ΣΧΟΛΙΑ ΠΟΥ ΕΛΗΦΘΗΣΑΝ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ ΕΠΙ ΤΟΥ ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΠΑ

1. Διασυνδέσεις νησιών και ΥΚΩ Διασύνδεση νησιών Τα έργα διασύνδεσης των νησιών, πέραν των άλλων, δημιουργούν σημαντική υπεραξία για την Ελληνική οικονομία και κοινωνία, συμψηφίζοντας την εξοικονόμηση εθνικών πόρων που καταβάλλονται για την αντιστάθμιση του υψηλού κόστους παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στα νησιά (ΥΚΩ) και την ανάπτυξη ΑΠΕ σε περιοχές όπου υπάρχει διαθέσιμος ο απαραίτητος πόρος. Επιβάλλεται τέτοια έργα που είναι ήδη ώριμα και αφορούν κυρίως την περιοχή του Αιγαίου, να ενταχθούν στο ΔΠΑ εντός της τρέχουσας δεκαετίας και όχι αργότερα. Στο πλαίσιο του «Στρατηγικού Σχεδιασμού Σύνδεσης Αυτόνομων Νησιωτικών Συστημάτων με το ΕΣΜΗΕ», πρέπει να ληφθεί υπόψη και η μελλοντική αξιοποίηση του υπεράκτιου αιολικού δυναμικού. Στο πλαίσιο αυτό θα μπορούσαν να εξεταστούν τα απαιτούμενα δίκτυα υποβρυχίων διασυνδέσεων των Α/Π και νησιών στο ηπειρωτικό σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας, προκειμένου να καταστεί δυνατή αφενός η απορρόφηση της παραγωγής των αιολικών πάρκων και αφετέρου η αξιόπιστη και οικονομική ηλεκτροδότηση των νησιών του Αιγαίου (αξιοποίηση δεδομένων από προγράμματα όπως «Εθνικό Πρόγραμμα Αξιοποίησης του Υπεράκτιου Αιολικού Δυναμικού του Αιγαίου Φάση [ΑΥΡΑ]». Γενικότερα είναι αναγκαίο τα έργα αυτά να ιδωθούν υπό ένα συνολικότερο εθνικό πρίσμα δημιουργίας τέτοιων ηλεκτρικών υποδομών που θα επιτρέψουν σταδιακά την εξαγωγή της παραγόμενης αιολικής ενέργειας. Αυτό θα γίνει με την περαιτέρω ανάπτυξη των διεθνών διασυνδέσεων και τη δημιουργία κατάλληλων διασυνδετικών διαύλων μεταξύ αυτών και των έργων διασύνδεσης των νησιών. Το ΔΠΑ ορθώς εντοπίζει αυτό το θέμα στις παρ. 3.9-10 (Μακροπρόθεσμη Στρατηγική). Όμως απαιτείται μεγαλύτερη συγκεκριμενοποίηση των σχετικών προτάσεων που περιλαμβάνονται στο ΔΠΑ, δεδομένου ότι πλέον ο χρονικός ορίζοντάς του είναι δεκαετής. Προς την κατεύθυνση αυτή η έχει στο πρόσφατο παρελθόν καταθέσει τις προτάσεις της με αφορμή το νέο υπό κατάρτιση Κανονισμό της Ε.Ε. για τα έργα κοινού ενδιαφέροντος και ο ΑΔΜΗΕ καλείται να σταθεί αρωγός στηρίζοντας τις σχετικές προσπάθειες. Έργα ώριμα μελετητικά, τεχνικά και αδειοδοτικά, που προτάθηκαν από τη ΡΑΕ ώστε να ενταχθούν στα Έργα Κοινού Ενδιαφέροντος (ασχέτως κατάληξης) θα πρέπει πέραν της αναφοράς στη Φάση Α της Μελέτης Διασυνδέσεων των Νησιών του Αιγαίου στο Ηπειρωτικό Σύστημα, να περιλαμβάνονται και στο ΔΠΑ 2015 2024. Προτεραιότητα υλοποίησης έργων του Συστήματος Εκτός από την ασφάλεια τροφοδοσίας, είναι αναγκαίο να δοθεί προτεραιότητα: σε έργα Συστήματος που σχετίζονται με την ανάπτυξη έργων ΑΠΕ και σε έργα διασύνδεσης νησιών με παράλληλη ανάπτυξη έργων ΑΠΕ, τόσο λόγω του πολλαπλασιαστικού αναπτυξιακού τους χαρακτήρα, αλλά και επειδή σε πολλές περιπτώσεις αυτά χρηματοδοτούνται και από ιδιωτικά κεφάλαια. Η διασύνδεση των νησιών με το ηπειρωτικό Σύστημα οδηγεί πράγματι σε σημαντική εξοικονόμηση ΥΚΩ λόγω της διαφοράς κόστους μεταξύ της παραγόμενης ενέργειας από πετρελαϊκές μονάδες και αυτής στο Διασυνδεδεμένο Σύστημα. Ωστόσο, μηδενισμός των ΥΚΩ δεν μπορεί να επιτευχθεί, δεδομένου ότι στο σύνολο σχεδόν των περιπτώσεων είναι αναγκαίο να παραμείνει σε εφεδρεία τοπική συμβατική παραγωγή για την αντιμετώπιση έκτακτων περιστατικών. Ο ΑΔΜΗΕ ήδη προωθεί δύο τέτοια σημαντικά έργα, δηλαδή τη σύνδεση των Κυκλάδων και της Κρήτης με το ηπειρωτικό Σύστημα. Η δυνατότητα αξιοποίησης του δυναμικού ΑΠΕ επί των νησιών έχει πράγματι ληφθεί υπόψη γενικότερα στον προγραμματισμό και το σχεδιασμό για τη διασύνδεση νησιωτικών συμπλεγμάτων. Σε ό,τι αφορά τις δυνατότητες εξαγωγής πλεονάζουσας ηλεκτρικής ενέργειας προερχόμενης από ΑΠΕ, όπως αναδεικνύεται στο τεύχος του ΔΠΑ, πρόκειται για ένα θέμα που αφορά το Γενικό Σχεδιασμό του Ευρωπαϊκού και Βαλκανικού Συστήματος, στον οποίο συμμετέχει ο ΑΔΜΗΕ. Σχετικά με τα Έργα Κοινού Ενδιαφέροντος (PCIs Projects of Common Interest), επισημαίνεται ότι και ο ΑΔΜΗΕ έχει υποβάλει προτάσεις προς την Ε.Ε., ζητώντας όπως στην αξιολόγηση έργων προκειμένου αυτά να ενταχθούν στην κατηγορία των PCIs να λαμβάνεται υπόψη και να αξιολογείται η συμβολή του έργου στη σύνδεση απομονωμένων νησιωτικών συμπλεγμάτων με το Διασυνδεδεμένο Σύστημα. Σημειώνεται ότι μέχρι τώρα λαμβάνεται υπόψη η αύξηση της διασυνδετικής ικανότητας μεταξύ χωρών. Τέλος, σημειώνεται ότι, όπως ρητώς αναφέρεται στο τεύχος ΔΠΑ, δίνεται σαφής προτεραιότητα σε έργα που αφορούν τη δυνατότητα επαύξησης της ικανότητας μεταφοράς της παραγόμενης ισχύος από ΑΠΕ. Η προτεραιότητα πρόσβασης των ΑΠΕ στο Σύστημα είναι επιταγή της ευρωπαϊκής νομοθεσίας. 1

