ΤΟ ΤΕΡΑΣ ΚΙ ΕΓΩ ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΤΟ ΤΕΡΑΣ ΚΙ ΕΓΩ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΗΤΑΝ, ΝΟΜΙΖΩ, άνοιξη του 2007, λίγο πριν τελειώσει η τηλεοπτική σεζόν, όταν μου ζητήθηκε μια συνέντευξη από έναν τηλεοπτικό σταθμό για να κάνω το γνωστό απολογισμό της χρονιάς που πέρασε. Όπως πάντα, δεν είχα σχεδιάσει τίποτα. Έδινα μέχρι τότε μια δυο συνεντεύξεις τη χρονιά και μιλούσα αποκλειστικά για τη δουλειά μου και γενικότερα για την τηλεόραση. Η παρουσιάστρια, συμπαθέστατη, που δούλευε σε ανταγωνιστικό κανάλι, με πήγε πολύ μαλακά με τις γνωστές ερωτήσεις. Ποιος είναι ο νικητής της σεζόν, ποιον θα θέλατε στο κανάλι σας και διάφορα τέτοια, στα οποία είχα βαρεθεί να απαντάω. Προς το τέλος της συνέντευξης, η παρουσιάστρια άρχισε να πλέκει το εγκώμιό μου. «Δημιουργήσατε τα παράθυρα, διευθύνατε όλα τα μεγάλα κανάλια και τώρα κάνετε άλλη μια επιτυχία στο STAR. Δημιουργήσατε ένα νεανικό lifestyle πρόγραμμα, 9

ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΜΑΛΕΛΗΣ το οποίο θεωρείται επιτυχημένο. Άρα, πρέπει να αισθάνεστε ευτυχισμένος». Η αυθόρμητη απάντησή μου πρέπει να τη σόκαρε. «Όχι, αγαπητή μου, δεν αισθάνομαι ευτυχισμένος». Το κορίτσι σώπασε κι εγώ συνέχισα. «Ποτέ δεν ήμουν ευτυχισμένος! Μια ζωή οι φίλοι μου με ρωτούσαν τι έχω. Κι εγώ ήμουν λυπημένος. Κι όταν εσύ μου λες για τη μεγάλη επιτυχία του ΣΚΑΪ και τα παράθυρα, θέλω να σου πω ότι τότε έπασχα από βαθιά κατάθλιψη. Όταν όλοι οι άνθρωποι νόμιζαν ότι απολάμβανα τη μεγάλη μου επιτυχία, εγώ ήμουν άτομο με ειδικές ανάγκες που δεν μπορούσα να βγω ούτε από το σπίτι μου. Και πάλευα από το πρωί μέχρι το βράδυ με το τέρας της κατάθλιψης». Η παρουσιάστρια δε μιλούσε για αρκετά δευτερόλεπτα και με κοιτούσε απορημένη. Κάτι ψέλλισε στη συνέχεια. «Ξέρετε, εμείς είχαμε άλλη άποψη για εσάς...» «Ναι, το ξέρω!» της απάντησα. «Όλοι έχουν άλλη άποψη για μένα εκτός από τους φίλους μου που έζησαν την κόλασή μου». Το κορίτσι κόλλησε, το μόνο που πρόλαβε να πει ήταν: «Και τώρα είσαστε καλύτερα;» «Ναι, σχεδόν καλά! Αυτή την αρρώστια δεν την ξεπερνάς ποτέ ολοκληρωτικά, αλλά βελτιώνεται η ποιότητα της ζωής σου. Αρκεί να έχεις τα κότσια και να πας στον ειδικό και να του πεις ό,τι αισθάνεσαι. Αρκεί να μπορέσεις 10

