ΣΥΝΕ ΡΙΟ ΝΗΣΙΩΤΙΚΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΤΕΕ 4 η Συνεδρία Ηράκλειο 24-11-2007

ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑ ΑΣ ΤΜΗΜΑ ΥΤΙΚΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΝΕΑΡΧΟΥ 23 - ΧΑΝΙΑ 73134 τηλ. 2821 0 27900-01-02 fax : 2821 0 27903 Τράπεζα Πληροφοριών : 8962511000 www. teetdk. tee. gr e-mail : teetdk @ tee.gr ΣΥΝΕ ΡΙΟ ΝΗΣΙΩΤΙΚΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΤΕΕ 4 η Συνεδρία Ηράκλειο 24-11-2007 Εισήγηση Προέδρου ΤΕΕ/Τµήµα υτικής Κρήτης κ. Αντώνη Πιταριδάκη «Ενέργεια και Περιβάλλον στα νησιά - Πολιτικές για ένα ευφυές ενεργειακά νησί- Αναφορά στην Κρήτη» ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 2 1. ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ... 2 2. ΑΕΙΦΟΡΙΑ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΗ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑ... 6 3. ΑΝΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΤΟΣ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΤΕΕ... 7 4. ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΕΝΑ ΕΥΦΥΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΑ ΝΗΣΙ... 8 4.1. ΕΚΠΟΝΗΣΗ ΕΞΕΙ ΙΚΕΥΜΕΝΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ, ΑΠΟ ΕΙ ΙΚΟΥΣ, ΚΑΤΑ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ.... 9 4.2. ΙΑ ΟΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ ΚΑΙ ΕΞΑΝΤΛΗΤΙΚΟΣ ΙΑΛΟΓΟΣ ΜΕ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ.... 10 4.3. ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΒΕΛΤΙΣΤΩΝ ΣΧΕ ΙΑΣΜΩΝ ΜΕ ΟΡΙΖΟΝΤΑ ΠΕΝΤΑΕΤΙΑΣ... 11 4.4. ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ... 11 4.5. ΑΕΙΦΟΡΙΑ, ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΕ ΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΙΚΤΥΑ... 11 4.6. ΆΜΕΣΕΣ ΡΑΣΕΙΣ ΟΡΘΟΛΟΓΙΚΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΚΑΙ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ 12 5. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΑΠΕ ΣΤΑ ΜΗ ΙΑΣΥΝ Ε ΕΜΕΝΑ ΝΗΣΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΡΗΤΗ... 14 5.1. ΚΡΙΤΙΚΗ ΕΠΙ ΤΟΥ ΕΙ ΙΚΟΥ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΠΕ... 14 5.2. ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΑ ΑΠΟ ΕΚΤΟΥ ΠΟΣΟΣΤΟΥ ΙΕΙΣ ΥΣΗΣ ΤΩΝ ΑΠΕ ΣΤΑ ΜΗ ΙΑΣΥΝ Ε ΕΜΕΝΑ ΝΗΣΙΑ... 16 5.3. ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΦΑΣΗ 85/2007/25.04.07 ΤΗΣ ΡΑΕ 18 6. ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΙΑΣΥΝ ΕΣΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΜΕ ΤΟ ΙΑΣΥΝ Ε ΕΜΕΝΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗΣ ΧΩΡΑΣ... 19 6.1. ΟΦΕΛΗ ΑΠΟ ΤΗ ΙΑΣΥΝ ΕΣΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΛΛΩΝ ΝΗΣΙΩΝ:... 20 1

Εισαγωγή Με δεδοµένα: Το ρόλο µας ως τεχνικός σύµβουλος της Πολιτείας, τη διαπίστωση της τεράστιας σηµασίας της ενεργειακής επάρκειας την σηµασία της προστασίας του ευαίσθητου περιβάλλοντος στις νησιωτικές περιοχές και την επιβεβαιωµένη αδυναµία της Πολιτείας να επιλύσει χρονίζοντα προβλήµατα του κυρίαρχου αυτού αναπτυξιακού κριτηρίου για την ιδιαιτερότητα της νησιωτικότητας, απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή και προσπάθεια στην κατεύθυνση µιας ολοκληρωµένης αντιµετώπισης του καίριου αυτού ζητήµατος (ενέργεια και περιβάλλον), ειδικά για το νησιωτικό χώρο. εν ήταν τυχαία άλλωστε και η ενασχόλησή µας µε το εν λόγω ζήτηµα κατά την πρώτη συνδιάσκεψη που είχαµε ως περιφερειακά νησιωτικά τµήµατα του ΤΕΕ τον Μάρτη του 2005 στα Χανιά. Όπως δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι τα συµπεράσµατα της τότε συνδιάσκεψης παραµένουν επίκαιρα και επιτακτικά όσο ποτέ άλλοτε. 1. ιαχείριση των Φυσικών Πόρων Είναι σαφές ότι το έντονο πρόβληµα της µη ορθολογικής και ανισόρροπης ανάπτυξης της χώρας και ιδιαίτερα της Νησιωτικής Περιφέρειας, ως αποτέλεσµα της έλλειψης σχεδιασµού, αποτελεί σήµερα το µεγαλύτερο αναπτυξιακό πρόβληµα για τις περιοχές αυτές. Είναι επίσης φανερό ότι στο όνοµα της όποιας αξιοποίησης βρισκόµαστε µπροστά σε µια γενικευµένη προσπάθεια υποθήκευσης του φυσικού και οικολογικού µας χώρου (παράκτιου, δασικού, φυσικών οικοσυστηµάτων, ρεµάτων κ.λ.π) και ενώπιον σοβαρών κινδύνων περαιτέρω αλλοίωσης του φυσικού περιβάλλοντος, για την εξυπηρέτηση παντός είδους συµφερόντων, ανεξάρτητα και σε αντίθεση µε οποιαδήποτε αρχή διαχείρισης αυτών, στα πλαίσια της αειφορίας και του χωροταξικού σχεδιασµού. 2