2. Διασύνδεση Κρήτης ΣΧΟΛΙΑ ΠΟΥ ΕΛΗΦΘΗΣΑΝ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ ΕΠΙ ΤΟΥ ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΠΑ 2015-2024 ΔΕΗ ΕΣΑΗ Κουμπάρος-Τριχάκης Η διασύνδεση της Κρήτης είναι ζωτικής σημασίας για την εύρυθμη λειτουργία του ηλεκτρικού Συστήματος. Λόγω της ιδιαίτερης σημασίας του έργου για την α- σφάλεια τροφοδοσίας της Κρήτης, είναι κρίσιμη η τήρηση του χρονοδιαγράμματος υλοποίησης της διασύνδεσης. Είναι σημαντική η πρόβλεψη του παρόντος ΔΠΑ για υλοποίηση των πρώτων φάσεων της διασύνδεσης Ηπειρωτικής Ελλάδας Κρήτης πριν το 2020. Κατά την επιλογή της τεχνικής λύσης διασύνδεσης θα πρέπει να δοθεί βάρος στη μεγιστοποίηση της δυνατότητας παραγωγής από νέες μονάδες ΑΠΕ. Ειδικότερα για τη διασύνδεση της Κρήτης αναφέρεται: «Συνήθως δηλαδή επιλέγεται σύνδεσμος του οποίου η ονομαστική ισχύς είναι κλάσμα της ισχύος της διασυνδεόμενης νήσου. Λαμβάνοντας υ- πόψη τα παραπάνω η εκτίμηση του ΑΔΜΗΕ είναι ότι επιλογή μεγέθους της τάξεως των 2 350MW ή λίγο μεγαλύτερη είναι η πιο ορθή επιλογή. Με πρόσφατη απόφασή της, η ΡΑΕ ζήτησε όπως η διασύνδεση της Κρήτης υλοποιηθεί με σύνδεσμο ισχύος 2 500MW υψηλής αξιοπιστίας». Επιπλέον, στην ΕΕ έχει υποβληθεί από ιδιωτική εταιρεία στα πλαίσια των PCIs, μία νέα διασύνδεση Ισραήλ Κύπρος Κρήτη Ηπειρωτική Ελλάδα. Το σχέδιο προβλέπει τη σύνδεση Ισραήλ Κύπρος Κρήτη Ηπειρωτική Ελλάδα μέσω συνδέσμων ΣΡ (2 1000MW). Το έργο έχει κριθεί επιλέξιμο ως Έργο Κοινού Ενδιαφέροντος. Θα πρέπει να γίνει ειδική αναφορά καθώς δίνει τη δυνατότητα σημαντικής απορρόφησης ΑΠΕ (συμπληρωματικά και όχι ανταγωνιστικά με άλλη διασύνδεση). Η σημασία της υλοποίησης της διασύνδεσης της Κρήτης είναι κομβική, προκειμένου να υπάρξει ουσιαστική μείωση του κόστους ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα. Οποιαδήποτε καθυστέρηση στο χρονοδιάγραμμα της διασύνδεσης της Κρήτης αποτελεί οπισθοδρόμηση και επιμηκύνει την επιβάρυνση με επιπλέον κόστος των καταναλωτών, νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Είναι αναγκαίο να ξαναμελετηθούν τα χρονοδιαγράμματα που αφορούν αυτό το έργο, καθώς το φετινό ΔΠΑ δείχνει την υλοποίηση της διασύνδεσης ένα χρόνο αργότερα σε σχέση με το περυσινό ΔΠΑ. Επισημαίνεται το γεγονός ότι ανάμεσα στο περυσινό και το φετινό ΔΠΑ δεν φαίνεται καμία πρόοδος όσον αφορά την υλοποίηση των διαφόρων φάσεων του κρίσιμου αυτού για το ενεργειακό κόστος έργου. Αναγκαιότητα πολιτικής στήριξης για την άμεση υλοποίηση του έργου Ο ΑΔΜΗΕ αναγνωρίζει την αναγκαιότητα του έργου θέτοντας την υλοποίηση του έως το τέλος του 2020. Η ΡΑΕ υπογραμμίζει επίσης τα πιθανά οφέλη από τη διασύνδεση της Κρήτης καθώς αναφέρει ότι θα μειώσει σημαντικά την επιβάρυνση των καταναλωτών με τέλη ΥΚΩ. Τα τέλη αυτά για την Κρήτη έχουν υπολογιστεί ότι τα τελευταία χρόνια ανέρχονταν σε περίπου 250-350 εκατ. ευρώ ετησίως. Μελλοντικά, εν απουσία διασύνδεσης του νησιού με την ηπειρωτική Ελλάδα, είναι πιθανή η περαιτέρω αύξηση των τελών ΥΚΩ για την Κρήτη για δύο κυρίως λόγους: α) την προσδοκώμενη αύξηση ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας στο νησί (κυρίως λόγω τουριστικής ανάπτυξης) που υπολογίζεται ότι θα ανέλθει σε περίπου 4.000 GWh το 2020 από περίπου 3.000 GWh σήμερα, δηλ. μια αύξηση άνω του 30% και β) την πιθανή αύξηση της διαφοράς του μέσου κόστους ηλεκτροπαραγωγής μεταξύ Κρήτης και ηπειρωτικής χώρας: Το ενεργειακό μείγμα της ηπειρωτικής Ελλάδας εξαρτάται σε πολύ μικρότερο βαθμό από πιθανές αυξομειώσεις των τιμών πετρελαίου και Φ.Α. (λόγω μεγάλης συμμετοχής λιγνίτη, Υ/Η και αυξανόμενης συμμετοχής ΑΠΕ, εν αντιθέσει με την Κρήτη όπου κυριαρχεί η χρήση πετρελαίου ντίζελ και μαζούτ) Λόγω της σημαντικά υψηλότερης αποδοτικότητας των μονάδων ηλεκτροπαραγωγής που λειτουργούν με τα ανωτέρω καύσιμα στην ηπειρωτική Ελλάδα σε σύγκριση με αντίστοιχες μονάδες στην Κρήτη. Πρόσφατα ανακοινώθηκε η μείωση στην τιμή Φ.Α. μεταξύ ΔΕΠΑ και Gazprom κατά 15%, η οποία αναμένεται να μειώσει το κόστος παραγωγής των θερμοηλεκτρικών σταθμών Φ.Α.. Παρόλο που αυτή η μείωση αναμένεται να έχει θετικές επιπτώσεις στις τιμές ηλεκ. ενέργειας στην ηπειρωτική Ελλάδα, είναι πιθανόν να οδηγήσει σε περαιτέρω επιβάρυνση των καταναλωτών με τέλη ΥΚΩ λόγω απουσίας θερμοηλεκτρικών σταθμών Φ.Α. στην Κρήτη. Ο ΑΔΜΗΕ περιλαμβάνει στο προτεινόμενο πρόγραμμά του το χρονοδιάγραμμα για την υλοποίηση της διασύνδεσης αναφέροντας ότι μπορεί να προκύψουν καθυστερήσεις σε θέματα αδειών και απαλλοτριώσεων. Αναγνωρίζεται η περιπλοκότητα του έργου από τεχνικής απόψεως, καθώς και του πολύ σημαντικού κεφαλαίου που απαιτείται για την υλοποίηση του, παρ όλα αυτά θα πρέπει να αποφευχθεί η περαιτέρω καθυστέρησή του, που θα συνεχίσει να επιβαρύνει τις ελληνικές επιχειρήσεις και τους οικιακούς καταναλωτές, μειώνοντας την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας. Συνεπώς, απαιτείται ισχυρή πολιτική βούληση ώστε να υπερκεραστούν τυχόν εμπόδια και να επιτευχθεί η υλοποίηση της διασύνδεσης εντός της τρέχουσας δεκαετίας. Αυτό θα απαιτούσε και συνεχείς διαβουλεύσεις μεταξύ του Δημοσίου και Ιδιωτικού τομέα καθώς και των αρμόδιων τοπικών φορέων αναφορικά με τις πιθανές επιπτώσεις του έργου ώστε να αποφευχθούν καθυστερήσεις στις απαιτούμενες αδειοδοτήσεις. Ο ΑΔΜΗΕ έχει περιλάβει στο ΔΠΑ σχετικό χρονοδιάγραμμα. Η χωροθέτηση του έργου και η αδειοδότησή του, τόσο στην Κρήτη, όσο και στο ηπειρωτικό Σύστημα, αποτελεί, μαζί με την εξασφάλιση οικονομικών πόρων, κομβικό σημείο για την ομαλή εξέλιξη του