ΤΟ ΤΕΡΑΣ ΚΙ ΕΓΩ να κάνεις βουτιά στα σκουπίδια που έχεις μέσα σου. Αρκεί να αναθεωρήσεις την ίδια τη ζωή σου». Η κοπέλα με ευχαρίστησε κι έφυγε. Πήγα στο γραφείο μου χωρίς να είμαι σίγουρος ότι είχα πράξει σωστά. «Τι θα λέει ο κόσμος τώρα;» σκεφτόμουν. «Ότι είμαι ψυχασθενής. Πόσοι άραγε θα με πουν τρελό, αφού δεν μπορούν να καταλάβουν πόσο άγρια είναι αυτή η αρρώστια, που την άφηνα να με τρώει για περισσότερα από εφτά χρόνια, γιατί δεν είχα τη δύναμη να πάω σε ένα γιατρό και να του εξηγήσω τι μου συμβαίνει. Γιατί απέφευγα να συζητήσω με τον εαυτό μου και άφηνα τις ενοχές μου να με χαστουκίζουν». Το συζήτησα με τον αδερφικό μου φίλο Κυριάκο Ντούμο, που όπως θα καταλάβετε διαβάζοντας αυτό το βιβλίο έπαιξε και παίζει σημαντικό ρόλο στη ζωή μου. «Γιατί το έκανες;» με ρώτησε. «Και για μένα, αλλά κυρίως για όλους αυτούς που υποφέρουν, περνούν τον Γολγοθά τους και δεν πηγαίνουν στο γιατρό για να αποφύγουν το στίγμα. Αλλά το έκανα και αυθόρμητα, Κυριάκο! Σιχαίνομαι να με θεωρούν ευτυχισμένο! Είναι δυνατόν να με αισθάνονται ευτυχισμένο επειδή πέτυχα στην τηλεόραση; Αυτός είμαι, Κυριάκο; Αυτή είναι η εικόνα μου;» «Ίσως να έκανες καλά», μου απάντησε ο φίλος μου και συμπλήρωσε: «Πολλοί βέβαια θα το πάρουν στραβά». Δεν έδωσα συνέχεια. Την επόμενη μέρα μεταδόθηκε η εκπομπή. Η γραμματέας μου μπήκε στο γραφείο μου. 11

ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΜΑΛΕΛΗΣ «Έχει μπλοκάρει το τηλεφωνικό κέντρο. Είναι πολλοί τηλεθεατές που θέλουν να σας μιλήσουν». Την κοίταξα ξαφνιασμένος. Αν και ήξερα ότι περισσότεροι από ένα εκατομμύριο Έλληνες πάσχουν από διάφορες μορφές κατάθλιψης, αυτό δεν μπορούσα να το περιμένω. «Δώσε μου μερικά τηλέφωνα», της είπα. «Έτσι για να ακούσω περίπου τι θέλουν να μου πουν». Στα λίγα τηλέφωνα που απάντησα ήταν απεγνωσμένοι άνθρωποι οι οποίοι ζητούσαν βοήθεια. Όλων των ηλικιών. Σχεδόν εκλιπαρούσαν κλαίγοντας να τους δώσω μια λύση. Τι λύση να τους δώσω εγώ, που έκανα χρόνια να το πω, ακόμα και στους κολλητούς μου; Οι περισσότερες ήταν γυναίκες που δεν είχαν το κουράγιο να σηκωθούν ούτε από το κρεβάτι τους. Άλλοι, νέοι άνθρωποι στα πρόθυρα της αυτοκτονίας με συνεχείς κρίσεις πανικού. Μια γυναίκα από τη Θεσσαλονίκη που εγκατέλειψε τα παιδιά της και γυρνούσε επί μέρες στο δρόμο. Και πολλές τέτοιες περιπτώσεις που σου σχίζουν την καρδιά. Βρέθηκα σε πολύ δύσκολη θέση. Σε όλους απαντούσα ότι πρέπει να πάνε σε γιατρό. Άλλοι μου έλεγαν ότι δεν μπορούν γιατί μένουν σε κλειστές κοινωνίες και φοβούνται το στίγμα και άλλοι ότι δεν έχουν χρήματα για το γιατρό. Πολλοί ζήτησαν το τηλέφωνό μου. Σε μερικούς έδωσα και το κινητό. Σε κανέναν βέβαια δεν έδωσα το όνομα κάποιου γιατρού! Είπα στη γραμματέα μου να μη μου δώσει άλλα τηλέ 12