Είναι γνωστό ότι οι επιπτώσεις από τις κλιµατικές αλλαγές θα ενταθούν τα επόµενα χρόνια. Συνεπώς απαιτούνται µέτρα άµεσης και µακροπρόθεσµης λογικής, ώστε να µειωθούν οι συνέπειες στο φυσικό, κοινωνικό, οικιστικό, πολιτιστικό και οικονοµικό περιβάλλον σ ολόκληρη τη χώρα. Πριν απ όλα όµως απαιτείται: (1) Συνολικά η εξάλειψη της αντίληψης που έχει πλέον παγιωθεί, ότι διαχρονικά η πολιτεία στο σύνολό της και ιδίως οι θεσµικοί και εκτελεστικοί µηχανισµοί της αδυνατούν ή το χειρότερο σε πολλές περιπτώσεις αδιαφορούν να προστατεύσουν αποτελεσµατικά το περιβάλλον, τόσο σε επίπεδο προληπτικό όσο και κατασταλτικό (για παράδειγµα η ουσιαστική άρνηση του πολιτικού µας συστήµατος εδώ και χρόνια να συντάξει και να ολοκληρώσει το Κτηµατολόγιο ασολόγιο) Και (2) η καλλιέργεια περιβαλλοντικής παιδείας και συνείδησης, µιας και η σχέση των πολιτών της χώρας µας µε το περιβάλλον κάθε άλλο παρά ικανοποιητική είναι. Για την ευόδωση των προαναφερθέντων, εκτός από την αναγκαία πολιτική βούληση, σηµαντική προϋπόθεση είναι οι ολοκληρωµένες και επιστηµονικά τεκµηριωµένες προτάσεις και λύσεις. Και εδώ έχουµε ένα σηµαντικό ρόλο να επιτελέσουµε. Για την εξυπηρέτηση λοιπόν της παραπάνω λογικής και την επίτευξη των στόχων, ζητήµατα καίρια που απαιτούν ολοκληρωµένες και επιστηµονικά τεκµηριωµένες λύσεις, είναι τα ζητήµατα των εγκαταστάσεων συλλογής, επεξεργασίας και διάθεσης των λυµάτων, η διαχείριση των στερεών απορριµµάτων, η ορθολογική και συνολική διαχείριση των φυσικών πόρων, η προώθηση εφαρµογών των ΑΠΕ, ο ολοκληρωµένος χωροταξικός σχεδιασµός υπό τους όρους προστασίας του περιβάλλοντος. Και όταν βέβαια µιλάµε για ορθολογική διαχείριση των φυσικών πόρων των νησιών µας, κάποτε πρέπει να µετρήσουµε και να γνωρίζουµε επακριβώς την αντοχή αυτών και να έχουµε ξεκαθαρίσει τι ακριβώς ανάπτυξη θέλουµε. 3

Όσον αφορά το υδατικό δυναµικό, είναι προφανές ότι απαιτείται επειγόντως ο σχεδιασµός µιας συνολικής και ορθολογικής διαχείρισή του, ως ένα όχι απλά κοινωνικό αγαθό, αλλά ως ένα δηµόσιοι αγαθό σε ανεπάρκεια, που απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή στα ποιοτικά και ποσοτικά του δεδοµένα. Είναι επίσης προφανές ότι δεν πρέπει να εφησυχάσουµε από το σχετικά πλούσιο υδατικό δυναµικό της περιοχής µας, αλλά αντίθετα να βρισκόµαστε σε συνεχή εγρήγορση για τη βέλτιστη διαχείρισή του, µέσα σε έναν κόσµο που οδεύει στη λειψυδρία λόγω της περιβαλλοντικής υποβάθµισης (φαινόµενο θερµοκηπίου, ξηρασία, µόλυνση κ.α). Η Κρήτη διαθέτει ένα σηµαντικό µέσο ετήσιο δυναµικό υπόγειων και επιφανειακών νερών που οφείλεται στο µεγάλο ετήσιο ύψος κατακρηµνισµάτων και στην ύπαρξη των ορεινών συγκροτηµάτων των Λευκών Ορέων, του Ψηλορείτη και της ίκτης, που δοµούνται κυρίως από ανθρακικά πετρώµατα. Όµως για την εκµετάλλευση των επιφανειακών νερών απαιτείται η αποθήκευση των χειµερινών εαρινών απορροών των χειµάρρων σε ταµιευτήρες για να χρησιµοποιηθούν κατά την ξηρή αρδευτική περίοδο. Επίσης για τα υπόγεια νερά τα οποία συνεχώς κινούνται προς τη θάλασσα υπάρχουν πολλοί περιορισµοί στην εκµετάλλευσή τους, κυρίως από τον κίνδυνο εισόδου του θαλασσινού νερού στους υδροφορείς τους. Τελικά ένα µικρό ποσοστό των υπόγειων και επιφανειακών νερών είναι εκµεταλλεύσιµο και ο στόχος είναι η αύξηση του ποσοστού αυτού. Με αυτόν τον στόχο έχουν µελετηθεί στην Κρήτη τέσσερα µεγάλα συστήµατα ενιαίας διακίνησης και διαχείρισης των υδατικών πόρων. Σε αυτά θα αναφερθεί συνοπτικά ο συνάδελφος Π. Παυλάκης ρ. Πολιτικό Μηχανικός στο τέλος της παρούσας συνεδρίας. Αυτό που θέλω να σηµειώσω είναι ότι ενώ, τουλάχιστον για την ώρα, δεν πάσχουµε από ποσότητα νερών, πάσχουµε από ανευθυνότητα και σοβαρότητα. Επιπρόσθετα ένα σηµαντικό υδάτινο απόθεµα, αυτό που προέρχεται από τους πρωτοβάθµιους και δευτεροβάθµιους βιολογικούς καθαρισµούς και καταλήγει στις θάλασσες και τα ποτάµια, θα µπορούσε να επαναχρησιµοποιηθεί αποφέροντας τεράστια οφέλη στη γεωργία, τη 4

βιοµηχανία, τον τουρισµό και την αστική κατανάλωση. Σύµφωνα και µε τον διευθυντή του Ινστιτούτου Ελιάς και Υποτροπικών Φυτών Χανίων κ. Χαρτζουλάκη, «στη χώρα µας η επαναχρησιµοποιηση του νερού µπορεί να λύσει πολλά προβλήµατα. Στην Κρήτη, για παράδειγµα, αν χρησιµοποιούνταν οι εκροές των υγρών αποβλήτων από δευτεροβάθµιες επεξεργασίες, τότε θα µπορούσαµε να αυξήσουµε τις αρδευόµενες εκτάσεις κατά 5%. Μέχρι το τέλος του 2010, θα δίναµε τη δυνατότητα άρδευσης σε 1,4 εκατ. στρέµµατα γεωργικής γης σε όλη τη χώρα». Φυσικά η επαναχρησιµοποίηση του νερού από βιολογικούς καθαρισµούς, εξαρτάται από την καλή λειτουργία αυτών των µονάδων, από την κουλτούρα του κόσµου αλλά και από το πόσο έτοιµη είναι η πολιτεία να επενδύσει σε έργα υποστήριξης. Αποτελεί όµως πρακτική που εδώ και δεκαετίες εφαρµόζεται σε πολλά µέρη του κόσµου. Στις Ηνωµένες Πολιτείες, την Αυστραλία, τη Γερµανία, τη Γαλλία, το Ισραήλ, την Κύπρο, την Τυνησία, το Μαρόκο. Στο Ισραήλ, µάλιστα, έχει ήδη ληφθεί µέριµνα ώστε το 2025 το 100% των αναγκών χρήσης (βιοµηχανία, άρδευση, τουρισµός, οικιακή κατανάλωση κλπ) να καλύπτεται από επαναχρησιµοποιηµένο νερό. Στη Γερµανία, οι κάτοικοι αστικών περιοχών έχουν δύο παροχές στο σπίτι τους. Η µία µε καθαρό πόσιµο νερό και η άλλη που δίνει προς χρήση νερό από ανακύκλωση. Έτσι δεν θα µπορούσα να µην επισηµάνω βέβαια το σηµαντικό ζήτηµα της ερηµοποίησης που είναι ιδιαίτερα έντονο στην ανατολική Κρήτη. Επίσης - την αναγκαιότητα εκπόνησης των Ειδικών Χωροταξικών Μελετών για το σύνολο των παράκτιων περιοχών και ορεινών όγκων. - την ουσιαστική θωράκιση των δασών της χλωρίδας και πανίδας - καθώς και των περιοχών Φύση 2000. Ειδικά για τις περιοχές αυτές µε τα ευαίσθητα οικοσυστήµατα πρέπει επιτέλους να εκπονηθούν οι ειδικές περιβαλλοντικές µελέτες, τα σχέδια και οι αντίστοιχοι φορείς διαχείρισης, αλλά και ο προτεινόµενος χωροταξικός σχεδιασµός από το ΥΠΕΧΩ Ε (Γενικό και Ειδικά χωροταξικά) που ελάχιστα δείχνει να συµβάλλει στην προστασία και σωστή διαχείριση αυτών. 5

