Έκθεση για τα εμπόδια και τις δυσκολίες πρόσβασης των υπηκόων τρίτων χωρών στις υπηρεσίες υγείας.

Έκθεση για τα εμπόδια και τις δυσκολίες πρόσβασης των υπηκόων τρίτων χωρών στις υπηρεσίες υγείας. Επιμέλεια Συγγραφή: Αντύπας Τζανέτος Πρόεδρος ΔΣ ΜΚΟ PRAKSIS Κοινωνικός Λειτουργός MSc Health Management Υποψήφιος Διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου Ιανουάριος 2009

Περιεχόμενα A.Εισαγωγή...3 B.Το πλαίσιο του φορέα PRAKSIS...4-6 Γ. Παροχή ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης σε υπηκόους τρίτων χωρών...6-8 1. Υγειονομική περίθαλψη μεταναστών...6-7 2. Υγειονομική περίθαλψη υπηκόων τρίτων χωρών εκτός νομικού πλαισίου...7-8 Δ. Παράρτημα...9-14

Α. Εισαγωγή Η Ελλάδα, κατά τη δεκαετία του 1990 μετατρέπεται από χώρα αποστολής, σε χώρα υποδοχής μεταναστών και προσφύγων. Τη μαζική έκρηξη των μεταναστευτικών κινήσεων υπηκόων τρίτων χωρών προς το εσωτερικό της χώρας, σηματοδοτούν γεγονότα όπως η κατάρρευση των σοσιαλιστικών καθεστώτων στην Ανατολική Ευρώπη καθώς και οι πλείστες κοινωνικό οικονομικές μεταβολές στον ευρωπαϊκό χώρο. Την συνεχή συγκέντρωση ξένων πληθυσμών προς τη χώρα, επιτείνουν και οι μαζικές αφίξεις προσφύγων κατά τα τελευταία χρόνια, εξαιτίας της ασταθούς πολιτικής κατάστασης πολλών αναπτυσσόμενων χωρών στον παγκόσμιο χάρτη, κάτι που ενισχύεται από την γεωγραφική θέση της χώρας στον Ευρωπαϊκό χάρτη. Λόγω του διαρκώς αυξανόμενου όγκου μετακινούμενων πληθυσμών, που υποδέχεται η Ελλάδα, η πολιτική ηγεσία προσπαθεί να διαμορφώσει πολιτικές αντιμετώπισης του φαινομένου της μετανάστευσης, χωρίς όμως ακόμη να είναι σε θέση να παγιώσει ένα υγιές σύστημα διαχείρισης αυτής. Κύριες αιτίες των παραπάνω είναι η έλλειψη προηγούμενης εμπειρίας και εκπαίδευσης των υπαλλήλων του κρατικού μηχανισμού στην αντιμετώπιση νέων για την Ελλάδα φαινομένων, αλλά και η γραφειοκρατική βραδύτητα που τον χαρακτηρίζει. Η Μη Κυβερνητική Οργάνωση PRAKSIS μέσα από τη καθημερινή της επαφή με πληθυσμούς που αντιμετωπίζουν οικονομικό και κοινωνικό αποκλεισμό (όπως: πρόσφυγες, μετανάστες, γηγενείς ανασφάλιστοι, άποροι, αποφυλακισμένοι, αθίγγανοι κλπ) και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν εξαιτίας νομικών κενών ή και της μη τήρησης της ήδη υπάρχουσας νομοθεσίας, έρχεται μέσα απ αυτό το κείμενο να καταθέσει τη δική της μαρτυρία, για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν καθημερινά οι υπήκοοι τρίτων χωρών που υποδέχεται στις δύο δομές της στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Απώτερος σκοπός της δράσης της Οργάνωσης, είναι κάθε κοινωνικά ευπαθής ομάδα να καταφέρει να επιβιώσει, να συμβιώσει και να ενταχθεί στην ελληνική κοινωνία απολαμβάνοντας όλα τα δικαιώματα και την πρόσβαση σε ένα αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης και ποιότητας ζωής. Ζητούμενο είναι οι πληθυσμοί αυτοί να μπορούν να επιβιώσουν δίχως να στερούνται ένα από τα πιο σημαντικά ατομικά τους δικαιώματα, την υγεία. Το παρόν κείμενο αποτελεί προσπάθεια καταγραφής των διαπιστωμένων προβλημάτων, δυσκολιών που αντιμετωπίζουν