ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 25.8.2014 COM(2014) 535 final ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ Έκθεση σχετικά με την εφαρμογή και την καταλληλότητα του προγράμματος εργασιών για τον πολιτισμό 2011-2014 EL EL

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ Έκθεση σχετικά με την εφαρμογή και την καταλληλότητα του προγράμματος εργασιών για τον πολιτισμό 2011-2014 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο πολιτισμός και η πολυμορφία της πολιτιστικής έκφρασης είναι από τα μεγαλύτερα πλεονεκτήματα της Ευρώπης. Ο πολιτισμός από τον οποίο πηγάζουν οι αξίες, η ταυτότητα και η αίσθηση της ιδιότητας του πολίτη συμβάλλει στην ευημερία των πολιτών και στην κοινωνική συνοχή και ενσωμάτωση. Αποτελεί, επίσης, κινητήριο μοχλό για την οικονομική ανάπτυξη, τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης και το εξωτερικό εμπόριο. Το 2007 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε να διαμορφωθεί ευρωπαϊκή συνεργασία στον τομέα του πολιτισμού με άξονα τρεις στρατηγικούς στόχους της ευρωπαϊκής ατζέντας για τον πολιτισμό: την προώθηση της πολιτιστικής πολυμορφίας και του διαπολιτισμικού διαλόγου, την προώθηση του πολιτισμού ως καταλύτη για τη δημιουργικότητα και την ανάπτυξη, και την προώθηση του πολιτισμού ως στοιχείου ζωτικής σημασίας στις εξωτερικές σχέσεις της ΕΕ. Η ατζέντα αυτή εγκρίθηκε από το Συμβούλιο, και οι προτεραιότητές της συμπεριλήφθηκαν ακολούθως σε δύο προγράμματα εργασίας του Συμβουλίου για τον πολιτισμό. Το 2010 το Συμβούλιο ενέκρινε το δεύτερο πρόγραμμα εργασίας για την περίοδο 2011-2014, έχοντας καταλήξει στο συμπέρασμα ότι το πρόγραμμα εργασίας του για τον πολιτισμό 2008-2010 συνιστούσε ένα νέο και σημαντικό βήμα για την ανάπτυξη της συνεργασίας των κρατών μελών στον τομέα του πολιτισμού και είχε βελτιώσει τη συνοχή και την προβολή της ευρωπαϊκής δράσης στον συγκεκριμένο τομέα. Το νέο πρόγραμμα εργασίας, προσηλωμένο σ αυτούς τους τρεις πρωταρχικούς στόχους, βασιζόταν επίσης στην επαναβεβαίωση από τα κράτη μέλη της ΕΕ ότι ο πολιτισμός μπορεί να συμβάλει στην επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» για έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη. Το Συμβούλιο, όταν ενέκρινε το τρέχον πρόγραμμα εργασίας για τον πολιτισμό τον Δεκέμβριο του 2010, κάλεσε την Επιτροπή να υποβάλει τελική έκθεση σχετικά με την εφαρμογή και την καταλληλότητά του πριν από το τέλος του πρώτου εξαμήνου του 2014, με την προαιρετική συμβολή των κρατών μελών. Σκοπός της έκθεσης είναι να λειτουργήσει ως βάση για την κατάρτιση του επόμενου προγράμματος εργασίας. Η παρούσα έκθεση εξετάζει την πρόοδο που έχει σημειωθεί κατά την υλοποίηση των έξι τομεακών πεδίων προτεραιότητας του προγράμματος εργασίας μέσω των μεθόδων εργασίας που προβλέπονται από το Συμβούλιο, όπως η ανοικτή μέθοδος συντονισμού (ΑΜΣ). Στη συνέχεια, με βάση ανεξάρτητη έρευνα η οποία αξιολογούσε την ΑΜΣ ως εργαλείο για την 2

εφαρμογή της ατζέντας για τον πολιτισμό 1 και τις απαντήσεις που δόθηκαν από κράτη μέλη της ΕΕ το 2014 σε έρευνα της Επιτροπής, η έκθεση παρουσιάζει τα διδάγματα που αντλήθηκαν σχετικά με την καταλληλότητα του προγράμματος εργασίας και των μέσων του. Στο τελευταίο κεφάλαιο διατυπώνονται συστάσεις για τα βήματα που πρέπει να γίνουν όσον αφορά το περιεχόμενο και τις μεθόδους εργασίας του επόμενου προγράμματος εργασίας για τον πολιτισμό μετά το 2014. 2. ΠΡΟΟΔΟΣ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΣΤΟΧΟΥΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΕΡΓΑΣΙΩΝ 2011-2014 Το πρόγραμμα εργασίας για τον πολιτισμό 2011-2014 προβλέπει ένα φιλόδοξο πλαίσιο συνεργασίας και καθορίζει έξι τομείς προτεραιότητας για την ανάληψη δράσης με σκοπό την υλοποίηση των στόχων της ευρωπαϊκής ατζέντας για τον πολιτισμό και του στόχου της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» για έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη. Οι συγκεκριμένοι τομείς προτεραιότητας είναι οι εξής: πολιτιστική πολυμορφία, διαπολιτισμικός διάλογος και πολιτισμός με ευκολία πρόσβασης και χωρίς αποκλεισμούς κλάδοι του πολιτισμού και της δημιουργικότητας δεξιότητες και κινητικότητα πολιτιστική κληρονομιά, συμπεριλαμβανομένης της κινητικότητας των συλλογών πολιτισμός και εξωτερικές σχέσεις και στατιστικές σχετικά με τον πολιτισμό. Η ακόλουθη ενότητα εξετάζει την πρόοδο που έχει σημειωθεί όσον αφορά την υλοποίηση των βασικών δράσεων που προβλέπονται στο πρόγραμμα εργασίας για κάθε μία από αυτές τις έξι τομεακές προτεραιότητες. 