ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΑ: Εισαγωγή

Ζωγράφου, 2011

ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΑ: Εισαγωγή Το Κοινοτικό Σύστημα Απονομής Οικολογικού Σήματος συμβάλλει αποτελεσματικά στην προστασία του περιβάλλοντος. Η ενημέρωση του κοινού, που ενδιαφέρεται όλο και περισσότερο, για προϊόντα λιγότερο επιβλαβή για το περιβάλλον, προάγει την περιβαλλοντική συνείδηση και δημιουργεί περιβαλλοντικά υπεύθυνους καταναλωτές. Το Οικολογικό Σήμα στηρίζεται στα αποτελέσματα της Ανάλυσης Κύκλου Ζωής και θεσπίζει κριτήρια που πρέπει να τηρούν οι παραγωγοί παρέχοντας παράλληλα και οδηγίες για ασφαλή χρήση των προϊόντων από τους καταναλωτές.

Το Κοινοτικό Σύστημα Απονομής Οικολογικού Σήματος τέθηκε σε εφαρμογή τον Μάρτιο του 1992. Από τον Ιούλιο του 1993 άρχισαν να ισχύουν οι πρώτες αποφάσεις για τις δύο πρώτες ομάδες προϊόντων και τα αντίστοιχα οικολογικά τους κριτήρια. Από τότε η εφαρμογή του κανονισμού επεκτάθηκε ώστε να καλύψει και άλλες κατηγορίες προϊόντων, οι οποίες θα αναφερθούν με λεπτομέρεια στη συνέχεια. Το Κοινοτικό Σύστημα Απονομής Οικολογικού Σήματος αναθεωρήθηκε με τον Κανονισμό (ΕΚ) αριθμ. 1980/2000 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 17ης Ιουλίου 2000. Ο βασικός σκοπός αυτής της αναθεώρησης είναι η επέκτασή απονομής του Οικολογικού Σήματος και σε υπηρεσίες.

Το Οικολογικό Σήμα απονέμεται στα προϊόντα που πληρούν συγκεκριμένα κριτήρια τα οποία ορίζονται για τις επιμέρους κατηγορίες προϊόντων. Αφού τους χορηγηθεί η σχετική σήμανση, οι κατασκευαστές μπορούν να χρησιμοποιούν, στα εγκεκριμένα προϊόντα τους, το επίσημο λογότυπο, δηλ. ένα λουλούδι με τα 12 αστέρια. Χάρη στο Οικολογικό Σήμα, οι ευρωπαίοι καταναλωτές θα μπορούν να ξεχωρίζουν εύκολα τα προϊόντα που επηρεάζουν λιγότερο το περιβάλλον και να επιλέγουν ανάλογα.

Ευρωπαϊκό οικολογικό σήμα

Το Κοινοτικό Σύστημα Απονομής οικολογικού Σήματος, είναι προαιρετικό, δηλαδή οι κατασκευαστές μπορούν να αποφασίζουν ελεύθερα αν θέλουν να υποβάλουν σχετική αίτηση για ένα ή περισσότερα προϊόντα τους. Είναι όμως αυτονόητο ότι, τελικά, το Oικολογικό αυτό Σήμα θα αποτελέσει σημείο αναφοράς για το κοινό όταν διαλέγει τα προϊόντα που θα αγοράσει. Το μεγάλο πλεονέκτημα του οικολογικού σήματος, είναι η ευρωπαϊκή του διάσταση. Όντως, ένα σήμα που εγκρίνεται από έναν Αρμόδιο Φορέα Κράτους Μέλους, μπορεί να χρησιμοποιείται και στα υπόλοιπα κράτη μέλη. Κατ' αυτόν τον τρόπο, οι κατασκευαστές δεν χρειάζεται να υποβάλλουν αίτηση σε κάθε χώρα, όπου κυκλοφορεί το προϊόν τους αποφεύγοντας έτσι τις δαπανηρές και χρονοβόρες διαδικασίες.

Σε γενικές γραμμές μπορούμε να πούμε πως ο βασικός στόχος του Οικολογικού Σήματος είναι: η προώθηση προϊόντων φιλικών προς το περιβάλλον, με μειωμένες περιβαλλοντικές επιπτώσεις σε όλο τον κύκλο ζωής τους η παροχή περισσοτέρων πληροφοριών στον καταναλωτή σχετικά με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των προϊόντων Οι δύο αυτοί στόχοι είναι στενά συνδεδεμένοι μεταξύ τους. Από τη στιγμή που το κοινό γνωρίζει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των προϊόντων ασκεί πίεση στους παραγωγούς και απαιτεί ολοένα και περισσότερο τον σχεδιασμό και την παραγωγή περιβαλλοντικά φιλικών προϊόντων στην αγορά.

Διαδικασία προσδιορισμού των κριτηρίων Τα οικολογικά κριτήρια για κάθε κατηγορία προϊόντων καθορίζονται με βάση την προσέγγιση "από την κούνια μέχρι τον τάφο" που αναφέρεται σε ολόκληρο τον κύκλο ζωής του προϊόντος. Αυτή η προσέγγιση επιτρέπει τον προσδιορισμό των περιβαλλοντικών επιπτώσεων του προϊόντος σε καθένα από τα στάδια του κύκλου ζωής του, αρχίζοντας από την εξόρυξη των πρώτων υλών, την παραγωγή, τη διανομή (συμπεριλαμβανομένης και της συσκευασίας), τη χρήση και την τελική διάθεση. Επιπλέον, λαμβάνονται υπόψη οι ακόλουθοι περιβαλλοντικοί παράγοντες:

Περιβαλλοντικοί Παράγοντες ποιότητα του αέρα ποιότητα των υδάτων προστασία του εδάφους μείωση των αποβλήτων εξοικονόμηση ενέργειας διαχείριση των φυσικών πόρων πρόληψη της αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη προστασία της στοιβάδας του όζοντος περιβαλλοντική ασφάλεια θόρυβος βιοποικιλότητα