οι υπήκοοι τρίτων χωρών όσον αφορά στην πρόσβαση τους στο σύστημα της δημόσιας ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και των θεσμικών κενών που έχουν παρατηρηθεί από την συναλλαγή των στελεχών της PRAKSIS με τους παραπάνω πληθυσμούς. Σκοπός εξάλλου είναι να σκιαγραφηθούν τα βασικά εμπόδια και δυσκολίες πρόσβασης στις υπηρεσίες υγείας, οι κύριες και σημαντικότερες ελλείψεις και κενά που έχουν παρατηρηθεί στο ισχύον νομικό πλαίσιο. Παράλληλα, μέσα από τη συνοπτική παρουσίαση των ανωτέρω προβληματικών και ελλείψεων επιχειρείται μια κατά το δυνατόν συνολική παρουσίαση των κύριων συμπερασμάτων, στα οποία η PRAKSIS, έχει καταλήξει μέσα από τη πολύχρονη δράση της. 3

Β. Το πλαίσιο του φορέα PRAKSIS. 1. Ιστορικό Οργάνωσης Η Μη Κυβερνητική Οργάνωση PRAKSIS (Προγράμματα Ανάπτυξης, Κοινωνικής Στήριξης και Ιατρικής Συνεργασίας) ιδρύθηκε στις 20/10/2004 και έχει ως κύριο στόχο τον σχεδιασμό, εφαρμογή και υλοποίηση προγραμμάτων ανθρωπιστικού, ιατρικού και κοινωνικού περιεχομένου. Τα προγράμματα της PRAKSIS (27 προγράμματα στις περιοχές Αθήνας, Θεσσαλονίκης, Κω, Χανιά) δεν θεωρούνται «ξεκίνημα από το μηδέν», αντιθέτως είναι η μοναδική νέα οργάνωση με δώδεκα (12) χρόνια δράσης, καθότι είναι «η επόμενη μέρα» των «εντός συνόρων» προγραμμάτων των Γιατρών Χωρίς Σύνορα Ελλάδος (τα οποία λειτουργούν από το 1996). 2. Ομάδες Στόχου Προγραμμάτων Η PRAKSIS έχει ως κύριο παραλήπτη των υπηρεσιών της έλληνες άπορους, ανασφάλιστους, άστεγους, οικονομικούς μετανάστες, αιτούντες άσυλο/ πρόσφυγες και κάθε κοινωνικά αποκλεισμένη πληθυσμιακή ομάδα όπως ουσιοεξαρτώμενους, αθίγγανους, θύματα διεθνικής σωματεμπορίας (trafficking), παιδιά των φαναριών, αποφυλακισμένους, παρέχοντας πρωτοβάθμια ιατρική φροντίδα και υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής και νομικής υποστήριξης καθώς και εργασιακή συμβουλευτική. Κύριο μέλημα και απώτερος στόχος είναι η ολιστική αντιμετώπιση των κοινωνικά και οικονομικά αποκλεισμένων ομάδων που διαβιούν στις μεγαλουπόλεις και αποτελούν έναν «τέταρτο κόσμο» που βρίσκεται σε κίνδυνο. 3. Οι παρεμβάσεις 1.Παρεχόμενες Υπηρεσίες για Ευπαθείς Κοινωνικές Ομάδες (Ε.Κ.Ο) Τα προγράμματα που υλοποιεί η PRAKSIS καλύπτουν ένα ευρύ πεδίο υπηρεσιών για Ευπαθείς Κοινωνικά Ομάδες, κατάλληλα προσαρμοσμένες στις εξατομικευμένες ανάγκες κάθε επιμέρους ομάδας στόχου. Πολυϊατρεία Αθήνας Θεσσαλονίκης (2 προγράμματα) Στα Πολυϊατρεία λειτουργούν πλήρως εξοπλισμένα τμήματα που περιλαμβάνουν Γενικό ιατρείο, Γυναικολογικό Μαιευτικό Τμήμα, Οδοντιατρείο και Φαρμακείο. Τα Πολυϊατρεία αυτά έχουν επισκεφθεί μέχρι σήμερα πάνω από 50.000 ασθενείς από 75 διαφορετικές χώρες προέλευσης. Προγράμματα Δημόσιας Υγείας (2 Προγράμματα) Κύριο αντικείμενο των προγραμμάτων Δ.