2.1 Πολιτιστική πολυμορφία, διαπολιτισμικός διάλογος και πολιτισμός με ευκολία πρόσβασης και χωρίς αποκλεισμούς Ο διαπολιτισμικός διάλογος συνιστά καίριο στόχο της ευρωπαϊκής ατζέντας για τον πολιτισμό επιπλέον, σε συνδυασμό με τη συμμετοχή σε πολιτιστικές δραστηριότητες, μπορεί να ενισχύσει την κοινωνική συνοχή και να συμβάλει στη χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη. Οι εμπειρογνώμονες των κρατών μελών επικεντρώθηκαν πρώτα στον ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν τα κρατικά χρηματοδοτούμενα πολιτιστικά ιδρύματα στην προώθηση της πρόσβασης στον πολιτισμό, μέσω της ΑΜΣ. Από την ανάλυση που διενήργησαν σε περισσότερες από 80 πολιτικές και πρακτικές που συγκεντρώθηκαν σε ένα εγχειρίδιο ορθής πρακτικής που δημοσιεύθηκε το 2013 2 κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το ζήτημα της πρόσβασης είναι επίσης ζήτημα έλλειψης ζήτησης από το κοινό και, συνεπώς, πρέπει να ενθαρρύνεται «η ανάπτυξη ενός κοινού». 1 Evaluation of the open method of coordination and the structured dialogue as the Agenda for Culture s implementing tools at EU level (αξιολόγηση της ανοικτής μεθόδου συντονισμού και του διαρθρωμένου διαλόγου ως μέσων εφαρμογής της ατζέντας για τον πολιτισμό σε επίπεδο ΕΕ), από την Ecorys, διεθνή εταιρεία συμβούλων (2013). 2 http://ec.europa.eu/culture/policy/strategic-framework/documents/omc-report-access-to-culture_en.pdf 3

Με βάση τα συμπεράσματα αυτά, μια δεύτερη ομάδα εμπειρογνωμόνων ΑΜΣ εστιάστηκε στις πολιτικές και τις ορθές πρακτικές των δημόσιων καλλιτεχνικών και πολιτιστικών ιδρυμάτων ως μέσων για τη διευκόλυνση των ανταλλαγών μεταξύ πολιτισμών και μεταξύ κοινωνικών ομάδων. Η εν λόγω ομάδα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα πολιτιστικά ιδρύματα θα πρέπει να προσαρμόζουν τον προγραμματισμό τους (π.χ. θεατρικές παραστάσεις, εκθέσεις κ.λπ.), ώστε να εξασφαλίζεται ότι αυτός ανταποκρίνεται σ ένα ποικίλο κοινό. Θα πρέπει επίσης: να διαθέτουν προσωπικό που κατανοεί ευρύ φάσμα αναγκών να καταβάλλουν προσπάθειες για να προσεγγίσουν νέο κοινό και να δημιουργούν χώρους για συναντήσεις στο πλαίσιο των ιδρυμάτων 3. Δεδομένου ότι η στροφή προς τα παιδιά σχολικής ηλικίας και τους νέους είναι ο προφανέστερος τρόπος για τη δημιουργία μελλοντικού κοινού, μια τρίτη ομάδα εργασίας ΑΜΣ επικεντρώνεται ήδη στην καλλιέργεια πολιτισμικής συνείδησης και έκφρασης μέσω της εκπαίδευσης σε όλα τα επίπεδα 4. 2.2 Κλάδοι του πολιτισμού και της δημιουργικότητας Οι κλάδοι του πολιτισμού και της δημιουργικότητας είναι βασικοί πάροχοι υπηρεσιών πολιτιστικής πολυμορφίας και αντιπροσωπεύουν το 4,5 % του ΑΕΠ της ΕΕ. Επειδή αναγνωρίζεται ότι οι εν λόγω τομείς μπορούν να συμβάλουν στην επίτευξη του στόχου της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» για έξυπνη και βιώσιμη ανάπτυξη, αποτελούν τη δεύτερη προτεραιότητα του προγράμματος εργασίας, το οποίο προβλέπει ευρύ φάσμα δράσεων που πρέπει να υλοποιηθούν από την Επιτροπή και τις ομάδες ΑΜΣ. Το 2012 η Επιτροπή δημοσίευσε μια σφαιρική στρατηγική με σκοπό την ώθηση στους τομείς του πολιτισμού και της δημιουργίας για την οικονομική μεγέθυνση και την απασχόληση στην ΕΕ 5, η οποία βασίζεται στις απαντήσεις που δόθηκαν στο πλαίσιο της Πράσινης Βίβλου του 2010 με τίτλο «Απελευθέρωση του δυναμικού των κλάδων του πολιτισμού και της δημιουργικότητας» 6. Η εν λόγω στρατηγική καλούσε τα κράτη μέλη να αναπτύξουν νέα μοντέλα διακυβέρνησης σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο, που να βασίζονται στη συνεργασία μεταξύ διαφόρων τομέων και πολιτικών, ώστε να αξιοποιηθούν πλήρως οι δυνατότητες των κλάδων του πολιτισμού και της δημιουργικότητας και να μπορέσουν να ανταποκριθούν στις προκλήσεις που προκύπτουν από την παγκοσμιοποίηση και την ψηφιοποίηση. Η στρατηγική άνοιξε επίσης τον δρόμο για αυξημένη συνεργασία στους συγκεκριμένους τομείς μεταξύ σχετικών πρωτοβουλιών των διαφόρων υπηρεσιών της Επιτροπής. Για παράδειγμα, η Ευρωπαϊκή συμμαχία δημιουργικών κλάδων (European Creative Industries Alliance), που συνδυάζει μοντέλα μάθησης και δοκιμής πολιτικών για την πρόσβαση στη χρηματοδότηση και την καινοτομία, κλήθηκε να παρουσιάσει τα αποτελέσματα σε εμπειρογνώμονες στο πλαίσιο των σχετικών ομάδων ΑΜΣ. 3 http://ec.europa.eu/culture/library/reports/201405-omc-diversity-dialogue_en.pdf 4 Αυτή η ομάδα ΑΜΣ αναμένεται ότι θα ολοκληρώσει τις εργασίες της το 2015. 5 COM(2012) 537. 6 COM(2010) 183. 4