ΤΟ ΤΕΡΑΣ ΚΙ ΕΓΩ φωνα και μηχανικά άνοιξα το Facebook. Είχε κατακλυστεί από μηνύματα. Σε αρκετά μου έδιναν συγχαρητήρια για το θάρρος να μιλήσω για το πρόβλημά μου και σε άλλα μου ζητούσαν συμβουλές. Σε όσα μπόρεσα να απαντήσω έγραφα μονότονα ότι πρέπει να επισκεφθούν κάποιο γιατρό. Σε δύο γυναίκες μεγάλης ηλικίας μίλησα αρκετές ώρες για να τις ηρεμήσω. Άκουγα την απόγνωσή τους, μου έλεγαν τις ιστορίες τους. Η μια από την Καστοριά και η άλλη από τα Τρίκαλα. Δεν ήξερα τι να τους πω, κατέρρεα μαζί τους. Το επόμενο πρωί επικοινώνησα με φίλους μου στις πόλεις τους. Μου σύστησαν κάποιους γιατρούς. Τις πήρα και τις ενημέρωσα. Αυτό δεν έχει σταματήσει από τότε μέχρι και την ώρα που γράφω αυτές τις γραμμές. Από τότε μίλησα αρκετές φορές για την κατάθλιψη, θέλοντας να δώσω έναν τόνο αισιοδοξίας. ΠΕΡΝΑΕΙ! ΓΙΑΤΡΕΥΕΤΑΙ! Πριν από λίγες μέρες, καλοκαίρι του 2012, κι ενώ ταξίδευα με το πλοίο της γραμμής για τη Σκιάθο με τους φίλους μου, με πλησίασε μια ηλικιωμένη γυναίκα. Μου συστήθηκε και έσφιξε δυνατά το χέρι μου. «Κύριε Μαλέλη, σας ευχαριστώ πολύ γιατί με βοηθήσατε να γίνω καλά. Έπασχα από κατάθλιψη. Η ζωή μου είχε γίνει κόλαση. Δεν μπορούσα να ασχοληθώ, όχι μόνο με τον εαυτό μου, αλλά ούτε και με την οικογένειά μου. Παρακολούθησα όλες τις συνεντεύξεις σας, διάβασα τα κείμενά σας και αποφάσισα να πάω σε ειδικό. Πήρα φάρμακα, πάλεψα με τον εαυτό μου και άλλαξα ζωή». 13

ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΜΑΛΕΛΗΣ Σταμάτησε, ανάσανε βαριά, γύρισε συγκινημένη στο πλάι και μου έδειξε δύο χαριτωμένα κορίτσια. «Αυτά είναι τα παιδιά μου!» Σηκώθηκα αυθόρμητα και πήγα και χαιρέτησα τα κορίτσια. Η γυναίκα μού έκανε την πιο ζεστή αγκαλιά που μου έχουν κάνει. Δε θα την ξεχάσω ποτέ. Καιρό αργότερα, μετά την τηλεοπτική συνέντευξη, άρχισα να γράφω αυτό το βιβλίο. Ξεκινούσα και σταματούσα συνεχώς. Ήξερα όμως ότι, αν γράψω αυτά που βίωσα, θα είναι μια ολοκληρωμένη ψυχανάλυση που ίσως με λυτρώσει. Προσπάθησα σε αυτό το βιβλίο να βάλω σε τάξη τη ζωή μου. Προσπάθησα να συνδυάσω την πορεία της ζωής μου με τις συνεδρίες των ειδικών. Συχνά αναγκαζόμουν να γυρίζω πολύ πίσω, στα παιδικά μου χρόνια, για να ανιχνεύσω την προέλευση των τραυμάτων. Πολλές φορές μέσα από τις σελίδες αυτού του βιβλίου προσπάθησα να τα επουλώσω. Από το μυαλό μου περνούσε Η Μυστηριώδης Φλόγα της Βασίλισσας Λοάνα, όπου ο Ουμπέρτο Έκο προσπαθεί να ξαναβρεί τη μνήμη του μέσα από παλιά κόμικς. Έτσι κι εγώ προσπαθούσα να συνθέσω το παζλ της ζωής μου. Μέσα από παλιά κιτρινισμένα βιβλία που βρίσκονταν στη βιβλιοθήκη μου. Όλα, λοιπόν, γιατρεύονται, όλα περνούν, αρκεί να έχεις τη δύναμη να κοιτάξεις βαθιά μέσα σου και να ξετυλίξεις σιγά σιγά το κουβάρι της ζωής σου. Κι αυτό δεν μπορείς να το κάνεις μόνος σου, παρά μόνο με τη βοήθεια των ειδικών. Δια φορετικά θα χαθείς σε διάφορες 14

