Μόνιµη Επιτροπή Θεµάτων Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης ΤΕΕ

Transcript

1 Μόνιµη Επιτροπή Θεµάτων Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης ΤΕΕ Σχολιασµός του Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου Ανάπτυξης Τοµέας Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης Νοέµβριος 2006 Εισαγωγή Η σύνταξη ενός Εθνικού Σχεδίου για την Αειφόρο Ανάπτυξη και την προστασία του Περιβάλλοντος είναι µια εξαιρετικά σύνθετη υπόθεση η οποία προϋποθέτει ουσιαστική διαβούλευση ανάµεσα σε όλους τους ενδιαφεροµένους και µάλιστα ανά θεµατική ενότητα. Επισηµαίνουµε ότι η παρούσα διαβούλευση θα ήταν πιο αποτελεσµατική αν είχε προηγηθεί η επικαιροποίηση της Εθνικής Στρατηγικής για το Περιβάλλον του 2002, κάτι το οποίο δεν έχει γίνει. Κεφάλαιο 1 Η προσπάθεια του ΥΠΕΧΩ Ε να συντάξει ένα Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Αειφόρου Ανάπτυξης για το διάστηµα είναι σηµαντική. Προτείνουµε αυτή την ονοµασία για το συγκεκριµένο σχέδιο. Η αναφορά της αειφορίας στον υπότιτλο αποπροσανατολίζει, καθώς η αειφορία δεν προσδιορίζει ευθύς εξαρχής την ανάπτυξη όπως θα έπρεπε. Θεωρούµε εµπεριστατωµένη την εισαγωγική ενότητα που αφορά στην πολιτική περιβάλλοντος καθώς και στις εξελίξεις και τις τάσεις και προτείνουµε µία λεκτική αλλά ουσιαστική αλλαγή στην πρώτη φράση η οποία προτείνουµε να γίνει: Το περιβάλλον αποτελεί το υπόβαθρο της δηµόσιας υγείας και του βιοτικού επιπέδου των πολιτών. Ταυτόχρονα αποτελεί και βασικό πυλώνα αναφοράς της Βιώσιµης (Αειφόρου) Ανάπτυξης (Sustainable Development), η οποία διαφοροποιείται από την «ανάπτυξη» µε την κλασσική έννοια η οποία παρέπεµπε στη µεγέθυνση (Growth), µε την εισαγωγή ποιοτικών χαρακτηριστικών. 1