χρονοδιαγράμματος. Οι σχετικές μελέτες και διερευνήσεις είναι σε εξέλιξη. Στο πλαίσιο αυτό ο ΑΔΜΗΕ ανέθεσε στο Πανεπιστήμιο Πατρών την εκπόνηση προκαταρκτικής μελέτης για τη διερεύνηση της υποβρύχιας καλωδιακής όδευσης από την Κρήτη στο ηπειρωτικό Σύστημα, η οποία ολοκληρώθηκε και υπεβλήθη στις 2.4.2014. Τα σχετικά συμπεράσματα περιλαμβάνονται στο τεύχος ΔΠΑ που υποβάλλεται στη ΡΑΕ. Τα στοιχεία αυτά δείχνουν ότι το έργο της διασύνδεσης της Κρήτης έχει δρομολογηθεί και προγραμματίζεται με εντατικούς ρυθμούς, λαμβανομένων πάντοτε υπόψη των περιορισμών που τίθενται από αστάθμητους παράγοντες και την τρέχουσα συγκυρία. Αναφορικά με τη χωροθέτηση του σταθμού μετατροπής στην Κρήτη στην περιοχή Λινοπεραμάτων (όπου ο ΑΔΜΗΕ προσδιόρισε κατάλληλο χώρο), υπήρξε αρνητική απάντηση από τις αρμόδιες Υπηρεσίες του Δήμου Ηρακλείου. Δεδομένου επίσης, ότι τόσο η αδειοδοτική διαδικασία, όσο και η υποδοχή που θα επιφυλάξουν στο έργο οι τοπικοί φορείς και οι κάτοικοι των εμπλεκόμενων περιοχών, αποτελούν παράγοντες που δεν εξαρτώνται από τις τεχνικές δυνατότητες του ΑΔΜΗΕ, η επίσπευση του χρονοδιαγράμματος υλοποίησης είναι ανέφικτη. 2

ΔΕΗ ΕΣΑΗ Κουμπάρος-Τριχάκης Αναγκαιότητα διατήρησης της επιλογής σχετικά με το ή τα σημεία διασύνδεσης Η στρατηγική επιλογή του σημείου διασύνδεσης πρέπει να λάβει υπόψη την ευρύτερη ενεργειακή πολιτική της ΕΕ ώστε να μεγιστοποιηθούν πιθανά οφέλη της Ελλάδος από το έργο. Σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να διερευνηθεί εκτενώς ο ρόλος της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή ενιαία αγορά, που θεσπίστηκε με το 3 ο Ενεργ. Πακέτο, το βέλτιστο εθνικό ενεργειακό μείγμα και ο βέλτιστος τρόπος εμπορίας ηλεκτρισμού με τις γειτονικές χώρες, που προσφέρει και σημαντικές ευκαιρίες για βελτίωση του τρέχοντος εμπορικού ισοζυγίου (η χώρα εισάγει περισσότερη ηλεκ. ενέργεια από όση εξάγει). Στο πλαίσιο των εν εξελίξει διαπραγματεύσεων στην ΕΕ για την οριστικοποίηση των στόχων για ΑΠΕ και μηχανισμών υποστήριξής τους, ο ρόλος των διακρατικών διασυνδέσεων θα λάβει ακόμα μεγαλύτερη σημασία καθώς θα επιτρέπουν τη βέλτιστη εκμετάλλευση των διαθέσιμων ενεργειακών πόρων των χωρώνμελών. Επίσης, η διασύνδεση της Κρήτης με την ηπειρωτική χώρα πιθανώς να αποτελέσει τμήμα της διασύνδεσης Ισραήλ Κύπρου Ελλάδος (Euroasia interconnector) που ανήκει στα έργα κοινού Ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος. Ως σημείο διασύνδεσης της Κρήτης με την ηπειρωτική χώρα ο ΑΔΜΗΕ προτείνει στην παρούσα φάση την εξέταση της όδευσης από την Κρήτη στην Αττική και όχι εκείνης προς τη Μονεμβασιά, παρά το μικρότερο συνολικό κόστος, για τους εξής λόγους: α) Οι μεγάλες καθυστερήσεις που σημειώνονται στην αδειοδότηση όλων των έργων Γ.Μ. στην Πελοπόννησο β) Ο περιορισμός της δυνατότητας απορρόφησης ΑΠΕ στην Πελοπόννησο σε περιόδους που η Κρήτη καθίσταται εξαγωγική. Ωστόσο, είναι σημαντικό να συνεχίσουν να αξιολογούνται και οι δύο πιθανές οδεύσεις υπό το πρίσμα των εξελίξεων στην ευρωπαϊκή ενεργειακή πολιτική και κυρίως αναφορικά με τους μηχανισμούς στήριξης ΑΠΕ που θα θεσπιστούν σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Όσον αφορά το πρώτο σημείο, εάν υπάρξει ισχυρή πολιτική βούληση για την υλοποίηση του έργου, οι καθυστερήσεις μπορούν να ξεπεραστούν σε σημαντικό βαθμό. Αναφορικά με το δεύτερο σημείο, πράγματι από άποψη λειτουργίας του συστήματος υπάρχει σημαντική συσχέτιση μεταξύ της παραγωγής ΑΠΕ στην Πελοπόννησο και την Κρήτη, με αποτέλεσμα να είναι μελλοντικά πιθανό για κάποιες περιόδους η παραγωγή από ΑΠΕ και άλλες μη ευέλικτες μονάδες βάσης να μην μπορεί να απορροφηθεί πλήρως από την εγχώρια ζήτηση και τυχόν εξαγωγές μέσω των υπαρχουσών διακρατικών διασυνδέσεων. Συνεπώς, προτείνεται να διερευνηθεί περαιτέρω η οικονομική βιωσιμότητα και των δύο οδεύσεων με την προοπτική κατασκευής και πρόσθετων διακρατικών διασυνδέσεων, ό- πως π.χ. με την Ιταλία ή την Κύπρο και το Ισραήλ. Βαρύτητα πρέπει να δοθεί και στην ανάγκη ενίσχυσης των εγχώριων δικτύων μεταφοράς και διανομής, όπως η κάθε μία επιλογή επιτάσσει. Ωστόσο δεν πρέπει να αποκλειστεί και το ενδεχόμενο να κριθεί βέλτιστος ο συνδυασμός και των δύο οδεύσεων, με ταυτόχρονα σημαντική απορρόφηση ΑΠΕ από την Πελοπόννησο και την Κρήτη στην Ευρωπαϊκή ενιαία αγορά. Σχετικά με τις διάφορες επιλογές αναφορικά με τα σημεία σύνδεσης τόσο στην Κρήτη, όσο και στο Διασυνδεδεμένο Σύστημα, μετά την κατάθεση της σχετικής προκαταρκτικής μελέτης από το Πανεπιστήμιο Πατρών, ο ΑΔΜΗΕ εξετάζει όλες τις σχετικές δυνατότητες λαμβάνοντας υπόψη τα αδειοδοτικά προβλήματα που θα μπορούσαν να επιβραδύνουν το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης του έργου, θέματα κόστους τεχνικά θέματα που σχετίζονται με τις εναλλακτικές οδεύσεις και τις δυνατότητες απορρόφησης παραγωγής ΑΠΕ από την Κρήτη που θα εξάγεται στο Ηπειρωτικό Σύστημα. 3