ΤΟ ΤΕΡΑΣ ΚΙ ΕΓΩ ατραπούς. Ασχολούμαι πολλά χρόνια τώρα με την κατάθλιψη. Διαβάζω όσο περισσότερα βιβλία μπορώ, παρακολουθώ αρκετά συνέδρια, μιλάω με καταθλιπτικούς και κυρίως μιλάω με τους ειδικούς. Όχι, βέβαια, δεν έγινα ειδικός! Αλλά μπορώ να περιγράψω τη δική μου εμπειρία, στην οποία πολλοί αναγνώστες θα αναγνωρίσουν τη δική τους. Διαβάζοντας όλα αυτά, έχω καταλήξει σε ένα βασικό συμπέρασμα. Δεν μπορείς να αντιμετωπίσεις την κατάθλιψη σε όποιο στάδιο και αν είναι, όποια μορφή και αν έχει, αν δεν καθαρίσεις την «καμινάδα του μυαλού σου», όπως λέει ο Γιάλομ παραφράζοντας τον Φρόιντ. Με τον καιρό όλο και περισσότεροι μιλούσαν για την κατάθλιψη. Βεβαίως και επώνυμοι... Άλλοι έλεγαν αλήθεια και άλλοι όχι. Άλλοι πάλι μπέρδευαν την κατάθλιψη με τη μελαγχολία. Η μελαγχολία μπορεί να οδηγήσει στην κατάθλιψη, αλλά δεν είναι κατάθλιψη. Δεν μπορείς να έχεις κατάθλιψη και να γυρνάς σε κότερα και να κάνεις μεγάλη ζωή. Όταν έχεις αυτή την καταραμένη αρρώστια, κλείνεσαι στο σπίτι. Δεν έχεις ζωή! Συζείς με το τέρας. Όταν κάποια site έγραφαν για τη ζωή μου σε κοσμοπολίτικα νησιά, ήταν η περίοδος που δεν μπορούσα να πάω ούτε μέχρι το περίπτερο της γειτονιάς μου. Ο πρώτος που είπε ότι έχω κατάθλιψη, και ήταν κατηγορηματικός, είναι ένας καταπληκτικός επιστήμονας και άνθρωπος, ο Απόστολος Πολύζος. Η τυχαία γνωριμία μου μαζί του, μια μέρα που η κόρη μου ήταν άρρωστη, μου άλλαξε τη ζωή. 15

ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΜΑΛΕΛΗΣ Τελευταία τον επισκέφθηκα στο ιατρείο του είναι γενικός παθολόγος για μια ίωση που με ταλαιπωρούσε. Συνεχίζει να ερευνά και να εξελίσσει την επιστήμη του. Με ρώτησε για την κατάθλιψη. Πολλές φορές στο παρελθόν το είχαμε συζητήσει. «Ήθελες να τα κάνεις όλα! Να μην αδικήσεις κανέναν. Και να κάνεις μια άλλη ζωή που σου υπαγόρευε το υποσυνείδητο και να συνεχίσεις τη δουλειά σου για να μην απογοητεύσεις αυτούς που αγαπούσες. Πατούσες σε πολλές βάρκες και ζούσες σε ένα φαύλο κύκλο, κι αυτό το πλήρωνες ακριβά». Πάντα στο τέλος των συζητήσεών μας μου σύστηνε έναν ψυχίατρο που εμπιστευόταν. «Αυτός είναι ειδικός, σε αυτόν θα πας. Θα τον πάρω να τον ενημερώσω». Ήταν από τις ελάχιστες φορές που δεν άκουσα αυτό τον υπέροχο άνθρωπο και το πλήρωσα ακριβά. Δέκα χρόνια αβίω της ζωής, από τα οποία εφτά πολύ σκληρά. Άλλη μια φορά, όταν ένιωθα ότι θα λιποθυμήσω από έναν πανικό, ήρθε στο σπίτι. «Σταμάτη μου, σου το έχω πει. Πρέπει να πας στο γιατρό που σου είπα. Δεν έχεις κάτι άλλο». Δεν μπορούσα όμως. Ήταν πάνω από τις δυνάμεις μου. «Θα έρθω κι εγώ μαζί σου. Πρέπει να μάθεις να ζεις, Σταμάτη, να χαίρεσαι τη ζωή. Εσύ ταλαιπωρείσαι! Θέλεις και κάνεις διαφορετικά πράγματα. Πρέπει να αποφασίσεις. Δεν μπορείς να επιλέγεις τη Σαχάρα και να διαμαρτύρεσαι γιατί δε βρέχει». 16