- Και τέλος τον περιορισµό της υπέρµετρης παράκτια αλιείας στις θαλάσσιες περιοχές µε παράλληλη αειφόρο διαχείριση των φυσικών πόρων των αλιευµάτων Είναι φανερό λοιπόν ότι για όλα τα παραπάνω απαιτείται ένας διαφορετικός σχεδιασµός, µε διαφορετικές προτεραιότητες και ταχύτητες, µε νέο προσανατολισµό και κυρίως µε διαφορετικό τρόπο διαχείρισης, ενόψει µάλιστα και της Προγραµµατικής Περιόδου 2007-2013 2. Αειφορία και Χωροταξική Βιωσιµότητα Οι ενεργειακοί πόροι, αναγκαίο παρακολούθηµα της τεχνολογίας, αποτελούν αντιπροσωπευτικό παράδειγµα εξάντλησης των φυσικών πόρων. Η ενέργεια, η παραγωγή και η χρήση της, βρίσκεται σήµερα στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος των κοινωνιών. Η αλόγιστη κατάχρηση ενέργειας επιφέρει δραµατικές επιπτώσεις στον πλανήτη. Είναι φανερό ότι οι ανησυχίες δεν εστιάζονται µόνο, πλέον, στην κατάχρηση των φυσικών πόρων, αλλά και στον επαναπροσδιορισµό των ανθρώπινων αναγκών, στον τρόπο και στην ποιότητα ζωής. Προβάλλεται, εποµένως, ως ελάχιστη απαίτηση, η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από καθαρές τεχνολογίες µέσα από ένα ευρύ πλαίσιο εναλλακτικών επιλογών. Η εκµετάλλευση των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας και γενικότερα η αειφόρος τεχνολογία αποτελεί τη βασικότερη και µοναδική δυνατότητα για αποφυγή της ενεργειακής εξάρτησης και για την αντιµετώπιση των επαπειλούµενων κλιµατικών αλλαγών. Η περιβαλλοντική αειφορία και η βιώσιµη ανάπτυξη αναδεικνύεται ως βασικό ζήτηµα των σύγχρονων κοινωνιών. Η βιώσιµη και αειφόρα ανάπτυξη, που κατοχυρώνεται συνταγµατικά µε το άρθρο 24 του Συντάγµατος, ιδιαίτερα των νησιωτικών περιοχών, είναι µια δυναµική έννοια που στοχεύει στην πολύπλευρη και πολυεπίπεδη κοινωνική και οικονοµική ανάπτυξη και πρόοδο των περιοχών αυτών, στην διασφάλιση υψηλού επιπέδου ποιότητας ζωής και στην ελεύθερη ανάπτυξη της 6

προσωπικότητας του ανθρώπου. Προϋπόθεση όµως για την επίτευξη αυτού του στόχου είναι η αειφορική διαχείριση του περιβάλλοντος, τόσο του φυσικού και όσο βέβαια και του ανθρωπογενούς. Οι αναπτυξιακοί και αειφορικοί στόχοι που θα αναλυθούν στη συνέχεια, για να είναι βιώσιµοι θα πρέπει να επιδιωχθούν στα πλαίσια µιας ενεργούς κοινωνίας των πολιτών, µε την ενεργοποίηση των θεσµών δηµοκρατικού σχεδιασµού και την συµµετοχή και αγαστή συνεργασία όλων των φορέων που εµπλέκονται. Απαιτούν συνολικό και ολοκληρωµένο σχεδιασµό σε κεντρικό και περιφερειακό επίπεδο, παράλληλα µε τον αντίστοιχο χωροταξικό σχεδιασµό του νησιωτικού χώρου που απαιτεί την εναρµόνιση των ακόλουθων κοµβικών πολιτικών: Της ισόρροπης πολυκεντρικής ανάπτυξης Της ισότητας πρόσβασης στα κύρια δίκτυα µεταφορών, ενέργειας και επικοινωνιών, και Της προστασίας και της συνετής διαχείρισης του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος. 3. Αναντικατάστατος ο ρόλος του ΤΕΕ Για τα παραπάνω ζητήµατα, ο ρόλος του Τεχνικού Επιµελητηρίου και ιδιαίτερα των νησιωτικών Τµηµάτων, στα πλαίσια των θεσµοθετηµένων δυνατοτήτων του, είναι καταλυτικός. Είµαστε πλέον σε θέση να συντονίσουµε δράσεις, να επιβάλουµε πολιτικές και να θεσµοθετήσουµε κανόνες που θα αποτελέσουν τον οδηγό για την απαραίτητη συµµετοχή της κοινωνίας των πολιτών. Κι αυτό γιατί δεν υπάρχει καταλληλότερος φορέας για να συµβουλεύσει τόσο την κυβέρνηση όσο και την κοινωνία και να καταφέρει να αξιοποιήσει το επιστηµονικό του δυναµικό, που εργάζεται στη ΕΗ, στις µονάδες των ΑΠΕ, στη ιοίκηση, στα Πανεπιστήµια και στον ιδιωτικό τοµέα. Να συνδυάσει επίσης τον ορθό λόγο, που κατά τεκµήριο διαθέτει, µε µια αειφορική θεώρηση του κοινωνικού και περιβαλλοντικού συµφέροντος. Οι άλλοι φορείς µπορεί να έχουν την αρµοδιότητα να παίρνουν και να υλοποιούν αποφάσεις για το ενεργειακό, παρουσιάζουν όµως εγγενείς 7

αδυναµίες µε σύνηθες αποτέλεσµα να µην λαµβάνονται τελικά οι βέλτιστες αποφάσεις και οι όποιες αποφάσεις παίρνονται να µην υλοποιούνται. Οι εκάστοτε κυβερνήσεις χαρακτηρίζονται συχνά από λογικές µείωσης του πολιτικού κόστους που τις κάνουν ευάλωτες σε τοπικιστικές και άλλες πιέσεις. Με τα παραπάνω δεν επιθυµούµε να υποκαταστήσουµε τους παραπάνω φορείς. Απλώς θέλουµε να τονίσουµε το πόσο ουσιαστική θα µπορούσε να ήταν η συµβολή του ΤΕΕ στη διαβούλευσή του µε τους αρµόδιους φορείς, διαβούλευση που έτσι κι αλλιώς είναι υποχρεωµένο να κάνει θεσµικά και µε τη συµµετοχή του στα Περιφερειακά Συµβούλια. 4. Πολιτικές για ένα ευφυές ενεργειακά νησί Αποτελεί κοινή παραδοχή ότι η ενεργειακή πολιτική της χώρας, ειδικά για τις νησιωτικές περιοχές, πρέπει να στοχεύει στην διασφάλιση της προµήθειας ενέργειας αξιόπιστα και αδιάλειπτα, όπως και στην υιοθέτηση καθαρότερων τεχνολογιών και συµπεριφορών. Η εκµετάλλευση των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας µαζί µε την εξοικονόµηση και ορθολογική χρήση της ενέργειας πρέπει να αποτελέσουν τους βασικότερους άξονες µια ευφυούς ενεργειακής νησιωτικής πολιτικής. Τα κριτήρια επιλογής αειφόρων τεχνολογιών και ενεργειακών πολιτικών για ένα ευφυές ενεργειακά νησιωτικό χώρο πρέπει να είναι τα εξής: Η κατάρτιση ενός συνολικού ενεργειακού σχεδιασµού, απόλυτα συνυφασµένου µε τις σχετικές χωροταξικές επιλογές, µε ενσωµάτωση των απόψεων των τοπικών κοινωνιών σχετικά µε τις χρήσεις γης και τις επιπτώσεις στο ανθρωπογενές περιβάλλον (αισθητικό, πολιτιστικό, ιστορικό, αρχαιολογικό κτλ.) Η περιορισµένη χρήση ορυκτών καυσίµων Ο σχεδιασµός και η χρήση αποδοτικότερων ενεργειακών συστηµάτων 8