Στον συγκεκριμένο τομέα προτεραιότητας δραστηριοποιούνταν τρεις ομάδες ΑΜΣ. Δύο ομάδες ΑΜΣ εκπόνησαν εκθέσεις σχετικά με τις βέλτιστες πρακτικές, μία για τη στρατηγική χρήση των διαρθρωτικών ταμείων με σκοπό την καλύτερη αξιοποίηση του δυναμικού των εν λόγω δύο τομέων (2012) 7 και μία σχετικά με τις στρατηγικές στήριξης των εξαγωγών και της διεθνοποίησης (2014) 8. Και οι δύο εκθέσεις είναι χρήσιμα εργαλεία για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο και συχνά αποτελούν έγγραφα αναφοράς. Η τρίτη ομάδα εργασίας ΑΜΣ εστιάζεται σε υφιστάμενα χρηματοδοτικά συστήματα για τους κλάδους του πολιτισμού και της δημιουργικότητας στα κράτη μέλη της ΕΕ. Η ομάδα αυτή δημιουργήθηκε το 2014 και, έως το τέλος του 2014, θα συντάξει έκθεση ορθών πρακτικών σχετικά με τον χρηματοοικονομικό σχεδιασμό για τις ΜΜΕ που δραστηριοποιούνται στους εν λόγω κλάδους. Επομένως, όπως και οι άλλες ομάδες της ΑΜΣ, θα συμβάλει στην εκπόνηση μιας δέσμης συστάσεων πολιτικής, οι οποίες θα μπορούν να βοηθήσουν στην κατάρτιση πολιτικών που να ενισχύουν τη συμβολή των κλάδων του πολιτισμού και της δημιουργικότητας στην έξυπνη και βιώσιμη ανάπτυξη. 2.3 Δεξιότητες και κινητικότητα Οι καλλιτέχνες, όταν ταξιδεύουν και εργάζονται εντός της ΕΕ, συμβάλλουν στη δημιουργία ενός κοινού ευρωπαϊκού πολιτιστικού χώρου. Η κινητικότητά τους αυξάνει επίσης τις ευκαιρίες που έχουν να διευρύνουν το κοινό τους, να προωθήσουν την καριέρα τους και, γενικότερα, να συμμετέχουν στη δημιουργικότητα και στην καινοτομία. Το 2012 μια ομάδα εργασίας ΑΜΣ, επιδιώκοντας να συμβάλει στη βελτίωση των ρυθμίσεων πολιτικής, εκπόνησε έκθεση σχετικά με την καθιέρωση πέντε βασικών αρχών με σκοπό τη διαμόρφωση αρραγούς πλαισίου για την κινητικότητα των καλλιτεχνών 9, η οποία παρείχε ακριβείς και πρακτικές συμβουλές στους αρμόδιους για τη χάραξη πολιτικής. Μια άλλη ομάδα εργασίας ΑΜΣ, που δημιουργήθηκε το 2013, θα εκδώσει εγχειρίδιο ορθής πρακτικής για τη φιλοξενία καλλιτεχνών, έως το τέλος του 2014. Οι καλλιτέχνες που μετακινούνται στην ΕΕ αντιμετωπίζουν πολλές δυσκολίες: π.χ. την έλλειψη ολοκληρωμένης πληροφόρησης σχετικά με διοικητικά θέματα όπως η έκδοση θεωρήσεων και η κοινωνική ασφάλιση. Ως εκ τούτου, στο πλαίσιο του προγράμματος εργασίας, συγκροτήθηκε από την Επιτροπή ομάδα εμπειρογνωμόνων που κατάρτισε κοινά πρότυπα για υπηρεσίες παροχής πληροφοριών και συμβουλών σε καλλιτέχνες και επαγγελματίες του πολιτιστικού τομέα που επιδιώκουν μεγαλύτερη κινητικότητα 10. Αυτή η δέσμη προτύπων μπορεί πλέον να χρησιμοποιείται από τα κράτη μέλη για τη δημιουργία ή την επανεξέταση των υφιστάμενων ηλεκτρονικών πυλών πληροφόρησης. Αυτό συμβαίνει, π.χ., στη Γερμανία και την Αυστρία. Ωστόσο, ακόμα και όταν υπάρχουν πληροφορίες, οι κανόνες για τις θεωρήσεις, την κοινωνική ασφάλιση και τη διασυνοριακή φορολογία παραμένουν πολύπλοκες, ιδίως για τους καλλιτέχνες που εργάζονται με καθεστώς βραχυπρόθεσμης απόσπασης και στο πλαίσιο 7 http://ec.europa.eu/culture/policy/strategic-framework/documents/structural-funds-handbook_en.pdf 8 http://ec.europa.eu/culture/library/reports/eac-omc-executive-summary-ccs-strategies_en.pdf 9 http://ec.europa.eu/culture/policy/strategic-framework/documents/omc-report-mobility-of-artists_en.pdf 10 http://ec.europa.eu/culture/library/publications/mobility-info-standards_en.pdf 5

διαφόρων καθεστώτων απασχόλησης σε διασυνοριακό επίπεδο. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο, στο πλαίσιο του προγράμματος εργασίας, η Επιτροπή διοργάνωσε δύο σεμινάρια, το 2013 και το 2014, φέρνοντας σε επαφή αρμοδίους από την Επιτροπή, τα κράτη μέλη της ΕΕ και τον πολιτιστικό τομέα. Στόχος τους ήταν να διευκολύνουν την ανταλλαγή ορθών πρακτικών και να διατυπώσουν ορισμένες συστάσεις, όπως, π.χ., τη θέσπιση περισσότερων πολύγλωσσων ηλεκτρονικών πυλών πληροφόρησης στα κράτη μέλη ή την ανάγκη για καλύτερο συντονισμό μεταξύ των διοικήσεων και μεγαλύτερη συμμόρφωση με την πλέον πρόσφατη νομοθεσία της ΕΕ για τον συντονισμό της κοινωνικής ασφάλισης. Σε επίπεδο ΕΕ, την 1η Απριλίου 2014 η Επιτροπή εξέδωσε «δέσμη μέτρων για τις θεωρήσεις», η οποία περιλαμβάνει νέο τύπο «θεώρησης περιοδείας», που θα επιτρέπει στους νόμιμους υπηκόους τρίτων χωρών που εισέρχονται στον χώρο Σένγκεν να κυκλοφορούν σε αυτόν για μέγιστο διάστημα 1 έτους 11. Αυτό θα μπορούσε να ισχύει, π.χ., για τους καλλιτέχνες ζωντανών θεαμάτων και τσίρκου. Στον τομέα της φορολογίας, η ομάδα εμπειρογνωμόνων που συγκροτήθηκε από την Επιτροπή και στην οποία θα εκπροσωπείται ο κλάδος των ζωντανών θεαμάτων θα συμβάλει, αφενός, στον εντοπισμό των φορολογικών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν τα άτομα που δραστηριοποιούνται σε διασυνοριακό επίπεδο εντός της ΕΕ και, αφετέρου, στον καθορισμό των ορθών πρακτικών. Ο εν λόγω τομέας προτεραιότητας επικεντρώθηκε επίσης στις δεξιότητες. Ορισμένα από τα θέματα που εξετάστηκαν ήταν η προώθηση δημιουργικών συμπράξεων, ο προσδιορισμός και η ανάπτυξη δεξιοτήτων μέσω συμβουλίων του τομέα πολιτισμού, και η προώθηση του γραμματισμού στα μέσα επικοινωνίας. Το 2013 μια ομάδα ΑΜΣ κατάρτισε ένα εγχειρίδιο πολιτικής 12, το οποίο εντόπιζε και μοντελοποιούσε επιτυχημένες δημιουργικές συμπράξεις και πρακτικές, με σκοπό να ενθαρρυνθεί η αλληλεπίδραση μεταξύ του κλάδου του πολιτισμού και της δημιουργικότητας και άλλων τομέων όπως η εκπαίδευση και η κατάρτιση καθώς και των επιχειρήσεων. Η ομάδα διαπίστωσε ότι οι δημιουργικές συμπράξεις έχουν σημαντικό αντίκτυπο, παρέχουν εργαλεία χαμηλού κόστους τα οποία μπορούν να συμβάλουν στη διαμόρφωση της