ΔΕΗ ΕΣΑΗ Κουμπάρος-Τριχάκης Αναγκαιότητα εκπόνησης ανεξάρτητων τεχνοοικονομικών μελετών Πρόσφατα επικαιροποιήθηκε η μελέτη σκοπιμότητας της κοινής Ομάδας Εργασίας του πρώην ΔΕΣΜΗΕ, ΡΑΕ, ΔΕΗ του 2011. Ο στόχος της επικαιροποίησης αυτής ήταν η διευκόλυνση της υποβολής αιτημάτων χρηματοδότησης προς πιστωτικά ιδρύματα. Ωστόσο αυτό δεν αρκεί για την προσέλκυση ιδιωτικών κεφαλαίων για την υλοποίηση του έργου καθώς η διεθνής πρακτική καταδεικνύει την ανάγκη εκπόνησης ανεξάρτητων τεχνοοικονομικών μελετών για δυο λόγους: α) Επικύρωση των εσωτερικών ( in house ) μελετών κόστους οφέλους του κατασκευαστή β) Αναγκαία προϋπόθεση που θέτουν οι πιστωτές για την χρηματοδότηση του έργου. Εδώ σημαντικό ρόλο θα παίξει και ο εμπορικός τρόπος λειτουργίας της διασύνδεσης καθώς και ο τρόπος επιμερισμού του ρίσκου κατασκευής, που μπορεί να κυμαίνεται από ένα πλήρως κοινωνικοποιημένο ( fully socialised ) μοντέλο έως ένα πλήρως εμπορικό ( fully merchant ) μοντέλο, λαμβάνοντας υπόψη και τα σχέδια για την πιθανή ιδιωτικοποίηση του ΑΔΜΗΕ. Πιθανές ανεξάρτητες μελέτες θα μπορούσαν να διερευνήσουν τις χρηματοροές του έργου, τις ευρύτερες μακροοικονομικές επιπτώσεις σε παραγωγούς και καταναλωτές στο Ελληνικό σύστημα καθώς και τον έλεγχο των δυνατών τεχνικών λύσεων. Πρόσφατα παραδείγματα από τη διεθνή εμπειρία στα οποία χρησιμοποιήθηκαν ανεξάρτητες μελέτες προτού ληφθούν οι τελικές επενδυτικές αποφάσεις για υποθαλάσσια έργα διασύνδεσης περιλαμβάνουν τα έργα NorNed (Ολλανδία Νορβηγία) και Britned (Ολλανδία Ηνωμένο Βασίλειο) που έχουν ήδη υλοποιηθεί, καθώς και τα ΝΕΜΟ (Βέλγιο Ηνωμένο Βασίλειο), ElecLink (Γαλλία Ηνωμένο Βασίλειο), NSN (Νορβηγία Ηνωμένο Βασίλειο), και NORD.LINK (Νορβηγία Γερμανία) που βρίσκονται σε διαφορετικά προπαρασκευαστικά στάδια. Η «Μελέτη για το Γενικό Σχεδιασμό των Διασυνδέσεων των νησιών του Αιγαίου στο Ηπειρωτικό Σύστημα» που εκπονήθηκε από τον πρώην ΔΕΣΜΗΕ περιλαμβάνει προκαταρκτική εκτίμηση του κόστους διασύνδεσης της Κρήτης με το ΕΣΜΗΕ. Επιπλέον, στη σχετική «Μελέτη για την Ανάπτυξη του Ηλεκτρικού Συστήματος της Κρήτης Διασύνδεση με το Ηπειρωτικό Σύστημα», που εκπονήθηκε από κοινή Ομάδα Εργασίας ΔΕΣΜΗΕ ΔΕΗ ΡΑΕ, περιλαμβάνεται προκαταρκτική ανάλυση κόστους-οφέλους για τις διάφορες εναλλακτικές επιλογές για τη Διασύνδεσης της Κρήτης. Όταν οριστικοποιηθεί ο τελικός σχεδιασμός για τη Διασύνδεση της Κρήτης, οι αρμόδιες Υπηρεσίες του ΑΔ- ΜΗΕ θα εκπονήσουν Τελική Μελέτη Κόστους Οφέλους, βάσει της μεθοδολογία του Guide to Cost Benefit Analysis of Investment Projects (DG Regio, 2008). Αντίστοιχη μελέτη που έχει εκπονηθεί για το έργο της Διασύνδεσης των Κυκλάδων, το οποίο βρίσκεται σε ωριμότερο στάδιο υλοποίησης, έχει συμπεριληφθεί κατά την υποβολή αιτημάτων χρηματοδότησης του έργου προς πιστωτικά ιδρύματα. 4

3. Καθυστερήσεις στην αδειοδότηση έργων Καθυστερήσεις κρίσιμων έργων Εκφράζεται προβληματισμός για τις διαρκείς καθυστερήσεις που παρατηρούνται στην εξέλιξη κρίσιμων έργων ενίσχυσης του Συστήματος, τα οποία θα επιτρέψουν την απορρόφηση αιολικής παραγωγής σε περιοχές που ήδη θεωρούνται κορεσμένες ή τείνουν να κορεσθούν. Προφανώς αυτές οι καθυστερήσεις δεν οφείλονται -σε μεγάλο βαθμό- στον ΑΔΜΗΕ αλλά σε αίτια τα οποία το ίδιο το ΔΠΑ καταγράφει λεπτομερώς, όπως καθυστερήσεις στην αδειοδοτική διαδικασία, αντιδράσεις τοπικών κοινωνιών, δικαστικές διαμάχες που χρονίζουν κλπ.. Παραταύτα, είναι αναγκαίο πλέον να υπάρχει τουλάχιστον για τα έργα στρατηγικής σημασίας για την ανάπτυξη των Α.Π.Ε.- ένας μηχανισμός εσωτερικού ελέγχου του λεπτομερούς χρονοδιαγράμματος υλοποίησης και σύγκρισης της εξέλιξης του με τα προηγούμενα ΔΠΑ, ώστε να εκτελούνται εγκαίρως διορθωτικές κινήσεις με την παρέμβαση της Πολιτείας και γιατί όχι- των άμεσα ενδιαφερόμενων παραγωγών. Περαιτέρω, θα πρέπει να περιγράφεται και να τεκμηριώνεται κατά το δυνατό ο τρόπος εξασφάλισης των αναγκαίων επενδυτικών πόρων. Όσο πιο συγκεκριμένα και ελεγχόμενα από πλευράς ΑΔΜΗΕ είναι τα ανωτέρω στοιχεία για τα έργα του ΔΠΑ, τόσο πιο συγκεκριμένα και ρεαλιστικά θα γίνονται και τα έργα Α.Π.Ε. τα οποία πρόκειται να τα αξιοποιήσουν. Ο ΑΔΜΗΕ προβαίνει σταθερά και επίμονα σε όλες τις δυνατές ενέργειες σε κάθε επίπεδο. Δυστυχώς, η επιτυχής έκβαση των προσπαθειών αυτών δεν είναι πάντοτε δυνατή. Δυστυχώς καθυστερήσεις στην υλοποίηση των έργων εμφανίζονται όχι μόνο κατά το αδειοδοτικό στάδιο, αλλά και στη φάση υλοποίησης των έργων. Για παράδειγμα, στο έργο ζεύξης Ν. Μάκρης Πολυποτάμου, όπου ο ΑΔΜΗΕ έχει δαπανήσει μεγάλους οικονομικούς πόρους και έχει καταβάλει τεράστιες προσπάθειες, έχοντας ήδη υλοποιήσει το πλέον δαπανηρό τμήμα του έργου που αφορά την πόντιση των καλωδίων. Περί το τέλος του 2013 δόθηκε η έγκριση από την Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αττικής για την τοποθέτηση των υπογείων καλωδίων στην περιοχή της Νέας Μάκρης και μόλις πρόσφατα (Μάρτιος 2014) εξεδόθη η άδεια κυκλοφοριακής ρύθμισης από τον τοπικό Δήμο και την Τροχαία για έναρξη εργασιών από το τέλος Μαΐου 2014. (http://www.admie.gr/perissoteres-anakoinoseis/anakoinosi/article/1421/) Επίσης, παρά τις επίμονες ενέργειες του ΑΔΜΗΕ, σημαντικά έργα (π.χ. α- νάπτυξη Συστήματος 400kV στην Πελοπόννησο) παρουσιάζουν πολύ μεγάλες καθυστερήσεις στην αδειοδότηση (λήψη ΕΠΟ). 