Υ. είναι η καταγραφή των συνθηκών διαβίωσης και η ενημέρωση πάνω σε θέματα Υγείας (Αγωγή και Προαγωγή της Υγείας), τόσο των εξυπηρετούμενων των Πολυϊατρείων, όσο και του ευρύτερου μεταναστευτικού πληθυσμού μέσα στα όρια των περιοχών παρέμβασης. Πρόγραμμα Νομικής Συμβουλευτικής (2 προγράμματα) Το πρόγραμμα αφορά στην προώθηση της δυνατότητας λήψης άδειας παραμονής σε άτομα που μπορούν να ευνοηθούν, για λόγους ανθρωπιστικούς, σε περιπτώσεις αναπηρίας ή ασθενειών που απειλούν τη ζωή τους και σε άτομα που πάσχουν από ιάσιμη μεταδιδόμενη ασθένεια. Παιδιά των Φαναριών (1 πρόγραμμα) Λειτουργεί ειδικός χώρος για την υποδοχή και την ημερήσια φιλοξενία των παιδιών που προτρέπονται από την οικογένεια ή τρίτους, σε εργασία ή/ και επαιτεία. Καθημερινά ειδικά εκπαιδευμένοι εθελοντές παρέχουν ψυχοκοινωνικές, ιατρικές, παιδαγωγικές και ψυχαγωγικές υπηρεσίες στοχεύοντας στην αποκατάσταση των παιδιών και των οικογενειών τους και στην εμπλοκή της πολιτείας για την αποτροπή του φαινομένου. 4

Πρόγραμμα Υποδοχής Αποφυλακισμένων (1 πρόγραμμα) Το πρόγραμμα αφορά στην επανένταξη των αποφυλακισμένων ανδρών και γυναικών, παρέχοντας ψυχολογική και κοινωνική στήριξη, νομική πληροφόρηση και συμβουλευτική, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Συμμετοχή σε εταιρικά σχήματα συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων (6 προγράμματα) Ο Φορέας συμμετέχει στην Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Equal, ένα μοντέλο προσωρινής (project) λειτουργίας εταιρικών σχημάτων, διαφόρων φορέων (κυβερνητικών ή μη), όπου μοιράζονται πόρους, τεχνογνωσία και πληροφορίες, με αντικείμενο συγκεκριμένη ομάδα στόχου και συγκεκριμένο πλαίσιο υπηρεσιών στοχεύοντας στην αποτελεσματικότερη παροχή υπηρεσιών, το οποίο συγχρηματοδοτείται κατά 75% από την Ευρωπαϊκή Ένωση και κατά 25% από το Υπουργείο Απασχόλησης & Κοινωνικής Προστασίας. Ειδικότερα συμμετέχουμε στις εξής 6 Αναπτυξιακές Συμπράξεις: 1. Α.Σ. «Ιθάκη», με ομάδα στόχο τους αιτούντες άσυλο 2. Α.Σ. «ΔΙ.ΚΑ.ΔΙ. ROM», ομάδα στόχο τους αθίγγανους 3. Α.Σ. «Νόστος», με ομάδα στόχο τα θύματα διεθνικής σωματεμπορίας 4. Α.Σ. «Ενδυνάμωση των Οικονομικών Μεταναστών & Προσφύγων στην Αγορά Εργασίας», με ομάδα στόχο μετανάστες και πρόσφυγες 5. Α.Σ. «Μη Κυβερνητική Προοπτική», στα πλαίσια της Κοινωνικής Οικονομίας 6. Α.Σ. «Κοινωνικό Επιχειρείν», στα πλαίσια της Κοινωνικής Οικονομίας Υλοποίηση του Προγράμματος «Στέγη» (1 πρόγραμμα) με την υποστήριξη του Ευρωπαϊκού Ταμείου Προσφύγων και την συμμετοχή εθνικών πόρων παρέχονται υπηρεσίες προσωρινής φιλοξενίας (λειτουργία πέντε προστατευμένων διαμερισμάτων), ψυχοκοινωνικής υποστήριξης, νομικής συμβουλευτικής και ένταξης, σε ευάλωτες ομάδες αιτούντων άσυλο. Υλοποίηση Σχεδίου Δράσης «ΠΡΑΞΙΣ ΕΝΤΑΞΗΣ» με αντικείμενο την ενίσχυση της κοινωνικής ένταξης (Συνοδευτικές Υποστηρικτικές Υπηρεσίες) και προώθηση στην αγορά εργασίας 200 ωφελουμένων (μονογονεϊκών οικογενειών, αποφυλακισμένων, προσφύγων, αιτούντων άσυλο και μεταναστών). Οι πόροι του προγράμματος έχουν εξασφαλισθεί στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου (75 %) και με 25% συμμετοχή εθνικών πόρων του Υπουργείου Απασχόλησης & Κοινωνικής Προστασίας. Υλοποίηση Ολοκληρωμένων Παρεμβάσεων (2 προγράμματα) με αντικείμενο την ενίσχυση της κοινωνικής ένταξης (Συνοδευτικές Υποστηρικτικές Υπηρεσίες) και προώθηση στην αγορά εργασίας