιοχές κτλ. από λάτρεις του οικολογικού τουρισμού Η βλάστηση ως διάκοσμος ή τουριστικό συμπλήρωμα. o Πίστες σκι o Αμπελώνες (που κοσμούν διάφορους Γαλλικούς πύργους) o Δάση Σκανδιναβικών χωρών που συνδυάζονται με λίμνες, φιόρδ και παγετώνες κτλ. 4.1.14.3 Τα Υδάτινα διαθέσιμα και ο Τουρισμός Αναψυχής Η θάλασσα αποτελεί τον κυριότερο πόλο έλξης για τους τουρίστες, στοιχείο που αποτελεί και το βασικό χαρακτηριστικό των ευρωπαϊκών κρατών που έχουν διέξοδο στη θάλασσα και ιδιαίτερα των μεσογειακών κρατών. Παράκτιες περιοχές όπως Κυανή Ακτή, Κόστα Μπράβα, Κόστα ντελ Σολ, ελληνικές νησιωτικές και όχι μόνο περιοχές. Παραποτάμιες περιοχές της Κεντρικής Ευρώπης Τουριστική κίνηση στις λίμνες εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη γεωγραφική τους θέση, όπως οι λίμνες Λεμάν στη Γενεύη, Κόμο, Λουγκάνο, Μπαλατόν κτλ. 4.1.14.4 Το Θρησκευτικό Αίσθημα Ένα σημαντικό τμήμα του τουριστικού ρεύματος κατευθύνεται σε περιοχές γνωστές για το θρησκευτικό τους ενδιαφέρον. Από την αρχαιότητα το προσκύνημα αποτελούσε αιτία δημιουργίας 4
τουριστικού ρεύματος. Σήμερα, πολύ μεγάλος αριθμός προσκυνητών επισκέπτονται σε ετήσια βάση για να προσκυνήσουν το Βατικανό (Άγιος Πέτρος) ή την Παναγία της Λούρδης (Γαλλία). Έτσι, δημιουργούνται ρεύματα τα οποία έχουν τουριστικό χαρακτήρα, όσον αφορά το ταξίδι, την υποδοχή, και το εμπορείο που διενεργείται στους χώρους υποδοχής και διαμονής των πιστών. Σε αρκετές περιπτώσεις υπάρχει σύνδεση του θρησκευτικού και του πολιτιστικού στοιχείου, π.χ. Μον Σεν Μισέλ, που δύσκολα διαχωρίζεται. 4.1.14.5 Ο Αθλητισμός Η ανάπτυξη του πρωταθλητισμού ευνόησε ορισμένες τουριστικές περιοχές της Ευρώπης, όπως τις περιοχές όπου γίνονται οι μεγάλοι αγώνες αυτοκινήτου (Λε Μαν, Ίμολα), μοτοσικλετών, διεθνή ράλι, αγώνες σκι, όπου συρρέουν εκατομμύρια τουρίστες. Επίσης, διοργανώνονται διεθνείς συναντήσεις αγώνων μπάσκετ, ποδοσφαίρου, γκολφ κτλ. 4.1.14.6 Οι Επιχειρηματικοί λόγοι και τα Συνέδρια Ο επαγγελματικός τουρισμός αποτελεί μια νέα μορφή τουρισμού που αναπτύχθηκε σχετικά πρόσφατα και παρουσιάζει εντυπωσιακή ανάπτυξη, ιδιαίτερα στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Λόγοι = η διεθνοποίηση της επιχειρηματικής δραστηριότητας, η ανάγκη ενημέρωσης και επικοινωνίας Προδιαγραφές = κλιματολογικές συνθήκες, υλικοτεχνική υποδομή, εύκολη πρόσβαση, απόσταση, υποδομή, γενικότερη εικόνα του τόπου. 4.1.14.7 Οι Ιατρικοί και Θεραπευτικοί λόγοι Διακρίσεις ανάλογα με το είδος: Θερμαλισμό: ιαματικές πηγές Θαλασσοθεραπεία. 4.1.14.8 Η Παραπολιτιστικού τύπου Αναψυχή και το Προσκύνημα σε Μνημεία/Τόπους Πεσόντων σε Πόλεμο Ή ύπαρξη σημαντικών τουριστικών ρευμάτων και περιοχών εξάγεται και μόνο από τα υπάρχοντα πολιτιστικά στοιχεία, αλλά υπάρχουν και περιοχές, που υποδέχονται κάθε χρόνο εκατομμύρια επισκέπτες (ημεδαπούς και αλλοδαπούς), λόγω των οργανωμένων χώρων ψυχαγωγίας, όπως η Eurodisndey, το Πάρκο του Αστερίξ στο Παρίσι, το Πράτερ στη Βιέννη, οι κήποι του Τίβολι στην Κοπεγχάγη. Σημαντικός αριθμός τουριστών κατευθύνεται και σε περιοχές φυσικού κάλους, όπως τουριστικοί κήποι, Βίλα Τίβολι στη Ιταλία. Χώροι όπου σημειώθηκαν μάχες ή στήθηκε μνημείο για τους πεσόντες στον πόλεμο. Πχ. Περιοχή Βερντέν, Νορμανδίας κτλ 4.1.14.9 Οι Κρουαζιέρες Οι κρουαζιέρες πραγματοποιούνται στη Μεσόγειο, στη Βαλτική, στη Βόρεια θάλασσα, στο Αιγαίο, και στη Μεσόγειο. Τα κυριότερα λιμάνια που υποδέχονται κρουαζιέρες είναι η Γένοβα, το Μονακό, η Νίκαια, ο Πειραιάς, η Βαρκελώνη, η Μαγιόρκα, η Νάπολη κτλ. Επίσης, στη βόρεια Ευρώπη τα λιμάνια που υποδέχονται κρουαζιέρες είναι το Αμβούργο, η Κοπεγχάγη, το Μπέργκεν, το Στάβανγκερ και το Ελσίνκι. Ακόμη, παραποτάμιες περιοχές όπως του Δούναβη και του Ρήνου με κυριότερα λιμάνια του Ντίσελντορφ, της Κολωνίας, του Στρασβούργου, της Βασιλείας, του Ούλμ, του Ρέγκενσμπουργξ, του Πασσάου, της Βουδαπέστης. Επιπλέον, του Βόλγα και του Τάγου. 5
Χώρες μέλη της Ε.Ε.: Αυστρία Βέλγιο Βουλγαρία Γαλλία Γερμανία Δανία Ελλάδα Εσθονία Ηνωμένο Βασίλειο Ιρλανδία Ισπανία Ιταλία Κάτω Χώρες Κύπρος Λεττονία Λιθουανία Λουξεμβούργο Μάλτα Ουγγαρία Πολωνία Πορτογαλία Ρουμανία Σλοβακία Σλοβενία Σουηδία Τσεχική Δημοκρατία Φινλανδία Υποψήφιες χώρες: Ισλανδία Κροατία Τουρκία πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας Δυνάμει υποψήφιες χώρες: Αλβανία Βοσνία και Ερζεγοβίνη Κοσσυφοπέδιο βάσει της απόφασης 1244 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών Μαυροβούνιο Σερβία