νοοτροπίας που έχει ουσιαστική σημασία για την καινοτομία και τη δημιουργικότητα και, τέλος, μπορούν να βοηθήσουν στην πρόληψη ή την αντιμετώπιση της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου. 2.4 Πολιτιστική κληρονομιά, συμπεριλαμβανομένης της κινητικότητας των συλλογών Η πολιτιστική κληρονομιά της Ευρώπης είναι κάτι πολύ μεγαλύτερο από μια δεξαμενή γνώσεων είναι και ένας κοινόχρηστος πόρος, ένα κοινό αγαθό. Η πολιτιστική κληρονομιά συμβάλλει καθοριστικά στον προσδιορισμό της ταυτότητας των ευρωπαίων πολιτών και αποτελεί πόρο για την κοινωνική συνοχή και την οικονομική ανάπτυξη. Ως εκ τούτου, μπορεί να συμβάλει στην επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Το 2012 μια ομάδα ΑΜΣ εξέτασε τρόπους για την απλούστευση της διαδικασίας δανεισμού πολιτιστικών αγαθών μεταξύ κρατών μελών της ΕΕ. Η εν λόγω ομάδα παρουσίασε πρακτικές συστάσεις και μια δέσμη εργαλείων με κατευθυντήριες γραμμές για την καθιέρωση: 11 Χωρίς, ωστόσο, η παραμονή τους σε κάποιο κράτος μέλος να υπερβαίνει τις 90 ημέρες εντός περιόδου διάρκειας 180 ημερών. 12 http://ec.europa.eu/culture/library/reports/creative-partnerships_en.pdf 6

εθνικών μηχανισμών αποζημίωσης, επιμερισμένης ευθύνης και εκτίμησης επικινδυνότητας καταλόγου σημείων ελέγχου με σκοπό την εκτίμηση των έργων βέλτιστων πρακτικών για την εκτίμηση επικινδυνότητας και για την περιστολή του κόστους μεταφοράς και πολύγλωσσου γλωσσαρίου. Για την ολοκλήρωση αυτού του έργου, διενεργήθηκε συγκριτική έρευνα προκειμένου να αναλυθούν τα συστήματα εκτίμησης έργων τέχνης για τους σκοπούς της ασφάλισης, των κρατικών αποζημιώσεων και της επιμερισμένης ευθύνης 13. Η ψηφιοποίηση ήταν ένας άλλος βασικός τομέας εργασίας, με έμφαση στην κινηματογραφική κληρονομιά και την Europeana, την ευρωπαϊκή ψηφιακή βιβλιοθήκη και αρχείο 14. Το 2011 η Επιτροπή εξέδωσε σύσταση για την ψηφιακή διαφύλαξη και την ψηφιοποίηση, καθώς και την ηλεκτρονική προσβασιμότητα του πολιτιστικού υλικού. Η Επιτροπή ζήτησε από τα κράτη μέλη να εντείνουν τις προσπάθειές τους και να εξασφαλίσουν τη μεγαλύτερη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στην ψηφιοποίηση πολιτισμικού υλικού. Από την πλευρά της, η Επιτροπή συμπεριέλαβε την Europeana στις υποδομές ψηφιακών υπηρεσιών που είναι επιλέξιμες για στήριξη στο πλαίσιο της διευκόλυνσης «Συνδέοντας την Ευρώπη». Η Επιτροπή εξασφάλισε επίσης την προσβασιμότητα της διεπαφής και του περιεχομένου της Europeana για τα άτομα με αναπηρία. Τέλος, η Επιτροπή συγκάλεσε ad hoc ομάδα εμπειρογνωμόνων, η οποία εξέτασε τη σκοπιμότητα της κατάρτισης ευρωπαϊκών κατευθυντήριων γραμμών και ενός κώδικα δεοντολογίας για τη δέουσα επιμέλεια, με σκοπό την καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης πολιτιστικών αγαθών. Η ομάδα πρότεινε να μην αναληφθεί περαιτέρω δράση προτού εκδοθεί η αναθεώρηση της οδηγίας 93/7/ΕΟΚ 15 σχετικά με την επιστροφή πολιτιστικών αγαθών που έχουν παράνομα απομακρυνθεί από το έδαφος κράτους μέλους. Η Επιτροπή, για να πλαισιώσει και να προχωρήσει περαιτέρω αυτές τις εργασίες, παρουσίασε, τον Ιούνιο του 2014, ένα έγγραφο πολιτικής με το οποίο, αφενός, ζητούσε μεγαλύτερη συνεργασία σε επίπεδο ΕΕ, έτσι ώστε να μπορεί να εφαρμοστεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση που θα μπορούσε να βοηθήσει τον τομέα της ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς να αντιμετωπίσει επιτυχώς τις σημερινές προκλήσεις και, αφετέρου, καλούσε τους αρμόδιους για την πολιτιστική κληρονομιά φορείς να αξιοποιήσουν πλήρως τις ευκαιρίες των υφιστάμενων χρηματοδοτικών προγραμμάτων της ΕΕ 16. 2.5 Πολιτισμός και εξωτερικές σχέσεις της ΕΕ 13 http://ec.europa.eu/culture/policy/strategic-framework/documents/omc-report-mobility-of-collections_en.pdf; http://ec.europa.eu/culture/policy/strategic-framework/documents/toolkit-mobility-of-collections_en.pdf 14 http://www.europeana.eu/ 15 http://eur-lex.europa.eu/lexuriserv/lexuriserv.do?uri=celex:31993l0007:el:html 16 Ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο «Προς μια ολοκληρωμένη προσέγγιση της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ευρώπης», COM(2014) 477 final. 7