Με βάση τα αποτελέσματα αυτών των αναλύσεων καθορίζονται κριτήρια που αναφέρονται στις σημαντικότερες επιπτώσεις του προϊόντος στο περιβάλλον. Το οικολογικό σήμα δεν απονέμεται, λοιπόν, βάσει θεωρητικά επιλεγμένων κριτηρίων, αλλά ύστερα από εμπεριστατωμένη μελέτη των αλληλεπιδράσεων όλων των παραγόντων του συγκεκριμένου προϊόντος με το περιβάλλον. Ο προσδιορισμός των κριτηρίων γίνεται από το Συμβούλιο Οικολογικής Σήμανσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΟΣΕΕ). Μέλη του Συμβουλίου αυτού είναι οι αρμόδιοι φορείς των κρατών μελών, αντιπρόσωποι περιβαλλοντικών ΜΚΟ, ενώσεις καταναλωτών και βιομηχάνων, συνδικαλιστικές οργανώσεις, εκπρόσωποι των ΜΜΕ και των εμπόρων. Τα κριτήρια που προτείνει το ΣΟΣΕΕ για μια κατηγορία προϊόντων πρέπει να εγκριθούν από τα κράτη μέλη και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτού να χρησιμοποιηθούν για την απονομή του Οικολογικού Σήματος σε προϊόντα.

Τα εγκεκριμένα κριτήρια δημοσιεύονται ως Αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. Τα κριτήρια αναθεωρούνται μετά από συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, το οποίο ορίζεται στο σχετικό Κανονισμό.

Κατηγορίες προϊόντων στις οποίες απονέμεται το Οικολογικό Σήμα Το Οικολογικό Σήμα ήδη εφαρμόζεται για 19 κατηγορίες προϊόντων των οποίων τα κριτήρια έχουν ήδη ψηφιστεί και είναι: στρώματα, υποδήματα, ρουχισμός, απορρυπαντικά, χρώματα και βερνίκια, κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, πλυντήρια πιάτων, ψυγεία, λάμπες φωτισμού, σκληρές επενδύσεις δαπέδων, απορρυπαντικά ρούχων, ψυγεία, χαρτί υγείας και κουζίνας, βελτιωτικά εδάφους, φωτοαντιγραφικό χαρτί, προσωπικοί υπολογιστές, φορητοί υπολογιστές, τηλεοράσεις και βελτιωτικά εδάφους. Επιπλέον υπό άμεση ένταξη είναι η κατηγορία των ηλεκτρικών σκουπών, των επίπλων και των τουριστικών καταλυμάτων. Οι μόνες κατηγορίες προϊόντων για τις οποίες δεν προβλέπεται να θεσπιστούν κριτήρια απονομής του Οικολογικού Σήματος είναι τα τρόφιμα, τα ποτά και τα φαρμακευτικά προϊόντα.

Διαδικασία απονομής Οικολογικού Σήματος Από τη στιγμή λοιπόν που θα θεσμοθετηθούν τα περιβαλλοντικά κριτήρια, ο παραγωγός ή εισαγωγέας που επιθυμεί να υποβάλει αίτηση για το Οικολογικό Σήμα πρέπει να επικοινωνήσει με τον Αρμόδιο Εθνικό Φορέα και να προσκομίσει όλα τα στοιχεία που αποδεικνύουν ότι τα προϊόντα του πληρούν τα απαιτούμενα οικολογικά κριτήρια. Τα βασικά στάδια λοιπόν απονομής του οικολογικού Σήματος είναι τα εξής:

Βασικά στάδια απονομής Οικολογικού Σήματος αξιολόγηση και μετρήσεις τελικού προϊόντος σύνταξη φακέλου αίτησης για απονομή στον Αρμόδιο Φορέα Εξέταση αίτησης από τον Αρμόδιο Φορέα παραγωγής Απονομή Οικολογικού Σήματος και καταχώρηση ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής

Ο παραγωγός είναι υποχρεωμένος να επαναλάβει την παραπάνω διαδικασία, αλλά με πιο απλοποιημένο τρόπο, όταν γίνει αναθεώρηση της σχετικής κατηγορίας προϊόντων. Για την Ελλάδα ο Αρμόδιος Φορέας είναι το Ανώτατο Συμβούλιο Απονομής Οικολογικού Σήματος (ΑΣΑΟΣ). Το ΑΣΑΟΣ είναι ενδεκαμελές Συμβούλιο με πρόεδρο τον Γενικό Γραμματέα του ΥΠΕΧΩΔΕ και μέλη εκπροσώπους Δημόσιων Φορέων και μη Κυβερνητικών οργανώσεων Συστατικό στοιχείο της διαδικασίας απονομής είναι η διαβούλευση με τους ενδιαφερόμενους κύκλους. Στη συνέχεια, ακολουθεί ανάλυση μερικών σημαντικών περιβαλλοντικών θεμάτων που σχετίζονται με τον κύκλο ζωής του τηλεοπτικού δέκτη και αποτελούν τη βάση για τη θέσπιση των κριτηρίων απονομής οικολογικού σήματος.

Οικολογικός σχεδιασμός τηλεοπτικού δέκτη: Εισαγωγή Στην ενότητα αυτή παρουσιάζονται ορισμένα ποσοτικά και στατιστικά στοιχεία για τηλεοπτικούς δέκτες (ΑΕΑ Technology and Environment, 2002). Δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην κατανάλωση ενέργειας που αποτελεί την σημαντικότερη περιβαλλοντική πλευρά κυρίως κατά τη χρήση του τηλεοπτικού δέκτη. Υπάρχουν βέβαια και άλλα περιβαλλοντικά θέματα που σχετίζονται με τον κύκλο ζωής της τηλεόρασης και τα οποία αποτέλεσαν τη βάση για τη σταδιακή θέσπιση οικολογικών κριτηρίων απονομής οικολογικού σήματος σε τηλεοπτικό δέκτη από την Κοινοτική Επιτροπή.