ΤΟ ΤΕΡΑΣ ΚΙ ΕΓΩ Του είπα ότι θα το κάνω χωρίς να το εννοώ. Ήμουν σε ένα τούνελ χωρίς φως και δεν πίστευα ότι μπορούσε κανείς να με βγάλει. Την ίδια ώρα ήμουν στην κορύφωση της διευθυντικής μου καριέρας στην τηλεόραση. Φαινομενικά, η τέλεια αντίθεση! Όμως το φαίνεσθαι είναι πολύ διαφορετικό από την πραγματικότητα. Το βιβλίο δεν είναι βιογραφικό. Με την έννοια ότι δεν περιγράφω όλη τη ζωή μου, αλλά μόνο τις περιόδους που έχουν σχέση με τη μάχη μου με το τέρας ή άλλες που πιθανόν το επηρέασαν. Έμεινα περισσότερο σε αυτά που επέμεναν να μάθουν οι ειδικοί. Το βιβλίο δεν είναι επιστημονικό. Εκτίμησα ότι έπρεπε να δώσω και εικόνες από την ίδια μου τη ζωή. Ίσως ένα βιβλίο που διάβασα και ήταν καθοριστικό για μένα. Ένα ποίη μα. Μια βαθιά συζήτηση. Ένα δρώμενο. Πολλοί δε θα βρουν τον εαυτό τους. Τα αίτια είναι διαφορετικά. Το θέμα είναι ότι οι περισσότεροι μπορούν να το ξεπεράσουν. Να καθαρίσουν την «καμινάδα» τους, να αλλάξουν ζωή. Που είναι πολύτιμη, μοναδική! Κίνητρό μου είναι να πείσω όσους ανθρώπους μπορώ να μην εγκαταλείψουν τη ζωή τους στο έλεος της άθλιας αρρώστιας. Την ιδέα να ονομάσω την ασθένεια τέρας μού την έδωσε ένας φίλος μου, καταξιωμένος δημοσιογράφος, που υπέφερε πολύ από αυτή. Εγώ μπορούσα να τον καταλάβω, οι γύρω όχι. Μια μέρα που άργησε στη δουλειά στο MEGA τον ρώτησα αν του συνέβη κάτι. 17

ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΜΑΛΕΛΗΣ «Όχι, απλώς με κυνήγησε το τέρας, κι εκεί που νόμιζα ότι θα με κατασπαράξει, χώθηκα σε ένα κατάστημα με παπούτσια. Η υπάλληλος με ρώτησε τι θα ήθελα κι εγώ της είπα να σωθώ». Βάλαμε τα γέλια. Έτσι γίνεται συνήθως. Όταν περάσει λίγος καιρός, τα θυμάσαι και γελάς. Όταν δημοσιοποίησα το πρόβλημά μου, συναντήθηκα τυχαία σε χώρους δουλειάς, ημερίδων, διαλέξεων, ποτού, με διάφορους υπεράνω υποψίας καθηγητές, καλλιτέχνες, διανοούμενους, οι οποίοι με πλησίαζαν συνωμοτικά και με ρωτούσαν τι να κάνουν. Βλέπετε, η κατάθλιψη είναι υπερταξική. Έχει περάσει στο τελευταίο μαρξιστικό στάδιο. Άνθρωποι που για την κοινή γνώμη ζούσαν την απόλυτη ευτυχία υπέφεραν από την αρρώστια. Και άλλοι έπαιρναν έναν κουβά φάρμακα για να κρατηθούν στα πόδια τους. Ποια ήταν, λοιπόν, η λύση; Αυτό που λέει ο Σοπενχάουερ, να αποφεύγουμε ό,τι προκαλεί οδύνη; Έχει αμφισβητηθεί!!! Τι να γίνεις δηλαδή, μισάνθρωπος ή μισογύνης; Είναι η ίδια η ζωή που έχει αλλάξει. Λένε ότι είναι η ασθένεια της εποχής. Από τι χαρακτηρίζεται όμως αυτή η εποχή; Από ένα συνεχές κυνήγι πλούτου και δόξας ή καλύτερα ματαιοδοξίας. Χωρίς αρχές, χωρίς αξίες. Εάν κάτι από αυτά έχει μείνει μέσα σου, την πάτησες! Αυτοί που σίγουρα ευτυχούν και γι αυτό δεν είμαι καθόλου βέβαιος είναι οι άνθρωποι που θεωρώ τελείως άδειους. Δε θα αδικήσω και μια μερίδα ανθρώπων που ζουν καλά για 18