Η ατζέντα για τον πολιτισμό αναγνώρισε τον πολιτισμό ως στοιχείο ζωτικής σημασίας στις εξωτερικές σχέσεις της ΕΕ. Το πρόγραμμα εργασίας προέβλεπε αρκετές δραστηριότητες στον συγκεκριμένο τομέα, όπως τη διοργάνωση κοινών άτυπων συνεδριάσεων μεταξύ ανωτέρων υπαλλήλων του υπουργείου Πολιτισμού και του υπουργείου Εξωτερικών. Οι δραστηριότητες αυτές θα υποστήριζαν επίσης τους στόχους της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και την ατζέντα για τον πολιτισμό. Πολλές τέτοιες συνεδριάσεις διοργανώθηκαν από τις Προεδρίες της ΕΕ και βοήθησαν να διαμορφωθεί μια στρατηγική προσέγγιση για τον πολιτισμό στις εξωτερικές σχέσεις της ΕΕ. Επιπλέον, το 2012 η Επιτροπή συγκάλεσε ομάδα εμπειρογνωμόνων για να εξετάσει τον συγκεκριμένο τομέα. Εξέδωσαν μια σειρά συστάσεων και αρχών για την ανάπτυξη στρατηγικής προσέγγισης όσον αφορά τον πολιτισμό στις εξωτερικές σχέσεις της ΕΕ, με την Κίνα να λειτουργεί σαν υπόθεση δοκιμής. Οι υπουργοί Πολιτισμού της ΕΕ τάχθηκαν υπέρ αυτής της προσέγγισης σε μια πολιτική συζήτηση που πραγματοποιήθηκε τον Μάιο του 2013. Η κύρωση και οι στόχοι της σύμβασης της UNESCO του 2005 για την προστασία και την προώθηση της πολυμορφίας της πολιτιστικής έκφρασης προωθήθηκαν στις σχέσεις με τις τρίτες χώρες όπως, π.χ., στην υπουργική διάσκεψη που πραγματοποιήθηκε στην Τιφλίδα τον Ιούνιο του 2013 17 ή με τις κοινές δηλώσεις για τον πολιτισμό που υπογράφηκαν με τους στρατηγικούς εταίρους της ΕΕ 18. 2.6 Στατιστικές σχετικά με τον πολιτισμό Οι συγκρίσιμες στατιστικές σχετικά με τη συμβολή του πολιτισμού στην οικονομία και την κοινωνική συνοχή είναι ουσιώδεις για τον σχεδιασμό τεκμηριωμένων πολιτικών. Ωστόσο, δεν εφαρμόζεται κανένα πραγματικό ευρωπαϊκό σύστημα στατιστικών σχετικά με τον πολιτισμό. Τα μόνα στοιχεία που μπορούν να χρησιμοποιηθούν είναι εκείνα που παράγονται από τα κράτη μέλη, τα οποία είναι εξαιρετικά δύσκολο να συγκριθούν μεταξύ τους λόγω, μεταξύ άλλων, των διαφορών ως προς τον ορισμό του πολιτιστικού τομέα και των ορίων του. Τον Μάιο του 2012 το δίκτυο του Ευρωπαϊκού Στατιστικού Συστήματος (ESSnet-Culture) 19 πρότεινε ένα μεθοδολογικό πλαίσιο για την παραγωγή συγκρίσιμων πολιτιστικών δεδομένων σε ολόκληρη την ΕΕ. Η υλοποίηση αυτού του πλαισίου θα απαιτήσει περαιτέρω εργασίες από την Eurostat και βοήθεια από τις εθνικές στατιστικές υπηρεσίες. Για τον σκοπό αυτό, η Eurostat ξεκίνησε τις εργασίες για την ανάπτυξη και την παραγωγή μιας δέσμης τακτικών ευρωπαϊκών στατιστικών σχετικά με τον πολιτισμό, οι οποίες αναμένεται ότι θα αρχίσουν να παράγουν αποτελέσματα από το 2015. Το 2011 η Eurostat δημοσίευσε επίσης νέα έκδοση του βιβλίου τσέπης για στατιστικές σχετικά με τον πολιτισμό 20. Το πρόγραμμα εργασίας ζήτησε επίσης από την Επιτροπή να βελτιώσει τα στατιστικά στοιχεία σχετικά με την κινητικότητα των καλλιτεχνών. Ωστόσο, η ομάδα εμπειρογνωμόνων που συγκάλεσε η Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι μεθοδολογικά προβλήματα δεν 17 Κατά την υπουργική διάσκεψη της ανατολικής εταιρικής σχέσης για τον πολιτισμό, που διεξήχθη στη Γεωργία τον Ιούνιο του 2013, οι ανατολικοί εταίροι επιβεβαίωσαν τη δέσμευσή τους για την πλήρη εφαρμογή της σύμβασης. 18 Για παράδειγμα, την Κίνα, τη Βραζιλία και το Μεξικό. 19 http://ec.europa.eu/culture/library/reports/ess-net-report_en.pdf 20 http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ity_offpub/ks-32-10-374/en/ks-32-10-374-en.pdf 8

τους επέτρεψαν να αναπτύξουν αξιόπιστη προσέγγιση δειγματοληψίας για τη μέτρηση της κινητικότητας των καλλιτεχνών και των επαγγελματιών του τομέα του πολιτισμού. 3. ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Ορισμένα από τα εργαλεία και τις μεθόδους εργασίας για την υλοποίηση του προγράμματος είναι οι ομάδες εργασίας των εμπειρογνωμόνων των κρατών μελών που πραγματοποιούν συνεδριάσεις ΑΜΣ, οι ομάδες εμπειρογνωμόνων που συγκαλούνται από την Επιτροπή, οι συνεδριάσεις ανώτερων υπαλλήλων οι οποίες διοργανώνονται από τις Προεδρίες της ΕΕ, οι μελέτες και οι εκθέσεις. 3.1 Η ανοικτή μέθοδος συντονισμού (ΑΜΣ) Η ανοικτή μέθοδος συντονισμού είναι ένα ευέλικτο, μη δεσμευτικό πλαίσιο για τη διάρθρωση της συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών στον τομέα του πολιτισμού, η οποία οργανώνεται γύρω από στρατηγικούς στόχους και ενθαρρύνει την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών. Η ΑΜΣ ήταν μέθοδος που χρησιμοποιούνταν συχνότερα για την παραγωγή αποτελεσμάτων στο πλαίσιο του προγράμματος εργασίας 2011-2014. Κατά μέσο όρο, οι ομάδες αποτελούνταν από 25 εμπειρογνώμονες, που αντιπροσωπεύουν αντίστοιχο αριθμό κρατών μελών. Οι εμπειρογνώμονες είχαν διαφορετικά υπόβαθρα, εκπροσωπώντας εθνικά υπουργεία, την ακαδημαϊκή κοινότητα και την κοινωνία των πολιτών. Όλα τα μέλη των ομάδων ΑΜΣ κλήθηκαν να εξασφαλίσουν ευρεία διάδοση των αποτελεσμάτων τους, τόσο σε εθνικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο. Τα σχέδια για τη διάδοση των αποτελεσμάτων, τα οποία προστέθηκαν έπειτα από πρόταση της Επιτροπής, αποδείχθηκαν χρήσιμα. Η Επιτροπή συνέβαλε επίσης ενεργά στη διάδοση των αποτελεσμάτων σε ευρωπαϊκό επίπεδο και σε σχετικές διασκέψεις, όπως το ευρωπαϊκό φόρουμ για τον πολιτισμό που διεξήχθη το 2011 και το 2013. 3.2 Διαρθρωμένος διάλογος με την κοινωνία των πολιτών Το Συμβούλιο, στα συμπεράσματά του σχετικά με την έγκριση του προγράμματος εργασίας, ζήτησε από την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να διαβουλεύονται τακτικά με τους ενδιαφερομένους και να τους ενημερώνουν σχετικά με την πρόοδο και τα αποτελέσματα που επιτεύχθηκαν κατά την υλοποίηση του προγράμματος εργασίας. Η Επιτροπή προσκαλούσε τακτικά σε συνεδριάσεις ΑΜΣ την πλατφόρμα για τη διαπολιτισμική Ευρώπη, την πλατφόρμα για την πρόσβαση στον πολιτισμό και την πλατφόρμα για τους κλάδους του πολιτισμού και της δημιουργικότητας. Οι πλατφόρμες αυτές είναι μέρος του διαρθρωμένου διαλόγου που διεξάγει η Επιτροπή με την κοινωνία των πολιτών από το 2008. Ορισμένα κράτη μέλη, όπως η Αυστρία, διοργάνωσαν σεμινάρια για τη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων της ΑΜΣ στους ενδιαφερομένους. 3.3 Ενημέρωση των τρίτων χωρών 9