Η συνεκτίµηση του καθαρού οικονοµικού κόστους µαζί µε το περιβαλλοντικό κόστος των διάφορων εναλλακτικών ενεργειακών επιλογών. Η σύσταση και λειτουργία σε σταθερή βάση, παρατηρητηρίου ενέργειας, που θα παρακολουθεί την εφαρµογή του ενεργειακού σχεδιασµού, θα προτείνει λύσεις και θα επικαιροποιεί το σχεδιασµό αυτό. Η σύνθεσή του οφείλει να είναι διαπανεπιστηµονική και να συνεργάζεται µε όλους τους φορείς Βασική προϋπόθεση για τα παραπάνω είναι η συντονισµένη και επίµονη υιοθέτηση προοπτικών, στόχων και δράσεων που θα εξασφαλίζουν τη βιώσιµη ανάπτυξη των ευαίσθητων, περιβαλλοντικά, νησιωτικών περιφερειών και η χρήση αειφόρων τεχνολογιών. Κατηγοριοποιώντας και αναλύοντας τις δράσεις αυτές απαιτείται: 4.1. Εκπόνηση εξειδικευµένων µελετών, από ειδικούς, κατά προτεραιότητα. Είναι αναγκαίο οι θεσµοθετηµένοι φορείς της Πολιτείας επί των ενεργειακών θεµάτων (ΡΑΕ, ΚΑΠΕ, ΕΗ, ΕΠΑ, κ.α.), αλλά κυρίως οι αρµόδιοι φορείς των νησιωτικών περιοχών (Γ.Γ. Περιφέρειας, ΤΕ Κ, ΤΕΕ κ.α.), να επιλέξουν µε πολύ προσοχή τους ειδικούς επιστήµονες και τις ειδικές µελετητικές οµάδες, οι οποίες θα φέρουν σε πέρας έγκυρες εξειδικευµένες µελέτες για την αντιµετώπιση των ενεργειακών θεµάτων µε ευρύ χρονικό ορίζοντα. Προτείνουµε την εκπόνηση, κατά προτεραιότητα ή και παράλληλα µελετών: - Για τις προοπτικές χρήσης του φυσικού αερίου ως καυσίµου για ηλεκτροπαραγωγή. υνατότητες ένταξης του για εν γένει βιοµηχανική και οικιακή χρήση (στα µεγαλύτερα µη διασυνδεδεµένα νησιά). Κι αυτό να γίνει στα πλαίσια ενός συνολικού σχεδιασµού και όχι µε αποσπασµατικές εξαγγελίες, 9

όπως είχαµε πρόσφατα για την Κρήτη (πέρα από το ότι βέβαια σαν πολιτική «απόφαση» αποτελεί ασφαλώς θετικό γεγονός). - Για τον καθορισµό του κανονιστικού πλαισίου αδειοδότησης και οικονοµικά βιώσιµης ένταξης Υβριδικών Σταθµών Ηλεκτροπαραγωγής στα νησιωτικά ηλεκτρικά συστήµατα (π.χ αντλησιοταµίευση). - Για τις δυνατότητες Ενεργειακής αξιοποίησης των αστικών απορριµµάτων και την ανάλυση της οικονοµικής βιωσιµότητας τους. - Για τη δυνατότητα διασύνδεσης µε άλλα ηλεκτρικά συστήµατα. Η περίπτωση αυτή θα πρέπει να εξετασθεί µε πολύ προσοχή, εξαιτίας της σηµαντικής γεωστρατηγικής και πολιτικής σηµασίας του θέµατος, η σχέση των ηλεκτρικών δικτύων των νησιών του Αιγαίου µε τα ηλεκτρικά δίκτυα των κρατών µελών του Οργανισµού Οικονοµικής Συνεργασίας Ευξείνου Πόντου (ΟΟΣΕΠ) όπου συµµετέχουν οι: Αλβανία, Αζερµπαϊτζάν, Αρµενία, Βουλγαρία, Γεωργία, Ελλάδα, Μολδαβία, Ρουµανία, Ρωσία, Σερβία και Μαυροβούνιο, Τουρκία και Ουκρανία. - Για τη δυνατότητα εκµετάλλευσης υπεράκτιων αιολικών πάρκων. - Για τη δυνατότητα ανάπτυξης µικροδικτύων (µικρά αυτόνοµα αποµονωµένα ηλεκτρικά συστήµατα) για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών σε ειδικές περιπτώσεις. - Και τέλος για τη δυνατότητα µεγιστοποίησης του αντικειµενικά αποδεκτού ποσοστού διείσδυσης των ΑΠΕ στο δίκτυο των µη διασυνδεδεµένων νησιών 4.2. ιάδοση των αποτελεσµάτων των µελετών και εξαντλητικός διάλογος µε την κοινωνία. Οπωσδήποτε τα πορίσµατα των εξειδικευµένων µελετών θα πρέπει να εκδοθούν σε απλοποιηµένη µορφή, σε συνεργασία µε τα Τµήµατα του ΤΕΕ, και να διανεµηθούν στους αρµοδίους, κατ αρχήν, στα µέλη των 10