4. Κορεσμός Δικτύων Το Σύστημα Μεταφοράς παρουσιάζεται σε πολλά σημεία του κορεσμένο λόγω της έκδοσης δεσμευτικών πρόσφορών σύνδεσης έργων ΑΠΕ. Το πρόβλημα αυτό, όπως αναφέρεται και στο υπό διαβούλευση ΔΠΑ, αντιμετωπίζεται μερικώς με την έκδοση από τον ΑΔΜΗΕ προσφορών σύνδεσης πέραν της ονομαστικής ικανότητας μεταφοράς των δικτύων (overbooking). Η μεθοδολογία αυτή προτείνεται να συνεχιστεί, λαμβανομένης υπόψη της τρέχουσας συγκυρίας, αλλά με πιο συγκεκριμένο θεσμικά τρόπο για τον οποίο η έχει κατά καιρούς καταθέσει τις προτάσεις της. Ενδεικτικά αναφέρεται η πλέον πρόσφατη συγκεκριμένη πρόταση για νομοθετική ρύθμιση που περιλαμβάνεται στο «Αναπτυξιακό Πακέτο για τις ΑΠΕ με έμφαση στην Αιολική Ενέργεια» και συγκριμένα στις σελ. 53-58 (Παράρτημα Π.12). Ειδικά για τις περιοχές που έχουν χαρακτηριστεί ως κορεσμένες από την ΡΑΕ, η πρόσφατη νομοθετική ρύθμιση προβλέπει ένα συντηρητικό ποσοστό overbooking της τάξης του 20%. Περαιτέρω, η πιστή και αυστηρή εφαρμογή του νομοθετικού και κανονιστικού πλαισίου (Ν. 3468/06 όπως ισχύει, Ν. 3734/09 και Κανονισμός Άδειων Παραγωγής από ΑΠΕ) επαρκεί για την οριστική και αποτελεσματική άρση του φαινομενικού αυτού κορεσμού. Όπως έχουν πολλές φορές δηλώσει πολλοί συλλογικοί φορείς των ΑΠΕ και επιχειρήσεις μέλη τους, υπάρχει η διάθεση υποστήριξης αυτής της διαδικασίας σε όλα τα επίπεδα. Σε κάθε περίπτωση, μπορεί να γίνει επεξεργασία ενός κοινά αποδεκτού πλαισίου, που όμως θα υποβοηθήσει πραγματικά και δεν θα στραγγαλίσει τα υπό ανάπτυξη έργα. Υπογραμμίζεται η αδήριτη ανάγκη και η εφικτότητα τέτοιων λύσεων, που δεν θα περιλαμβάνουν τις αντιαναπτυξιακές επιλογές της εγγυοδοσίας που πρόσφατα ψηφίστηκε και μάλιστα με αυστηρότερο κατά έξι μήνες χρονοδιάγραμμα σε σχέση με αυτό που είχε ανακοινώσει το ΥΠΕΚΑ μόλις πριν το Πάσχα. Σε εφαρμογή της ισχύουσας νομοθεσίας (Ν4203/01.11.2013, άρθρο 6 1) ο ΑΔΜΗΕ εξακολουθεί να χορηγεί Οριστική Προσφορά Σύνδεσης σε αιτήματα για σύνδεση αιολικών σταθμών στο ΕΣΜΗΕ σε περιοχές με κορεσμένο δίκτυο, υπό την προϋπόθεση ότι η συνολική πρόσθετη ισχύς δεν θα υπερβαίνει το 20% της δυνατότητας συνολικής απορρόφησης ισχύος στην περιοχή από σταθμούς ΑΠΕ, όπως αυτή έχει καθορισθεί με απόφαση της ΡΑΕ. Αξίζει να σημειωθεί, ότι το σύνολο των έργων ΑΠΕ που έχουν λάβει Οριστική Προσφορά Σύνδεσης (συμπεριλαμβανομένων αυτών που ήδη λειτουργούν) φτάνει τα ~10000 MW, ενώ επίσης έχουν εκδοθεί μη Οριστικές Προσφορές για επιπλέον 15500 MW. Επομένως, ο ΑΔΜΗΕ, μαζί με το Διαχειριστή του Δικτύου, έχει ανταποκριθεί κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο στους στόχους που έχουν τεθεί από την Πολιτεία για την ανάπτυξη των ΑΠΕ στη χώρα. 5

5. Αναφορές σχετικά με μη υλοποίηση επενδύσεων σταθμών ΑΠΕ Τα εμπόδια που συναντά ο ΑΔΜΗΕ για την υλοποίηση των έργων του, τα συναντούν, ίσως σε μεγαλύτερο βαθμό, τα Α/Π που αναπτύσσονται στη χώρα. Είναι άδικες για την αιολική ενέργεια, οι διαρκείς αναφορές του κειμένου του ΔΠΑ σε δέσμευση ηλεκτρικού χώρου από Α/Π που δεν υλοποιούνται, σε αδυναμία ορθολογικού προγραμματισμού της ανάπτυξης του Συστήματος λόγω αβεβαιότητας των έργων ΑΠΕ που θα υλοποιηθούν και σε έλλειψη επαρκούς χωροταξικού σχεδιασμού των έργων ΑΠΕ. Ύστερα από τόσα χρόνια (προσπάθειας) ανάπτυξης της αιολικής ενέργειας, έχουν πλέον καταγραφεί με απόλυτη σαφήνεια οι βασικές ανάγκες ανάπτυξης του Συστήματος και έχουν χαρτογραφηθεί με επαρκή λεπτομέρεια οι αναγκαίες βασικές υποδομές που πρέπει να κατασκευαστούν για την υποδοχή πληθώρας έργων ΑΠΕ, ώριμων προς υλοποίηση. Τα έργα αυτά του Συστήματος έχουν στη μεγάλη πλειοψηφία τους ορθώς καταγραφεί στο ΔΠΑ και το ζητούμενο πλέον είναι η αξιόπιστη υλοποίησή τους που θα πυροδοτήσει την υλοποίηση των σχεδιαζόμενων Α/Π. Προς επίρρωση των ανωτέρω, αναφέρεται κατ αναλογία το παράδειγμα των Φ/Β, όπου τα τελευταία έτη και παρά την οικονομική κρίση, υπήρξε τεράστια επιτάχυνση του ρυθμού υλοποίησής τους, ακριβώς επειδή οι αδειοδοτικές και λοιπές παθογένειες εμφανίσθηκαν σε μικρότερο βαθμό, ενώ δεν υπήρξε η ανάγκη αναμονής για την κατασκευή σημαντικών έργων ανάπτυξης του Συστήματος. Η γενεσιουργός αιτία του προβλήματος λοιπόν δεν πρέπει να επικεντρώνεται στην επικαλούμενη από πολλούς «απροθυμία» ή «αδυναμία» των ενδιαφερομένων να υλοποιήσουν τα Α/Π που αναπτύσσουν. Η σημερινή συγκυρία θα πρέπει να εξετάζεται και να αξιολογείται υπό το πρίσμα της παρούσας οικονομικής κρίσης και της κρίσης «επενδυτικής αξιοπιστίας» που εμφανίζει η χώρα. Επιπλέον, επισημαίνεται ότι οι ΑΠΕ και ειδικά τα Α/Π, διέπονται από ένα εξαιρετικά αναλυτικό, αυστηρό και περιοριστικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού, που χαρακτηρίζεται από επάρκεια και ικανοποιητική σαφήνεια και το οποίο διαμορφώθηκε μετά από μακροχρόνιες μελέτες (συμπεριλαμβανομένης της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων) και διαβουλεύσεις στις οποίες συμμετείχαν πλήθος φορέων, επιστημόνων, το σύνολο των Περιφερειακών Συμβουλίων, το Ανώτατο Συμβούλιο Χωροταξίας κλπ. Το Πλαίσιο αυτό εφαρμόζεται τα τελευταία έτη και έχει συμβάλει, παρά την αυστηρότητά του, στην εμπέδωση κλίματος ασφάλειας δικαίου. Συνεπώς, οι σχετικές αναφορές που περιέχονται στο ΔΠΑ (π.