ωφελουμένων σε Αθήνα & Θεσσαλονίκη που παράλληλα καταρτίζονται από συνεργαζόμενα Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης. Οι πόροι των προγραμμάτων έχουν εξασφαλισθεί στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου (75 %) και με 25% συμμετοχή εθνικών πόρων του Υπουργείου Απασχόλησης & Κοινωνικής Προστασίας. Υλοποίηση του προγράμματος Act for children (1 πρόγραμμα) με αντικείμενο την προσέγγιση και στήριξη παιδιών που εργάζονται ή επαιτούν στους δρόμους της Θεσσαλονίκης. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει την προσέγγιση των παιδιών από κοινωνικούς επιστήμονες και την ιατρική και κοινωνική υποστήριξη τους από το πρόγραμμα «Παιδιά των Φαναριών», ενώ ενισχύεται από την ανταλλαγή καλών πρακτικών με Άγγλους εταίρους. Οι πόροι του προγράμματος έχουν εξασφαλισθεί εξ ολοκλήρου στο πλαίσιο της χρηματοδότησης του προγράμματος DAFNE από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. 5

Υλοποίηση Σχεδίων Δράσης ΜΚΟ (5 προγράμματα) 1 με αντικείμενο την προώθηση της ισότητας των ευκαιριών Ευπαθών Κοινωνικά Ομάδων μέσα από δράσεις συμβουλευτικής, ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης σε 5 Δήμους (Αθήνας, Ν, Σμύρνης, Αιγάλεω, Θεσσαλονίκης & Μενεμένης). Οι πόροι των εν λόγω προγραμμάτων έχουν εξασφαλιστεί από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Απασχόληση & Επαγγελματική Κατάρτιση» του Υπουργείου Απασχόλησης & Κοινωνικής Προστασίας Υλοποίηση προγράμματος «Η πόλη μου με ποδήλάτο» (2 προγράμματα) με αντικείμενο τη ξενάγηση στα αξιοθέατα στην Κώ και τα Χανιά με ποδήλατα από εθελοντές. Οι πόροι του προγράμματος έχουν εξασφαλισθεί στα πλαίσια της χρηματοδότησης από την Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς- Υπουργείο Εθνικής Παιδείας & Θρησκευμάτων. «ΠΡΩΤΑ ΡΩΤΑ» (1 πρόγραμμα) Η PRAKSIS, σε συνεργασία με τη Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς, δημιούργησε μια πρωτοποριακή και ολοκληρωμένη καμπάνια ενημέρωσης καλύπτοντας θεματικές στις οποίες οι νέοι εμφανίζονται ιδιαίτερα ευάλωτοι και επιρρεπείς. Η ενημέρωση αφορά σε πρόληψη και προφύλαξη από σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα και το ΑIDS, στις βλαβερές συνέπειες του αλκοόλ και εθιστικών ουσιών και του καπνίσματος. Η ενημέρωση γίνεται από νέους/ες εθελοντές/τριες του προγράμματος οι οποίοι/ες το καλοκαίρι του 2007 ταξίδεψαν σε πάνω από 40 δήμους σε όλη την Ελλάδα, ενώ συνεχίζεται η δραστηριοποίηση του προγράμματος και κατά τη χειμερινή περίοδο. Γ. Παροχή ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης σε υπηκόους τρίτων χωρών. 1.Υγειονομική περίθαλψη υπηκόων τρίτων χωρών. Σύμφωνα με το νομοθετικό πλαίσιο της Ελλάδας έτσι όπως ορίστηκε από το 2001 με το νόμο 2910 και έπειτα με τους μεταγενέστερους νόμους 3386/2005 και 3536/2007, μετανάστης/ τρια είναι ο/ η υπήκοος τρίτης χώρας είναι, το κάθε φυσικό πρόσωπο, που δεν έχει ελληνική ιθαγένεια ή που δεν έχει ιθαγένεια και έχει κάποιου είδους πιστοποίηση η οποία παρέχεται από τις ελληνικές αρχές και βάση των οποίων επιτρέπεται η νόμιμη