ΤΕΕ, στους ΟΤΑ και σε όσο το δυνατόν µεγαλύτερο µέρος του πληθυσµού της νησιών. Ο διάλογος που θα ακολουθήσει τα πορίσµατα των µελετών, και πριν την οριστική λήψη των αποφάσεων, οφείλει να είναι ουσιαστικός και να επιδιώκεται η συµµετοχή κάθε µέλους της κοινωνίας και ιδιαίτερα των αιρετών εκπροσώπων στα όργανα τοπικής διοίκησης. 4.3. Υλοποίηση βέλτιστων σχεδιασµών µε ορίζοντα πενταετίας Θεωρούµε ότι τόσο η υλοποίηση των ενδιάµεσων σταδίων των µελετών όσο και οι αξιολογήσεις και τροποποιήσεις του σχεδιασµού να γίνονται µε ορίζοντα πενταετίας και µε κριτήρια την ελαχιστοποίηση του κόστους, τη µεγιστοποίηση της διείσδυσης της τοπικής παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ και την ελαχιστοποίηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων. 4.4. Χωροταξικός Σχεδιασµός και ενεργειακοί σταθµοί Στα πλαίσια της επικαιροποίησης του περιφερειακού χωροταξικού του νησιωτικού χώρου που θα λάβει χώρα το 2008 και συνδέεται άµεσα µε το γενικό και τα ειδικά χωροταξικά πλαίσια που βρίσκονται σε διαβούλευση, είναι απαραίτητη η επιλογή και δέσµευση χώρων παραγωγής ενέργειας, στη βάση των µελετών που ήδη αναφέραµε. Στα πλαίσια µάλιστα του Ειδικού Χωροταξικού Σχεδίου για τις ΑΠΕ κρίνουµε σκόπιµη την επιλογή και δέσµευση χώρων τοπικής παραγωγής και αποθήκευσης ενέργειας (αιολικά πάρκα, φωτοβολταϊκά πεδία, λεκάνες αντλησιοταµίευσης κ.α.) 4.5. Αειφορία, βιώσιµη ανάπτυξη και οικονοµικοί πόροι Συµµετοχή σε ευρωπαϊκά προγράµµατα και δίκτυα Να καταστεί φανερό και να απαιτηθεί, ότι η αειφορική και βιώσιµη ανάπτυξη των ευαίσθητων νησιωτικών περιοχών είναι µονόδροµος και στην απαίτηση αυτή πρέπει να υπακούει κάθε ενεργειακός σχεδιασµός. 11

Ας µη λησµονούµε τη δυνατότητα άντλησης οικονοµικών πόρων, τεχνογνωσίας και εµπειρίας από προγράµµατα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (π.χ. INTERREG), στα πλαίσια της αλληλέγγυας συµµετοχής στις δαπάνες εξαιτίας του κοινόχρηστου χαρακτήρα του αγαθού αποτελεί το νησιωτικό περιβάλλον. που 4.6. Άµεσες δράσεις Ορθολογικής Χρήσης και Εξοικονόµησης Ενέργειας εν θα µπορούσαµε βέβαια να παραλείψουµε τις άµεσες δράσεις εξοικονόµησης ενέργειας µε ταυτόχρονη ενηµέρωση των χρηστών και θέσπιση κινήτρων. Είναι χαρακτηριστικό και ιδιαίτερα ανησυχητικό ότι οι δύο σηµαντικότερες κοινοτικές οδηγίες για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων και την προώθηση των εθνικών σχεδίων δράσης για την εξοικονόµηση ενέργειας, δεν εφαρµόζονται ακόµη στην Ελλάδα, η οποία ακόµα δεν έχει παρουσιάσει -ως όφειλε- ένα σχέδιο µε προοπτική, τουλάχιστον 1% µείωσης της ενεργειακής κατανάλωσης ετησίως. Πρόσφατα µόνο ξεκίνησε µελέτη σχεδίου απόφασης για εναρµόνιση της ελληνικής νοµοθεσίας υπό το φόβο του Ευρωδικαστηρίου. Ενδεικτικά αναφέρουµε ότι εάν στα κτίρια του ηµοσίου και του ευρύτερου ηµοσίου, που είναι περίπου 200.000 και αντιπροσωπεύουν το 5% του τριτογενή τοµέα, εφαρµόζονταν µέτρα εξοικονόµησης ενέργειας, θα είχαµε µειώσει τις µέσες ετήσιες εκποµπές διοξειδίου του άνθρακα κατά 425.000 τόνους, µε οικονοµικά οφέλη 110 εκατοµµυρίων ευρώ το χρόνο, σύµφωνα µε το ΚΑΠΕ - Κέντρο Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας. Όπως αναφέρει επίσης έκθεση του ΚΑΠΕ :«όλος ο κτιριακός τοµέας καταναλώνει περίπου το 1/3 των συνολικών ενεργειακών πόρων της χώρας». Αυτό σηµαίνει ότι συµβάλλει κατά 40% στις εκποµπές CO2». Απαιτούνται ισχυρή πολιτική βούληση και µέτρα όπως: - Βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας σύµφωνα µε τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες (π.χ. οι ήµοι και οι Νοµαρχίες να προχωρήσουν σε ενεργειακή επιθεώρηση των µεγάλων κτιρίων τους) - Η αποδοτική χρήση των συµβατικών καυσίµων µέχρι την ολοσχερή διείσδυση και χρήση των ΑΠΕ µε ταυτόχρονη συµµόρφωση µε την 12

Ευρωπαϊκή οδηγία για την προώθηση των ΑΠΕ και της συµπαραγωγής (π.χ. οι ήµοι και άλλοι δηµόσιοι φορείς να χρησιµοποιούν φωτοβολταικά συστήµατα σύµφωνα µε τον πρόσφατο νόµο 3468/06 στα κτίριά τους) - Η Άµεση συµµόρφωση µε την Ευρωπαϊκή οδηγία για τα βιοκάυσιµα (π.χ. οι ήµοι και άλλοι δηµόσιοι φορείς να χρησιµοποιούν βιοκαύσιµα σε κάποια από τα οχήµατά τους) - Η εφαρµογή νέων τεχνολογιών (π.χ. ηλιακή ψύξη), πρακτικών και συµπεριφορών που ελαχιστοποιούν την ενεργειακή κατανάλωση (π.χ. οι ηµόσιοι φορείς µπορούν να εγκαταστήσουν επιδεικτικά συστήµατα ηλιακής ψύξης στα κτίριά τους) - Η ενθάρρυνση δηµιουργίας εταιρειών παροχής ενεργειακών υπηρεσιών. Για παράδειγµα τα νοσοκοµεία µπορούν να προχωρήσουν σε συµπράξεις µε τον ιδιωτικό τοµέα για την πραγµατοποίηση επενδύσεων εξοικονόµησης ενέργειας που είναι ιδιαίτερα αποδοτικές στα νοσοκοµεία. - Φορολογικές ελαφρύνσεις για τη διευκόλυνση της εγκατάστασης καθαρών ενεργειακών τεχνολογιών στα κτίρια. - Θωράκιση και βελτίωση του ισχύοντος θεσµικού πλαισίου µε θέσπιση νέων κανονιστικών διατάξεων και άρση αντικινήτρων, που σήµερα εµποδίζουν την απρόσκοπτη εφαρµογή καθαρών ενεργειακών τεχνολογιών στα κτίρια. - Υποχρεωτική εφαρµογή ορισµένων τεχνολογιών (π.χ. ηλιακών) σε νέα κτίρια και στο δηµόσιο τοµέα κατά το επιτυχηµένο παράδειγµα άλλων χωρών (π.χ. Ισπανία, Πορτογαλία). Ο κώδικας αυτός ψηφίστηκε πρόσφατα (25-9-2007) και στο Ευρωκοινοβούλιο. - Έµµεσα µέτρα ενίσχυσης της πράσινης κιλοβατώρας (θερµικής ή ηλεκτρικής), που παράγεται ή εξοικονοµείται από καθαρές ενεργειακές τεχνολογίες. - ιερεύνηση εισαγωγής των λεγόµενων «λευκών πιστοποιητικών» για την έµµεση προώθηση τεχνολογιών που εξοικονοµούν ενέργεια. 13