Πιο συγκεκριμένα τα κριτήρια που διαμορφώθηκαν για τη θέσπιση οικολογικού σήματος σε τηλεοπτικό δέκτη στηρίχτηκαν στα παρακάτω στοιχεία: στα χαρακτηριστικά του προϊόντος και στη δυνατότητα ανακύκλωσης των υλικών του στη χρησιμοποιούμενη τεχνολογία στα αποτελέσματα ανάλυσης των περιβαλλοντικών χαρακτηριστικών και επιπτώσεων του προϊόντος (π.χ. ενεργειακές καταναλώσεις, στερεά απορρίμματα, κ.λ.π.)

Σύνθεση τηλεοπτικού δέκτη

Ανάλυση περιβαλλοντικών θεμάτων Κατανάλωση ενέργειας Aπό την εφαρμογή μεθοδολογίας ΑΚΖ σε τηλεοπτικό δέκτη προέκυψε πως η σημαντικότερη περιβαλλοντική πλευρά είναι η κατανάλωση ενέργειας. Από τα στοιχεία του πίνακα 2 παρατηρείται ότι η μεγαλύτερη κατανάλωση σημειώνεται κατά τη χρήση του προϊόντος. Αξίζει να σημειωθεί ότι κατά την εφαρμογή ΑΚΖ και σε άλλα ηλεκτρονικά προϊόντα (λαμπτήρες, πλυντήρια ρούχων) προέκυψαν αντίστοιχα συμπεράσματα για την κατανάλωση ενέργειας.

Κατανάλωση ενέργειας στον κύκλο ζωής Technology and Environment, 2002)

Ανάλογα με την κατάσταση λειτουργίας στην οποία βρίσκεται ο τηλεοπτικός δέκτης προκύπτουν και διαφορετικές καταναλώσεις ενέργειας. Στη συνέχεια διακρίνονται οι παρακάτω καταστάσεις λειτουργίας: Αποσύνδεση τηλεοπτικού δέκτη: Η συσκευή είναι αποσυνδεμένη από όλες τις εξωτερικές πηγές ενέργειας. Εκτός λειτουργίας: Η συσκευή συνδέεται σε πηγή ηλεκτρικής ενέργειας, δεν παράγει ήχο και εικόνα και δεν μπορεί να μεταπηδήσει σε άλλη κατάσταση λειτουργίας. Παθητική κατάσταση αναμονής: Η συσκευή είναι συνδεδεμένη σε πηγή ηλεκτρικής ενέργειας, δεν παράγει ήχο και εικόνα, και αναμένει να τεθεί εκτός λειτουργίας, ή σε ενεργό κατάσταση αναμονής ή σε λειτουργία μέσω της λήψης άμεσου ή έμμεσου σήματος, π.χ. από το τηλεχειριστήριο. Ενεργός κατάσταση αναμονής: Η συσκευή είναι συνδεδεμένη σε πηγή ηλεκτρικής ενέργειας, δεν παράγει ήχο ούτε εικόνα και ανταλλάσσει δεδομένα με εξωτερική πηγή ή λαμβάνει δεδομένα από αυτήν. Σε λειτουργία: Η συσκευή συνδέεται με μια πηγή ενέργειας, παράγει ήχο και εικόνα.

Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζονται στοιχεία από έρευνα της Εnergy Star (ΑΕΑ Technology and Environment, 2002) η οποία πραγματοποιήθηκε σε δείγμα 800 τηλεοράσεων και αφορά την ενεργειακή κατανάλωση στην παθητική κατάσταση αναμονής ανάλογα με το μέγεθος του τηλεοπτικού δέκτη.

Στοιχεία ενεργειακής κατανάλωσης στην παθητική κατάσταση αναμονής ανάλογα με το μέγεθος του τηλεοπτικού δέκτη (στοιχεία από αμερικανική έρευνα της Energy Star σε δείγμα 800 τηλεοράσεων)

Σε αντίστοιχη ευρωπαϊκή έρευνα που διεξήχθη στην Μεγάλη Βρετανία (διαθέσιμα δεδομένα από το πρόγραμμα Market Transformation Programme MTP, www.mtprog.com/tvdb/index.html) προέκυψε ότι το 10% των υπό εξέταση τηλεοράσεων έχουν ενεργειακή κατανάλωση της τάξης του 1 watt ή μικρότερη.

Υπολογισμός δείκτη ενεργειακής απόδοσης (ΔΕΑ) Στην ενότητα αυτή υπολογίζεται ο ΔΕΑ σε κατάσταση λειτουργίας για διάφορους τύπους τηλεοράσεων. Τα αποτελέσματα των υπολογισμών καταγράφονται στον πίνακα 4 που ακολουθεί. Οι βασικοί παράγοντες που επηρεάζουν την κατανάλωση ενέργειας κατά τη λειτουργία είναι: Το είδος της οθόνης (κανονική, ευρεία (widescreen), επίπεδη, καμπύλη) Το μέγεθος της οθόνης Η συχνότητα ανίχνευσης 50 Hz ή 100 Hz Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω και εφαρμόζοντας τις σχέσεις (1) και (2) προέκυψαν τα παρακάτω.

Δείκτης ενεργειακή απόδοσης (ΔΕΑ) (ΑΕΑ Technology and Environment, 2002) Από τον πίνακα προκύπτει πως μία τηλεόραση με ευρεία οθόνη 28 ιντσών και συχνότητα στα 100 Hz έχει το διπλάσιο ΔΕΑ από μία τηλεόραση με κανονική οθόνη 20 ιντσών.

Εξοικονόμηση Ενέργειας Η κατανάλωση ενέργειας σε τηλεοπτικό δέκτη κατά τη διάρκεια της λειτουργίας επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες, όπως: Το μέγεθος και το είδος της οθόνης Η συχνότητα (50 ή 100 Hz) H φωτεινότητα της οθόνης Το επίπεδο ήχου

Επιπλέον άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν την κατανάλωση ενέργειας αφορούν το σχεδιασμό του συστήματος για την παροχή σήματος και ηλεκτρισμού. Ενδεικτικά αναφέρεται στη συνέχεια ο τρόπος με τον οποίο επηρεάζεται η κατανάλωση ενέργειας από τροποποιήσεις που αφορούν το σχεδιασμό του τηλεοπτικού δέκτη. Τα αποτελέσματα αφορούν έρευνα για την ανάλυση της ενεργειακής κατανάλωσης και απόδοσης τηλεοράσεων σε λειτουργία.