διαμονή στη χώρα. Βάση του νόμου 3386/2005 και ειδικότερα με το άρθρο 86 «Υποχρεώσεις εργοδοτών και εργαζομένων υπηκόων τρίτων χωρών- Κυρώσεις» ορίζεται το εργασιακό πλαίσιο και η απασχόληση ενός υπηκόου τρίτης χώρας που κατέχει άδεια διαμονής. Απαραίτητη προϋπόθεση για την κτήση της άδειας διαμονής, σύμφωνα με το παραπάνω άρθρο, είναι η ύπαρξη σύμβασης εργασίας. Με το συγκεκριμένο έγγραφο διασφαλίζεται τόσο η ελεύθερη πρόσβαση στο Εθνικό Σύστημα Υγείας του ατόμου, όσο και η ασφαλιστική του κάλυψη για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Τα προβλήματα όμως που δημιουργούνται στους υπηκόους τρίτων χωρών, εξαρτώνται τόσο από την νομική τους κατάσταση όσο από τη διαφορετική αντιμετώπιση που έχουν από τους εργαζόμενους του Εθνικού Συστήματος Υγείας. Προβλήματα όπως η μη ικανοποιητική γνώση της ελληνικής γλώσσας για πολλούς/ες προκαλεί προβλήματα στην επικοινωνία με το ιατρικό, νοσηλευτικό και διοικητικό προσωπικό των νοσοκομείων. Κατά καιρούς εξυπηρετούμενοι των υπηρεσιών της PRAKSIS έχουν εκφράσει δυσαρέσκεια για την ανεξήγητη αργοπορία εξυπηρέτησης τους, τη ρατσιστική συμπεριφορά, τη μη εμβάθυνση στα συμπτώματα που παρουσιάζουν με αποτέλεσμα να 1 Από το Υπουργείο Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας έχουν ήδη εγκριθεί άλλα δύο προγράμματα των οποίων η υλοποίηση αναμένεται να ανακοινωθεί μέσα στον Ιανουάριο του 2008 6

μην ελέγχονται σοβαρά προβλήματα υγείας. Από μαρτυρίες εξυπηρετούμενων των Πολυϊατρείων της PRAKSIS έχει αναφερθεί ότι δεν εξηγείται πολλές φορές η κατάσταση υγείας και όσα χρειάζεται να κάνουν για να βελτιωθεί. Ένα από τα σοβαρά προβλήματα, έτσι όπως έχουν παρουσιαστεί από ιατρούς τόσο της PRAKSIS όσο και από αυτούς των νοσοκομείων, είναι ότι οι γιατροί στην πλειοψηφία τους δε γνωρίζουν τα δικαιώματα των ασθενών υπηκόων τρίτων χωρών που πηγάζουν από την νομική τους κατάσταση. Ιδιαίτερα προβλήματα επίσης παρουσιάζονται στους ηλικιωμένους (πάνω από 80 ετών) οι οποίοι δεν κατέχουν άδεια διαμονής λόγω της μη ικανότητας τους να εργαστούν και της μη κάλυψής τους από άλλα μέλη της οικογένειάς τους. Όπως προαναφέρθηκε, μεγάλο πρόβλημα παρουσιάζεται επίσης λόγω της μη σταθερής μεταναστευτικής πολιτικής που ακολουθεί η χώρα. Οι συχνές αλλαγές του νομικού πλαισίου (ανά 2-3 χρόνια περίπου) που ακολουθούνται από δεκάδες ερμηνευτικές εγκυκλίους και Προεδρικά Διατάγματα καθώς και οδηγίες και άλλα νομικά κείμενα, δυσκολεύει τους/ις υπηκόους τρίτων χωρών που επιθυμούν να αποκτήσουν έγγραφα νόμιμης διαβίωσης στη χώρα. Διαφαίνεται, επομένως, η αναγκαιότητα το Ελληνικό κράτος να ακολουθήσει μια ενιαία μεταναστευτική πολιτική. Επιπλέον υπάρχει η αναγκαιότητα για επαρκή και συνεχή ενημέρωση τόσο της πληθυσμιακής αυτής ομάδας κατά τη διάρκεια των αλλαγών των μεταναστευτικών νόμων (κάτι που κυρίως το έχουν αναλάβει οι ΜΚΟ όπως η PRAKSIS) όσο και των εργαζομένων σε φορείς του δημοσίου. Είναι αναγνωρισμένη η έλλειψη πληροφορίας και η άγνοια που παρουσιάζουν οι υπήκοοι τρίτων χωρών λόγω των συχνών αλλαγών του νομοθετικού πλαισίου. Οι συχνές αλλαγές σε συνάρτηση με τη μη πληροφόρηση οδηγούν τους/ις μετανάστες/τριες στην εκτός της διαδικασίας νομιμοποίησης και στον εργασιακό και κοινωνικό αποκλεισμό τους. 2.