- Εισαγωγή της χρονοχρέωσης στην τιµολόγηση της ηλεκτρικής ενέργειας, προκειµένου να αποφευχθεί η σπατάλη τις ώρες αιχµής. - ιευκόλυνση της παροχής ενεργειακών υπηρεσιών από ιδιωτικούς και δηµόσιους φορείς προς τους πολίτες. - Συνεχής εκπαίδευση των µηχανικών και ενηµέρωση των πολιτών για τις ενεργειακά ευφυής και βιοκλιµατικές αρχές σχεδιασµού κτιρίων και εγκαταστάσεων. 5. Ανάπτυξη των ΑΠΕ στα ΜΗ διασυνδεδεµένα νησιά και την Κρήτη 5.1. Κριτική επί του Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου για τις ΑΠΕ Ο τοµέας των ΑΠΕ είναι εξίσου σηµαντικός ιδιαίτερα για την Κρήτη µε τα γνωστά ενεργειακά προβλήµατα και τη δεδοµένη αναγκαιότητα για περιβαλλοντικά φιλική παραγωγή ενέργειας. Πρέπει όµως να δοθεί έµφαση στη διαβούλευση µε τον πολίτη. Η µέχρι σήµερα εµπειρία έδειξε ότι χωρίς την «συµπαράσταση» των κατοίκων δύσκολα υλοποιείται ένα τέτοιο έργο. Θεωρούµε ότι πρέπει να ορίζεται η φέρουσα ικανότητα όλων των µορφών Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας. Η κατασκευή και η λειτουργία όλων των συνοδευτικών εγκαταστάσεων πρέπει να αναφερθεί ρητά ότι υπόκειται στις απαιτήσεις περιβαλλοντικής αδειοδότησης του έργου, ανεξάρτητα ποιος θα είναι ο φορέας κατασκευής και λειτουργίας. Απαιτείται να προστεθεί και η ανάγκη χωροθέτησης καλλιεργειών ενεργειακών φυτών καθώς και οι περιβαλλοντικές συνθήκες που πρέπει να πληρούνται. Η πρόβλεψη αυτή, εκτός των αναγκών για ενίσχυση της παραγωγής ενέργειας από βιοµάζα, θα φέρει ανακούφιση και σε µια µερίδα Αγροτών για εναλλακτική καλλιέργεια. Τέλος µετά το πέρας της διάρκειας της επένδυσης θα πρέπει να υποχρεούται ο Επενδυτικός Φορέας για την αποκατάσταση της περιοχής στην αρχική της µορφή. 14

Ο τοµέας των ΑΠΕ είναι εξαιρετικά σηµαντικός, ιδιαίτερα τα επόµενα χρόνια για την χώρα µας, δεδοµένου ότι η Ε.Ε. έχει θέσει ως ελάχιστο στόχο τη διείσδυση της σε ποσοστό 20% του ενεργειακού ισοζυγίου µέχρι το 2020. Προκαλεί όµως έντονο προβληµατισµό και ανησυχία, η πραγµατική φρενίτιδα επενδυτικού ενδιαφέροντος για την αδειοδότηση Φ/Β συστηµάτων που παρατηρούµε αυτή την εποχή και η οποία δεν έχει προηγούµενο στην Ευρωπαϊκή και διεθνή αγορά. Αυτό συνέβη µετά την κατάρτιση του σχετικού προγράµµατος από την ΡΑΕ και η ανησυχία µας σχετίζεται µε την επίτευξη των στόχων του προγράµµατος, δηλαδή: - Τη δηµιουργία και λειτουργία βιώσιµης αγοράς µε ρεαλιστικούς στόχους - Τον υγιή ανταγωνισµό - Τη συνεχή µείωση του κόστους - Και κυρίως, τη ελάχιστη δυνατή επιβάρυνση των καταναλωτών Κατά την άποψή µας πρέπει να υποστηριχθούν οι εφαρµογές ΑΠΕ συστηµάτων στον κτιριακό και οικιακό τοµέα και να θεσπιστεί διακριτή υποστήριξη των συστηµάτων αυτών, µε προτεραιότητα στις εφαρµογές στα νησιά. Είναι γνωστό ότι ο οικιακός τοµέας καταναλώνουν το 40% της ενέργειας σε εθνικό επίπεδο δίχως να συνυπολογίζεται το υψηλό ποσοστό του ξενοδοχειακού τοµέα. Η εφαρµογή της κοινοτικής οδηγίας (EU Directive 2002/91/EC) για την εξοικονόµηση ενέργειας στα κτίρια µε την ενσωµάτωση ΑΠΕ για την κάλυψη, έστω και µέρους, των ενεργειακών αναγκών τους είναι επιβεβληµένη. Με το πρόσφατο ψήφισµα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (25-9- 2007) είναι υποχρεωτική η χρήση ΑΠΕ στα νέα κτίρια. Το µέτρο αυτό εφαρµόζεται στην Ισπανία και την Πορτογαλία µε άριστα αποτελέσµατα. Ειδικά στην Ισπανία το 2007 εγκαταστάθηκαν 76MW σε νέα κτίρια και η προοπτική εγκατάστασης για το 2008 είναι της τάξεως των 3000MW. Θεωρούµε απαραίτητη την άµεση εφαρµογή του 15

εν λόγω ψηφίσµατος στην Ελλάδα και ιδιαίτερα στα νησιά που διαθέτουν τεράστιο φυσικό πλούτο ήλιου και αέρα. 5.2. Προσδιορισµός του Αντικειµενικά αποδεκτού ποσοστού διείσδυσης των ΑΠΕ στα ΜΗ διασυνδεδεµένα νησιά Είναι γνωστό ότι µε την Απόφαση 75/2007/13.04.07 της ΡΑΕ για τη 1 η φάση υλοποίησης στα ΜΗ διασυνδεδεµένα Νησιά η συνολική Ισχύς προβλέπεται στα 200 MW, σύµφωνα µε την κατανοµή που θα καθοριστεί κατά τις διατάξεις του άρθρου 14 παρ. 2 του ν. 3468/2006. Στην ίδια απόφαση η εγκατάσταση των Φ/Β σταθµών της 1 ης φάσης του προγράµµατος χρονικά έχει ως ακολούθως : - Έως 31.12.2007 η συνολική αδειοδοτηµένη ισχύς στα ΜΗ διασυνδεδεµένα Νησιά ανέρχεται στο 50% της συνολικής ισχύος του προγράµµατος ήτοι : 100 MW. - Έως 31.12.2008 η συνολική αδειοδοτηµένη ισχύς στα ΜΗ διασυνδεδεµένα Νησιά ανέρχεται στο 70% της συνολικής ισχύος του προγράµµατος ήτοι : 140 MW. - Έως 31.12.2009 η συνολική αδειοδοτηµένη ισχύς στα ΜΗ διασυνδεδεµένα Νησιά ανέρχεται στο 90% της συνολικής ισχύος του προγράµµατος ήτοι : 180 MW. Κατόπιν η Απόφαση 96/2007/24.05.07 της ΡΑΕ καθορίζει τα περιθώρια ανάπτυξης Φ/Β Σταθµών και µικρών Α/Γ στα ΜΗ διασυνδεδεµένα Νησιά ως εξής : - Περιθώριο Φ/Β Σταθµών 99,26 MW - Περιθώριο µικρών Α/Γ 3,34 MW Εκ των οποίων : - Στην Κρήτη : 52,5 MW Φ/Β Σταθµοί και 1,79 MW µικρές Α/Γ έως 40 kw - Στα υπόλοιπα ΜΗ διασυνδεδεµένα Νησιά : 46,76 MW Φ/Β Σταθµοί και 1,55 MW µικρές Α/Γ έως 20 kw. 16