χ. σελ. 154) θα πρέπει να απαλειφθούν, προκειμένου να μην δημιουργούν λανθασμένες εντυπώσεις. Πρόσφατη είναι άλλωστε η απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας που έκρινε θετικά την επάρκεια του Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου για τις Α.Π.Ε. Η άποψη του ΑΔΜΗΕ είναι ότι πέραν του επιμερισμού των στόχων για την επιδιωκόμενη αναλογία εγκατεστημένης ισχύος και την κατανομή της μεταξύ των διαφόρων τεχνολογιών ΑΠΕ που καθορίζεται στο ΦΕΚ Β 1630/11.10.2010, θα ήταν ιδιαίτερα χρήσιμος ο καθορισμός αντίστοιχης αναλογίας για τις διάφορες περιοχές της χώρας. Είναι φανερό ότι αυτό θα συμβάλει τα μέγιστα στον ορθολογικό προγραμματισμό της ανάπτυξης του Συστήματος. 6. Διεθνείς διασυνδέσεις Η προώθηση μεγάλων ηλεκτρικών διασυνδέσεων από και προς τη χώρα μας, καθώς και από και προς την Ευρώπη μέσω της χώρας μας, είναι ένα μεγάλο αναπτυξιακό και πολιτικό στοίχημα για τις δύο επόμενες δεκαετίες, αφού στηρίζουν σε μεγάλο βαθμό την προσπάθεια της Ευρώπης για ένα μέλλον με ενεργειακή ανεξαρτησία αλλά και τον εξαγωγικό προσανατολισμό της χώρας μας. Προϋπόθεση για αυτό είναι η προτεραιότητα ένταξης των Α.Π.Ε. της χώρας μας στις διασυνδέσεις που θα ξεκινούν ή θα διέρχονται από τον εθνικό χώρο αλλά και η προτεραιότητα προώθησης εσωτερικών και διεθνών διασυνδέσεων που αξιοποιούν εγχώριες Α.Π.Ε. Φυσικά, ο στόχος αυτός απαιτεί ευρύτερες συμμαχίες και ομαλή ένταξή του στον γενικό γεωπολιτικό σχεδιασμό της Ευρώπης στην περιοχή των Βαλκανίων και της Ανατολικής Μεσογείου. Η Ελλάδα μπορεί να διεκδικήσει δυναμικά θέση στο διάλογο για τη διαμόρφωση του εξαιρετικά ρευστού αυτή την περίοδο νέου γεωπολιτικού περιβάλλοντος στην περιοχή. Παραδειγματικά, η Ελλάδα δεν μπορεί να δεχθεί έγχυση στο ηλεκτρικό της σύστημα ηλεκτρικής ισχύος που θα παράγεται από το φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου, χωρίς να διεκδικήσει και διασφαλίσει επαρκή χρηματοδότηση για την ανάπτυξη πρόσθετων νέων εθνικών και διεθνών ηλεκτρικών διασυνδέσεων που να εξασφαλίσουν ότι μια τέτοια προοπτική δεν θα λειτουργήσει ανταγωνιστικά προς την ανάπτυξη των εγχώριων πηγών ενέργειας και ειδικά των Α.Π.Ε. και δεν θα αυξήσει την ενεργειακή εξάρτηση. Ο ΑΔΜΗΕ και οι φορείς τους οποίους αυτός διαδέχθηκε (η Γενική Διεύθυνση Μεταφοράς της ΔΕΗ και ο ΔΕΣΜΗΕ) έχουν υλοποιήσει την τελευταία πενταετία σημαντικότατα έργα νέων διασυνδέσεων, όπως η δεύτερη Γ.Μ. 400 kv με την ΠΓΔΜ και η Γ.Μ. 400 kv με την Τουρκία. Επίσης, ο ΑΔΜΗΕ θα υλοποιήσει έγκαιρα και δεύτερη διασύνδεση με τη Βουλγαρία (όπως αναφέρεται στο ΔΠΑ), εφόσον υπάρξει δεσμευτική συμφωνία με τον αντίστοιχο εκεί Διαχειριστή. Επιπρόσθετα, το 2006-7 ο ΔΕΣΜΗΕ είχε έρθει σε επαφή με την αντίστοιχη Ιταλική πλευρά για ενίσχυση (διπλασιασμό ισχύος) της Διασύνδεσης Συνεχούς Ρεύματος, χωρίς όμως ανταπόκριση. Η υφιστάμενη μεταφορική ισχύς από τη χώρα μας προς Βορρά είναι ήδη πολύ υψηλή. Περιορισμοί τίθενται από γειτονικά δίκτυα και όχι από τις διασυνδέσεις της χώρας μας. 6

7. Έργα για τη σύνδεση της νέας Μονάδας «Πτολεμαΐδα V» ΔΕΗ Τα έργα για τη σύνδεση της νέας Λιγνιτικής Μονάδας της ΔΕΗ «Πτολεμαΐδα V» με το Σύστημα, θα πρέπει να συμπεριληφθούν στο υπόψη ΔΠΑ του ΕΣΜΗΕ 2015-2024, με χρονικό ορίζοντα ολοκλήρωσής τους στα μέσα του έτους 2017, καθόσον η Σύμβαση για τη μελέτη, αδειοδότηση και κατασκευή της εν λόγω Μονάδας υπογράφηκε στις 09.03.2013, τέθηκε σε ισχύ στις 29.03.2013 και η Μονάδα αναμένεται να τεθεί σε Εμπορική Λειτουργία στις αρχές του 2019. Σύμφωνα με το πρακτικό της συνάντησης της 25 ης Απριλίου 2013 μεταξύ στελεχών της ΔΕΗ Α.Ε. (ΓΔ Παραγωγής και ΓΔ Ορυχείων) και του ΑΔΜΗΕ (αρ. πρωτ. ΔΝΕΜ/21285/23.5.13), το νέο ΚΥΤ Πτολεμαΐδας θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί και ηλεκτρισθεί εντός του πρώτου εξαμήνου του 2018 το αργότερο (παρ. 3). 8. Έργα 400 kv στην Πελοπόννησο ΔΕΗ Σχετικά με τα αναφερόμενα στο υπόψη Κεφάλαιο, επισημαίνονται τα εξής: Η υπό κατασκευή Μονάδα 5 συνδυασμένου κύκλου με φυσικό αέριο στη Μεγαλόπολη, καθαρής ισχύος 811 MW, βρίσκεται σε φάση ολοκλήρωσης της ανέγερσής της. Σύμφωνα με πρόσφατη ενημέρωση από τον ΔΕΣΦΑ, αναμένεται διαθεσιμότητα παροχής φυσικού αερίου στο Σταθμό μέχρι το τέλος Ιουλίου 2014. Με βάση τα ισχύοντα, εκτιμάται ότι η Μονάδα 5 θα τεθεί σε εμπορική λειτουργία στις αρχές του έτους 2015. Λαμβανομένης υπόψη της αυξημένης διείσδυσης ΑΠΕ στην Πελοπόννησο και ιδίως της αυξημένης διείσδυσης αιολικών στη Λακωνία και την Αργολίδα, το Σύστημα χρήζει ενίσχυσης. Ως εκ τούτου, καθίσταται επιτακτική η ολοκλήρωση της ανάπτυξης του Συστήματος των 400 kv στην Πελοπόννησο, ήτοι του άξονα 400 kv Μεγαλόπολη Πάτρα Σύστημα και του άξονα 400 kv Μεγαλόπολη Κόρινθος Κουμουνδούρος, το συντομότερο δυνατόν, έτσι ώστε να είναι δυνατή και η πλήρης απομάστευση της παραγόμενης ισχύος από τη Μονάδα 5 με καύσιμο φυσικό αέριο, χωρίς να τίθενται εκτός λειτουργίας ή να λειτουργούν σε μειωμένο φορτίο άλλες παραγωγικές μονάδες της ΔΕΗ στη Μεγαλόπολη λόγω της λειτουργίας της Μονάδας 5 ή/και της αυξημένης παραγωγής από ΑΠΕ. Η αναγκαιότητα επίσπευσης της υλοποίησης του υπόψη έργου αναφέρεται και στη σχετική Απόφαση της ΡΑΕ (υπ αριθμ. 