2 Κεφάλαιο 2 Η παρουσίαση της υφιστάµενης κατάστασης στον τοµέα του περιβάλλοντος εντοπίζει εύστοχα τις ελλείψεις, τις αδυναµίες, τις αστοχίες και προσδιορίζει τις προκλήσεις που η χώρα αντιµετωπίζει, ενώ αποτελεί τη βάση για τον καθορισµό των απαιτουµένων δράσεων που θα εξασφαλίσουν την εφαρµογή της περιβαλλοντικής πολιτικής και νοµοθεσίας. Στη σελίδα 8 προτείνουµε την εξής συµπλήρωση: Η Χωριστή Συλλογή και Ανακύκλωση Αποβλήτων Συσκευασιών (χαρτί, αλουµίνιο, πλαστικά κλπ) και άλλων ειδικών ρευµάτων υλικών (ηλεκτρικός & ηλεκτρονικός εξοπλισµός, αυτοκίνητα στο τέλος του κύκλου ζωής τους, ελαστικά αυτοκινήτων, συσσωρευτές, υλικά κατεδάφισης κλπ) βρίσκεται στα πρώτα στάδια της οργάνωσής της, αφού οι σχετικές νοµοθετικές και διοικητικές ρυθµίσεις έγιναν εντός της τελευταίας τριετίας µε την ψήφιση και υλοποίηση των επιταγών του Ν. 2939/2001 σε εφαρµογή της Οδηγίας 94/62 για τις Συσκευασίες και τα Απόβλητα Συσκευασιών. Σε εκκρεµότητα βρίσκεται η ψήφιση του Π για την εναλλακτική διαχείριση των αποβλήτων από εκσκαφές, κατασκευές και κατεδαφίσεις (έχει δηµοσιευτεί µόνο το σχέδιο του Π ) και το αντίστοιχο Π για το έντυπο υλικό. Τα σχετικά ποσοστά ανακύκλωσης αστικών στερεών αποβλήτων κυµαίνονται στο επίπεδο του 8% µε σοβαρές όµως προοπτικές ανόδου στα αµέσως επόµενα χρόνια. Στη σελίδα 10 προτείνουµε την εξής συµπλήρωση: Η είσοδος του φυσικού αερίου στη βιοµηχανία, τον οικιακό και τριτογενή τοµέα, τις µεταφορές και την ηλεκτροπαραγωγή, η εφαρµογή των Βέλτιστων διαθέσιµων Τεχνικών και η χρήση αποδοτικότερων και καθαρότερων καυσίµων στη βιοµηχανία και τις µεταφορές, η προσπάθεια πρόληψης πυρκαγιών, καθώς και η υλοποίηση των προγραµµατιζ όµενων αναδασώσεων, η προώθηση του βιοκλιµατικού σχεδιασµού και η βελτίωση της ενεργειακής συµπεριφοράς των υφιστάµενων και των νέων κτιρίων (Οδηγία 2002/91/ΕΚ) είναι ορισµένες από τις δράσεις που έχουν ξεκινήσει να υλοποιούνται στη χώρα µας για την επίτευξη του στόχου εκποµπής αερίων θερµοκηπίου. εν έχει όµως δηµιουργηθεί ακόµα στο ΥΠ. ΑΝ το Μητρώο όπου θα καταχωρίζονται οι πιστοποιηµένοι Μηχανικοί για τη διενέργεια των απαραίτητων ενεργειακών επιθεωρήσεων και ελέγχων και δεν έχουν δοθεί στη δηµοσιότητα λεπτοµέρειες για την οργάνωση και λειτουργία του Μητρώου. Η υστέρηση που παρατηρείται στη διείσδυση των ΑΠΕ στη χώρα µας σε σχέση µε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, και µάλιστα σε τοµείς µε εµφανές συγκριτικό πλεονέκτηµα (γεωθερµία, 2

3 ηλιακή, αιολική) οφείλεται στην ιδιαίτερα χαµηλή επιδότηση των έργων ΑΠΕ µέχρι τη ψήφιση του νέου νόµου 3468/ 2006 και στο ιδιαίτερα πολύπλοκο σύστηµα αδειδότησης των έργων αυτών. Κατά την επόµενη προγραµµατική περίοδο, θα πρέπει να γίνουν συντονισµένες προσπάθειες για τη βελτίωση της κατάστασης σε ό, τι αφορά τη διείσδυση των ΑΠΕ στην εγχώρια αγορά ενέργειας, χωρίς, όµως να υπάρχει υποβάθµιση του φυσικού περιβάλλοντος. Στην κατεύθυνση αυτή, η ολοκλήρωση του χωροταξικού σχεδιασµού της χώρας, όπως και ο τοµεακός χωροταξικός σχεδιασµός για τις ΑΠΕ µπορούν να συνδράµουν αποτελεσµατικά. Στη σελίδα 13 προτείνουµε την εξής συµπλήρωση: Το θεσµικό πλαίσιο έχει προχωρήσει για τις ΜΠΕ και λειτουργεί, αν και απαιτούνται αρκετά ακόµα βήµατα για τη βέλτιστη εφαρµογή του, όπως η έκδοση προδιαγραφών. Παράλληλα στο διοικητικό επίπεδο η Ειδική Υπηρεσία Περιβάλλοντος στο ΥΠΕΧΩ Ε, αρµόδια για την περιβαλλοντική αδειοδότηση (ΜΠΕ), έχει επιτύχει ένα υψηλό επίπεδο λειτουργίας και αποτελεσµατικότητας. Στις περιφέρειες, οι ανάγκες βελτίωσης των υπηρεσιών αδειοδότησης των ΜΠΕ παραµένουν µεγάλες. Η έλλειψη κατάλληλου προσωπικού για την αξιολόγηση και έλεγχο των υποβαλλόµενων µελετών παράλληλα µε την έλλειψη αυστηρών ποιοτικών προδιαγραφών για τους µελετητές που έχουν δικαίωµα να εκπονούν Περιβαλλοντικές Μελέτες δηµιουργούν µια κατάσταση η οποία χρήζει άµεσης βελτίωσης. Κεφάλαιο 3 Η αποτίµηση των αποτελεσµάτων της τρέχουσας και των προηγούµενων προγραµµατικών περιόδων ( ) είναι ιδιαίτερα συνοπτική και δεν δίδεται η δυνατότητα της αξιοποίησης της προηγούµενης εµπειρίας προκειµένου να αποφευχθούν αστοχίες και λάθη του παρελθόντος. Κεφάλαιο 4 Το κεφάλαιο 4 (σελίδα 31) θα έπρεπε να αντανακλά τα ευρήµατα του κεφαλαίου 2 στο Στρατηγικό στόχο της περιόδου Ο τρόπος όµως που ο στρατηγικός στόχος δοµείται ξενίζει καθώς θεωρεί την προστασία, αναβάθµιση και αειφορική διαχείριση του περιβάλλοντος ως υπόβαθρο για την επίτευξη, θεµιτών µεν αλλά 3