Υποψήφιες χώρες, μέλη της Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών και άλλες χώρες που συμμετέχουν στο ενωσιακό πρόγραμμα «Πολιτισμός» ενημερώνονταν σχετικά με τις ενέργειες που πραγματοποιούνταν στο πλαίσιο του προγράμματος εργασίας. 4. ΔΙΔΑΓΜΑΤΑ 4.1 Καταλληλότητα και αντίκτυπος του προγράμματος εργασίας 2011-2014 Το 2013 η Επιτροπή ζήτησε να διενεργηθεί εξωτερική έκθεση αξιολόγησης 21, προκειμένου να εξετάσει την καταλληλότητα, την αποτελεσματικότητα, την αποδοτικότητα και τη βιωσιμότητα της ΑΜΣ ως εργαλείου για την υλοποίηση της ευρωπαϊκής ατζέντας για τον πολιτισμό και του προγράμματος εργασίας για τον πολιτισμό. Η έκθεση κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το φάσμα των δραστηριοτήτων που αναλαμβάνονται και το επίπεδο συμμετοχής και δέσμευσης που συγκεντρώνουν απέδειξαν ότι η διαδικασία ΑΜΣ στήριξε την επίτευξη των στόχων πολιτικής της ατζέντας για τον πολιτισμό. Η έκθεση τόνισε ότι, γενικά, τα θέματα και τα ζητήματα που καλύφθηκαν από τους δύο γύρους 22 της διαδικασίας ΑΜΣ αποδείχθηκαν εξίσου χρήσιμα για τη χάραξη πολιτικής σε εθνικό και ενωσιακό επίπεδο και ότι οι ομάδες εργασίας ανταποκρίνονταν στη ζήτηση για αμοιβαίες ευκαιρίες μάθησης. Από τα στοιχεία προέκυψε ότι ικανοποιείται η εξής διττή ανάγκη: να διαδίδονται πληροφορίες και να παρέχεται ενημέρωση σχετικά με πρακτικές σε άλλες χώρες, και να υπάρχει συμμετοχή (με σχετική πληροφόρηση) στην κατάρτιση ενωσιακών πολιτικών σε τομείς που άπτονται των εθνικών συμφερόντων. Γενικά, η συμμετοχή σε συνεδριάσεις ΑΜΣ ήταν ικανοποιητική. Η συμμετοχή υπαλλήλων, επαγγελματιών των συγκεκριμένων κλάδων και εξωτερικών εμπειρογνωμόνων ενίσχυσε την ποιότητα των δραστηριοτήτων που πραγματοποιήθηκαν. Οι αξιολογητές τόνισαν ότι ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψη σε ό,τι αφορά τα χαρακτηριστικά των συμμετεχόντων είναι η δυνατότητα επαφής των πολιτών με τους βασικούς φορείς λήψης αποφάσεων στη χώρα τους (π.χ. υπουργεία). Οι αξιολογητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα οφέλη και οι επιπτώσεις της ΑΜΣ αφορούσαν κυρίως την αμοιβαία μάθηση, τις ανταλλαγές βέλτιστων πρακτικών και τη δημιουργία ευρωπαϊκών δικτύων γνώσεων για συγκεκριμένα πολιτιστικά θέματα. Θεωρούσαν ότι, αν και ήταν δύσκολο να εκτιμηθεί η έκταση του συνολικού αντικτύπου της ΑΜΣ, ορισμένες δραστηριότητες και αποτελέσματα ενσωματώθηκαν σε εθνικές πολιτικές και ένα μέρος αυτών των αποτελεσμάτων φαινόταν ότι μπορούσε να αποδοθεί άμεσα στην ΑΜΣ. Οι αξιολογητές διαπίστωσαν επίσης ότι υπάρχει δυναμικό για την επίτευξη μεγαλύτερου αντικτύπου, μέσω εντονότερης σύνδεσης με την ΑΜΣ και καλύτερων διαύλων ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των συμμετεχόντων στην ΑΜΣ και των κυριότερων αρμοδίων για τη λήψη αποφάσεων σε εθνικό επίπεδο. 21 Evaluation of the open method of coordination and the structured dialogue as the Agenda for Culture s implementing tools at EU level (αξιολόγηση της ανοικτής μεθόδου συντονισμού και του διαρθρωμένου διαλόγου ως μέσων εφαρμογής της ατζέντας για τον πολιτισμό σε επίπεδο ΕΕ), από την Ecorys, διεθνή εταιρεία συμβούλων. 22 2008-2010 και 2011-2014. 10

Το 2014 η Επιτροπή διεξήγαγε έρευνα στην οποία συμμετείχαν όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ. Από την έρευνα προέκυψε ότι το 86 % των κρατών μελών θεωρούσε ότι το πρόγραμμα εργασίας εστιάστηκε στις ορθές προτεραιότητες, ενώ το 85 % ήταν της γνώμης ότι η εφαρμογή τους είχε γενικά ανταποκριθεί στις προσδοκίες της κυβέρνησης. Επιπλέον, το 75 % συμφώνησε ότι το πρόγραμμα εργασίας είχε θετικό αντίκτυπο στον πολιτιστικό τομέα της χώρας τους, και ότι αυτό συνδεόταν με την ανάπτυξη πολιτιστικής πολιτικής. Ανάλογο ποσοστό (72 %) δήλωσε ότι το πρόγραμμα εργασίας ήταν κατάλληλο για την υλοποίηση πολιτιστικής πολιτικής στη χώρα τους, ενώ το 21 % θεωρούσε ότι δεν ίσχυε κάτι τέτοιο. Ως προς τον ρόλο του προγράμματος εργασίας στον συντονισμό της πολιτιστικής πολιτικής σε επίπεδο ΕΕ, τα κράτη μέλη διατύπωσαν ελαφρώς λιγότερο αποκλίνουσες απόψεις: το 67 % θεωρούσε ότι ο συντονισμός είχε βελτιωθεί, ενώ το 25 % είχε αντίθετη γνώμη. Ομοίως, το 68 % συμφωνούσε ότι το πρόγραμμα εργασίας οδήγησε σε καλύτερη αναγνώριση της συμβολής του πολιτισμού στην επίτευξη των γενικών στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», ενώ το 18 % δεν συμμεριζόταν αυτή την άποψη. Το 65 % συμφωνούσε ότι το πρόγραμμα εργασίας είχε βελτιώσει τον συντονισμό μεταξύ της ΕΕ και των παραγόντων του τομέα του πολιτισμού μόνο το 10 % δήλωσε ότι δεν συνέβαινε κάτι τέτοιο. 