Βάσει των παραπάνω έγινε πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος για υποβολή σχετικών αιτήσεων. Όπως φαίνεται από το σχετικό πίνακα, οι αιτήσεις για εγκατάσταση Φ/Β στην Κρήτη, καθώς και στα ΜΗ διασυνδεδεµένα νησιά υπερέβησαν την ισχύ που καθόρισε η παραπάνω απόφαση. Οι Αιτήσεις για Φ/Β στην ΚΡΗΤΗ κατανέµονται ως εξής: α/ Από έως Πλήθος Ισχύς (MW) α αιτήσεων 1 Έως 150 kw 1633 181,20 2 Από150 kw έως 2 26 14,48 MW 3 Από 2 MW και άνω 3 19,00 σύνολο 214,68 Αντίστοιχα οι αιτήσεις για Φ/Β στο ΒΟΡΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟ, ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ, ΝΟΤΙΟ ΑΙΓΑΙΟ κατανέµονται ως εξής: α/ Από έως Πλήθος Ισχύς (MW) α αιτήσεων 1 Έως 150 kw 1272 135,78 2 Από150 kw έως 2 4 3,87 MW 3 Από 2 MW και άνω 1 4,00 σύνολο 143,65 Έχουµε δηλαδή ένα σύνολο αιτήσεων για 358,33 MW. Η απόφαση 85/2007/25.04.07 της ΡΑΕ καθορίζει τη µεθοδολογία για τον προσδιορισµό Ανάπτυξης Σταθµών ΑΠΕ στα ΜΗ διασυνδεδεµένα Νησιά. (σύµφωνα µε τις διατάξεις του άρθρου 4 παρ. 1 του κανονισµού Αδειών παραγωγής Η.Ε. από ΑΠΕ). 17

5.3. Βασικές παρατηρήσεις για την Απόφαση 85/2007/25.04.07 της ΡΑΕ : Είναι γεγονός ότι η Κρήτη και τα ΜΗ διασυνδεδεµένα νησιά παίρνουν µε το «σταγονόµετρο» την όποια ισχύ για ΑΠΕ θα αποφασίζει η ΡΑΕ µετά την χρονοβόρα επεξεργασία όλων των στοιχείων που της προσκοµίζει ο διαχειριστής του συστήµατος. Και µάλιστα παρά το υψηλό ηλιακό δυναµικό και τις ολοένα αυξανόµενες ενεργειακές απαιτήσεις. - Η κατανοµή ισχύος των 200 MW στα ΜΗ διασυνδεδεµένα Νησιά, και στην Ηπειρωτική χώρα των 590 MW, είναι ένα «µέτρο» που επιβλήθηκε από τον ν. 3468/2006 και όχι από εµπεριστατωµένες µελέτες που να τεκµηριώνουν επιστηµονικά την παραπάνω κατανοµή ισχύος. - εν έχει γίνει ουσιαστική προσοµοίωση για κάθε ΜΗ διασυνδεδεµένο Νησί διότι ο ιαχειριστής ΜΗ διασυνδεδεµένων Νησιών δεν προσκόµισε όλα τα στοιχεία που απαιτούνται όπως τεχνικά χαρακτηριστικά µηχανών που λειτουργούν µε πετρέλαιο, στοιχεία ζήτησης σε ώρες αιχµής, στοιχεία των Σταθµών ΑΠΕ που ήδη λειτουργούν, ωριαία λειτουργία των συµβατικών Σταθµών κ.λ.π. - Είναι ιδιαίτερα περιορισµένος ο αριθµός των εγκατεστηµένων Συστηµάτων Ελέγχου και Λήψης δεδοµένων (SCADA) µε τις κατάλληλες δυνατότητες ώστε να καταγράφονται όλες οι πληροφορίες και να τηρούνται στατιστικά στοιχεία. Το σύστηµα SCADA που είναι εγκατεστηµένο στην Κρήτη είναι παλιάς τεχνολογίας και χρειάζεται αντικατάσταση µε νέο σύγχρονο για τον έλεγχο και λήψη όσο γίνεται περισσότερων δεδοµένων. - Επόµενο είναι να γίνονται παραδοχές που είναι πολλές φορές απλοποιηµένες και που ενδεχοµένως να µην συµβάλλουν στην κατεύθυνση της πλήρους Ανάπτυξης των ΑΠΕ στα ΜΗ διασυνδεδεµένα Νησιά. - Τέλος είναι επιβεβληµένο να γίνει άµεσα ολοκληρωµένη µελέτη για τον αντικειµενικό προσδιορισµό των περιθωρίων 18

Ανάπτυξης των Σταθµών ΑΠΕ για κάθε Νησί ξεχωριστά και ιδιαίτερα για την Κρήτη. Αυτό µπορεί να γίνει µε πρόταση και πρωτοβουλία των Νησιωτικών Περιφερειακών Τµηµάτων του ΤΕΕ και σύνθεση διεπιστηµονική και διαπανεπιστηµιακή (Παν. Αιγαίου, Πολυτεχνείο Κρήτης, ΤΕΙ Κρήτης κ.λ.π) και σε συνεργασία µε τους θεσµοθετηµένους φορείς της Πολιτείας στα ενεργειακά θέµατα ( ΕΗ, ΡΑΕ, ΚΑΠΕ, ΕΠΑ) καθώς και τους σχετικούς φορείς των Περιφερειών. 6. Ηλεκτρική διασύνδεση της Κρήτης µε το διασυνδεδεµένο σύστηµα της ηπειρωτικής χώρας Ως γνωστόν η Κρήτη διαθέτει όλα τα πλεονεκτήµατα σε σχέση µε την υπόλοιπη Ελλάδα για εγκατάσταση σταθµών παραγωγής Η.Ε. από ΑΠΕ και ιδιαίτερα Αιολικών και Φ/Β σταθµών. ίκαια χαρακτηρίζεται σαν «ο παράδεισος των ΑΠΕ». Το υψηλό αιολικό δυναµικό και η τεράστια ηλιοφάνεια (ιδιαίτερα στα νότια) είναι τα συγκριτικά πλεονεκτήµατα που διαθέτει το Νησί. Αυτόν τον τεράστιο φυσικό «πλούτο» όµως δεν είναι σε θέση να τον αξιοποιήσει και στην πράξη περιορίζεται σηµαντικά λόγω των τεχνικών περιορισµών που επιβάλλονται για την ευστάθεια του δικτύου της. Τούτο οφείλεται στο γεγονός ότι δεν είναι συνδεδεµένη µε το ηλεκτρικό σύστηµα της Ηπειρωτικής χώρας. Η ηλεκτρική διασύνδεση της Κρήτης µε το Ηπειρωτικό δίκτυο της χώρας αποτελεί πάγιο αίτηµά µας επειδή παρουσιάζει πολλά πλεονεκτήµατα σε σχέση µε τους τοπικούς σταθµούς που λειτουργούν µε καύσιµα προϊόντα πετρελαίου. Μέχρι σήµερα έχουν διασυνδεθεί µερικά Νησιά που βρίσκονται σε σχετικά µικρή απόσταση από τα παράλια της Ηπειρωτικής χώρας όπως τα Ιόνια Νησιά, Νησιά του Αργοσαρωνικού και Σποράδες. Για τα Νησιά 19