Εξοικονόμηση ενέργειας με τροποποιήσεις στο σχεδιασμό (NOVEM report to DG Energy, 11/1998)

Από τα στοιχεία του πίνακα προκύπτει πως οι τροποποιήσεις στο σχεδιασμό των τηλεοράσεων οδηγούν σε εξοικονόμηση ενέργειας. Το ποσοστό εξοικονόμησης ποικίλει ανάλογα με το είδος του τηλεοπτικού δέκτη. Σημειώνεται πως κατά την κατασκευή ενός τηλεοπτικού δέκτη υπάρχουν πολλές περιοχές οι οποίες επιδέχονται τροποποιήσεις στο σχεδιασμό. Ενδεικτικά αναφέρεται η δυνατότητα αλλαγών στην κατασκευή των τροφοδοτικών, των ενισχυτών ήχου και των εξαρτημάτων του συστήματος παροχής σήματος που μπορούν να οδηγήσουν σε μείωση της κατανάλωσης ενέργειας. Στη συνέχεια, ακολουθεί πίνακας που αποδεικνύει τον τρόπο με τον οποίο επιδρά η φωτεινότητα της οθόνης στην εξοικονόμηση ενέργειας.

Επίδραση της φωτεινότητας της οθόνης στην εξοικονόμηση ενέργειας (ΑΕΑ Technology and Environment, 2002)

Από τα στοιχεία του πίνακα προκύπτει πως η μείωση της φωτεινότητας έχει θετική επίδραση στην κατανάλωση ενέργειας. Η μείωση της φωτεινότητας αφορά το σχεδιασμό της συσκευής εναλλακτικά όμως η φωτεινότητα μπορεί να ρυθμιστεί και από τον καταναλωτή κατά τη χρήση.

Για την ασφάλεια του τηλεοπτικού δέκτη από πυρκαγιά χρησιμοποιούνται επιβραδυντικά φλόγας. Πιο συγκεκριμένα χρησιμοποιούνται 5 βασικοί τύποι επιβραδυντικών ανάλογα με τη σύστασή τους: με βρώμιο με χλώριο με φώσφορο με νιτρικά Χρήση Επικινδύνων Ουσιών με ανόργανα συστατικά Επιπλέον, υπάρχουν αυξημένες περιβαλλοντικές ανησυχίες για τη χρήση των μετάλλων στις τηλεοράσεις, όπως ο Pb, το Cd και ο Hg. Γενικά η χρήση τους έχει μειωθεί σημαντικά. Σημειώνεται πως ο Pb χρησιμοποιείται κυρίως ως συγκολλητικό υλικό και το Cd για την κατασκευή CRT (καθοδικός σωλήνας).

Ακτινοβολία Υπάρχει ανησυχία για τον αντίκτυπο της ακτινοβολίας από τους τηλεοπτικούς δέκτες στην ανθρώπινη υγεία. Η τηλεόραση παράγει ακτινοβολία ιονισμού (ακτίνα X) και μηιονισμού (ηλεκτρομαγνητική). Σημειώνεται πως το γερμανικό είναι το μόνο ευρωπαϊκό οικολογικό σήμα που θέτει κριτήρια για την ακτινοβολία ιονισμού (ακτίνα Χ).

Συσκευασία Με βάση τα αποτελέσματα από την εφαρμογή της ΑΚΖ έχει προκύψει πως οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τις συσκευασίες τηλεοράσεων δεν είναι ιδιαίτερα σημαντικές. Σημειώνεται πως η περιβαλλοντική επίπτωση εξαιτίας των συσκευασιών είναι της τάξης του 1-3% της συνολικής περιβαλλοντικής επίπτωσης από τον κύκλο ζωής του τηλεοπτικού δέκτη. Αντίστοιχες εκτιμήσεις έχουν γίνει και για παρόμοιες ομάδες προϊόντων (π.χ. προσωπικοί ηλεκτρονικοί υπολογιστές). Οι κατασκευαστές τείνουν να αυξήσουν το ποσοστό χρήσης χαρτονιού έναντι του πλαστικού στις συσκευασίες αυξάνοντας με τον τρόπο αυτό το ποσοστό ανακυκλώσιμου υλικού.

Διάρκεια Ζωής Έχει υπολογιστεί (Gunther J., 1996 "The second generation of eco-design for television sets at Sony" presentation to Care Innovation 96 conference, Frankfurt, 18-20 November 1996) ότι έως και το 99% του συνόλου ενός τηλεοπτικού δέκτη μπορεί να ανακυκλωθεί. Η επίτευξη βέβαια αυτού του ποσοστού ανακύκλωσης προϋποθέτει υψηλό κόστος. Ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στο τελικό ποσοστό ανακύκλωσης παίζει ο αρχικός σχεδιασμός του τηλεοπτικού δέκτη και τα υλικά που πρόκειται να χρησιμοποιηθούν.

Ανακύκλωση Έχει υπολογιστεί (Gunther J., 1996 "The second generation of eco-design for television sets at Sony" presentation to Care Innovation 96 conference, Frankfurt, 18-20 November 1996) ότι έως και το 99% του συνόλου ενός τηλεοπτικού δέκτη μπορεί να ανακυκλωθεί. Η επίτευξη βέβαια αυτού του ποσοστού ανακύκλωσης προϋποθέτει υψηλό κόστος. Ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στο τελικό ποσοστό ανακύκλωσης παίζει ο αρχικός σχεδιασμός του τηλεοπτικού δέκτη και τα υλικά που πρόκειται να χρησιμοποιηθούν.