4 ταυτόχρονα στόχων που δεν εξαρτώνται αποκλειστικά από το περιβάλλον, και κατ αυτόν, υποβαθµίζει αυτή καθ εαυτή την διατήρηση και προστασία του περιβάλλοντος ως στρατηγικό στόχο. Επιπλέον, η θεώρηση του περιβάλλοντος στην πρώτη παράγραφο του κεφαλαίου 4. ως «οικονοµικό απόθεµα», είναι παρωχηµένη και εν πάση περιπτώσει δεν µπορεί να αποτελεί παραδοχή πολιτικής του κατ εξοχήν αρµόδιου για το Περιβάλλον Υπουργείου. Θεωρούµε ότι το περιβάλλον αποτελεί αναντικατάσταστο «οικολογικό απόθεµα» για τη χώρα, το οποίο σε αντίθεση µε τα εν γένει οικονοµικά αποθέµατα δεν ανανεώνεται πάντα. Προς επίρρωση των πιο πάνω και για να αποδείξουµε πού µπορεί να οδηγήσει η οικονοµική θεώρηση του περιβάλλοντος, αναφέρουµε το νοµοσχέδιο για τον Αιγιαλό και την Παραλία του ΥΠΟΙΟ (!) όπου ο αιγιαλός και η παραλία αναφέρονται ως «πράγµατα», καθώς θεωρούνται µόνο οικονοµικά µεγέθη. Κάτι ανάλογο συνέβη και µε το νοµοσχέδιο του ΥΠΑΝ για τα λατοµεία. Προφανώς και θα πρέπει να αναζητούµε την οριζόντια ενσωµάτωση της περιβαλλοντικής διάστασης και αναγνωρίζουµε την σηµαντική συµβολή της καλής κατάστασης του περιβάλλοντος σε πολλούς άλλους τοµείς που συµβάλλουν στη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Όµως, δεν µπορούµε να παραβλέψουµε την υποχρέωση για την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων, έτσι ώστε να µειωθούν οι περιβαλλοντικές πιέσεις. Η προστασία του περιβάλλοντος µέσα από την εφαρµογή των αναγκαίων πολιτικών αποτελεί ισότιµο πυλώνα των τριών συνιστωσών της αειφόρου ανάπτυξης ( περιβάλλον οικονοµία κοινωνία). Κεφάλαιο 6 Το ΥΠΕΧΩ Ε πρέπει να δώσει περισσότερη λεπτοµέρεια στις ενότητες που το αφορούν και χρειάζεται να γίνει πιο αναλυτική η αντιστοίχηση στόχων και προτεινόµενων και δράσεων. Επισηµαίνουµε την απουσία οικονοµικών, έστω ενδεικτικών, στοιχείων για το σύνολο των δράσεων που εµπίπτουν στην αρµοδιότητα του ΥΠΕΧΩ Ε. Το γεγονός ότι τα µόνο στοιχεία που δίνονται σε µεγάλη λεπτοµέρεια αφορούν µόνο υποδοµές για 4