560/2013, 3), όπου το έργο χαρακτηρίζεται ως έργο «γενικότερης σημασίας για την οικονομία της χώρας». Ο ΑΔΜΗΕ έχει καταβάλει κάθε προσπάθεια για την προώθηση και ολοκλήρωση της αδειοδοτικής διαδικασίας για τα έργα 400kV, χωρίς όμως αποτελέσματα μέχρι σήμερα. Συγκεκριμένα, η ΜΠΕ για τη Γ.Μ. 400kV από τη Μεγαλόπολη προς το Δυτικό Σύστημα έχει υποβληθεί από τον Ιούλιο 2010, χωρίς να έχει λάβει έγκριση μέχρι σήμερα. Αντίστοιχα, έχει υποβληθεί ΜΠΕ για τη δεύτερη Γ.Μ. 400kV προς τα ανατολικά (νέο ΚΥΤ Κορίνθου, ΚΥΤ Κουμουνδούρου) από το Δεκέμβριο 2012, χωρίς να έχει λάβει έγκριση μέχρι σήμερα. Είναι φανερό, ότι παρά το γεγονός ότι ο ΑΔΜΗΕ προβαίνει σε όσες προκαταρκτικές εργασίες μπορούν να ξεκινήσουν χωρίς τη λήψη σχετικών αδειοδοτήσεων, οποιοσδήπορε έγκυρος προγραμματισμός και επικαιροποίηση χρονοδιαγραμμάτων μπορεί να γίνει μόνο μετά τη λήψη της ΕΠΟ και την προώθηση των απαλλοτριώσεων που ακολουθούν. Με βάση τα παραπάνω, στο Κεφάλαιο 3.3.4 του κειμένου του προς διαβούλευση ΔΠΑ του ΕΣΜΗΕ 2015-2024 θα πρέπει να γίνει σαφής αναφορά στο χρονοδιάγραμμα υλοποίησης του έργου ανάπτυξης του Συστήματος 400 kv στην Πελοπόννησο, λαμβάνοντας υπόψη την ιδιαίτερη σημασία του για την ενίσχυση του Συστήματος. 7

9. Μετεγκατάσταση οικισμού Ποντοκώμης Δήμος Κοζάνης Λαμβανομένου υπόψη του χρονοδιαγράμματος υλοποίησης της μετεγκατάστασης της Ποντοκώμης, το έργο μετατόπισης των γραμμών υψηλής τάσης πρέπει να μεταφερθεί χρονικά από την περίοδο μεταξύ Σεπτεμβρίου 2017 Δεκεμβρίου 2019 στην περίοδο μεταξύ Ιουνίου 2016 Ιουνίου 2018. Σε κάθε άλλη περίπτωση θα προκληθεί καθυστέρηση στη μετεγκατάσταση της Ποντοκώμης και συνεπακόλουθα στην εξόρυξη των λιγνιτικών κοιτασμάτων που βρίσκονται πλησίον και κάτω από τον οικισμό της Ποντοκώμης, με απρόβλεπτες συνέπειες για την ηλεκτροπαραγωγή στη χώρα. Για την ταχύτερη υλοποίηση του έργου και προκειμένου να εξασφαλιστούν τα εδαφοτεμάχια των νέων πυλώνων και η ζώνη δουλείας κατά μήκος της νέας όδευσης των γραμμών μεταφοράς, ο Δήμος Κοζάνης είναι διαθέσιμος για άμεση συνεργασία. Η μετεγκατάσταση του οικισμού της Ποντοκώμης οφείλεται στην επέκταση των Ορυχείων της ΔΕΗ Α.Ε.. Κατά συνέπεια, οι δαπάνες των πάσης φύσεως έργων (μεταξύ των οποίων και η μετατόπιση των υπόψη υφιστάμενων Γ.Μ. 400 kv) που απαιτούνται για την υλοποίηση αυτής της μετεγκατάστασης, πρέπει να αναληφθούν αποκλειστικά από τη Γενική Διεύθυνση Ορυχείων της ΔΕΗ Α.Ε.. Δεδομένου ότι η διευθέτηση αυτού του θέματος από τη ΓΔ Ορυχείων της ΔΕΗ Α.Ε. εκκρεμεί, η υλοποίηση της μετατόπισης των υπόψη Γ.Μ. 400 kv δεν είναι δυνατόν να υλοποιηθεί νωρίτερα. 10. Εξομοίωση ΔΕΔΔΗΕ με λοιπούς Χρήστες ΔΕΗ Το Δίκτυο Διανομής διαφοροποιείται σε σχέση με τους λοιπούς Χρήστες του Συστήματος και δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται με τον ίδιο τρόπο με τους συνήθεις Χρήστες. Το τμήμα των έργων σύνδεσης των Υ/Σ ΥΤ/ΜΤ του Δικτύου Διανομής, που αποτελούν μέρος του ΕΣΜΗΕ και η κυριότητα των οποίων μεταβιβάζεται στον ΑΔΜΗΕ, θα πρέπει να χρηματοδοτούνται από τον ΑΔΜΗΕ και στη συνέχεια να ανακτώνται μέσω του μηχανισμού Χρεώσεων Χρήσης του Συστήματος. Ο χαρακτηρισμός των έργων που περιλαμβάνονται στο ΔΠΑ είτε ως «έργα ενίσχυσης», είτε ως «έργα επέκτασης για σύνδεση Χρηστών» έγινε με βάση το ισχύον ρυθμιστικό πλαίσιο (Άρθρο 2 παρ. 3(λ) του Ν. 4001/2011). Σε όλες τις εγκεκριμένες ΜΑΣΜ πριν από την ίδρυση του ΑΔΜΗΕ καθώς και στο εγκριθέν ΔΠΑ 2014-23, τα έργα των Υ/Σ που αιτείται ο Διαχειριστής Δικτύου και των Γ.Μ. για τη σύνδεσή τους με το Σύστημα, είχαν περιληφθεί στην κατηγορία των έργων επέκτασης για σύνδεση Χρηστών. Επίσης κατά την εγκριτική διαδικασία της ετήσιας Χρέωσης Χρήσης του Συστήματος Μεταφοράς από τη Ρυθμιστική Αρχή δεν περιλαμβάνονται στον υπολογισμό οι δαπάνες των υπόψη έργων. Το θέμα που τίθεται από την ΔΕΗ κατά την άποψή μας δεν αφορά το σχεδιασμό του Συστήματος, όπως περιλαμβάνεται στο ΔΠΑ, αλλά αποτελεί σχόλιο επί του ευρύτερου Νομοθετικού και Ρυθμιστικού πλαισίου. 8

11. Εξέλιξη της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας ΕΣΑΗ Το παρόν ΔΠΑ περιλαμβάνει σαφώς χαμηλότερες προβλέψεις, τόσο για τη ζήτηση ενέργειας, όσο και για τις αιχμές της ζήτησης κατά την περίοδο 2015-2024, σε σχέση με το περυσινό ΔΠΑ 2014-2023, που είχε εκπονήσει ο ΑΔΜΗΕ. Όπως αναφέρεται σ το ΔΠΑ 2015-2024 (σελ.41), τα ιστορικά μηνιαία στοιχεία που χρησιμοποιεί, έτσι ώστε μέσω μοντέλου δυναμικής παλινδρόμησης να προβλέψει τη μελλοντική ζήτηση, αναλύονται σε μία συνιστώσα που συσχετίζεται με το ΑΕΠ της χώρας και σε μία που συσχετίζεται με τις καιρικές συνθήκες. Εφόσον η σημερινή κατάσταση της εθνικής οικονομίας αλλά και οι προβλέψεις για τη μελλοντική της ανάπτυξη είναι σαφώς καλύτερες από ό,τι θεωρούνταν έναν χρόνο νωρίτερα είναι σαφές ότι οι φετινές προβλέψεις για τα επόμενα δέκα χρόνια δεν μπορούν να είναι χαμηλότερες από τις περυσινές προβλέψεις. Ο μόνος λόγος για να συμβεί κάτι τέτοιο είναι να έχει δοθεί πολύ μεγάλη βαρύτητα στη χαμηλότερη ζήτηση που υπήρχε το 2013 και η οποία όμως οφειλόταν καθαρά στις εξαιρετικά ήπιες καιρικές συνθήκες, τόσο κατά τη διάρκεια