Υγειονομική περίθαλψη υπηκόων τρίτων χωρών εκτός νομικού πλαισίου. Σύμφωνα με την εγκύκλιο του Υπουργείου Υγείας με θέμα «Υγειονομική Περίθαλψη Αλλοδαπών», που δημοσιεύτηκε στις 21/2/2005, για τους υπηκόους τρίτων χωρών μη νόμιμα ευρισκόμενους στην Ελλάδα (όπως λαθρομετανάστες), θα παρέχονται οι απαραίτητες υπηρεσίες αποκλειστικά σε περιπτώσεις επείγοντος περιστατικού και μέχρι την σταθεροποίηση της υγείας τους. Δε θα γίνονται δεκτοί από υπηρεσίες υγείας υπήκοοι τρίτων χωρών αυτής της κατηγορίας για μη επείγοντα περιστατικά. Σχετικό εξάλλου είναι το άρθρο 51 «Υποχρεώσεις υπηρεσιών και υπαλλήλων του Ν.2910/2001 «Είσοδος και παραμονή αλλοδαπών στην Ελληνική Επικράτεια. Κτήση της ελληνικής ιθαγένειας με πολιτογράφηση και άλλες διατάξεις», που καθορίζει ότι: «Οι δημόσιες υπηρεσίες, τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης και επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας και οι οργανισμοί κοινωνικής ασφάλισης υποχρεούνται να μην παρέχουν τις υπηρεσίες τους σε υπηκόους τρίτων χωρών, οι οποίοι δεν έχουν διαβατήριο ή άλλο ταξιδιωτικό έγγραφο ή θεώρηση εισόδου ή άδεια παραμονής ή γενικά δεν αποδεικνύουν ότι μένουν νόμιμα στην Ελλάδα, εκτός αν ορίζεται διαφορετικά στον παρόντα νόμο. Εξαιρούνται τα νοσοκομεία, θεραπευτήρια και κλινικές, όταν πρόκειται για υπηκόους τρίτων χωρών που εισάγονται εκτάκτως για νοσηλεία και ανήλικα παιδιά (προσθήκη του άρθρου 51 του Ν.2910/2001)». Πολλοί είναι οι υπήκοοι τρίτων χωρών που δεν μπορούν να εξυπηρετηθούν σε κάποιο δημόσιο νοσοκομείο επειδή δεν έχουν κάποιο νόμιμο έγγραφο και αναγκάζονται να πληρώσουν για να εξεταστούν από ιδιώτη γιατρό ή διαγνωστικά κέντρα. Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα να μη χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες υγείας των δημόσιων νοσοκομείων ακόμη κι στις περιπτώσεις κατά τις οποίες υπάρχει μεγάλη ανάγκη, από φόβο για την απέλασή τους. 7

Επιτακτική, επομένως, κρίνεται η θέσπιση νέων νόμων ή η επέκταση των υπαρχόντων με σκοπό την κάλυψη δωρεάν ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης μέχρι την έναρξη των διαδικασιών νομιμοποίησης των αλλοδαπών στην Ελλάδα. Σύμφωνα με το νόμο 3386 (παράγ. 84) οι δημόσιες υπηρεσίες, τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης, οι οργανισμοί και επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας και οι οργανισμοί κοινωνικής ασφάλισης υποχρεούνται να μην παρέχουν τις υπηρεσίες τους σε υπηκόους τρίτης χώρας, που δεν έχουν διαβατήριο ή άλλο ταξιδιωτικό έγγραφο που αναγνωρίζεται από διεθνείς συμβάσεις, με θεώρηση εισόδου ή άδειας διαμονής και γενικά οποιοδήποτε έγγραφο αποδεικνύει ότι διαμένουν νόμιμα στην Ελλάδα. Εξαίρεση αποτελούν τα νοσοκομεία, οι κλινικές και τα θεραπευτήρια όταν πρόκειται για υπηκόους τρίτων χωρών που εισάγονται εκτάκτως για νοσηλεία (για όσο διαρκεί το επείγον) και για ανήλικα παιδιά. 8