5 απόβλητα και λύµατα, δίνει την εντύπωση ότι το ΥΠΕΧΩ Ε στην πραγµατικότητα προγραµµατίζει µόνο για αυτές τις δράσεις. Προτάσεις αναγκαίων ράσεων προς υλοποίηση ευθύνη του ΥΠΕΧΩ Ε: Άξονας «Φύση» Είναι γνωστό ότι το αντίστοιχο µέτρο 8.1 του ΕΠΠΕΡ που αναφέρεται στη φύση έχει σηµειώσει χαµηλή απορροφητικότητα κατά την 3 η Προγραµµατική περίοδο. Προκειµένου να µην επαναληφθεί το ίδιο φαινόµενο είναι αναγκαία η λήψη µέτρων για την άρση των δυσχερειών που οδήγησαν σε αυτή την κατάσταση που εν τέλει οδηγεί στη «µη προστασία» των «προστατευοµένων» περιοχών. Άξονας «Υδατικό Περιβάλλον» Οι δράσεις που περιλαµβάνονται στον άξονα «Υδατικό περιβάλλον» θα πρέπει να δροµολογηθούν µε µεγαλύτερη ταχύτητα από ό,τι στην προηγούµενη φάση, καθώς υπάρχουν σοβαρές καθυστερήσεις στην εφαρµογή της νοµοθεσίας τόσο αυτής που απορρέει από την Οδηγία 60/2000/ΕΚ όσο και άλλων παλαιοτέρων όπως η Οδηγία 91/271/ΕΟΚ, για την µη τήρηση της οποίας υπάρχει παραποµπή της χώρας στο ΕΚ. Σηµαντικό είναι επίσης το µέτρο που αφορά στην εκπόνηση σχεδίων διασυνοριακών συνεργασιών στη διαχείριση των υδατικών πόρων, συµπεριλαµβανοµένης της αντιµετώπισης κινδύνων από πληµµύρες και της δηµιουργίας των αντίστοιχων διασυνοριακών αντιπληµµυρικών έργων. Άξονας «Έδαφος» Το πολιτικό και θεσµικό πλαίσιο του άξονα, περιορίζεται στον τοµέα των αποβλήτων. Θεωρούµε σηµαντικό η αντιµετώπιση του άξονα αυτού να γίνει σε ένα ευρύτερο πλαίσιο που αντιµετωπίζει το έδαφος ως έναν πολύτιµο φυσικό πόρο που πρέπει να προστατευτεί από πληθώρα απειλών. Αυτό µπορεί να γίνει µε την εκπόνηση και υλοποίηση µιας ολοκληρωµένης πολιτικής για την διαχείριση του εδάφους. 5

6 Άξονας «Κλιµατική Αλλαγή» Εξειδίκευση και ποσοτικοποίηση των επιπτώσεων της αλλαγής του κλίµατος στην Ελλάδα και κατ επέκταση των δυνατοτήτων προσαρµογής στην κλιµατική αλλαγή. Μηχανισµοί Εργαλεία Θεσµοί Κωδικοποίηση της περιβαλλοντικής νοµοθεσίας. Παρακολούθηση της τήρησης της περιβαλλοντικής νοµοθεσίας µέσω της ενίσχυσης των Μηχανισµών ελέγχου. Ενίσχυση των αρµοδίων για τον σκοπό αυτόν υπηρεσιών όπως οι Επιθεωρητές Περιβάλλοντος. Κεφάλαιο 7 Οι δράσεις των άλλων υπουργείων θα πρέπει να συµπληρωθούν µε τους πρακτικούς τρόπους που θα διασφαλίσουν ότι οι συναρµόδιοι φορείς και κυρίως τα άλλα Υπουργεία θα υιοθετήσουν τις προτεραιότητες που θέτει το ΥΠΕΧΩ Ε και στη συνέχεια θα τις εφαρµόσουν. Αναφορικά δε µε τις δράσεις των Περιφερειών σε τοµείς που το ΥΠΕΧΩ Ε έχει συναρµοδιότητα, θεωρούµε σηµαντικό να εξασφαλιστεί ξεκάθαρος διαχωρισµός των αρµοδιοτήτων ώστε να αποφευχθεί η αλληλοεπικάλυψη και πιθανή σύγκρουση. Για τον λόγο αυτό είναι ιδιαίτερα σηµαντικός ο συντονισµός των διαφόρων φορέων (άλλων υπουργείων και περιφερειών) που καθορίζονται ως συναρµόδιοι για περιβαλλοντικές δράσεις. Προτάσεις αναγκαίων δράσεων προς υλοποίηση µε ευθύνη άλλων Υπουργείων Υπουργείο Ανάπτυξης Άξονας «Υδατικό Περιβάλλον» Προώθηση µέτρων και κινήτρων για την εξοικονόµηση νερού, την υιοθέτηση νέων τεχνολογιών και εξοπλισµού για την εξοικονόµηση νερού και αξιοποίηση µη συµβατικών υδατικών πόρων όπως είναι για παράδειγµα η επαναχρησιµοποίηση νερού. 6