της χειμερινής, όσο και της καλοκαιρινής περιόδου. Προφανώς, δεν είναι καθόλου ασφαλές να υποτεθεί ότι ίδιες καιρικές συνθήκες θα επικρατούν συνεχώς στη διάρκεια της επόμενης δεκαετούς περιόδου και βάσει αυτού να γίνει ο σχεδιασμός για την εξυπηρέτηση της ζήτησης. Για το λόγο αυτόν, οι προβλέψεις ζήτησης και αιχμής ζήτησης που περιλαμβάνει το ΔΠΑ 2015-2024 πρέπει να αναθεωρηθούν. Σε αυτό συνηγορεί και το γεγονός ότι το σχέδιο ΔΠΑ βασίζεται σε ρυθμούς ανάπτυξης της οικονομίας (τόσο για το 2013 όσο και για τα επόμενα χρόνια) χαμηλότερους από τα πιο πρόσφατα στοιχεία και εκτιμήσεις. Επισημαίνεται ότι ο ρυθμός ανάπτυξης που περιλαμβάνει το σχέδιο ΔΠΑ για το 2013 είναι -4,2% ενώ τα πιο πρόσφατα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ δείχνουν -3,7% έως -3,85%. Επίσης, όσον αφορά τις εκτιμήσεις για τη μελλοντική ανάπτυξη, το ΔΠΑ πρέπει σε κάθε περίπτωση να υιοθετήσει ως ρυθμούς ανάπτυξης στο σενάριο Μέσης Ανάπτυξης τους ρυθμούς που το σημερινό σχέδιο ΔΠΑ περιλαμβάνει στο σενάριο Υψηλής Ανάπτυξης, όπως φαίνεται από τις προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (DG ECFIN), οι οποίες συμφωνούν με τις επίσημες προβλέψεις της Ελληνικής Κυβέρνησης, για την εξέλιξη της ελληνικής οικονομίας που δημοσιοποιήθηκαν στις 25 Φεβρουάριου 2014. Όσον αφορά την αιχμή της ζήτησης στο ΔΠΑ, η πρόβλεψη έχει γίνει θεωρώντας έναν μέσο συντελεστή φορτίου των προηγούμενων ετών, ο οποίος όμως λόγω της χαμηλής αιχμής εξαιτίας ήπιων καιρικών συνθηκών του προηγούμενου έτους δεν μπορεί να θεωρηθεί αξιόπιστος. Ο στόχος κατά το σχεδιασμό του Συστήματος, με τον οποίο συσχετίζεται και η μελέτη επάρκειας ισχύος για τη χώρα, δεν θα πρέπει να είναι η κάλυψη της μέσης αιχμής της επόμενης δεκαετίας, η οποία λαμβάνεται από το μέσο συντελεστή φορτίου, αλλά η ακραία τιμή της αιχμής ζήτησης. Όπως έχει τονιστεί σε πολλά σημεία του τεύχους ΔΠΑ, οι προβλέψεις εξέλιξης της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας υπό τις παρούσες συνθήκες είναι ιδιαίτερα επισφαλείς. Τόσο οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης, όσο και το μέγεθος της διαφαινόμενης στροφής των καταναλωτών στη χρήση του ηλεκτρισμού για θέρμανση δεν μπορούν να εκτιμηθούν από τον Διαχειριστή, πόσο μάλλον να αποτυπωθούν σε ένα μαθηματικό μοντέλο πρόβλεψης. Πάντως μέχρι τώρα δεν φαίνεται να έχουν επηρεάσει σημαντικά την εξέλιξη της ζήτησης. Πρέπει να σημειωθεί ότι κατά την εφαρμογή του μοντέλου δυναμικής παλινδρόμησης για την πρόβλεψη της τάσης της εξέλιξης της ζήτησης (συνιστώσας που εξαρτάται από το ΑΕΠ της χώρας) όλα τα ιστορικά δεδομένα έχουν ληφθεί υπόψη με τον ίδιο συντελεστή βαρύτητας. Αντίθετα, για την εκτίμηση της συνιστώσας που εξαρτάται από τις καιρικές συνθήκες έχουν θεωρηθεί οι μέσες θερμοκρασίες επιλεγμένων περασμένων ετών με ιδιαίτερα δυσμενείς καιρικές συνθήκες, στα οποία έτη δεν συμπεριλαμβάνεται το έτος 2013. Κατά την περίοδο που πραγματοποιήθηκε η εν λόγω πρόβλεψη, το επίσημο σενάριο της Ελληνικής Κυβέρνησης για την εξέλιξη του ΑΕΠ αποτελούσε και το πλέον αισιόδοξο σενάριο, συγκρινόμενο με τις προβλέψεις άλλων φορέων (πχ ΟΟΣΑ) και για το λόγο αυτό ελήφθη υπόψη ως Σενάριο Υψηλής Ανάπτυξης. Η πρόσφατα δημοσιευμένη αναθεώρηση των προβλέψεων για την εξέλιξη της ελληνικής οικονομίας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή αφορά μόνο στο έτος 2013, το οποίο πλέον αποτελεί και ιστορικό δεδομένο, και συνεπώς η αναθεώρηση των προβλέψεων εξέλιξης της ζήτησης λόγω αυτού δεν θα διαφοροποιήσει ιδιαίτερα τα αποτελέσματα. Η πρόβλεψη αιχμής έχει γίνει θεωρώντας συντελεστή φορτίου ίσο περίπου με το μέσο όρο της τελευταίας πενταετίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι κατά τη δεκαετία 2004-2013, δυσμενέστερος συντελεστής φορτίου από αυτόν της πενταετίας έχει καταγραφεί μόνο 3 φορές και συγκεκριμένα τα έτη 2007, 2011 και 2012. Είναι γνωστό ότι ακραίες καιρικές συνθήκες (καύσωνας κατά το θέρος) μπορεί να οδηγήσουν σε υψηλότερες αιχμές φορτίου κατά τις μεσημβρινές ώρες σε σχέση με αυτές που αναφέρονται στο ΔΠΑ. Όμως, όπως αναφέρεται εμφατικά στο κείμενο του ΔΠΑ, οι μεσημβρινές αιχμές αμβλύνονται κατά 1000 1500 MW ή και περισσότερο, λόγω της μεγάλης διείσδυσης των Φ/Β (ήδη είναι εγκατεστημένα περί τα 2500 MW στο ΕΣΜΗΕ) που σταθερά παράγουν κατά τη διάρκεια της ημέρας, αποδίδοντας μάλιστα τη μεγαλύτερη παραγωγή τους κατά το θέρος, ιδίως τις μεσημβρινές ώρες. Το καθοριστικό μέγεθος πλέον, τόσο για το σχεδιασμό του Συστήματος Μεταφοράς όσο και για τη διασφάλιση της επάρκειας παραγωγής κατά τις ώρες αιχμής, είναι η μέγιστη ζήτηση κατά τις βραδινές ώρες αιχμής, όταν και η ζήτηση που πρέπει να καλυφθεί από τις κατανεμόμενες μονάδες παραγωγής και να διακινηθεί από το Σύστημα είναι σημαντικά χαμηλότερη από αυτήν που εμφανίζεται κατά τη μεσημβρινή αιχμή. Σε κάθε περίπτωση, και ανεξαρτήτως από την τελική διαμόρφωση της ζήτησης τα επόμενα χρόνια, ο ΑΔΜΗΕ θεωρεί ότι η υλοποίηση των έργων που περιλαμβάνονται στο ΔΠΑ 2015-2024 εξασφαλίζουν την ασφάλεια του Συστήματος, καθώς ο αρχικός σχεδιασμός αυτών στόχευε στην εξυπηρέτηση πολύ υψηλότερων φορτίων. 9