4.2. Καταλληλότητα και αντίκτυπος των εργαλείων και των μεθόδων εργασίας Το 86 % των κρατών μελών θεωρούσε ότι το πρόγραμμα εργασίας χρησιμοποίησε τις σωστές δομές και μεθόδους εργασίας. Οι εξωτερικοί αξιολογητές ανέλυσαν συνολικά δέκα ομάδες ΑΜΣ, και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα αποτελέσματα του δεύτερου γύρου ΑΜΣ (2011-2014) θεωρήθηκαν σημαντική βελτίωση, η οποία εστιάστηκε στην έκδοση πιο πρακτικού υλικού, όπως οδηγών, εγχειριδίων, εργαλείων κ.λπ. Οι εν λόγω αξιολογητές επισήμαναν ότι υπάρχει κίνδυνος η πίεση χρόνου να επηρεάσει αρνητικά την ποιότητα των αποτελεσμάτων στο μέλλον και συνέστησαν την πιθανή επέκταση της διάρκειας (και/ή του αριθμού συνεδριάσεων) της ομάδας εργασίας ΑΜΣ. Οι αξιολογητές επισήμαναν ότι, σε γενικές γραμμές, υπήρξε ευρεία υποστήριξη του τρόπου με τον οποίο εφαρμόζεται προς το παρόν η ΑΜΣ, κάτι που επιβεβαιώθηκε από την έρευνα που διεξήγαγε η Επιτροπή στα κράτη μέλη, όπου το 93 % είχε θετική εικόνα για τις επιδόσεις της ΑΜΣ και τον ρόλο της στην υλοποίηση του προγράμματος εργασίας. Οι αξιολογητές διαπίστωσαν ότι η οργάνωση και η διαχείριση της διαδικασίας ΑΜΣ ήταν αποτελεσματικές, η δε στήριξη που παρείχε η Επιτροπή κρίθηκε ιδιαίτερα θετική. Οι αξιολογητές άφησαν να εννοηθεί ότι η διενέργεια περισσότερων επισκέψεων μελέτης στο πλαίσιο της διαδικασίας ΑΜΣ θα μπορούσε να αυξήσει περαιτέρω την αλληλεπίδραση και τη συνεργασία. Υποστήριξαν επίσης ότι θα πρέπει να εφαρμοστεί μια πιο ενδελεχής και τεκμηριωμένη προσέγγιση, προκειμένου να βελτιωθεί περαιτέρω η ποιότητα των αποτελεσμάτων. Οι αξιολογητές διαπίστωσαν ότι η αλληλεπίδραση μεταξύ των ομάδων εργασίας της ΑΜΣ και του διαρθρωμένου διαλόγου με την κοινωνία των πολιτών ήταν περιορισμένη και ότι θα μπορούσαν να προκύψουν πιθανά οφέλη από μια μεγαλύτερη ολοκλήρωση. Οι αξιολογητές επισήμαναν επίσης ότι θα πρέπει να αποφευχθούν η ακαμψία και η περιττή θεσμοθέτηση και θα πρέπει να καθιερωθεί μεγαλύτερη ευελιξία, όπου είναι δυνατόν. Αυτό θα έχει ως 11

αποτέλεσμα, αφενός, τα προς συζήτηση θέματα να προσαρμοστούν στις ανάγκες των συμμετεχόντων και, αφετέρου, η συμμετοχή να είναι περισσότερο ευέλικτη, αφού θα παρέχεται σε όλους τους ενδιαφερόμενους οργανισμούς η ευκαιρία να συνεισφέρουν στον διάλογο. 5. ΠΡΟΣ ΕΝΑ ΝΕΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ 5.1 Διάρκεια και μέθοδοι εργασίας Σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποίησε η Επιτροπή το 2014, το 68 % των κρατών μελών της ΕΕ θα επιθυμούσε το νέο πρόγραμμα εργασίας για τον πολιτισμό να έχει τετραετή διάρκεια, ενώ το 73 % θα ήθελε να πραγματοποιηθεί ενδιάμεση αξιολόγηση. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή προτείνει το νέο πρόγραμμα εργασίας να καλύπτει τέσσερα έτη από το 2015 και να διαιρείται σε δύο στάδια διετούς διάρκειας. Το 2016 η διεξοδική ενδιάμεση επανεξέταση θα επιτρέψει στο πρόγραμμα εργασίας να τροποποιηθεί με βάση τις νέες προκλήσεις ή να επανεξεταστούν ζητήματα που είχαν εξεταστεί στο πλαίσιο προηγούμενων προγραμμάτων εργασίας, αλλά τα οποία δεν αποτελούσαν άμεσες προτεραιότητες το 2015. Σε κάθε στάδιο θα πρέπει να λειτουργούν παράλληλα τέσσερις, κατ ανώτατο όριο, ομάδες εμπειρογνωμόνων ΑΜΣ, κάτι που δίνει τη δυνατότητα στη μεν Επιτροπή να στηρίζει αποτελεσματικά τη διαδικασία, στο δε Συμβούλιο και τις Προεδρίες να κάνουν χρήση των αποτελεσμάτων του προγράμματος εργασίας. Άλλες πιθανές βελτιώσεις θα εξεταστούν κατά την κατάρτιση του προγράμματος εργασίας που θα αρχίσει να εφαρμόζεται από το 2015. 5.2. Προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν και θεματικές προτεραιότητες Στο Συμβούλιο του Μαΐου του 2014 διεξήχθη πολιτική συζήτηση με σκοπό την κατάρτιση του νέου προγράμματος εργασίας του Συμβουλίου για τον πολιτισμό. Οι υπουργοί πολιτισμού της ΕΕ προσδιόρισαν ορισμένες προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν μέσω της ευρωπαϊκής συνεργασίας στον τομέα του πολιτισμού: τον αντίκτυπο που θα έχει η ψηφιακή μετάβαση στον πολιτισμό και τους πολιτιστικούς φορείς τη διερεύνηση νέων προτύπων χρηματοδότησης για τον πολιτισμό ως απάντηση στο μεταβαλλόμενο οικονομικό πλαίσιο την προώθηση της πρόσβασης και συμμετοχής στον πολιτισμό, και με ψηφιακά μέσα την αντιμετώπιση των μεταβαλλόμενων προτύπων πολιτιστικής διακυβέρνησης την καλύτερη κατανόηση και μέτρηση του αντικτύπου που επιφέρει ο πολιτισμός και την προώθηση της πολιτικής σημασίας που έχει ο διατομεακός χαρακτήρας του πολιτισμού («ενσωμάτωση της σχετικής διάστασης στις πολιτικές»). Οι υπουργοί δήλωσαν εκ νέου το ενδιαφέρον τους για την πολιτιστική κληρονομιά και για την ανάπτυξη των τομέων του πολιτισμού και της δημιουργικότητας. Συμφώνησαν επίσης ότι η διασφάλιση της πολιτιστικής πολυμορφίας είναι ένας βασικός λόγος για να βελτιωθεί ο 12