Χρήση χρώματος Το χρώμα χρησιμοποιείται για να βελτιώσει την εμφάνιση της τηλεόρασης, και το ποσό χρώματος που χρησιμοποιείται υπολογίζεται περίπου στα εκατό γραμμάρια. Η περιβαλλοντική επίπτωση από τη χρήση χρώματος δεν είναι σημαντική. Παρόλα αυτά, το χρωματισμένο πλαστικό δεν μπορεί να ανακυκλωθεί εύκολα. Βέβαια η αισθητική εικόνα ενός τηλεοπτικού δέκτη παίζει σημαντικό ρόλο στην τελική επιλογή των καταναλωτών οι οποίοι δύσκολα θα επιλέξουν μια τηλεόραση χωρίς χρώμα. Στην παράγραφο που ακολουθεί παρουσιάζονται τα κριτήρια απονομής οικολογικού σήματος έτσι όπως ορίστηκαν από την ανάλυση των παραπάνω περιβαλλοντικών θεμάτων.

Κριτήρια απονομής του κοινοτικού οικολογικού σήματος σε τηλεοπτικούς δέκτες Οι γενικές αρχές που διέπουν τα κριτήρια απονομής οικολογικού σήματος για τον τηλεοπτικό δέκτη είναι η: μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης μείωση χρήσης περιβαλλοντικά επικίνδυνων ουσιών αύξηση του ποσοστού ανακύκλωσης

Σκοποί των κριτηρίων Αναλυτικότερα λοιπόν τα κριτήρια αποσκοπούν σε περιορισμό της υποβάθμισης του περιβάλλοντος που σχετίζεται: με τη χρήση ενέργειας (κλιματική αλλαγή, εκπομπές όξινων ρύπων, ελάττωση των μη ανανεώσιμων πόρων) με τη χρησιμοποίηση φυσικών πόρων, με ενθάρρυνση της επαναχρησιμοποίησης, της ανακύκλωσης και της συντήρησης των τηλεοπτικών δεκτών, με τη χρήση επικίνδυνων ουσιών και με μείωση της χρήσης αυτών

Τα κριτήρια είναι τέτοια ώστε να προάγεται η εφαρμογή της βέλτιστης πρακτικής (βέλτιστη περιβαλλοντική χρήση) και η περιβαλλοντική συνείδηση των καταναλωτών. Παράλληλα, η σήμανση των πλαστικών μερών ενθαρρύνει την ανακύκλωση. Τα επίπεδα των κριτηρίων έχουν καθοριστεί, ώστε να επιτρέπουν τη σήμανση τηλεοράσεων που επιβαρύνουν λιγότερο το περιβάλλον.

Επιπλέον για ορισμένα κριτήρια υπάρχουν ειδικές απαιτήσεις αξιολόγησης και επαλήθευσης οι οποίες παρατίθενται στην περιγραφή κάθε κριτηρίου (παράρτημα της Κοινοτικής Απόφασης). Όπου αρμόζει είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθούν μέθοδοι δοκιμής διαφορετικές από αυτές που παρατίθενται σε κάθε κριτήριο, εφόσον έχουν γίνει αποδεκτές ως ισοδύναμες από τον αρμόδιο φορέα που αξιολογεί την αίτηση. Οι δοκιμές πρέπει να εκτελούνται από κατάλληλα διαπιστευμένα εργαστήρια ή εργαστήρια που πληρούν τις απαιτήσεις που προβλέπονται στο πρότυπο EN ISO 17025 και είναι ικανά να εκτελέσουν τις σχετικές δοκιμές. Στην περίπτωση που εφαρμόζονται τέτοιες δοκιμές οι αρμόδιοι φορείς μπορούν να ζητούν ενημερωτικά έγγραφα και να εκτελούν ανεξάρτητες επαληθεύσεις. Επιπλέον συνιστάται στους αρμόδιους φορείς να λαμβάνουν θετικά υπόψη την εφαρμογή συστημάτων περιβαλλοντικής διαχείρισης (ISO 14001 και EMAS) κατά την αξιολόγηση των αιτήσεων και την παρακολούθηση της τήρησης των κριτηρίων. Σημειώνεται πως η εφαρμογή τέτοιων συστημάτων διαχείρισης δεν είναι υποχρεωτική.

Προσδιορισμός κριτηρίων Εξοικονόμηση ενέργειας Ο τηλεοπτικός δέκτης διαθέτει διακόπτη παύσης λειτουργίας σε εμφανές σημείο. Η κατανάλωση του τηλεοπτικού δέκτη σε παθητική κατάσταση αναμονής είναι μικρότερη ή το πολύ ίση με 1 watt. Σημειώνεται πως κατά την παθητική κατάσταση αναμονής ο τηλεοπτικός δέκτης είναι συνδεδεμένος σε πηγή ηλεκτρικής ενέργειας, δεν παράγει ήχο και εικόνα, και αναμένει να τεθεί εκτός λειτουργίας, ή σε ενεργό κατάσταση αναμονής ή σε λειτουργία μέσω της λήψης άμεσου ή έμμεσου σήματος, π.χ. από το τηλεχειριστήριο. Για τους τηλεοπτικούς δέκτες που διαθέτουν ενσωματωμένο ψηφιακό δέκτη/αποκωδικοποιητή (IRD), η κατανάλωση σε ενεργό κατάσταση αναμονής του τηλεοπτικού δέκτη είναι μικρότερη ή το πολύ ίση με 9 watt. Σημειώνεται ότι κατά την ενεργό κατάσταση αναμονής ο τηλεοπτικός δέκτης είναι συνδεδεμένος σε πηγή ηλεκτρικής ενέργειας, δεν παράγει ήχο & εικόνα & ανταλλάσσει δεδομένα με εξωτερική πηγή ή λαμβάνει δεδομένα από αυτήν.