που βρίσκονται σε µακρινές αποστάσεις δεν έγινε διασύνδεση και οι λόγοι είναι ουσιαστικά δύο : Το σχετικά υψηλό κόστος και Οι τεχνικές δυσκολίες που εντοπίζονται κυρίως στην τεχνολογία των καλωδίων σύνδεσης και στα ηλεκτρονικά ισχύος. Έχουµε όµως σε παγκόσµια κλίµακα πολλές εφαρµογές παρόµοιων συνδέσεων που µπορούµε να τις αξιοποιήσουµε και σε τοπικό επίπεδο. Η τεχνολογία επίσης κατασκευής σύγχρονων καλωδίων και ηλεκτρονικών ισχύος έχει εξελιχθεί πάρα πολύ και δηµιουργούν έτσι τις προϋποθέσεις διερεύνησης του προβλήµατος διασύνδεσης των µακρινών Νησιών, και της Κρήτης βέβαια, κάτω από το πρίσµα αυτών των εξελίξεων. Έτσι µε ένα προγραµµατισµό σε µακροχρόνιο ορίζοντα και σε σχέση µε το κόστος εγκατάστασης µπορεί να τοποθετηθεί το θέµα σε νέα βάση. Πριν από 20 χρόνια περίπου η ΕΗ εκπόνησε µελέτη σκοπιµότητας για τη σύνδεση της Κρήτης µε το Ηπειρωτικό σύστηµα µέσω υποβρυχίου καλωδίου που συνδέει την υτική Κρήτη µε την Πελοπόννησο (Μονεµβασιά). Είναι επιβεβληµένη η ανάγκη νέας µελέτης λαµβανοµένων υπόψη των νέων Τεχνολογικών εξελίξεων. Είναι πολύ πιθανό µάλιστα η διασύνδεση αυτή να µπορεί να χρηµατοδοτηθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση και απαιτείται άµεσα να εξεταστεί η συγκεκριµένη προοπτική. 6.1. Οφέλη από τη διασύνδεση της Κρήτης και των άλλων Νησιών: 1. Η κατάργηση των προβληµατικών τοπικών συµβατικών Σταθµών που εκτός των άλλων κάποιοι λειτουργούν εντός των πόλεων και εν γένει εντός κατοικηµένων περιοχών. Τέτοιοι Σταθµοί λειτουργούν στα Χανιά στην περιοχή της 20

Ξυλοκαµάρας. Για το σταθµό των Λινοπεραµάτων έχει ήδη προβλεφθεί η µετεγκατάστασή του στη θέση Κορακιά. 2. Η διασφάλιση υψηλής ποιότητας παρεχόµενης ενέργειας στους καταναλωτές. Αυτό έχει σχέση µε τη βελτίωση του επιπέδου διαβίωσης των καταναλωτών που ολοένα αυξάνεται στο Νησί, λόγω και της τουριστικής ανάπτυξης. Έχει σχέση επίσης µε τη λειτουργία των σύγχρονων συσκευών που εγκαθίστανται στις επιχειρήσεις Βιοτεχνίας και στα νοικοκυριά. 3. Το υψηλό κόστος ηλεκτροδότησης σε σχέση µε το κόστος ηλεκτροδότησης των καταναλωτών της Ηπειρωτικής χώρας είναι δεδοµένο. Είναι ανάγκη να διερευνηθεί η οικονοµικότητα της διασύνδεσης σε σχέση µε το κόστος αυτό. Αν λάβουµε υπόψη και το κόστος των ρύπων είναι πιθανό οι δαπάνες διασύνδεσης της Κρήτης και των άλλων ΜΗ διασυνδεδεµένων Νησιών να αντισταθµίζονται ή και να δηµιουργήσουν οικονοµικό όφελος. 4. Θα αξιοποιηθεί το πλούσιο δυναµικό των ΑΠΕ που διαθέτει η Κρήτη και τα υπόλοιπα Νησιά. Έτσι θα συµβάλλουν τα µέγιστα στην επίτευξη των στόχων της Ελλάδας που αναφέρονται στο άρθρο 27 του ν. 3468/2006 µε συνέπεια τη µείωση των εκποµπών των αερίων του θερµοκηπίου. Πρέπει εδώ να αναφέρουµε ότι παρουσιάζεται και θα παρουσιάζεται διαχρονικά µείωση του κόστους των εγκαταστάσεων ΑΠΕ και ιδιαίτερα στα Φ/Β συστήµατα αναµένεται ραγδαία µείωση τιµών. Η αειφόρως ανάπτυξη των νησιωτικών περιοχών, όπως αναφέραµε εξαρχής, είναι συνυφασµένη µε την ανάπτυξη των ΑΠΕ σε όλα τα επίπεδα και αποτελεί µονόδροµο για την προστασία του ευαίσθητου περιβάλλοντος και την αναπτυξιακή προοπτική των περιοχών αυτών. 21

Η εγκαταστάσεις ΑΠΕ µέχρι σήµερα στην Κρήτη ήταν πρωτοποριακές. Οι εµπειρίες που αποκτήθηκαν από το στάδιο εξεύρεσης κατάλληλων περιοχών µέχρι την ολοκλήρωση των έργων και σύνδεσής τους µε το δίκτυο είναι πολύ σηµαντικές. Η συνεργασία µεταξύ όλων των φορέων, των κατοίκων, των τοπικών κοινωνιών, των ήµων, της ΕΗ, του ΚΑΠΕ και του ενεργειακού Κέντρου Περιφέρειας Κρήτης της έδωσαν ένα πλεονέκτηµα και ένα προβάδισµα για απόκτηση χρήσιµων εµπειριών. Η γνώση που αποκτήθηκε, σε όλα τα επίπεδα, µε τα πρωτοποριακά αυτά έργα συνιστά ένα πολύτιµο κεφάλαιο που ανήκει στην Κρήτη. Στη βάση όλων όσων αναφέραµε, οφείλουµε να αξιοποιήσουµε το κεφάλαιο αυτό, στα πλαίσια πάντα ενός ολοκληρωµένου, αειφόρου και µακρόπνοου σχεδιασµού. Η Κρήτη µπορεί να αποτελέσει ένα κέντρο ανάπτυξης επιδεικτικών πιλοτικών παραγωγικών εφαρµογών. Θα µπορούσε να δηµιουργηθεί ένας Οργανισµός παροχής γνώσεων, εµπειριών και µεταφοράς Τεχνολογίας και Τεχνογνωσίας. ιαθέτει ένα αξιόλογο Επιστηµονικό δυναµικό και εκπαιδευτικά ιδρύµατα υψηλού επιπέδου. Έχει τη δυνατότητα να αναδειχθεί ως πρότυπη νησιωτική περιφέρεια στη Μεσόγειο και στην Ευρώπη στον κρίσιµο αυτό τοµέα, αποτελώντας πρότυπο και για τις υπόλοιπες νησιωτικές περιοχές της χώρας. 22