7 Άξονας «Ατµοσφαιρικό Περιβάλλον» Έλεγχος της ποιότητας των καυσίµων. Πάταξη της νοθείας. Άξονας «Κλιµατική Αλλαγή» ηµιουργία κινήτρων για την εξοικονόµηση ενέργειας, µείωση της ενεργειακής σπατάλης τόσο στον παραγωγικό όσο και τον οικιακό τοµέα. Βελτίωση των διαδικασιών και των τεχνικών των αρµόδιων υπηρεσιών επαλήθευσης των στοιχείων για τις εκποµπές του διοξειδίου του άνθρακα από τις εγκαταστάσεις που συµµετέχουν στο σύστηµα εµπορίας δικαιωµάτων εκποµπών. Άξονας «Επιχειρηµατικότητα» Θέσπιση κινήτρων για την υιοθέτηση φιλο-περιβαλλοντικών πρακτικών από επιχειρήσεις. Ευαισθητοποίηση καταναλωτών. Εισαγωγή των «πράσινων» προµηθειών. Υπουργείο Μεταφορών και Επικοινωνιών Άξονας «Κλιµατική Αλλαγή» Οι µεταφορές αποτελούν τον τοµέα µε τον µεγαλύτερο ρυθµό αύξησης των εκποµπών των αερίων του θερµοκηπίου. Γι αυτό το λόγο οι δράσεις που αφορούν τον συγκεκριµένο τοµέα θα πρέπει να είναι πιο συγκεκριµένες. Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων Άξονας «Υδατικό Περιβάλλον» Το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και τροφίµων θα πρέπει να αναπτύξει υποδοµές και µέτρα για την ορθολογική χρήση του νερού στη γεωργία. Άξονας «Έδαφος» ιατήρηση των παραδοσιακών ήπιων- χρήσεων γης οι οποίες εξασφαλίζουν τη διατήρηση των εδαφικών πόρων και συνεισφέρουν στη βιοποικιλότητα. Προώθηση της βιολογικής γεωργίας και κτηνοτροφίας. 7

8 Υπουργείο Εσωτερικών, ηµόσιας ιοίκησης και Αποκέντρωσης Άξονας «Κλιµατική Αλλαγή» Ενίσχυση ενεργειακής αποδοτικότητας και µείωση ενεργειακής κατανάλωσης του δηµόσιου τοµέα. Προώθηση των «πράσινων προµηθειών» στον δηµόσιο τοµέα. Υπουργείο Τουριστικής Ανάπτυξης Άξονας «Φύση» Απουσιάζει η αναφορά στον τρόπο µε τον οποίο ο τουρισµός µπορεί να συµβάλει στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος ενώ σηµαντική είναι και η έλλειψη στα απαραίτητα µέτρα για τη µείωση των επιπτώσεων του τουρισµού στο φυσικό περιβάλλον. Κεφάλαιο 8 Περιβαλλοντικές δράσεις Περιφερειών Θα πρέπει να προστεθεί ο άξονας «Κλιµατική Αλλαγή» µε στόχο τη µείωση των εκποµπών των αερίων του θερµοκηπίου και προώθηση της εξοικονόµησης και της ορθολογικής χρήσης της ενέργειας. Χριστίνα Θεοχάρη Επιµελήτρια Μόνιµης Επιτροπής Θεµάτων Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης ΤΕΕ 8