Ο τηλεοπτικός δέκτης έχει δείκτη ενεργειακής απόδοσης σε κατάσταση λειτουργίας (EEIon) χαμηλότερο του 65 % της βασικής κατανάλωσης για τηλεοπτικούς δέκτες. Ο δείκτης ενεργειακής απόδοσης σε κατάσταση λειτουργίας EEIon υπολογίζεται βάσει της εξίσωσης: όπου: EEIon = Pon/Pon,bc (1) Pon είναι η μετρηθείσα ενεργειακή κατανάλωση του τηλεοπτικού δέκτη σε κατάσταση λειτουργίας Pon,bc είναι η βασική ενεργειακή κατανάλωση του τηλεοπτικού δέκτη σε κατάσταση λειτουργίας. Αυτή υπολογίζεται βάσει του ακόλουθου τύπου: Pon,bc = 16 + 16 x idd +(0,75 x format x scrnisize + digit x 3 + 0,38 x scrnarea)/0,825 (2)

Όπου ο όρος: digit είναι ίσος προς 1 εάν ο τηλεοπτικός δέκτης διαθέτει ψηφιακή επεξεργασία για σάρωση εικόνας, 0 εάν δεν διαθέτει ψηφιακή επεξεργασία, format είναι ίσος προς 0,80 για συνήθη οθόνη, και 0,87 για ευρεία οθόνη, scrnsize είναι η διαγώνιος της οθόνης σε cm, scrnarea είναι η επιφάνεια της οθόνης σε dm2, δηλαδή είναι ίση προς scrnsize x scrnsize x 0,48/100 για συνήθη οθόνη και scrnsize x scrnsize x 0,427/100 για ευρεία οθόνη, idd είναι ίσος προς 1 εάν ο δέκτης διαθέτει ολοκληρωμένο ψηφιακό αποκωδικοποιητή (IDD) για ψηφιακά ραδιοσήματα, στην αντίθετη περίπτωση είναι ίσος προς 0.

Κατά τη διαδικασία αξιολόγησης και επαλήθευσης ο υποψήφιος υποβάλλει έκθεση δοκιμής στην οποία δηλώνεται το επίπεδο κατανάλωσης ενέργειας. Οι μετρήσεις γίνονται με βάση τις διαδικασίες του προτύπου EN 50301 (μέθοδοι μέτρησης σε δέκτες για τηλεοπτική μετάδοση). Η έκθεση αναφέρει τη μετρηθείσα ενεργειακή κατανάλωση για κάθε περίπτωση λειτουργίας, τη μετρηθείσα βασική κατανάλωση και το ποσοστό στην κατάσταση λειτουργίας.

Παράταση Ζωής Ο κατασκευαστής παρέχει διετή τουλάχιστον εγγύηση λειτουργίας του τηλεοπτικού δέκτη. Η εγγύηση ισχύει από την ημέρα παράδοσης στον πελάτη. Εξασφαλίζεται η διαθεσιμότητα συμβατών ανταλλακτικών για τα ηλεκτρονικά μέρη για επτά έτη από τη στιγμή παύσης της παραγωγής. Κατά την αξιολόγηση και επαλήθευση ο αιτών δηλώνει τη συμμόρφωση του προϊόντος του με αυτές τις απαιτήσεις.

Απόσυρση και Ανακύκλωση Ο κατασκευαστής αναλαμβάνει χωρίς επιβάρυνση την απόσυρση του προϊόντος για ανακύκλωση, και κάθε μέρους που αντικαθίσταται, εκτός από τεμάχια που έχουν μολυνθεί από τους χρήστες. Επιπλέον, το προϊόν ανταποκρίνεται στα ακόλουθα κριτήρια: Ο κατασκευαστής ελέγχει την αποσυναρμολόγηση της κεντρικής μονάδας και συντάσσει σχετική έκθεση η οποία είναι στη διάθεση τρίτων εφόσον ζητηθεί. Η έκθεση επιβεβαιώνει, μεταξύ άλλων, ότι οι συνδέσεις είναι: ευδιάκριτες και κατά το δυνατόν τυποποιημένες και προσπελάσιμες με κοινά εργαλεία. Ασύμβατα και επικίνδυνα υλικά πρέπει να αφαιρούνται εύκολα.

Το 90% (κατ όγκο) των πλαστικών και μεταλλικών υλικών του περιβλήματος και του σκελετού/πλαισίου είναι τεχνικώς ανακυκλώσιμα. Το 90% (κατά βάρος) του γυαλιού που χρησιμοποιείται στον καθοδικό σωλήνα είναι τεχνικώς ανακυκλώσιμο. Τυχόν απαιτούμενες ετικέτες αφαιρούνται εύκολα ή είναι ανάγλυφες. Τα πλαστικά μέρη: δεν περιέχουν Pb ή Cd που έχουν προστεθεί εκούσια, αποτελούνται από ένα πολυμερές ή από συμβατά πολυμερή (εκτός από το κάλυμμα το οποίο αποτελείται από δύο το πολύ είδη πολυμερών που διαχωρίζονται), δεν περιέχουν μεταλλικά ποικίλματα μη αφαιρετά.

Τα πλαστικά μέρη βάρους μεγαλύτερου από 25 g: δεν περιέχουν ορισμένα επιβραδυντικά φλόγας (οι ονομασίες αυτών αναφέρονται αναλυτικά στην κοινοτική απόφαση). Επιπλέον δεν περιέχουν επιβραδυντικά φλόγας, ουσίες ή παρασκευάσματα που περιέχουν ουσίες οι οποίες έχουν ταξινομηθεί ή ενδέχεται να ταξινομηθούν ως R45 (ενδέχεται να προκαλεί καρκίνο), R46 (ενδέχεται να προκαλεί κληρονομικές γενετικές βλάβες), R50 (πολύ τοξικό για υδρόβιους οργανισμούς), R51 (τοξικό για υδρόβιους οργανισμούς), R52 (επιβλαβές για υδρόβιους οργανισμούς), R53 (ενδέχεται να προκαλεί χρόνιες επιπτώσεις στο υδάτινο περιβάλλον), R60 (ενδέχεται να διαταράσσει τη γονιμότητα) ή R61 (ενδέχεται να προκαλεί βλάβες στο έμβρυο) (οδηγία 67/548/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 27ης Ιουνίου 1967, περί προσεγγίσεως των νομοθετικών, κανονιστικών και διοικητικών διατάξεων που αφορούν στην ταξινόμηση, συσκευασία και επισήμανση των επικινδύνων ουσιών και των μετέπειτα τροποποιήσεων της κοινοτικής απόφασης). Επίσης φέρουν μόνιμη σήμανση που ταυτοποιεί το υλικό σύμφωνα με το πρότυπο ISO 11469. Εξαιρούνται από αυτό το κριτήριο πλαστικά υλικά που λαμβάνονται με εξώθηση και ο οπτικός κυματοδηγός στις επίπεδες οθόνες.