συντονισμός της δράσης. Τονίστηκε επίσης η ανάγκη να αρχίσουν οι προπαρασκευαστικές εργασίες για την επόμενη φάση των ευρωπαϊκών διαρθρωτικών και επενδυτικών ταμείων. Οι συγκεκριμένοι τομείς δράσης ευθυγραμμίζονται πλήρως με τους πρωταρχικούς στόχους της ευρωπαϊκής ατζέντας για τον πολιτισμό και τη στρατηγική «Ευρώπη 2020». Ένα εξορθολογισμένο πρόγραμμα εργασίας, που θα εστιαζόταν σε ορισμένες περιορισμένες αλλά υψηλού επιπέδου προτεραιότητες, θα καθιστούσε εφικτή την επίτευξη αποτελεσμάτων με σαφέστερη προστιθέμενη αξία. Για τον λόγο αυτό, η Επιτροπή συνιστά το νέο πρόγραμμα εργασίας να καλύπτει τους ακόλουθους τομείς προτεραιότητας: στήριξη της πολιτιστικής πολυμορφίας και της πρόσβασης στον πολιτισμό πολιτιστική κληρονομιά προώθηση μέσω και εντός των τομέων του πολιτισμού και της δημιουργικότητας, και με ψηφιακά μέσα και βελτίωση της διακυβέρνησης του πολιτισμού και της ενσωμάτωσής του στις πολιτικές. Οι προτάσεις αυτές, μεταξύ άλλων, θα συζητηθούν κατά την εκπόνηση του επόμενου προγράμματος εργασίας. 5.3 Μέθοδοι εργασίας Η ανοικτή μέθοδος συντονισμού (ΑΜΣ) Ενώ τα κράτη μέλη είναι ικανοποιημένα με τον τρόπο με τον οποίο εφαρμόστηκε η ΑΜΣ, θα μπορούσαν να γίνουν κάποιες μικρές βελτιώσεις στον τρόπο λειτουργίας της, όπως προκύπτει από την ανεξάρτητη εξωτερική αξιολόγηση και την έρευνα της Επιτροπής. Κάθε διαδικασία ΑΜΣ θα πρέπει να έχει σαφώς καθορισμένα, πρακτικά αποτελέσματα και, όπου είναι δυνατόν, η Επιτροπή θα ζητά τη διενέργεια έρευνας για την υποστήριξη των εν λόγω εργασιών, ώστε να ενισχύονται τα αποδεικτικά στοιχεία. Η διάρκεια των ομάδων εργασίας της ΑΜΣ θα πρέπει να παραταθεί ελαφρώς από ενάμιση έτος σε δύο έτη και να διεξάγονται συνολικά έξι συνεδριάσεις. Η μάθηση από ομότιμους θα μπορούσε να βελτιωθεί μέσω επισκέψεων μελέτης κατά τη διάρκεια της ΑΜΣ. Διαρθρωμένος διάλογος με την κοινωνία των πολιτών Σύμφωνα με τις συστάσεις των εξωτερικών αξιολογητών, η Επιτροπή προτίθεται να συνεχίσει τον τακτικό διάλογο με την κοινωνία των πολιτών, αν και θα τροποποιήσει τη διαδικασία, προκειμένου να καταστεί δυνατό να υποβάλλονται οι απόψεις της κοινωνίας των πολιτών με πιο ανοικτό, περιεκτικό και ευέλικτο τρόπο. Η Επιτροπή θα ξεκινήσει ανανεωμένο διαρθρωμένο διάλογο, ο οποίος θα επικεντρώνεται σε ειδικές πρωτοβουλίες και θέματα που συνδέονται με τα αντίστοιχα του νέου προγράμματος εργασίας, με ελάχιστη υποστήριξη όσον αφορά τα διοικητικά καθήκοντα. Ο ανανεωμένος διαρθρωμένος διάλογος, μόλις αρχίσει να λειτουργεί, θα παρέχει, μαζί με τους συμμετέχοντες σε αυτόν, εμπειρογνωσία που θα μπορεί να προωθείται στις σχετικές ομάδες εμπειρογνωμόνων ΑΜΣ. 13

Η Επιτροπή προτίθεται επίσης να συνεχίσει να χρησιμοποιεί τα διετή φόρουμ Ευρωπαϊκού Πολιτισμού για να δημοσιοποιεί τα αποτελέσματα του προγράμματος εργασίας στους ευρωπαίους ενδιαφερόμενους φορείς. 5.4 Αξιοποίηση των αποτελεσμάτων σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο Παρά το γεγονός ότι η ΑΜΣ αποδείχθηκε ικανό πλαίσιο για τη δικτύωση και την αμοιβαία μάθηση μεταξύ των διοικητικών φορέων της ΕΕ, η προώθηση των συστάσεων των ομάδων εμπειρογνωμόνων στη χάραξη πολιτικής σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο εξακολουθεί να αποτελεί πρόκληση. Για την αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος, η διάδοση των αποτελεσμάτων σε περιφερειακό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο πρέπει να αποτελεί μία από τις προτεραιότητες του νέου προγράμματος εργασίας. Η διεξαγωγή τακτικών συζητήσεων σχετικά με τις διαπιστώσεις της ΑΜΣ με τα κράτη μέλη και τους γενικούς διευθυντές της Επιτροπής για τον πολιτισμό μπορεί επίσης να συμβάλει στην επίτευξη αυτού του σκοπού. Ορισμένα κράτη μέλη έχουν επίσης προτείνει την ενίσχυση του δεσμού μεταξύ των πολιτικών προτεραιοτήτων της ΕΕ και των αποτελεσμάτων του προγράμματος εργασίας. Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί με την προσθήκη σχετικών συμπερασμάτων της ΑΜΣ στην ημερήσια διάταξη των συνεδριάσεων του Συμβουλίου και με την εξασφάλιση ότι οι προτεραιότητες του προγράμματος εργασίας ενσωματώνονται σαφέστερα στις προτεραιότητες των τριάδων της Προεδρίας. 6. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και η Επιτροπή των Περιφερειών καλούνται να λάβουν υπόψη τους την παρούσα έκθεση. Το Συμβούλιο καλείται να λάβει την παρούσα έκθεση ως βάση για την εκπόνηση του επόμενου προγράμματος εργασίας της ΕΕ για τον πολιτισμό και να εξετάσει τις προτάσεις σχετικά με τις προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν και τις αναθεωρημένες ρυθμίσεις εργασίας που διατυπώνονται στην έκθεση. 14