Εκπαιδευτική Διαδικασία και Μάθηση στο Νηπιαγωγείο Ενότητα 7: Παιχνίδι και μάθηση Διδάσκουσα: Μαρία Καμπεζά Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία
Σκοποί ενότητας Να προσδιοριστούν βασικά χαρακτηριστικά του παιχνιδιού Να συζητηθούν σύγχρονες προσεγγίσεις για το παιχνίδι στην εκπαιδευτική διαδικασία και ο ρόλος του εκπαιδευτικού
Περιεχόμενα ενότητας Βασικά χαρακτηριστικά και κατηγορίες παιχνιδιού Το παιχνίδι στην εκπαιδευτική διαδικασία Ρόλος του εκπαιδευτικού
Λέξεις κλειδιά Παιχνίδι, ενεργή συμμετοχή, σύνδεση με μάθηση και διδασκαλία
Το παιχνίδι παίζει σημαντικό ρόλο Το παιχνίδι έχει μακρά ιστορία στην εκπαιδευτική διαδικασία (Froebel, Pestalozzi ). Η Wood (2013, σελ. 4) υποστηρίζει ότι το παιχνίδι είναι μια σύνθετη διαδικασία που έχει τους δικούς του κανόνες και αντανακλά τους στόχους και τα νοήματα που διαμορφώνουν τα παιδιά, αλλά και πολιτισμικές πρακτικές.
Τι είναι το παιχνίδι; Παιχνίδι Τι προσφέρει στο παιδί; Ο προσδιορισμός δεν είναι εύκολος (διαφορετικές θεωρητικές παραδοχές). Παρόλο που για ερευνητικούς σκοπούς συχνά εστιάζουμε σε συγκεκριμένες πτυχές (σκοπός, λειτουργία, συμπεριφορές) το παιχνίδι είναι σύνθετο, ευμετάβλητο και εξαρτάται πάντα από το πλαίσιο στο οποίο λαμβάνει χώρα
Βασικά Χαρακτηριστικά (1) Το παιχνίδι έχει νόημα για τα παιδιά και τα διευκολύνει να συνδέσουν τις εμπειρίες τους. Τα παιδιά επιλέγουν πώς θα παίξουν και ποιοι θα συμμετέχουν σε αυτό. Τα παιδιά έχουν κίνητρο να συμμετέχουν στο παιχνίδι από τη χαρά και την ικανοποίηση που αντλούν από αυτό. Η έμφαση είναι στη διαδικασία.
Βασικά Χαρακτηριστικά (2) Οι στόχοι, οι σημασίες διαμορφώνονται από τα ίδια τα παιδιά. Μπορεί να αφορά οικεία υλικά ή τη διερεύνηση νέων αντικειμένων. Οι κανόνες του παιχνιδιού διαμορφώνονται από τα παιδιά και μπορούν να αλλάξουν κατά τη διαδικασία. Το παιχνίδι προϋποθέτει την ενεργή εμπλοκή των παιδιών. Wood 2013, σελ. 8
Διαφορετικές κατηγορίες (1) Κινητικό Λειτουργικό /εξάσκησης Παιχνίδι χειρισμού αντικειμένων (οικοδομικό υλικό & άλλα υλικά κατασκευών, πάζλ) Κοινωνικο-δραματικό (ανάληψη ρόλων, αλληλεπίδραση μεταξύ των παικτών). Δεν περιλαμβάνει μόνο αντικείμενα αλλά και συναισθήματα, νοήματα, σχέσεις
Διαφορετικές κατηγορίες (2) Παιχνίδι διερεύνησης (π.χ. ιδιότητες και χρήσεις των υλικών: διάφορα δοχεία και μια λεκάνη νερό) Φανταστικό (Rough and- tumble and superhero play)- χαρακτήρες από παιδικές σειρές/βιβλία Παιχνίδι με κανόνες (επιτραπέζια ή επιδαπέδια παιχνίδια με διάφορα υλικά) Wood, 2013
Διαφορετικές κατηγορίες (3) Συχνά είναι δύσκολο να ενταχθεί το παιχνίδι των παιδιών σε μια μόνο κατηγορία. Η διάκριση γίνεται για ερευνητικούς λόγους (υπάρχουν και υποκατηγορίες, π.χ. στο κοινωνικο-δραματικό παιχνίδι: παιχνίδι ρόλων με μίμηση, φανταστικό παιχνίδι )