Για την αξιολόγηση και επαλήθευση του προϊόντος ο αιτών ή οι προμηθευτές καταθέτουν δήλωση συμμόρφωσης του προϊόντος με τις παραπάνω απαιτήσεις. Ο αιτών καταθέτει και αντίγραφο της έκθεσης αποσυναρμολόγησης στον αρμόδιο φορέα ο οποίος στη συνέχεια αξιολογεί την αίτηση.

Οδηγίες Χρήσεις Το προϊόν πωλείται συνοδευόμενο από οδηγίες χρήσεως, όπου μεταξύ άλλων παρέχονται υποδείξεις σχετικά με την ορθή οικολογική χρήση αυτού, και πιο συγκεκριμένα αναφέρεται ότι: η λειτουργία του τηλεοπτικού δέκτη πρέπει να διακόπτεται πλήρως με το διακόπτη παύσης λειτουργίας εάν δεν πρόκειται να χρησιμοποιηθεί για ορισμένο χρονικό διάστημα. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται μείωση της κατανάλωσης ενέργειας το προϊόν καταναλώνει ηλεκτρική ενέργεια όταν βρίσκεται σε κατάσταση αναμονής και προτείνονται τρόποι ελαχιστοποίησής της η ενέργεια που καταναλώνεται κατά τη χρήση μπορεί να ελαχιστοποιηθεί σημαντικά εάν μειωθεί το επίπεδο φωτεινότητας της εικόνας. Επιπλέον με τον τρόπο αυτό μειώνεται και το ολικό κόστος λειτουργίας το προϊόν έχει σχεδιαστεί ώστε να επιτρέπει την κατάλληλη ανακύκλωση και δεν επιτρέπεται να απορρίπτεται χωρίς διαχείριση στο προϊόν έχει χορηγηθεί το οικολογικό σήμα της ΕΕ με σύντομη επεξήγηση του περιεχομένου του. Επιπλέον αναφέρεται ότι περισσότερες πληροφορίες για το οικολογικό σήμα μπορούν να αναζητηθούν στην ηλεκτρονική διεύθυνση: http://europa.eu.int/comm/environment/ecolabel.

Τέλος, το προϊόν συνοδεύεται από πληροφορίες σχετικά με την εγγύηση και τη διαθεσιμότητα ανταλλακτικών και οδηγίες για τον τρόπο με τον οποίο ο καταναλωτής μπορεί να χρησιμοποιήσει τις δυνατότητες απόσυρσης που προσφέρει ο κατασκευαστής. Κατά την αξιολόγηση και επαλήθευση ο αιτών δηλώνει τη συμμόρφωση του προϊόντος με τις παραπάνω απαιτήσεις και καταθέτει αντίγραφο των οδηγιών χρήσης στον αρμόδιο φορέα που αξιολογεί την αίτηση.

Περιβαλλοντική Δήλωση Το προϊόν συνοδεύεται από περιβαλλοντική δήλωση η οποία και διατίθεται στο χρήστη. Η δήλωση ανταποκρίνεται στις συστάσεις της τεχνικής έκθεσης 70 «Οικολογικά χαρακτηριστικά των προϊόντων», του Συνδέσμου Ευρωπαίων Κατασκευαστών Ηλεκτρονικών Υπολογιστών (ECMA). Κατά την αξιολόγηση και επαλήθευση των απαιτήσεων ο αιτών καταθέτει αντίγραφο της περιβαλλοντικής δήλωσης στον αρμόδιο φορέα που αξιολογεί την αίτηση.

Πληροφορίες που περιέχει το οικολογικό σήμα Πάνω στο οικολογικό σήμα αναγράφονται πληροφορίες που σχετίζονται με την ενεργειακή απόδοση του προϊόντος και τη διαθεσιμότητα των συναρμολογούμενων μερών του για ανακύκλωση. Κατά την αξιολόγηση και επαλήθευση ο αιτών δηλώνει τη συμμόρφωση του προϊόντος του με αυτές τις απαιτήσεις και καταθέτει αντίγραφο του οικολογικού σήματος όπως εμφανίζεται στη συσκευασία ή στο προϊόν ή στην περιεχόμενη τεκμηρίωση.

Εφαρμογή οικολογικών κριτηρίων σε τηλεοπτικό δέκτη Αξίζει να σημειωθεί πως καμία εταιρεία δεν έχει εφαρμόσει το ευρωπαϊκό οικολογικό σήμα στις τηλεοράσεις της. Προκειμένου να κατασκευαστεί μια "πράσινη TV" στη Γερμανία (ΑΕΑ Technology and Environment, 2002) εξετάστηκαν διάφορες περιοχές. Στη μελέτη συμπεριλήφθηκε: Βελτιστοποίηση και μείωση του μεγέθους των ηλεκτρονικών συσκευών Ανάπτυξη αποδοτικότερων ηχείων Χρήση του ανακυκλωμένου γυαλιού από CRT (καθοδικός σωλήνας) για την παραγωγή νέου CRT Μείωση της κατανάλωσης ενέργειας κατά τη διάρκεια αναμονής και λειτουργίας

Γενικά οι κατασκευαστές κατά τον οικολογικό σχεδιασμό τηλεοράσεων εξετάζουν: το βάρος και τον αριθμό των υλικών τον αριθμό των επικίνδυνων ουσιών την κατανάλωση ενέργειας τη δυνατότητα ανακύκλωσης των υλικών κατασκευής (μετά το τέλος ζωής του προϊόντος) ως ποσοστό του συνολικού του βάρους το βάρος των υλικών συσκευασίας ως ποσοστό του συνολικού βάρους.

Επιπλέον η Philips στα πλαίσια του προγράμματος Eco Vision 2002-2005 κατασκεύασε μια τηλεόραση 32 ιντσών με ευρεία οθόνη στα 100 Hz η οποία ζυγίζει 8% λιγότερο από τα άλλα μοντέλα της κατηγορίας της, είναι 33% αποδοτικότερη ενεργειακά και χρησιμοποιεί 15% λιγότερα υλικά συσκευασίας. Η ίδια συλλογιστική ακολουθείται και σε άλλα προϊόντα. Μέσω δηλαδή αναλύσεων, μελετών, χρήσης ΑΚΖ εντοπίζονται οι σημαντικότερες περιβαλλοντικές πλευρές των προϊόντων και στη βάση αυτή στηρίζεται η θέσπιση κριτηρίων για την απονομή οικολογικού σήματος.

Περιβαλλοντικοί φόροι

Εφαρμογή εργαλείων της αγοράς: Απελευθέρωση της αγοράς Νομοθεσία (κόστος, αποτελεσματικότητα, ανερχόμενα προβλήματα) Ο ρυπαίνων πληρώνει Ενσωμάτωση περιβαλλοντικής πολιτικής Ελαστικά και αποτελεσματικά εργαλεία

Ο ρυπαίνων πληρώνει Εσωτερίκευση του εξωτερικού κόστους ώστε να υπάρχει συνεκτίμηση του ιδιωτικού και κοινωνικού κόστους Δικαιότερες και αποτελεσματικότερες τιμές Ανακατανομή των πόρων της οικονομίας Π.χ. εξωτερικό οικονομικό κόστος οδικής κυκλοφορίας: 5,5-7,8% του ΑΕΠ της ΕΕ.

Ελαχιστοποίηση κόστους απορρύπανσης Αύξηση τιμών συγκεκριμένων προϊόντων και υπηρεσιών Αλλαγή συμπεριφοράς vs εναλλακτικές λύσεις Επιλογή μέτρων αντιρρύπανσης

Προώθηση καινοτομίας Μακροπρόθεσμη στρατηγική επιχειρήσεων Νέοι τρόποι μείωσης ρύπανσης Διαρθρωτικές αλλαγές στην παραγωγή και κατανάλωση Δημιουργία δυναμικής επίτευξης καινοτομιών Eco-efficiency Αρχή της πρόληψης

Δημοσιονομική πολιτική Αύξηση κρατικών εσόδων Κάλυψη προϋπολογισμού Μείωση άλλων φόρων Χρηματοδότηση ειδικών περιβαλλοντικών σκοπών/ υπηρεσιών Μείωση φορολογικών στρεβλώσεων

Κατηγορίες περιβαλλοντικών φόρων Τέλη χρήσης Τέλη προορισμένα για ειδικό σκοπό Περιβαλλοντικοί φόροι Οικολογική φορολογική μεταρρύθμιση 1970 1980 1990 2000

Πρόσφατες εξελίξεις Αύξηση στη χρήση περιβαλλοντικών φόρων Φόροι σε υπηρεσίες, προϊόντα, κλάδους, περιβαλλοντικούς ρύπους Νέες περιοχές εφαρμογής περιβαλλοντικών φόρων Σημαντικές εξελίξεις σε μεγάλα κράτη της ΕΕ Περιορισμένη πρόοδος σε επίπεδο ΕΕ

Εφαρμογή περιβαλλοντικών φόρων στην ΕΕ ποσοτικά στοιχεία Διοξείδιο του άνθρακα: 4 χώρες το 1996, 8 το 2001 Διαχείριση αποβλήτων: 8 χώρες σήμερα, 2 στις αρχές του 1990 Περιβαλλοντικοί φόροι: 5,84% το 1980, 6,17% το 1990, 6,71% το 1997 Αύξηση 9% την περίοδο 1990-1997 Αύξηση φόρων ρύπανσης (50%) και ενέργειας (10%) Μείωση φόρων μεταφοράς

Νέες περιοχές Ενέργεια και μεταφορές: 95% των εισφορών περιβαλλοντικών φόρων Αύξηση αριθμού και περιοχών εφαρμογής: Ζιζανιοκτόνα, λιπάσματα Χημικές ουσίες (διαλύτες, PVC) Πρώτες ύλες Φυσικοί πόροι: νερό και έδαφος Τουρισμός και αερομεταφορές Ο ρυπαίνων πληρώνει Ο χρήστης πληρώνει

Κατάσταση σε χώρες της ΕΕ Δραστηριοποίηση από μεγάλες χώρες Φόροι CO2 στα πλαίσια οικολογικής φορολογικής μεταρρύθμισης σε Γερμανία, Γαλλία, Μ. Βρετανία και Ιταλία Αύξηση ενεργειακών φόρων στις περισσότερες χώρες (Πρωτόκολλο του Κυότο) Περιορισμένη πρόοδος σε επίπεδο ΕΕ Ομοφωνία από Συμβούλιο δημοσιονομικής πολιτικής Πρόταση για Eco-Schengen εναρμόνιση ενεργειακών φόρων σε ορισμένες χώρες ΕΕ

Αντιμετώπιση πολλαπλών περιβαλλοντικών 5 th EAP Themes Carbon/ energy/ fuel tax CF C tax επιπτώσεων NOx tax SO 2 tax Wast e tax Tax on Fertilisers Tax differential on leaded petrol Waste water charge Climate change Ozone depletion ** * * * * ** Acidification ** ** ** * Air pollution/ quality Waste management Urban issues (noise) Inland waters Coastal/ marine waters * * * * ** ** * * * * * ** ** * * * * * **

Πηγές αναφοράς European Environment Agency (1996) Environmental Taxes : implementation and environmental effectiveness, Environmental issue series no. 1, Luxemburg. European Environment Agency (2000) Environmental Taxes : recent developments in tools for integration, Environmental issue series no. 18, Copenhagen. Harris, J.M. and A.M. Codur (1998) Microeconomics and the Environment: student reading for introductory microeconomics, Global Development and Environment Institute, Tuft University, USA, http://ase.tufts.edu/gdae Tietenberg, T. (2000) Οικονομική του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων, Gutenberg, Αθήνα. OECD, www.oecd.org/env/policies/taxes/