Γιατί παίζουν τα παιδιά Η απάντηση στο ερώτημα σχετίζεται με τις διαφορετικές θεωρητικές προσεγγίσεις που έχουν αναπτυχθεί (ψυχολογικές, κοινωνικές, βιολογικές, παιδαγωγικές). Τα παιδιά παίζουν γιατί το παιχνίδι Επιτρέπει την έκφραση ιδεών και συναισθημάτων (ασφαλές πλαίσιο για έκφραση και διαχείριση συναισθημάτων) Δίνει χαρά, ψυχαγωγεί
Επιτρέπει στα παιδιά να εξωτερικεύσουν την ενεργητικότητά τους Προετοιμάζει τα παιδιά για το επόμενο στάδιο της ανάπτυξης τους Συμβάλλει στη γνωστική ανάπτυξη και την επίλυση προβλημάτων Διευκολύνει τη μάθηση στους τρεις τομείς ανάπτυξης (γνωστικό, κοινωνικοσυναισθηματικό, ψυχοκινητικό) Διευκολύνει την εξοικείωση με διαδικασίες όπως μίμηση, διερεύνηση, επέκταση, αναθεώρηση, σύνθεση, δοκιμή Συμβάλλει στην ανάπτυξη εσωτερικών κινήτρων, ενισχύει τη συμμετοχή, επιμονή, συνεργασία, αυτοπεποίθηση.
Συζήτηση Πιστεύετε ότι υπάρχουν διαφορές μεταξύ του παιχνιδιού που προτείνεται από τα παιδιά (child-initiated play) και του παιχνιδιού που συναντάμε στο εκπαιδευτικό πλαίσιο και συνδέεται με τα προγράμματα σπουδών (educational play);
Πώς θα γίνει σύνδεση παιχνιδιού, μάθησης και διδασκαλίας; Η Wood (2013) αναφέρει ότι το παιχνίδι υποστηρίζει και διευκολύνει τη σύνδεση με τα επιμέρους γνωστικά αντικείμενα εμβαθύνοντας και εμπλουτίζοντας τα μαθησιακά αποτελέσματα. Η σύνδεση μπορεί να γίνει όταν τα παιδιά ενισχύονται να:
Παρατηρούν, διακρίνουν, ανακαλύπτουν, συνδέουν, στοχάζονται και αναθεωρούν, κάνουν επιλογές, επιλύουν προβλήματα, μοιράζονται ιδέες και νοήματα με πολλούς τρόπους (προφορικά, με χειρονομίες, σύμβολα, σχέδια, κατασκευές), φαντάζονται, δημιουργούν, επεκτείνουν Συμμετέχουν ενεργά (ενδιαφέρον), προσαρμόζονται σε αλλαγές, δρουν αυτόνομα, δοκιμάζουν νέες στρατηγικές Κάνουν συνδέσεις με την καθημερινή ζωή, το οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον Αναπτύξουν αυτοπεποίθηση και θετική εικόνα για τον εαυτό τους
Ο εκπαιδευτικός Οργανώνει κατάλληλα το περιβάλλον της τάξης Παρέχει χρόνο για παιχνίδι Ακούει με προσοχή, ανταποκρίνεται στις ιδέες των παιδιών, συμμετέχει όταν χρειάζεται στο παιχνίδι Παρατηρεί και αξιολογεί ώστε να είναι ευέλικτος στον εκπαιδευτικό σχεδιασμό Διευκολύνει όλα τα παιδιά να συμμετέχουν και φροντίζει για την ασφάλειά τους
Βιβλιογραφικές αναφορές Wood, E. (2013). Play, Learning and the Early Childhood Curriculum. London: Sage
Τέλος Ενότητας
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στo πλαίσιo του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Πατρών» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.
Σημείωμα Αναφοράς Copyright Πανεπιστήμιο Πατρών, Σχολή Κοινωνικών και Ανθρωπιστικών Επιστημών, Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία, Μαρία Καμπεζά, «Εκπαιδευτική Διαδικασία και Μάθηση στο Νηπιαγωγείο». Ενότητα 7: Παιχνίδι και μάθηση. Έκδοση: 1.0. Πάτρα 2015. Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: https://eclass.upatras.gr/courses/pn1572/index.php?vis=5767
Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/ Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί.