Δ ΕΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΔΗΜΟΙΑ ΔΙΟΙΚΗΗ ΙΘ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΔΙΡΑ ΣΜΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΗ ΣΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΙΑ Θέμα: Η ΔΤΡΧΠΑΨΚΗ ΣΡΑΣΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΣΗΝ ΙΟΣΗΣΑ Δ ΘΔΜΑΣΑ ΔΡΓΑΙΑ ΚΑΙ ΑΠΑΥΟΛΗΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΣΙΣΟΙΥΔ ΔΘΝΙΚΔ ΓΡΑΔΙ Δπιβέποςζα: ΚΑ. ΣΕΛΛΑ ΥΑΡΙΣΟΤ, ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΣΕΙΑ ΙΟΣΗΣΑ, ΤΠΕΔΔΑ ποςδάζηπια: ΑΛΔΞΙΑ ΙΣΑΡΔΝΙΟΤ ΑΘΗΝΑ - 2008-1 -
«Γειν ηοιρ ίζοιρ ίζον είναι» Σν ίζν πξέπεη λα απνλέκεηαη ζηνπο ίζνπο Αξηζηνηέιεο - 2 -
ΠΔΡΙΛΗΦΗ Η ηζφηεηα κεηαμχ γπλαηθψλ θαη αλδξψλ απνηειεί ζεκειηψδε αμία ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη ζεσξείηαη πιένλ σο απαξαίηεην ζηνηρείν θνηλσληθήο ζπλνρήο αιιά θαη νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο. Έλα πινχζην ζεζκηθφ πιαίζην πνπ απνηειείηαη απφ ζπλζήθεο, απνθάζεηο, νδεγίεο θαη ζπζηάζεηο δίλεη ηε βάζε γηα ηελ αλάπηπμε ηεο πνιηηηθήο ηεο ΔΔ ζε ζέκαηα ηζφηεηαο θαη κε ηε ζεηξά ηνπο ηα δηαξζξσηηθά ηακεία θαη νη θνηλνηηθέο πξσηνβνπιίεο βνεζνχλ νχησο ψζηε απηή ε πνιηηηθή λα πινπνηεζεί ζε ζπγθεθξηκέλα πξνγξάκκαηα θαη δξάζεηο ζηα θξάηε - κέιε. ηνλ ηνκέα ηεο απαζρφιεζεο, ζεκαληηθέο ζεζκηθέο παξεκβάζεηο φπσο ε πλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ θαη ε Δπξσπατθή ηξαηεγηθή γηα ηελ Απαζρφιεζε ελίζρπζαλ ηελ πξνζπάζεηα ηεο ΔΔ γηα εθηφο ησλ άιισληζφηεηα επθαηξηψλ θαη ίζεο ακνηβέο κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ θαη νδήγεζαλ ζηελ εμέιημε ηεο ελ ιφγσ πνιηηηθήο απφ ηηο ζεηηθέο δξάζεηο ππέξ ησλ γπλαηθψλ ζηελ νξηδφληηα δηάζηαζε ηεο ηζφηεηαο θαη ζηελ ελζσκάησζε ηεο δηάζηαζεο ηνπ θχινπ ζε φιεο ηηο πνιηηηθέο ηεο Έλσζεο. Η θαηαγξαθή ησλ εμειίμεσλ ησλ ηειεπηαίσλ δεθαεηηψλ ζηνλ ηνκέα ηεο απαζρφιεζεο απνδεηθλχνπλ φηη ε πξνζπάζεηα γηα ηζφηεηα ζηνλ ελ ιφγσ ηνκέα ζηελ Δπξψπε γλσξίδεη κηα εμέιημε δχν ηαρπηήησλ: κείδνλεο πξνφδνπο ζε πνζνηηθφ επίπεδν απφ ηε κία - θαη πνιιέο δπλαηφηεηεο βειηίσζεο ζε ζέκαηα πνηφηεηαο απαζρφιεζεο. Η Διιάδα έρεη θηλεζεί ζε παξάιιεινπο ξπζκνχο απφ ηε δεθαεηία ηνπ 80 θαη κέζα απφ έλα αξηζκφ λνκνζεηεκάησλ πνπ έρνπλ ελζσκαηψζεη ηηο ξπζκίζεηο ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ ζε ζπλδπαζκφ κε ηνλ εζληθφ κεραληζκφ εθαξκνγήο ησλ αλάινγσλ πνιηηηθψλ έρεη αλαπηχμεη ηε ζηξαηεγηθή ηεο γηα ηελ ηζφηεηα ζε ζέκαηα εξγαζίαο θαη απαζρφιεζεο. Σν Δζληθφ Πξφγξακκα Γξάζεο γηα ηελ Ιζφηεηα 2001-2006 θαη νη Δζληθέο Πξνηεξαηφηεηεο ζρεηηθά µε ηνπο Άμνλεο Γξάζεο γηα ηελ Ιζφηεηα ησλ Φχισλ γηα ηελ πεξίνδν 2004-2008 απνηεινχλ - 3 -
παξαδείγκαηα ηεο ειιεληθήο πξνζπάζεηαο ε νπνία ππνζηεξηδφκελε απφ ηα θνηλνηηθά ρξεκαηνδνηηθά κέζα έρεη ζπκβάιιεη ψζηε λα ζεκεησζεί ζεκαληηθή πξφνδνο ζηελ έληαμε ησλ γπλαηθψλ ζηελ πνιηηηθή, νηθνλνκηθή, επαγγεικαηηθή θαη θνηλσληθή δξαζηεξηφηεηα, κε φξνπο ίζσλ δηθαησκάησλ, ππνρξεψζεσλ, θαη επθαηξηψλ κε απηνχο ησλ αλδξψλ. ηελ παξνχζα εξγαζία γίλεηαη κία ζχληνκε αλαθνξά ζην επξσπατθφ αιιά θαη εζληθφ ζεζκηθφ πιαίζην βάζεη ηνπ νπνίνπ αλαπηχρζεθαλ πξνγξάκκαηα θαη δξάζεηο ζηνλ ηνκέα ηεο ηζφηεηαο ζε ζέκαηα εξγαζίαο θαη απαζρφιεζεο θαη παξνπζηάδνληαη ηα πην ζεκαληηθά απφ απηά. Σα απνηειέζκαηα ησλ πνιηηηθψλ θαη πξνγξακκάησλ ζε απηφλ ηνλ ηνκέα ηεο ηζφηεηαο παξνπζηάδνληαη κε πνζνηηθνχο θαη πνηνηηθνχο δείθηεο απφ εθζέζεηο πξνφδνπ θαη ζηαηηζηηθά ζηνηρεία. - 4 -
ABSTRACT Equality between women and men is one of the fundamental values of the European Union and it is nowadays thought to be a vital element of social cohesion and economic development. A rich institutional framework made up of treaties, decisions, directives and recommendations has provided the base for the development of EU policy in equality matters; furthermore, the EU structural funds and community initiatives have helped to shape that policy into specific programs and actions in the member-states. In the area of employment, important institutional interventions such as the Amsterdam Treaty and the European Strategy for Employment have boosted the EU s effort for, inter alia, equality of opportunities and equal pay between women and men and led to its evolution from positive actions fo r women to the horizontal dimension of equality and gender mainstreaming. The figures and statistics of recent years in the area of employment have proved that the effort for equality is advancing in two different speeds: great progress on a quantity level but a lot of room for progress on a quality level. Greece has moved in a parallel course from the 80s; through a number of laws which have incorporated community law regulations in combination with the national state mechanism for the application of these policies, Greece has developed its own strategy for equality in employment. The National Action Program 2001-2006 and the National Priorities relating to the Action Axes for Gender Equality 2004-2008 are but examples of the Greek effort which, being supp orted by community funds, has contributed to important progress being made in the effort of incorporating women in the political, economic, professional and social realm, with equal rights, obligations and opportunities as those of men. The current thesis presents a short reference to the European and national institutional framework based on which programs and actions - 5 -
were developed regarding equality matters in employment, the most important of which are also referenced. The results of the policies an d actions in this sector are presented in quantity and quality indicators taken from progress reports and statistics. - 6 -
ΛΔΞΔΙ-ΚΛΔΙΓΙΑ Γ Κνηλνηηθφ Πιαίζην ηήξημεο Γεληθή Γξακκαηεία Ιζφηεηαο (ΓΓΙ) Δζληθφ ηξαηεγηθφ Πιαίζην Αλαθνξάο (ΔΠΑ) Δπξσπατθή ηξαηεγηθή Γηα Σελ Απαζρφιεζε (ΔΑ) Δζληθά ρέδηα Γξάζεο Γηα Σελ Απαζρφιεζε (ΔΓΑ) Δπξσπατθφ Κνηλσληθφ Σακείν (ΔΚΣ) Δζληθφ Πξφγξακκα Γξάζεο Γηα Σελ Ιζφηεηα (2001-2006) Δζληθφ ρέδην Γξάζεο Γηα Σελ Κνηλσληθή Δλζσκάησζε (2003-2005) Έληαμε/Δλζσκάησζε Σεο Γηάζηαζεο Σνπ Φχινπ (gender mainstreaming) Θεηηθέο Γξάζεηο Τπέξ Σσλ Γπλαηθψλ Ιζφηεηα Δπθαηξηψλ Καηεπζπληήξηεο Γξακκέο Κνηλνηηθή Πξσηνβνπιία Equal Κνηλνηηθφ Πξφγξακκα Progress Μεζνπξφζεζκα Πξνγξάκκαηα Γξάζεο Οξηδφληηα Γηάζηαζε Ιζφηεηαο Αλδξψλ -Γπλαηθψλ πλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ πλδπαζκφο νηθνγελεηαθήο θαη επαγγεικαηηθήο δσήο Υάξηεο Πνξείαο γηα ηελ Ιζφηεηα (2006/2010) - 7 -
ΠΙΝΑΚΑ ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΧΝ Α. Διζαγωγή ει. 1 Β. Ιζηοπική αναδπομή-νομοθεηικό πλαίζιο 1. Αλαθνξά ζην Δπξσπατθφ Γίθαην ει. 4 2. Διιεληθή λνκνζεζία θαη ν εζληθφο κεραληζκφο εθαξκνγήο ησλ πνιηηηθψλ ηζφηεηαο ει. 10 Γ. Δςπωπαϊκέρ πολιηικέρ και διαπθπωηικά ηαμεία ζηον ηομέα ηηρ γςναικείαρ απαζσόληζηρ 1. Η Δπξσπατθή ηξαηεγηθή γηα ηελ Απαζρφιεζε θαη ηα πξψηα απνηειέζκαηα ει. 16 2. Πνιηηηθέο θαη πξνγξάκκαηα δξάζεο ηεο ΔΔ γηα ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ ζηελ απαζρφιεζε ει. 21 3. Σν Δπξσπατθφ Κνηλσληθφ Σακείν θαη ε Κνηλνηηθή Πξσηνβνπιία Δqual ει. 27 Γ. Οι εθνικέρ πολιηικέρ για ηην ιζόηηηα ηων θύλων ζηην απαζσόληζη 1. Σα Δζληθά ρέδηα Γξάζεο γηα ηελ Απαζρφιεζε θαη ην Δζληθφ ρέδην Γξάζεο γηα ηελ Κνηλσληθή Δλζσκάησζε ει. 31 2. Οη πνιηηηθέο γηα ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ: Δζληθφ Πξφγξακκα Γξάζεο 2001-2006 θαη Δζληθέο Πξνηεξαηφηεηεο 2004-2008 ει. 37-8 -
3. Γ ΚΠ Καη Δζληθφ ηξαηεγηθφ Πιαίζην Αλαθνξάο: Δπηρεηξεζηαθά Πξνγξάκκαηα θαη Κνηλνηηθέο Πξσηνβνπιίεο ει. 43 Δ. ςμπεπάζμαηα ει. 52 Σ. Δπίλογορ ει. 59 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΥΡΗΙΜΟΙ ΤΝΓΔΜΟΙ ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 1. Γισζζάξη βαζηθψλ ελλνηψλ 2. ρεηηθή επξσπατθή λνκνζεζία 3. ρεηηθή ειιεληθή λνκνζεζία 4. Γεληθέο δηαηάμεηο εζληθήο λνκνζεζίαο γηα ηελ ηζφηεηα ζηελ απαζρφιεζε 5. Βαζηθέο πξνηεξαηφηεηεο αλάπηπμεο ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ ελφςεη ηεο θαηάξηηζεο ηνπ Δζληθνχ ηξαηεγηθνχ ρεδίνπ Αλάπηπμεο 2007-2013 (ΔΑ) 6. ηαηηζηηθνί πίλαθεο - Γηαξζξσηηθνί δείθηεο - 9 -
- 10 -
- 11 -
Α. ΔΙΑΓΧΓΗ Ιζφηεηα ησλ θχισλ ζεκαίλεη ηζφπνζε δηαθάλεηα, ελδπλάκσζε θαη ζπκκεηνρή γπλαηθψλ θαη αλδξψλ ζε φιεο ηηο ζθαίξεο ηεο δεκφζηαο θαη ηδησηηθήο δσήο θαη ζηνρεχεη ζηελ πξνψζεζε ηεο πιήξνπο ζπκκεηνρήο θαη ησλ δχν θχισλ ζηελ θνηλσλία. Η ηζφηεηα κεηαμχ γπλαηθψλ θαη αλδξψλ απνηειεί ζεκειηψδεο ραξαθηεξηζηηθφ ηεο δεκνθξαηηθήο καο θνηλσλίαο θαη ζπληζηά βαζηθφ ζθνπφ θαη επηδίσμε ηεο θνηλσληθήο πνιηηηθήο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαζψο ζεσξείηαη νπζηαζηηθφο θαη απαξαίηεηνο παξάγνληαο γηα ηελ θνηλσληθή ηεο ζπλνρή θαη ηελ νηθνλνµηθή ηεο αλάπηπμε. Η Δπξσπατθή Έλσζε έρεη δεζκεπηεί ζηελ πξνψζεζε ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ, ε νπνία έρεη ζπκπεξηιεθζεί ζηε πλζήθε απφ ην 1957. Σν θνηλνηηθφ λνκηθφ πιαίζην εμαζθαιίδεη φηη νη γπλαίθεο θαη νη άλδξεο είλαη ίζνη ελψπηνλ ηνπ λφκνπ. Πξνθεηκέλνπ λα πξνσζεζεί ε ηζφηεηα ζηελ πξάμε, ε Κνηλφηεηα έρεη εθαξκφζεη εηδηθά πξνγξάκκαηα δξάζεο απφ ηε δεθαεηία ηνπ '80, ηα νπνία, αλ θαη κε πεξηνξηζκέλνπο ρξεκαηηθνχο πφξνπο, είραλ έλα νπζηαζηηθφ πνιιαπιαζηαζηηθφ αληίθηππν, ηδηαίηεξα ελζαξξχλνληαο πεξαηηέξσ δξάζεηο απφ ηα ίδηα ηα θξάηε-κέιε. Δπηπιένλ, ηνλ Γεθέκβξην ηνπ 1994 ε ζπλεδξίαζε ηνπ Δπξσπατθνχ πκβνπιίνπ ζην Έζελ δήισζε φηη ε πξνψζεζε ίζσλ επθαηξηψλ γηα ηηο γπλαίθεο θαη ηνπο άλδξεο ήηαλ κηα ζεκαληηθή πξνηεξαηφηεηα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη ησλ θξαηψλ-κειψλ, εθάκηιιε κε ηνλ αγψλα θαηά ηεο αλεξγίαο. Σα ηειεπηαία ρξφληα γίλεηαη κία πξνζπάζεηα ζε επξσπατθφ θαη εζληθφ επίπεδν ηα ζέκαηα ηζφηεηαο λα κελ αληηκεησπίδνληαη πιένλ σο ζέκαηα εηδηθνχ θαη πεξηζσξηαθνχ ηχπνπ θαη λα αλαδεηρζεί ν πνιηηηθφο, νηθνλνκηθφο, θνηλσληθφο θαη αλαπηπμηαθφο ραξαθηήξα ηνπο κε ηελ εθαξκνγή ηεο νξηδφληηαο δηάζηαζεο ηεο ηζφηεηαο αλδξψλ θαη γπλαηθψλ θαη ηελ θαηαπνιέκεζε ησλ δηαθξίζεσλ ιφγσ θχινπ ζην επξχηεξν θάζκα επξσπατθψλ θαη εζληθψλ πνιηηηθψλ 1. Δθηφο ηνπ φηη απνηειεί ζέκα θνηλσληθήο δηθαηνζχλεο θαη απαξαίηεην ζπζηαηηθφ θνηλσληθήο ζπλνρήο, ε θαηάξγεζε ησλ δηαθξίζεσλ κε βάζε ην θχιν απνηειεί θαη 1 Υάξηεο Θεµειησδψλ Γηθαησµάησλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, άξζξν 23, ζπλζήθε ΔΚ άξζξν 3 παξάγξαθνο 2. - 12 -
ζέκα νηθνλνκηθήο αλαγθαηφηεηαο. Η χλνδνο Κνξπθήο γηα ηελ Απαζρφιεζε ην Ννέκβξην ηνπ 1997 ζην Λνπμεκβνχξγν αλαγλψξηζε γηα πξψηε θνξά ζε πνιηηηθφ επίπεδν φηη ε ηζφηεηα επθαηξηψλ απνηειεί δήηεκα φρη κφλν θνηλσληθήο δηθαηνζχλεο, αιιά θαη νηθνλνκηθνχ ελδηαθέξνληνο. Σέινο, ζηα πκπεξάζκαηα ηεο Πξνεδξίαο ηεο Δαξηλήο πλφδνπ Κνξπθήο ησλ Βξπμειιψλ (Μάξηηνο 2004) αλαγλσξίζζεθε ξεηά φηη «νη πνιηηηθέο γηα ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ ζπληζηνχλ εξγαιεία θνηλσληθήο ζπλνρήο θαη νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο». ε φ,ηη αθνξά ηνπο ηνκείο ηεο εξγαζίαο θαη απαζρφιεζεο, ε ηζφηεηα αλδξψλγπλαηθψλ ζήκεξα θαηαλνείηαη σο ηζφηεηα ζηελ αγνξά εξγαζίαο θαη επηθεληξψλεηαη ζε κέηξα θαη ελέξγεηεο γηα ηελ ελίζρπζε ηεο ζέζεο ησλ γπλαηθψλ ζηελ νηθνλνκία. Ο φξνο «ηζφηεηα» ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα ππνδειψζεη ηζφηεηα ζηα επαγγέικαηα πνπ αζθνχλ νη άλδξεο θαη νη γπλαίθεο, ζηηο απνδνρέο απφ ηελ εξγαζία, ζηηο πηζαλφηεηεο αλεξγίαο θαη ηέινο ζηε ζπκκεηνρή ζηα θέληξα ιήςεο απνθάζεσλ. Η ηζφηεηα ζεσξείηαη βαζηθφ ζηνηρείν γηα ηελ παξαγσγή ηζρπξήο αλάπηπμεο θαη ηε δεκηνπξγία ζέζεσλ εξγαζίαο. Δίλαη δσηηθήο ζεκαζίαο ε αληαπφθξηζε ζηηο πθηζηάκελεο δεκνγξαθηθέο πξνθιήζεηο ηεο γήξαλζεο ηνπ πιεζπζκνχ, ηεο ζπξξίθλσζεο ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ θαη ηεο κείσζεο ηνπ ξπζκνχ αχμεζεο ηνπ πιεζπζκνχ, θαη κπνξεί λα ζπκβάιιεη ζηελ δηαζθάιηζε ηεο νηθνλνκηθήο αεηθνξίαο ησλ ζπζηεκάησλ θνηλσληθήο πξφλνηαο. Η ηζφηεηα ησλ θχισλ έρεη ζεκεηψζεη ζίγνπξα ζεκαληηθή πξφνδν ηελ ηειεπηαία εηθνζαεηία, αιιά πφζν ίζνη είλαη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα γπλαίθεο θαη άλδξεο ζηνλ εξγαζηαθφ ρψξν θαη θαηά πφζν έρνπλ ίζεο επθαηξίεο πξφζβαζεο ζηελ αγνξά εξγαζίαο; Οη γπλαίθεο ζηελ Δπξψπε αθφκα θεξδίδνπλ ιηγφηεξα ρξήκαηα απφ ηνπο άλδξεο γηα ηελ ίδηα εξγαζία θαη αθφκα αληηκεησπίδνπλ κεγάιεο δπζθνιίεο ζηελ πξνζπάζεηα ζπκβηβαζκνχ κεηαμχ ησλ επζπλψλ ζηελ εξγαζία θαη ζηελ νηθνγέλεηα. Έξεπλεο θαη ζηαηηζηηθά ζηνηρεία δείρλνπλ φηη παξά ηελ απμαλφκελε ζπκκεηνρή ηνπο ζηελ αγνξά εξγαζίαο εμαθνινπζνχλ λα ππάξρνπλ ζεκαληηθέο δηαθνξέο ζηε ζέζε ησλ γπλαηθψλ ζε ζρέζε κε ηνπο άλδξεο ζε απηφ ηνλ ηνκέα. Με ζηφρν λα αληηκεησπηζηεί απηή ε θαηάζηαζε, ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή αιιά θαη θάζε θξάηνο-κέινο μερσξηζηά έρνπλ πηνζεηήζεη έλα πιαίζην ζηξαηεγηθήο γηα ηελ Ιζφηεηα ησλ Φχισλ, πνπ θαιχπηεη δηάθνξνπο θνηλσληθνχο ηνκείο ζπκπεξηιακβαλνκέλεο θαη ηεο εξγαζίαο θαη απαζρφιεζεο. Απηφ ην πιαίζην - 13 -
πεξηιακβάλεη ζεζκηθέο παξεκβάζεηο θαη πνιηηηθέο (λφκνπο, νδεγίεο, απνθάζεηο, ζηξαηεγηθέο, ράξηεο πνξείαο, ζρέδηα δξάζεο, θηι.) νη νπνίεο κέζα απφ ηα Γηαξζξσηηθά Σακεία, ηα Κνηλνηηθά Πιαίζηα ηήξημεο θαη ηηο Κνηλνηηθέο Πξσηνβνπιίεο πινπνηνχληαη κε ηε κνξθή πξνγξακκάησλ θαη δξάζεσλ ζπκβάιινληαο ζηελ επίηεπμε ηνπ ζηφρνπ γηα ηελ εμάιεηςε ησλ αληζνηήησλ θαη ηελ πξνψζεζε ηεο ηζφηεηαο κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ. ηελ παξνχζα εξγαζία αλαιχνληαη νη πνιηηηθέο πνπ έρνπλ αλαπηπρζεί ζε επξσπατθφ θαη εζληθφ επίπεδν γηα ηα ζέµαηα ηεο γπλαηθείαο απαζρφιεζεο θαη εξγαζίαο. Δηδηθφηεξα, ζην δεχηεξν θεθάιαην γίλεηαη κία ζχληνκε ηζηνξηθή αλαδξνκή ζην επξσπατθφ θαη εζληθφ ζεζκηθφ πιαίζην γχξσ απφ ηηο πνιηηηθέο ηζφηεηαο αιιά θαη ζηνλ εζληθφ µεραληζµφ γηα ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ (φξγαλα θαη άμνλεο δξάζεο, πνιηηηθέο θαη πξνγξάµµαηα), ζην ηξίην θεθάιαην παξνπζηάδεηαη ε επξσπατθή ζηξαηεγηθή γηα ηελ απαζρφιεζε θαη πεξηγξάθνληαη νη πνιηηηθέο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο γηα ηε γπλαηθεία απαζρφιεζε. ην ηέηαξην θεθάιαην, αλαθέξνληαη ηα Δζληθά ρέδηα Γξάζεο γηα ηελ Απαζρφιεζε θαη παξνπζηάδνληαη νη πνιηηηθέο θαη ηα πξνγξάµµαηα γηα ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ ζηελ απαζρφιεζε, θαζψο θαη ν ξφινο ηνπ Γ Κ.Π.. θαη ηνπ ΔΠΑ ζηε δηαµφξθσζε πνιηηηθήο γηα ηα ελ ιφγσ δεηήµαηα. Σέινο, παξνπζηάδνληαη ζπµπεξαζµαηηθέο θξίζεηο, θαζψο γίλεηαη έλαο ζχληνκνο απνινγηζκφο ζηηο εμειίμεηο ηεο πνιηηηθήο απαζρφιεζεο ζε Διιάδα θαη Δπξψπε. - 14 -
Β. ΙΣΟΡΙΚΗ ΑΝΑΓΡΟΜΗ ΝΟΜΟΘΔΣΙΚΟ ΠΛΑΙΙΟ Β1. Αναθοπά ζηο εςπωπαϊκό δίκαιο Οη πνιηηηθέο ηεο ηζφηεηαο μεθίλεζαλ απφ κηα κεκνλσκέλε δηάηαμε πεξί ίζεο ακνηβήο γηα εξγαζία ίζεο αμίαο ζηε πλζήθε ηεο Ρψκεο ζηηο 25-03-1957 (άξζξν 119). Αθνινχζεζαλ κηα ζεηξά απφ λνκνζεηηθέο πξσηνβνπιίεο, απνθάζεηο θαη κέηξα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο θνηλνηηθέο πνιηηηθέο γηα ηελ απαζρφιεζε, φπσο π.ρ. ν Καλνληζµφο Δ.Κ.Σ. (1960), ε Δληαία Δπξσπατθή Πξάμε (1986), ν Κνηλνηηθφο Υάξηεο ησλ Θεµειησδψλ Κνηλσληθψλ Γηθαησµάησλ ησλ Δξγαδνµέλσλ (1989), ε πλζήθε ηνπ Μάαζηξηρ (1992), ε Λεπθή Βίβινο γηα ηελ Αλάπηπμε, Αληαγσληζηηθφηεηα θαη Απαζρφιεζε (1993) θαη ην Δπξσπατθφ πµβνχιην ηνπ Έζελ (1994). Σν 1997 ππνγξάθεηαη ε πλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ 2, πνπ άλνημε λέεο πξννπηηθέο θαη βάζεη ηεο νπνίαο ε ηζφηεηα κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ έρεη απνθηήζεη απηνηειή λνκηθή βάζε θαη απνηειεί θαζήθνλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Η δηαδξνκή απφ ηνλ ζηφρν ησλ ίζσλ επθαηξηψλ γηα άλδξεο θαη γπλαίθεο κε ηελ εθαξκνγή ζεηηθψλ δξάζεσλ ππέξ ησλ γπλαηθψλ ηεο δεθαεηίαο ηνπ 80 - κε ζηφρν ηελ θαηάξγεζε ηνπ επαγγεικαηηθνχ δηαρσξηζκνχ κε βάζε ην θχιν θαη ηελ ελίζρπζε ησλ επαγγεικαηηθψλ πξννπηηθψλ ησλ γπλαηθψλ ζηε ζπµθηιίσζε ησλ νηθνγελεηαθψλ θαη επαγγειµαηηθψλ ππνρξεψζεσλ ηεο δεθαεηίαο ηνπ 90 - κέρξη ηε δηπιή ζηξαηεγηθή ηεο έληαμεο ηεο δηάζηαζεο ηεο νπηηθήο ηνπ θχινπ ζην ζχλνιν ησλ πνιηηηθψλ θαη κέηξσλ (gender mainstreaming) ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ πινπνίεζε ζεηηθψλ δξάζεσλ ζεκαηνδνηήζεθε απφ λνκηθέο δεζκεχζεηο θαη εμειίμεηο ζηελ πξνζέγγηζε, ηελ έλλνηα θαη ην πεξηερφκελν ησλ πνιηηηθψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Μηα ζεηξά απφ απνθάζεηο πνπ αθνξνχλ λνκηθά θείκελα (Οδεγίεο, Απνθάζεηο, πζηάζεηο, Φεθίζκαηα, Αλαθνηλψζεηο) απνηεινχλ ηε ζπνλδπιηθή ζηήιε ηεο θνηλνηηθήο πνιηηηθήο γηα ηελ ηζφηεηα ησλ αλδξψλ θαη ησλ γπλαηθψλ 3, θαη αθνξνχλ ζε έλα κεγάιν κέξνο ηνπο ηελ ηζφηεηα ζηνλ ηνκέα ηεο απαζρφιεζεο θαη ηεο εξγαζίαο, φπσο: Ίζε κεηαρείξηζε ζηα ζέκαηα θαη ζηα ζπζηήκαηα θνηλσληθήο αζθάιηζεο- Πξνζηαζία ηεο κεηξφηεηαο θαη γνληθή άδεηα- Ίζε πξφζβαζε ζηελ απαζρφιεζε, ηελ 2 πλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ, (άξζξα 2, 3, 13, 141) (EEC 340, 10.11.1997), http://eur-lex.europa.eu/ el/treaties/dat/11997d/htm/11997d.html 3 Βι. Παξάξηεκα κε επξσπατθή λνκνζεζία - 15 -
έληαμε θαη επαλέληαμε, ηελ επαγγεικαηηθή θαηάξηηζε, ηηο ζπλζήθεο εξγαζίαο θαη ηελ πξνζηαζία ηεο αμηνπξέπεηαο ησλ γπλαηθψλ θαη αλδξψλ ζηελ εξγαζία-φχιαμε παηδηψλ-πξνψζεζε ζεηηθψλ δξάζεσλ ππέξ ησλ γπλαηθψλ-πξνζηαζία ηεο αμηνπξέπεηαο ησλ αλδξψλ θαη ησλ γπλαηθψλ-καηαπνιέκεζε ηεο αλεξγίαο ησλ γπλαηθψλ-ίζε ακνηβή γηα εξγαζία ίζεο αμίαο (αξρή ηεο ηζφηεηαο ησλ ακνηβψλ κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ). Ιζόηηηα εςκαιπιών και Γιαπθπωηικά Σαμεία Η πξψηε απφπεηξα θνηλνηηθήο λνκνζεζίαο γηα ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ θαη ηα Γηαξζξσηηθά Σακεία μεθηλάεη κε ην Φήθηζκα ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 22αο Ινπλίνπ 1994 γηα «ηελ πξνψζεζε ηεο ηζφηεηαο επθαηξηψλ γηα άλδξεο θαη γπλαίθεο κέζσ ησλ Δπξσπατθψλ Γηαξζξσηηθψλ Σακείσλ» 4, ην νπνίν θαηαηέζεθε κε πξσηνβνπιία ηεο ειιεληθήο θπβέξλεζεο, πηνζεηήζεθε επί ηεο ειιεληθήο πξνεδξίαο θαη αθνξνχζε ηελ πξνψζεζε ηεο αξρήο ηεο ηζφηεηαο ζηελ αγνξά εξγαζίαο κέζσ ησλ δξάζεσλ ησλ Δπξσπατθψλ Γηαξζξσηηθψλ Σακείσλ θαη ηδίσο ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλσληθνχ Σακείνπ θαη θαινχζε ηα θξάηε κέιε «λα ζπκβάιινπλ ψζηε λα πξνβιεθζνχλ εηδηθέο θαη επαξθψο ρξεκαηνδνηνχκελεο δξάζεηο γηα ηηο γπλαίθεο» ρσξίο λα ζέηεη εηδηθνχο ζηφρνπο γηα ηε βειηίσζε ηεο ηζφηεηαο κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ σο πξνο ηε ζπκκεηνρή ηνπο ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Σν 1996 γίλεηαη γηα πξψηε θνξά επίζεκε αλαθνξά ζηελ έληαμε ηεο δηάζηαζεο ηεο ηζφηεηαο ησλ επθαηξηψλ κεηαμχ ησλ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ ζην ζχλνιν ησλ θνηλνηηθψλ πνιηηηθψλ θαη ζηφρσλ, ζην πιαίζην ηεο Αλαθνίλσζεο ηεο Δπηηξνπήο «Δλζσκάησζε ηεο ηζφηεηαο ησλ επθαηξηψλ κεηαμχ ησλ γπλαηθψλ θαη ησλ αλδξψλ ζην ζχλνιν ησλ θνηλνηηθψλ πνιηηηθψλ θαη ζηφρσλ» 5. ε ζπλέρεηα απηήο ηεο Αλαθνίλσζεο, νη θαηεπζπληήξηεο γξακκέο ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο γηα ηελ αλαπξνζαξκνγή ησλ Δπηρεηξεζηαθψλ Πξνγξακκάησλ γηα ηελ πξνγξακκαηηθή πεξίνδν 1997-1999 θάλνπλ ηδηαίηεξε αλαθνξά ζηελ ηζφηεηα ησλ επθαηξηψλ σο «νξηδφληηα πξνηεξαηφηεηα». 4 Φήθηζκα πκβνπιίνπ, EEC 94/C, 231/01 5 Αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο ηεο 21εο Φεβξνπαξίνπ 1996 «Δλζσκάησζε ηεο ηζφηεηαο ησλ επθαηξηψλ κεηαμχ ησλ γπλαηθψλ θαη ησλ αλδξψλ ζην ζχλνιν ησλ θνηλνηηθψλ πνιηηηθψλ θαη ζηφρσλ» [COM(96) 67]. - 16 -
Η αιιαγή ζηελ πνιηηηθή ησλ Γηαξζξσηηθψλ Σακείσλ εληζρχζεθε απφ ηα άξζξα 2 θαη 3 ηεο πλζήθεο γηα ηελ Δπξσπατθή Έλσζε, φπσο ηξνπνπνηήζεθαλ απφ ηε πλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ ην 1997, ηα νπνία απνηεινχλ ηε λνκηθή βάζε γηα ηελ αλάιεςε δξάζεο γηα ηελ έληαμε ηεο δηάζηαζεο ηνπ θχινπ ζηηο πνιηηηθέο. Σα άξζξα απηά επηζεκνπνηνχλ ηε δέζκεπζε ηεο Δ.Δ. θαη επηηξέπνπλ ηελ θαζηέξσζε ηεο ηζφηεηαο σο θαζήθνλ θαη σο νξηδφληην ζηφρν πνπ επεξεάδεη φινπο ηνπο ηνκείο. Η έληαμε ηεο ηζφηεηαο ησλ επθαηξηψλ ζε φιεο ηηο πνιηηηθέο απνηειεί ππνρξέσζε ηφζν γηα ηα θξάηε κέιε φζν θαη γηα ηα θνηλνηηθά Δπξσπατθά φξγαλα. Δδψ θάλεη ηελ εµθάληζή ηεο ζηνπο θνηλνηηθνχο ζηφρνπο ε πξναγσγή ηεο Απαζρφιεζεο σο ζέµα «θνηλνχ ελδηαθέξνληνο». ηε ζπλέρεηα, ε Δπξσπατθή ηξαηεγηθή γηα ηελ Απαζρφιεζε 6 απνθαζίδεηαη απφ ην έθηαθην Δπξσπατθφ πκβνχιην ζην Λνπμεκβνχξγν 7 (Ννέκβξηνο 1997), πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε γηα λα εμεηάζεη εηδηθά ηα ζέκαηα ηεο απαζρφιεζεο, ζην νπνίν ππνγξακκίζηεθε ε ζεκαζία πνπ πξνζδίδεη ε Δ.Δ. ζην ζέκα ηεο Απαζρφιεζεο θαη ζηελ θαηαπνιέκεζε ηεο Αλεξγίαο κε θάζε κέζν. Ένηαξη ηηρ διάζηαζηρ ηος θύλος ζε όλερ ηιρ γενικέρ πολιηικέρ Η ελζσµάησζε ηεο δηάζηαζεο ηνπ θχινπ ζηηο γεληθέο πνιηηηθέο βξήθε ηελ πξψηε ηεο εθαξµνγή ζηελ Δ..Α. θαη ζπλίζηαηαη ζηε αλαγφξεπζε ησλ ίζσλ επθαηξηψλ ησλ δχν θχισλ ζηελ απαζρφιεζε σο ηέηαξηνπ ππιψλα θαηεχζπλζεο γηα ηελ πνιηηηθή απαζρφιεζεο ησλ ρσξψλ µειψλ θαη ζηελ ππνρξέσζε ζπµπεξίιεςεο ηνπ ζηφρνπ ηεο ηζφηεηαο επθαηξηψλ ησλ δχν θχισλ ζηηο πνιηηηθέο θαη ηα µέηξα γηα ηελ απαζρφιεζε, πνπ ππάγνληαη ζηνπο ππφινηπνπο ηξεηο ππιψλεο-θαηεπζχλζεηο 8. Η έληαμε ηεο νπηηθήο ηνπ θχινπ ζηελ Δ..Α. απνηειεί ηελ πξψηε ζπζηεµαηηθή θαη νινθιεξσµέλε εθαξµνγή ηεο λέαο ζηξαηεγηθήο γηα ηελ πξνψζεζε ηεο ηζφηεηαο, ηελ ελζσµάησζε ηεο δηάζηαζεο ηνπ θχινπ ζε φιεο ηηο γεληθέο πνιηηηθέο (gender mainstreaming 9 ). 6 Βι. http://europa.eu/scadplus/glossary/european_employment_strategy_el.htm 7 Βι. http://europa.eu/european-council/index_el.htm, γηα απνηειέζκαηα Δπξσπατθψλ πκβνπιίσλ 8 Βι. Κεθάιαην Γ1 γηα πην αλαιπηηθέο πιεξνθνξίεο γηα ηελ ΔΑ. 9 Σνλ Ινχιην 97, ην Οηθνλνκηθφ θαη Κνηλσληθφ πκβνχιην ησλ Ηλσκέλσλ Δζλψλ (ECOSOC) θαζφξηζε ηελ έλλνηα ηεο ελζσκάησζεο ηνπ θχινπ σο εμήο: "Η ελζσκάησζε ηνπ θχινπ είλαη ε δηαδηθαζία ηεο απνηίκεζεο ησλ επηπηψζεσλ γηα ηηο γπλαίθεο θαη ηνπο άλδξεο νπνηαζδήπνηε πξνγξακκαηηζκέλεο δξάζεο, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο λνκνζεζίαο, πνιηηηθψλ κέηξσλ ή πξνγξακκάησλ, ζε θάζε πεξηνρή θαη ζε θάζε επίπεδν. Δίλαη ε ζηξαηεγηθή πνπ θαζηζηά ηηο αλεζπρίεο θαη εκπεηξίεο ησλ γπλαηθψλ, φπσο επίζεο θαη ησλ αλδξψλ, αλαπφζπαζην ηκήκα ηνπ ζρεδηαζκνχ, εθαξκνγήο, παξαθνινχζεζεο θαη αμηνιφγεζεο πνιηηηθψλ κέηξσλ θαη πξνγξακκάησλ ζε πνιηηηθφ, νηθνλνκηθφ θαη θνηλσληθφ επίπεδν, έηζη ψζηε νη γπλαίθεο θαη νη άλδξεο λα σθεινχληαη εμίζνπ θαη λα κελ δηαησλίδεηαη ε αληζφηεηα. Ο ππέξηαηνο ζηφρνο ηεο ελζσκάησζεο ηνπ θχινπ είλαη λα επηηεπρζεί ηζφηεηα." - 17 -
Απηή ε ζηξαηεγηθή αληηζηνηρεί ζε µηα νπηηθή θαη πνιηηηθή θχινπ πνπ πξνσζεί αιιαγέο ζηε δσή αλδξψλ θαη γπλαηθψλ πξνθεηµέλνπ λα επηηεπρζεί ηζφηεηα φρη µφλν ζηελ αµεηβφµελε εξγαζία, αιιά ζε φιεο ηηο ζθαίξεο ηεο ηδησηηθήο θαη δεµφζηαο δσήο ρξεζηµνπνηψληαο φια ηα εξγαιεία ησλ πξνεγνχµελσλ εηψλ (λνµνζεζία, ζεηηθέο δξάζεηο, µέηξα γηα ηε ζπµθηιίσζε ησλ νηθνγελεηαθψλ µε ηηο επαγγειµαηηθέο ππνρξεψζεηο) ζε ζπλδπαζµφ µε λέα εξγαιεία θαη ηερληθέο (µειέηεο επηπηψζεσλ θχινπ, ελζσµάησζε θαηεπζπληήξησλ γξαµµψλ θαη ζηφρσλ γηα ηελ ηζφηεηα, παξαθνινχζεζε ησλ επηπηψζεσλ ζηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ µε βάζε ζπγθεθξηµέλνπο δείθηεο πξνφδνπ θαη αλαθνξάο θ.ιπ.). Θεζμικέρ εξελίξειρ μεηά ηο 2000 Οη Απνθάζεηο ηεο Δηδηθήο πλφδνπ ηνπ Λνπμεκβνχξγνπ ζπκπιεξψζεθαλ θαη ελδπλακψζεθαλ απφ ηελ Απφθαζε ηεο Δηδηθήο πλφδνπ ηνπ Δπξσπατθνχ πκβνπιίνπ ζηε Ληζζαβφλα 10, ζηηο 23 θαη 24 Μαξηίνπ 2000, ζχκθσλα κε ηελ νπνία ηίζεηαη λένο ζηξαηεγηθφο ζηφρνο γηα ηελ ηξέρνπζα δεθαεηία: ε βειηίσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο θαη ηεο δπλακηθφηεηαο ηεο νηθνλνκίαο ηεο γλψζεο ζηελ Δπξψπε, ψζηε λα είλαη ηθαλή γηα βηψζηκε νηθνλνκηθή αλάπηπμε κε πεξηζζφηεξεο θαη θαιχηεξεο ζέζεηο εξγαζίαο θαη κε κεγαιχηεξε θνηλσληθή ζπλνρή. Ο Υάξηεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο γηα ηα ζεµειηψδε δηθαηψµαηα, δηαθεξχρζεθε παλεγπξηθά ζην Δπξσπατθφ πµβνχιην ηεο Νίθαηαο 11 ζηηο 7-9 Γεθεµβξίνπ 2000. ην ελ ιφγσ θείµελν, αλαγλσξίδεηαη µηα ζεηξά απφ εξγαζηαθά θαη θνηλσληθά δηθαηψµαηα, φπσο: ε ηζφηεηα αλδξψλ θαη γπλαηθψλ (άξζξν 23), ε νηθνγελεηαθή θαη επαγγειµαηηθή δσή (άξζξν 33) θ.ν.θ. 12 ην Δπξσπατθφ πκβνχιην ηεο Βαξθειψλεο 13 (2002) ζπκθσλήζεθαλ ζηφρνη γηα ηελ παξνρή παηδηθήο κέξηκλαο γηα ηνπιάρηζηνλ ην 90% ησλ παηδηψλ ηξηψλ εηψλ έσο ζρνιηθήο ειηθίαο θαη γηα ηνπιάρηζηνλ ην 33% ησλ παηδηψλ πνπ είλαη κηθξφηεξα ησλ ηξηψλ εηψλ, ζηφρνη πνπ δηεπθνιχλνπλ ην ζπλδπαζκφ ηεο επαγγεικαηηθήο θαη ηεο 10 Βι. ππνζεκείσζε 9, γηα ζπκπεξάζκαηα επξσπατθήο πξνεδξίαο 11 Βι. ππνζεκείσζε 9, γηα ζπκπεξάζκαηα επξσπατθήο πξνεδξίαο 12 Βι. http://eur-lex.europa.eu/el/treaties/dat/32007x1214/htm/32007x1214.html 13 Βι. ππνζεκείσζε 9, γηα ζπκπεξάζκαηα επξσπατθήο πξνεδξίαο - 18 -
νηθνγελεηαθήο δσήο. απηφ ην πµβνχιην δεηήζεθε ε ελίζρπζε ηεο πνιηηηθήο γηα ηελ απαζρφιεζε θαη δφζεθαλ θαηεπζχλζεηο γηα ην µέιινλ ηεο ΔΑ. Βάζεη απηψλ, ην πµβνχιην ζηελ Κνπεγράγε 14 (2002) πξφηεηλε ηνπο αθφινπζνπο ζηφρνπο: α) πξνψζεζε ηεο ζπµµεηνρήο ζηελ απαζρφιεζε θαη ηεο πξφζβαζεο φισλ ζηνπο πφξνπο, ηα δηθαηψµαηα, ηα αγαζά θαη ηηο ππεξεζίεο, β) πξφιεςε ηνπ θηλδχλνπ απνθιεηζµνχ, γ) δξάζε γηα ηνπο πιένλ επάισηνπο, θαη δ) θηλεηνπνίεζε ηνπ ζπλφινπ ησλ παξαγφλησλ. Δπηπξφζζεηα, ην Δπξσπατθφ πµβνχιην πνπ ζπλήιζε ζηηο 20 θαη 21 Μαξηίνπ 2003 ζηηο Βξπμέιιεο 15 γηα ηελ ηξίηε εηήζηα εαξηλή ζχλνδφ ηνπ µε ζέµα ηελ νηθνλνµηθή, θνηλσληθή θαη πεξηβαιινληηθή θαηάζηαζε ζηελ Έλσζε, ζχµθσλα µε ηηο απνθάζεηο ηνπ, θαιεί ηελ Δπηηξνπή λα ζπγθξνηήζεη µία Δπξσπατθή Δηδηθή Οµάδα γηα ηελ Απαζρφιεζε µε ζθνπφ ηελ πξαγµαηνπνίεζε αλαιπηηθήο µειέηεο θαη εμέηαζεο ησλ θχξησλ ζεµάησλ ηεο πνιηηηθήο απαζρφιεζεο θαη ηνλ πξνζδηνξηζµφ µεηαξξπζµηζηηθψλ µέηξσλ µε φζν ην δπλαηφλ αµεζφηεξεο επεξγεηηθέο επηπηψζεηο ζηηο εγρψξηεο µεηαξξπζµηζηηθέο δξάζεηο ζηηο αγνξέο εξγαζίαο 16. Σν 2006 ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή αλαθνηλψλεη ηνλ Υάξηε Πνξείαο γηα ηελ ηζφηεηα κεηαμχ γπλαηθψλ θαη αλδξψλ (2006-2010) 17, ν νπνίνο έρεη ζαλ ζηφρν λα ζπκβάιεη ζηελ πξνψζεζε ηνπ πξνγξάκκαηνο γηα ηελ ηζφηεηα κεηαμχ γπλαηθψλ θαη αλδξψλ. Γηαδέρεηαη ηε ζηξαηεγηθή πιαίζην γηα ηελ ηζφηεηα κεηαμχ γπλαηθψλ θαη αλδξψλ γηα ηελ πεξίνδν 2001-2005 18 θαη πξνβαίλεη ζηνλ απνινγηζκφ απηήο εληζρχνληαο ηηο δηεμαγφκελεο δξαζηεξηφηεηεο θαη πξνηείλνληαο λέεο. Η ζηξαηεγηθή πιαίζην ζηφρεπε ζην λα ζπκβάιεη ζηελ θαηαπνιέκεζε ησλ αληζνηήησλ κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ 14 Βι. ππνζεκείσζε 9, γηα ζπκπεξάζκαηα επξσπατθήο πξνεδξίαο 15 Βι. http://europa.eu/european-council/index_el.htm, γηα ζπκπεξάζκαηα ηεο πξνεδξίαο 16 Βι. πµπεξάζµαηα ηεο Πξνεδξίαο, http://www.eu2003.gr//multimedia/doc/2003_3/751.doc 17 Αλαθνίλσζε Δπηηξνπήο πξνο ην πκβνχιην θαη ην Κνηλνβνχιην, Υάξηεο πνξείαο γηα ηελ ηζφηεηα κεηαμχ γπλαηθψλ θαη αλδξψλ 2006-2010 [COM(2006) 92 ηειηθφ]. 18 Αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο ζην πκβνχιην, ζην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην, ζηελ Δπξσπατθή Οηθνλνκηθή θαη Κνηλσληθή Δπηηξνπή θαη ζηελ Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ, ηεο 1εο Ινπλίνπ 2005, κε ηίηιν «Απαγφξεπζε ησλ δηαθξίζεσλ θαη ίζεο επθαηξίεο γηα φινπο - ηξαηεγηθή-πιαίζην» [COM(2005) 224] - 19 -
ζηελ νηθνλνκηθή, πνιηηηθή θαη θνηλσληθή δσή θαη βαζηδφηαλ ζε δηπιή πξνζέγγηζε: αθελφο, ζηελ ελζσκάησζε ηεο δηάζηαζεο ηνπ θχινπ ζε φιεο ηηο θνηλνηηθέο πνιηηηθέο πνπ επεξεάδνπλ άκεζα ή έκκεζα ηνλ ζηφρν ηεο ηζφηεηαο κεηαμχ γπλαηθψλ θαη αλδξψλ (mainstreaming), θαη αθεηέξνπ, ηελ πινπνίεζε ζπγθεθξηκέλσλ δξάζεσλ ππέξ ησλ γπλαηθψλ πνπ είλαη αλαγθαίεο γηα ηελ εμάιεηςε ησλ ζπλερηδφκελσλ αληζνηήησλ. Η νινθιεξσκέλε απηή πξνζέγγηζε ζεκαηνδνηεί ζπλεπψο κηα ζεκαληηθή κεηαβνιή ζε ζρέζε κε ηελ πξνεγνχκελε θνηλνηηθή δξάζε ζηνλ ελ ιφγσ ηνκέα, ε νπνία βαζηδφηαλ, σο επί ην πιείζηνλ, ζε μερσξηζηέο δξαζηεξηφηεηεο θαη πξνγξάκκαηα. Η πξνηεηλφκελε ζηξαηεγηθή πιαίζην δηαξζξψζεθε γχξσ απφ πέληε αιιειεμαξηψκελνπο ηνκείο παξέκβαζεο, έθαζηνο ησλ νπνίσλ πεξηειάκβαλε δηαθνξεηηθνχο ιεηηνπξγηθνχο ζηφρνπο: νηθνλνκηθή δσή, ίζε ζπκκεηνρή θαη εθπξνζψπεζε, θνηλσληθά δηθαηψκαηα, πνιηηηθή δσή, θαζψο θαη ξφινη ησλ δχν θχισλ θαη ζηεξεφηππα. Ο Υάξηεο Πνξείαο, κε ηε ζεηξά ηνπ, πξνζδηνξίδεη έμη ηνκείο πξνηεξαηφηεηαο θαη γηα θαζέλα απφ απηνχο θαζνξίδεη ζηφρνπο θαη δξάζεηο θαίξηαο ζεκαζίαο, πνπ κπνξνχλ λα δηεπθνιχλνπλ ηελ πινπνίεζή ηνπο: νηθνλνκηθή αλεμαξηεζία επί ίζνηο φξνηο γηα γπλαίθεο θαη άλδξεο, αξκνληθφο ζπλδπαζκφο ηδησηηθήο θαη επαγγεικαηηθήο δσήο, ίζε εθπξνζψπεζε ζηε ιήςε απνθάζεσλ, εμάιεηςε φισλ ησλ κνξθψλ βίαο κε βάζε ην θχιν, εμάιεηςε ησλ ζηεξενηχπσλ ησλ θχισλ θαη πξνψζεζε ηεο ηζφηεηαο κεηαμχ γπλαηθψλ θαη αλδξψλ ζηηο εμσηεξηθέο θαη αλαπηπμηαθέο πνιηηηθέο. - 20 -
Β2. Δλληνική νομοθεζία και ο εθνικόρ μησανιζμόρ εθαπμογήρ ηων πολιηικών ιζόηηηαρ Σε δεθαεηία ηνπ 1980 αξρίδεη ζηελ Διιάδα ε δεκηνπξγία ηνπ λνκηθνχ πιαηζίνπ γηα ηελ ηζφηεηα κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ. Με βάζε ην ύνηαγμα ηος 1975 19, πνπ θαηνρπξψλεη ηελ αξρή ηεο ηζφηεηαο, ςεθίζηεθε κηα ζεηξά ζεκαληηθψλ λφκσλ πνπ δεκηνπξγνχλ ην πιαίζην ησλ πνιηηηθψλ ηζφηεηαο ζηελ Διιάδα θαη αθνξνχλ ηνπο ηνκείο ηεο απαζρφιεζεο/εξγαζίαο 20, ίζεο ακνηβήο/ίζεο κεηαρείξηζεο, παηδείαο, θνηλσληθήο αζθάιηζεο, πγείαο, νηθνγέλεηαο, γνληθήο κέξηκλαο, κεηξφηεηαο θαη ηεο βίαο. Έλα κεγάιν ηκήκα απηψλ ησλ λνκνζεηηθψλ ξπζκίζεσλ πξαγκαηνπνηήζεθε ζην πιαίζην ηεο πξνζαξκνγήο ηεο ειιεληθήο λνκνζεζίαο κε δηεζλείο ζπκβάζεηο θαη θνηλνηηθέο νδεγίεο αιιά θαη ζαλ απνηέιεζκα ησλ πξνζπαζεηψλ θαη ηεο δξάζεο ηνπ γπλαηθείνπ θηλήκαηνο ζηελ Διιάδα: π.ρ. νη Ν. 1414/1984 21, Ν. 1483/1984 22 θαη Π.Γ. 193/1988 23 ελζσµαηψλνπλ ηηο ξπζµίζεηο ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ, ξπζµίδνπλ επηµέξνπο ζέµαηα θαη θαηαξγνχλ θάζε ξχζµηζε αληίζεηε ζηελ αξρή ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ. Η πξνψζεζε ησλ πνιηηηθψλ ηζφηεηαο ηα ηειεπηαία ρξφληα εληζρχζεθε αθφκα πεξηζζφηεξν ζε λνκηθή βάζε κε ηελ αναθεώπηζη ηος ςνηάγμαηορ (2001) 24 θαη ηε λέα δηαηχπσζε πνπ πεξηιακβάλεη ην άξζξν 116 παξ. 2. «Γελ απνηειεί δηάθξηζε ιφγσ θχινπ ε ιήςε ζεηηθψλ κέηξσλ γηα ηελ πξνψζεζε ηεο ηζφηεηαο κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ. Σν θξάηνο κεξηκλά γηα ηελ άξζε ησλ αληζνηήησλ πνπ πθίζηαληαη ζηελ πξάμε, ηδίσο ζε βάξνο ησλ γπλαηθψλ». Σν 1982 ζπζηάζεθε ε ζέζε Δηδηθνχ πµβνχινπ γηα ζέµαηα Ιζφηεηαο ηνπ Πξσζππνπξγνχ, ελψ ζην ίδην δηάζηεµα µε ην Ν. 1288/1982 ηδξχζεθε ην πµβνχιην Ιζφηεηαο ησλ δχν Φχισλ σο γλσµνδνηηθφ φξγαλν απεπζείαο ππαγφµελν ζηνλ Πξσζππνπξγφ, ιεηηνπξγψληαο σο απηνηειήο ππεξεζηαθή µνλάδα. Σν 1985 ζπζηήλεηαη ε Γεληθή Γξακκαηεία Ιζφηεηαο (ζην Τπνπξγείν Πξνεδξίαο ηεο 19 'Αξζξν 4 - (Ιζφηεηα ησλ Διιήλσλ), 2. Oη Έιιελεο θαη νη Eιιελίδεο έρνπλ ίζα δηθαηψκαηα θαη ππνρξεψζεηο. 20 Βι. Παξάξηεκα κε εζληθή λνκνζεζία 21 Ο Ν. 3488/2006 θαηαξγεί θαη αληηθαζηζηά ην Ν. 1414/84 (ΦΔΚ 25/Α /2-2-1984) «Δθαξκνγή ηεο αξρήο ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ ζηηο εξγαζηαθέο ζρέζεηο θαη άιιεο δηαηάμεηο» 22 Ν.1483/1984 (ΦΔΚ 153/Α /8-10-1984) «Πξνζηαζία θαη δηεπθφιπλζε ησλ εξγαδνκέλσλ κε νηθνγελεηαθέο ππνρξεψζεηο». 23 Σν Π.Γ. 193/88 επεθηείλεη ηηο δηαηάμεηο ηνπ Ν. 1483/84 θαη παξέρεη δηεπθνιχλζεηο ζηνπο εξγαδφκελνπο κε νηθνγέλεηαθέο ππνρξεψζεηο ζην Γεκφζην, ηα ΝΠΓΓ θαη ηνπο ΟΣΑ φπσο γνληθή άδεηα αλαηξνθήο, άδεηα απνπζίαο γηα αζζέλεηα,κεησκέλν σξάξην, θηι.. 24 Βι. ΦΔΚ 85/Α/18-4-2001-21 -
Κπβέξλεζεο ζηελ αξρή, ζην Τπνπξγείν Δζσηεξηθψλ, Γεκφζηαο Γηνίθεζεο θαη Απνθέληξσζεο ζηε ζπλέρεηα) (Ν. 1558/85) σο αξκφδηα δεκφζηα ππεξεζία γηα ηελ πξνψζεζε θαη πξαγκαηνπνίεζε ηεο λνκηθήο θαη νπζηαζηηθήο ηζφηεηαο αλδξψλ θαη γπλαηθψλ ζε φινπο ηνπο ηνκείο (πνιηηηθφ, θνηλσληθφ, νηθνλνκηθφ, πνιηηηζηηθφ). Σν έξγν ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο Ιζφηεηαο απνηεινχλ: Η πξνψζεζε θαη πξαγκαηνπνίεζε ηεο λνκηθήο θαη νπζηαζηηθήο θαηνρχξσζεο ηεο ηζφηεηαο ησλ δχν θχισλ. Η εηζήγεζε ησλ αλαγθαίσλ κέηξσλ πνπ επηβάιιεηαη λα πάξεη ε Πνιηηεία (Τπνπξγεία, Οξγαληζκνί Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, Κνηλσληθνί Φνξείο) γηα ηνλ ίδην ζθνπφ. Η άκεζε ζπλεξγαζία κε φια ηα Τπνπξγεία, πξνθεηκέλνπ λα αλακνξθσζνχλ ηα ζεζκηθά πιαίζηα θαη λα ζπκπεξηιεθζνχλ ζηα λέα λνκνζρέδηα νη αξρέο ηεο ηζφηεηαο. Ο πξνγξακκαηηζκφο θαη νη πξνηάζεηο γηα έληαμε ζην θπβεξλεηηθφ αλαπηπμηαθφ πξφγξακκα δξαζηεξηνηήησλ πνπ ζα ζηνρεχνπλ ζηε ζπκκεηνρή θαη ηνπ γπλαηθείνπ δπλακηθνχ γηα ηελ αλάπηπμε ηεο ρψξαο. Η πιεξνθφξεζε πνπ απνζθνπεί ζην μεπέξαζκα ησλ πξνθαηαιήςεσλ θαη ησλ αλαρξνληζηηθψλ θνηλσληθψλ αληηιήςεσλ θαη ζηελ εμαζθάιηζε ηεο ελεκέξσζεο ηνπ ιανχ ζηα ζέκαηα ηζφηεηαο ησλ δχν θχισλ. Η πινπνίεζε πξνγξακκάησλ επαγγεικαηηθήο θαηάξηηζεο θαη επηκφξθσζεο άλεξγσλ γπλαηθψλ, κε ζηφρν ηελ έληαμε θαη επαλέληαμή ηνπο ζηελ αγνξά εξγαζίαο, κε εζληθή θαη Κνηλνηηθή ζπγρξεκαηνδφηεζε. Η Γεληθή Γξακκαηεία Ιζφηεηαο αλαιακβάλεη θαη εθαξκφδεη πξσηνβνπιίεο, πνιηηηθέο θαη δξάζεηο γηα ηελ πξνψζεζε ηεο ηζφηεηαο, πνπ απνηππψλνληαη ζην πιαίζην Πξνγξακκάησλ Γξάζεο ζηνπο ηνκείο παηδείαο εθπαίδεπζεο, απαζρφιεζεο, εξγαζίαο θαη εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ, θνηλσληθήο πξνζηαζίαο θαη αζθάιηζεο, βίαο, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο θαη ηεο ελδν-νηθνγελεηαθήο βίαο, καδηθψλ κέζσλ επηθνηλσλίαο, θαη θνηλσληθήο ζπκκεηνρήο θαη πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο. Σν έξγν απηφ πξαγκαηνπνηείηαη απφ ηελ θεληξηθή ππεξεζία ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο Ιζφηεηαο, αιιά θαη κε ηε ζπλεξγαζία: - 22 -
Σνπ Κέληξνπ Δξεπλψλ γηα Θέκαηα Ιζφηεηαο (ΚΔΘΙ), πνπ ιεηηνπξγεί ππφ ηελ επνπηεία θαη ηελ επηρνξήγεζε ηεο ΓΓΙ. 25 Σσλ αξκφδησλ θαηά ζέκα Τπνπξγείσλ θαη θνξέσλ Σσλ Ννκαξρηαθψλ θαη Πεξηθεξεηαθψλ Γξαθείσλ Ιζφηεηαο Σσλ πκβνπιεπηηθψλ Κέληξσλ γηα ηε βία ζηελ Οηθνγέλεηα, πνπ έρεη ηδξχζεη ζηελ Αζήλα θαη ηνλ Πεηξαηά. Σσλ κε θπβεξλεηηθψλ γπλαηθείσλ νξγαλψζεσλ 26. Παξάιιεια κε ηνλ θεληξηθφ κεραληζκφ ηζφηεηαο δεκηνπξγήζεθε θαη κηα πεξηθεξεηαθή νξγάλσζε: νη Ννκαξρηαθέο Δπηηξνπέο Ιζφηεηαο (ΝΔΙ) απφ εθπξνζψπνπο θξαηηθψλ, ηνπηθψλ θνξέσλ θαη γπλαηθείσλ νξγαλψζεσλ ζε θάζε Ννκαξρία, θαζψο θαη ηα Ννκαξρηαθά Γξαθεία Ιζφηεηαο (ΝΓΙ) γηα ηελ θαιχηεξε ελεκέξσζε ησλ πνιηηψλ ζε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν. Οη δχν απηνί ζεζκνί, πνπ ιεηηνχξγεζαλ βάζεη εγθπθιίνπ Γεληθνχ Γξακκαηέα ηνπ Τπνπξγείνπ Δζσηεξηθψλ ζηελ αξρή, ζεζκνζεηήζεθαλ ην 1989 κε Πξνεδξηθφ Γηάηαγκα (Π.Γ. 370/1989), θαη απφ ην 1994, κε ηνπο Νφκνπο (Ν. 2218 θαη Ν. 2240/1984), πνπ αθνξνχλ ηελ «Ίδξπζε θαη ιεηηνπξγία ηεο Ννκαξρηαθήο Απηνδηνίθεζεο», ηα Γξαθεία Ιζφηεηαο ησλ Ννκαξρηψλ εληάζζνληαη ζηνπο απηνηειείο Οξγαληζκνχο θάζε Ννκαξρίαο θαη νη Ννκαξρηαθέο Δπηηξνπέο Ιζφηεηαο ζπγθξνηνχληαη κε απνθιεηζηηθή αξκνδηφηεηα ηνπ Ννκάξρε. Απφ ην 2000 ζεζκνζεηήζεθαλ κε ην Ν. 2839/2000 θαη ζε επίπεδν Πεξηθέξεηαο 13 Δπηηξνπέο Ιζφηεηαο (ΠΔΙ) κε πξσηνβνπιία ηεο ΓΓΙ θαη κε ζηφρν ηελ εθαξκνγή κηαο απνηειεζµαηηθήο πνιηηηθή γηα ηελ Ιζφηεηα Δπθαηξηψλ µεηαμχ γπλαηθψλ θαη αλδξψλ, ε νπνία απαηηεί νπζηαζηηθή ζπλεξγαζία θαη ζπµµεηνρή φισλ ησλ ηνπηθψλ ή πεξηθεξεηαθψλ παξαγφλησλ θαη µηα ζηξαηεγηθή επηθνηλσλίαο θαη επαηζζεηνπνίεζεο φισλ ησλ ηνπηθψλ θνηλσληθψλ θνξέσλ θάζε πεξηθέξεηαο. 25 Σν Κέληξν Δξεπλψλ γηα Θέκαηα Ιζφηεηαο (Κ.Δ.Θ.Ι.) είλαη λνκηθφ πξφζσπν ηδησηηθνχ δηθαίνπ. Ιδξχζεθε κε ην Ν.1835/89 (ΦΔΚ 76 Α), ζπζηάζεθε θαη ιεηηνπξγεί απφ ην 1994 (ΠΓ 42/94 ΦΔΚ 33 Α). Κχξηνο ζθνπφο ηνπ είλαη ν ζπληνληζκφο, ε πξναγσγή θαη ε εθηέιεζε ηεο έξεπλαο ζε ζέκαηα ηζφηεηαο ησλ δχν θχισλ ζην πιαίζην ηεο πνιηηηθήο πνπ ραξάζζεη ε ΓΓΙ. Λεπηνκέξεηεο γηα ηηο δξάζεηο θαη ηηο αξκνδηφηεηεο ηνπ παξέρνληαη ζηνλ δηθηπαθφ ηφπν: www.kethi.gr 26 Ο αξηζκφο ησλ ΜΚΟ κε ζέκα ηε γπλαίθα αλέξρεηαη ζήκεξα πεξίπνπ ζηηο 85. Οη κεγαιχηεξεο έρνπλ παξαξηήκαηα θαη ζηηο πεξηθέξεηεο, ελψ ππάξρνπλ θαη νξγαλψζεηο ηνπηθνχ ραξαθηήξα πνπ θξνληίδνπλ γηα ηελ αληηκεηψπηζε θαη πξνψζεζε ησλ γπλαηθείσλ δεηεκάησλ θαη ζπκβάιινπλ ελεξγά ζηελ αθχπληζε ησλ γπλαηθψλ. Γηα πεξηζζφηεξεο πιεξνθνξίεο, βι. http://www.anthropos.gr, (Γηαδηθηπαθή αλζξσπηζηηθή πχιε, πνπ ζπλδέεη Με Κπβεξλεηηθέο Οξγαλψζεηο, πνιίηεο, επηρεηξήζεηο θαη θνξείο ηεο πνιηηείαο κε δηάζεζε θνηλσληθήο πξνζθνξάο). - 23 -
Σέινο, κε ηελ ππ αξηζµ. ΤΑ 316/14-7-00 (ΦΔΚ 870/17-7-00 ηεπρ. Β') απφθαζε ηνπ Πξσζππνπξγνχ ζπζηάζεθε Γηππνπξγηθή Δπηηξνπή γηα ηελ ηζφηεηα ησλ δχν θχισλ. Σν έξγν ηεο Δπηηξνπήο είλαη: α) ε ιήςε ησλ αλαγθαίσλ απνθάζεσλ γηα ηελ πξνψζεζε ηεο Δζληθήο Πνιηηηθήο γηα ηελ ηζφηεηα ησλ δχν θχισλ ζην πιαίζην ησλ θαηεπζχλζεσλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη ησλ πνιηηηθψλ ηζφηεηαο ησλ δηεζλψλ Οξγαληζµψλ, µε ζηφρν λα εληαρζεί ε δηάζηαζε ηνπ θχινπ ζε φιεο ηηο πνιηηηθέο (mainstreaming), β) ν ζπληνληζµφο ησλ Τπνπξγείσλ θαη ησλ θνξέσλ ηνπ δεµφζηνπ ηνµέα θαηά ηελ επεμεξγαζία πνιηηηθψλ θαη δξάζεσλ γηα ηηο γπλαίθεο ζε θεληξηθφ, πεξηθεξεηαθφ θαη ηνπηθφ επίπεδν, γ) ε ππνζηήξημε ησλ Τπνπξγείσλ θαη ησλ θνξέσλ ηνπ δεµφζηνπ ηνµέα ζην ζρεδηαζµφ λνµνζεηηθψλ πξσηνβνπιηψλ θαη ηελ πινπνίεζε µέηξσλ πνπ αθνξνχλ εηδηθά ζηηο γπλαίθεο, δ) ε πξνεηνηµαζία θαη ε θαηάξηηζε ηνπ Δηήζηνπ Πξνγξάµµαηνο Γξάζεο γηα ηελ ηζφηεηα, µε ζηφρν ηε δηαµφξθσζε µηαο νινθιεξσµέλεο πνιηηηθήο ζην πιαίζην ηνπ Γ' Κ.Π.., θαζψο θαη ε παξαθνινχζεζε ηεο πινπνίεζεο, ησλ δξάζεσλ θαη ησλ µέηξσλ ηνπ ελ ιφγσ πξνγξάµµαηνο, ε) ε επνπηεία, ε παξαθνινχζεζε θαη ε πνηνηηθή θαη πνζνηηθή απνηίµεζε ησλ αζθνχµελσλ πνιηηηθψλ θαη ζη) ε πξνβνιή ησλ απνθάζεσλ γηα ζέµαηα ηζφηεηαο ησλ δχν θχισλ. Πην ζπγθεθξηκέλα, ζηνλ ηνκέα ηεο εξγαζίαο θαη απαζρφιεζεο ην λνκνζεηηθφ πιαίζην πεξηιακβάλεη πνιιέο δηαηάμεηο πνπ αθνξνχλ ζηε κεηξφηεηα θαη ηε ζπκθηιίσζε επαγγεικαηηθήο θαη νηθνγελεηαθήο δσήο θαη ζηελ εθαξκνγή ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο γπλαηθψλ-αλδξψλ απηέο πεξηιακβάλνληαη ζε πιήζνο λφκσλ, Δζληθψλ Γεληθψλ πιινγηθψλ πκβάζεσλ Δξγαζίαο, Τπνπξγηθψλ Απνθάζεσλ, ζην Γεκνζηνυπαιιειηθφ Κψδηθα, θηι.. 27 Δλδεηθηηθά αλαθέξνληαη 3 λνκνζεηήκαηαζηαζκνί θαη νη παξεκβάζεηο ηνπο: Με ην Νόμο 1414/84 γηα ηελ εθαξκνγή ηεο ηζφηεηαο ησλ δχν θχισλ ζηνλ ηνκέα ησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ θαη ζε ελαξκφληζε κε ηηο 75/117 θαη 76/207 νδεγίεο ηεο ΔΟΚ πξνβιέπνληαη: Η εμάιεηςε θάζε κνξθήο δηάθξηζεο, άκεζεο ή έκκεζεο, ζηηο εξγαζηαθέο ζρέζεηο, πνπ βαζίδεηαη ζην θχιν. 27 Γηα δηαηάμεηο πνπ αθνξνχλ ζε εξγαδφκελνπο ηνπ Ιδησηηθνχ ή Γεκφζηνπ Σνκέα, βι http://www. isotita.gr /index.php/docs/56-24 -
Η δπλαηφηεηα πξφζβαζεο ζηελ απαζρφιεζε κε ίδηεο πξνυπνζέζεηο γηα άλδξεο θαη γπλαίθεο. Η ίζε ακνηβή γηα ίζεο αμίαο εξγαζία. Ίδηνο επαγγεικαηηθφο πξνζαλαηνιηζκφο γηα αγφξηα θαη θνξίηζηα. Η απαγφξεπζε θαηαγγειίαο ηεο ζρέζεο εξγαζίαο γηα ιφγνπο πνπ αλαθέξνληαη ζην θχιν θαη ίδξπζε Γξαθείνπ Ιζφηεηαο ζε θάζε Δπηζεψξεζε Δξγαζίαο. Με ην Νόμο 1483/84 πξνζηαηεχνληαη θαη δηεπθνιχλνληαη νη εξγαδφκελνη κε νηθνγελεηαθέο ππνρξεψζεηο (Μεηξφηεηα) ζηνλ νπνίν πξνβιέπνληαη κεηαμχ άιισλ: Υνξήγεζε «γνληθήο άδεηαο» άλεπ απνδνρψλ γηα αλαηξνθή παηδηνχ έσο θαη 3 κήλεο γηα θάζε γνλέα, απφ ηε ιήμε ηεο άδεηαο κεηξφηεηαο κέρξη ηε ζπκπιήξσζε ησλ 2κηζε εηψλ. Η άγακε κεηέξα δηθαηνχηαη γνληθή άδεηα κέρξη 6 κήλεο αληίζηνηρα. Υνξήγεζε άδεηαο άλεπ απνδνρψλ κέρξη 6 εξγάζηκεο κέξεο ην ρξφλν ζε πεξίπησζε αζζέλεηαο παηδηψλ ή άιισλ κειψλ ηεο νηθνγέλεηαο. Υνξήγεζε άδεηαο κε απνδνρέο γηα παξαθνινχζεζε ζρνιηθήο επίδνζεο παηδηψλ ζηε ζηνηρεηψδε κέζε εθπαίδεπζε κέρξη 4 κέξεο ην ρξφλν. Γηα ππεξεζίεο ηνπ Γεκνζίνπ θαη βηνκεραληθέο επηρεηξήζεηο ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα πνπ απαζρνινχλ πεξηζζφηεξα απφ 300 άηνκα, ζε πεξίπησζε αλέγεξζεο θηηξίνπ γηα ηελ ζηέγαζε ησλ ππεξεζηψλ ηνπο ππνρξενχληαη λα πξνβιέςνπλ ρψξν γηα ηε ιεηηνπξγία βξεθνλεπηαθνχ ζηαζκνχ πνπ ζα θαιχπηεη ηηο αλάγθεο ηνπ πξνζσπηθνχ. Η πην πξφζθαηε εμέιημε ζηελ ειιεληθή λνκνζεζία είλαη ν Ν. 3488/2006 28 (ΦΔΚ 191/Α /11-9-2006) πνπ αληηθαζηζηά ην Ν. 1414/1984 θαη πνπ ελζσκαηψλεη ηελ θνηλνηηθή νδεγία 2002/73/ΔΚ θαη αλαθέξεηαη ζηελ εθαξκνγή ηεο αξρήο ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο αλδξψλ θαη γπλαηθψλ φζνλ αθνξά ζηελ πξφζβαζε ζηελ απαζρφιεζε, ζηελ επαγγεικαηηθή εθπαίδεπζε θαη πξνψζεζε, ζηνπο φξνπο θαη ζηηο ζπλζήθεο εξγαζίαο, ν νπνίνο κεηαμχ άιισλ: 28 Γηα πεξηζζφηεξεο πιεξνθνξίεο βι. http://www.isotita.gr/var/uploads/ NOMOTHESIA/ N.%203488.pdf - 25 -
Οξίδεη γηα πξψηε θνξά ηε ζεμνπαιηθή παξελφριεζε, ηελ νπνία θαη αληηκεησπίδεη σο δηάθξηζε ιφγσ θχινπ ζην ρψξν εξγαζίαο (άξζξν 4, παξ. 2) θαη σο πνηληθά θνιάζηκε πξάμε, ζεζκνζεηψληαο πνηλέο (θπιάθηζε απφ έμη (6) κήλεο κέρξη ηξία (3) ρξφληα θαη ρξεκαηηθή πνηλή ηνπιάρηζηνλ ρηιίσλ (1.000) επξψ, άξζξν 16, παξ. 4) θαη πξνβιέπνληαο αμίσζε πξνο απνδεκίσζε ηνπ ζχκαηνο (άξζξν 16, παξ. 1). Δπίζεο ζεζκνζεηείηαη ε ζεμνπαιηθή παξελφριεζε θαη σο πεηζαξρηθφ παξάπησκα (άξζξν 16, παξ. 3). Απαγνξεχεη ηελ θαηαγγειία ηεο ζρέζεο εξγαζίαο α) γηα ιφγνπο θχινπ ή νηθνγελεηαθήο θαηάζηαζεο, β) φηαλ ζπληζηά εθδηθεηηθή ζπκπεξηθνξά εξγνδφηε ή ζηειερψλ ηεο επηρείξεζεο, ιφγσ κε ελδνηηθφηεηαο ηνπ εξγαδφκελνπ ζε ζεμνπαιηθή ή άιιε παξελφριεζε ζε βάξνο ηνπ, γ) φηαλ γίλεηαη σο αληίδξαζε ηνπ εξγνδφηε εμαηηίαο ηεο καξηπξίαο ή νπνηαδήπνηε άιιεο ελέξγεηαο εξγαδνκέλνπ ελψπηνλ δηθαζηεξίνπ ή άιιεο αξρήο (άξζξν 9). Δπίζεο, θαηαξγεί θάζε δηάθξηζε κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ ζηνλ ηδησηηθφ θαη δεκφζην ηνκέα, φζνλ αθνξά ηελ πξφζβαζε ζηελ απαζρφιεζε. Ο εξγνδφηεο δελ κπνξεί λα αξλεζεί ηελ πξφζιεςε γπλαίθαο ιφγσ εγθπκνζχλεο ή πξφζθαηνπ ηνθεηνχ ελψ ε εξγαδφκελε πνπ έρεη ιάβεη άδεηα κεηξφηεηαο κεηά ην πέξαο ηεο άδεηαο απηήο κπνξεί λα επηζηξέςεη ζηελ εξγαζία ηεο ζε ηζνδχλακε ζέζε κε ηνπο ίδηνπο επαγγεικαηηθνχο φξνπο θαη ζπλζήθεο θαη λα επσθειεζεί απφ νπνηαδήπνηε βειηίσζε ησλ ζπλζεθψλ εξγαζίαο. Η πξνζηαζία απηή ηζρχεη θαη γηα ηνπο εξγαδφκελνπο γνλείο πνπ θάλνπλ ρξήζε γνληθήο άδεηαο αλαηξνθήο παηδηνχ. Σπρφλ ιηγφηεξν επλντθή κεηαρείξηζε γπλαίθαο ιφγσ εγθπκνζχλεο ή κεηξφηεηαο, θαηά ηελ έλλνηα ησλ Π.Γ. 176/1997 θαη 41/2003, ή γνλέσλ ιφγσ γνληθήο άδεηαο αλαηξνθήο ή ιφγσ άδεηαο θξνληίδαο παηδηνχ, ζπληζηά δηάθξηζε ιφγσ θχινπ (άξζξν 5). Σν παξαπάλσ ζεζκηθφ πιαίζην έρεη ζπκβάιιεη ζεκαληηθά ζηηο ζεηηθέο εμειίμεηο πνπ έρνπλ ζεκεησζεί ζηνλ ηνκέα ηεο γπλαηθείαο απαζρφιεζεο ηα ηειεπηαία ρξφληα θαη παξνπζηάδνληαη ζηε ζπλέρεηα. Έρνπλ ζσξαθίζεη ηα γπλαηθεία δηθαηψκαηα δίλνληαο ηε δπλαηφηεηα ηεο ηζφηηκεο ζπκκεηνρήο ζηνλ εξγαζηαθφ ρψξν, αζθαιίδνληαο κε ζπγθεθξηκέλα κέηξα ηελ πξνζηαζία ηεο κεηξφηεηαο ηελ εμηζνξξφπεζε νηθνγέλεηαο εξγαζίαο. - 26 -
Γ. ΔΤΡΧΠΑЇΚΔ ΠΟΛΙΣΙΚΔ ΚΑΙ ΓΙΑΡΘΡΧΣΙΚΑ ΣΑΜΔΙΑ ΣΟΝ ΣΟΜΔΑ ΣΗ ΓΤΝΑΙΚΔΙΑ ΑΠΑΥΟΛΗΗ. Γ1. Η Δςπωπαϊκή ηπαηηγική για ηην Απαζσόληζη και ηα ππώηα αποηελέζμαηα. Η Δπξσπατθή ηξαηεγηθή γηα ηελ Απαζρφιεζε (ΔΑ) θαηνρπξψζεθε ζε ζεζµηθφ επίπεδν µε ηε πλζήθε ηνπ Άµζηεξληαµ (Ινχληνο 1997) θαη αλαµνξθψζεθε ξηδηθά ζην Δπξσπατθφ πµβνχιην ηνπ Λνπμεµβνχξγνπ (Ννέµβξηνο 1997). Η ΔΑ έρεη ζαλ ζηφρν ηνλ ζπληνληζκφ ησλ εζληθψλ πνιηηηθψλ ζηνλ ηνκέα ηεο απαζρφιεζεο, κέζσ ελφο πιαηζίνπ πνιχπιεπξεο επνπηείαο ην νπνίν παξαθηλεί ηα θξάηε κέιε λα εθαξκφζνπλ πην απνηειεζκαηηθέο πνιηηηθέο ζηνλ ελ ιφγσ ηνκέα. Απηφ ην πιαίζην πνιχπιεπξεο επνπηείαο πεξηιακβάλεη ζπγθεθξηκέλα κηα Δηήζηα Κνηλή Έθζεζε γηα ηελ Απαζρφιεζε, Καηεπζπληήξηεο Γξακκέο γηα ηελ Απαζρφιεζε πνπ ρξεζηκεχνπλ σο βάζε γηα ηα Δζληθά ρέδηα Γξάζεο (ΔΓ) πνπ εθπνλνχληαη απφ ηα θξάηε κέιε, θαζψο θαη ζπζηάζεηο ηνπ πκβνπιίνπ πξνο ηνπο ππνπξγνχο ησλ δηαθφξσλ θξαηψλ κειψλ. Πην ζπγθεθξηκέλα, θάζε ρξφλν, νη Καηεπζπληήξηεο απηέο Γξαµµέο µεηαθέξνληαη ζηα Δζληθά ρέδηα Γξάζεο γηα ηελ Απαζρφιεζε ησλ θξαηψλ µειψλ, ηα νπνία νθείινπλ µε ηε ζεηξά ηνπο λα ελζσµαηψζνπλ ηε δηάζηαζε ηνπ θχινπ ζηηο πνιηηηθέο απαζρφιεζεο πνπ αζθνχλ θαη λα ηηο απνηππψζνπλ ζηα Δζληθά ρέδηα Γξάζεο γηα ηελ Απαζρφιεζε. ηε ζπλέρεηα, απηά ηα ζρέδηα ειέγρνληαη απφ ηελ Δπηηξνπή θαη ην πµβνχιην θαη ηα απνηειέζµαηα πεξηιαµβάλνληαη ζηελ Κνηλή Έθζεζε Απαζρφιεζεο. Σα ζπµπεξάζµαηα απηψλ ησλ Κνηλψλ Δθζέζεσλ Απαζρφιεζεο µπνξνχλ λα επηθέξνπλ αιιαγέο ζηηο Καηεπζπληήξηεο Γξαµµέο θαη ηηο πζηάζεηο γηα ηηο πνιηηηθέο απαζρφιεζεο ζπγθεθξηµέλσλ θξαηψλ-µειψλ. Η ΔΑ δεκηνχξγεζε ηέζζεξηο ππιψλεο γχξσ απφ ηνπο νπνίνπο ζα έπξεπε ηα θξάηε κέιε λα ζπληνλίζνπλ ηηο εζληθέο πνιηηηθέο ηνπο ζε ζέκαηα απαζρφιεζεο κε ζηφρν ηε δέζκεπζε ηνπο σο πξνο έλα θνηλφ ζχλνιν ζθνπψλ θαη ζηφρσλ. Οη ππιψλεο απηνί είλαη: α. ε ηθαλφηεηα πξνο εξγαζία, β. ην επηρεηξεκαηηθφ πλεχκα, γ. ε πξνζαξκνζηηθφηεηα θαη δ. ε ηζφηεηα ησλ επθαηξηψλ. πγθεθξηκέλα σο πξνο ηελ ηζφηεηα ησλ επθαηξηψλ πξνηάζεθαλ ε θαηαπνιέκεζε ησλ δηαθνξψλ κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ θαη ε απμεκέλε απαζρφιεζε ησλ ηειεπηαίσλ κέζσ ηεο εθαξκνγήο - 27 -
πνιηηηθψλ δηαθνπήο ζηαδηνδξνκίαο, γνληθήο άδεηαο, εξγαζίαο κεξηθήο απαζρφιεζεο θαζψο θαη ππεξεζηψλ πνηφηεηαο γηα ηε θχιαμε παηδηψλ. Η ΔΑ πξφηεηλε επίζεο ζηα θξάηε κέιε ηε δηεπθφιπλζε ηεο επηζηξνθήο ζηελ εξγαζία, ηδίσο γηα ηηο γπλαίθεο. Οη απνθάζεηο ηεο Δηδηθήο πλφδνπ ηνπ Λνπμεµβνχξγνπ ζπµπιεξψζεθαλ θαη εληζρχζεθαλ απφ ηελ Απφθαζε ηεο Δηδηθήο πλφδνπ ηνπ Δπξσπατθνχ πµβνπιίνπ ηεο Ληζζαβφλαο (Μάξηηνο 2000), ε νπνία έζεζε σο ζηφρν ηελ αχμεζε ηνπ πνζνζηνχ ηεο απαζρφιεζεο ησλ γπλαηθψλ ζε 60% έσο ην 2010 ελψ ηα θξάηε-µέιε, γηα ην ίδην δηάζηεµα, δεζµεχζεθαλ λα επηηχρνπλ ην ζηφρν ηεο πιήξνπο απαζρφιεζεο. Σν Δπξσπατθφ πµβνχιην έθξηλε φηη, βάζεη ησλ δηαζέζηµσλ ζηαηηζηηθψλ, ν γεληθφο ζηφρνο ησλ µέηξσλ απηψλ πξέπεη λα είλαη ε αχμεζε ηνπ πνζνζηνχ απαζρφιεζεο ζε επίπεδν φζν ην δπλαηφλ εγγχηεξν ηνπ 70% ην 2010, θαη ε αχμεζε ηνπ πνζνζηνχ απαζρνινχµελσλ γπλαηθψλ ζε άλσ ηνπ 60% ην 2010. Πξνθεηµέλνπ λα επηηεπρζεί ν ζηφρνο απηφο, ην Δπξσπατθφ πµβνχιην ηεο ηνθρφιµεο (Μάξηηνο 2001) έζεζε σο ελδηάµεζνπο ζηφρνπο γηα ηα πνζνζηά απαζρφιεζεο ζηελ Έλσζε, µέρξη ηνλ Ιαλνπάξην ηνπ 2005, ην 67% γηα ην ζχλνιν θαη ην 57% γηα ηηο γπλαίθεο. Σν 2004 δεµνζηεχζεθε ε Κνηλή Έθζεζε γηα ηελ Απαζρφιεζε 2003/2004 29 (ΚΔΑ), ε νπνία εμέηαζε ηηο δεζµεχζεηο πνπ αλέιαβαλ ηα θξάηε-µέιε θαηά ηελ εθαξµνγή ηεο λέαο ζηξαηεγηθήο γηα ηελ απαζρφιεζε, ε νπνία ζπµθσλήζεθε γηα ηελ πεξίνδν 2003-2006 θαη αλαθέξεηαη ζε ηξεηο βαζηθνχο ζηφρνπο: α) πιήξε απαζρφιεζε, β) πνηφηεηα θαη παξαγσγηθφηεηα ηεο εξγαζίαο θαη γ) εληζρπµέλε θνηλσληθή ζπλνρή θαη ελζσµάησζε. ηελ έθζεζε απηή ρξεζηκνπνηήζεθαλ ηα πνξίζκαηα ηεο Δπξσπατθήο Οκάδαο γηα ηελ Απαζρφιεζε 30 ε νπνία ζε έθζεζή ηεο 31 πξνζδηφξηζε ηέζζεξηο βαζηθέο πξνυπνζέζεηο απφ ηηο νπνίεο εμαξηάηαη ε επηηπρία: α) ηελ αχμεζε ηεο 29 πµβνχιην ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (2004), Κοινή Έκθεζη για ηην Απαζσόληζη 2003/2004, Βξπμέιιεο, 7069/04 SOC 113 ECOFIN 77. Βι. http://europa.eu.int/comm/ employment_social /employment_strategy/report_2003/jer20034_el.pdf 30 Σν εαξηλφ Δπξσπατθφ πµβνχιην ηνπ 2003 θάιεζε ηελ Δπηηξνπή λα ζπγθξνηήζεη µια εςπωπαϊκή ειδική οµάδα (Taskforce) για ηην απαζσόληζη, ππφ ηελ πξνεδξία ηνπ πξψελ Πξσζππνπξγνχ ησλ Κάησ Υσξψλ Wim Kok, κε ηελ ππνρξέσζε λα ππνβάιεη ζηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή έθζεζε ζρεηηθά µε ηηο πξαθηηθέο µεηαξξπζµίζεηο πνπ ζα µπνξνχζαλ λα έρνπλ ηνλ πιένλ άµεζν αληίθηππν ζηελ εθαξµνγή ηεο ζηξαηεγηθήο γηα ηελ απαζρφιεζε. 31 Βι. ζρεηηθά: Δπξσπατθή Δπηηξνπή (2003), Θέζειρ επγαζίαρ, θέζειρ επγαζίαρ, θέζειρ επγαζίαρ η αύξηζη ηηρ απαζσόληζηρ ζηην Εςπώπη (Jobs, Jobs, Jobs. Creating more employment in Europe), Έθζεζε ηεο εηδηθήο νµάδαο γηα ηελ απαζρφιεζε, text at: http://europa.eu.int/comm/employment_social/publications/2004/ke5703265_en.pdf - 28 -
πξνζαξµνζηηθφηεηαο ησλ εξγαδνµέλσλ θαη ησλ επηρεηξήζεσλ, β) ηελ πξνζέιθπζε πεξηζζφηεξσλ αηφµσλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο, γ) ηηο πεξηζζφηεξεο θαη απνηειεζµαηηθφηεξεο επελδχζεηο ζην αλζξψπηλν δπλαµηθφ θαη δ) ηελ εμαζθάιηζε ηεο απνηειεζµαηηθήο εθαξµνγήο ησλ µεηαξξπζµίζεσλ µέζσ ηεο θαιχηεξεο δηαθπβέξλεζεο θαη επίζεο πξνζδηφξηζε γεληθέο πξνηεξαηφηεηεο δξάζεο γηα φια ηα θξάηε-µέιε ζηα πιαίζηα απηά, ελψ ζπγρξφλσο επηζήµαλε ηηο ζπγθεθξηµέλεο µεηαξξπζµίζεηο πνπ πξέπεη λα γίλνπλ ζε θαζέλα απφ ηα θξάηε-µέιε. Η Κνηλή Έθζεζε γηα ηελ Απαζρφιεζε 2003/2004 επεζήκαλε φηη θαηά ηελ ηειεπηαία δεθαεηία, ζεµεηψζεθε ζηελ Δ.Δ. µηα αλεζπρεηηθή ππνρψξεζε ηνπ ξπζµνχ αχμεζεο ηεο παξαγσγηθφηεηαο ηεο εξγαζίαο ελψ νη πξφζθαηεο επηδφζεηο φζνλ αθνξά ζηελ πνηφηεηα ζηελ εξγαζία ήηαλ ελζαξξπληηθέο. Αλ θαη ππάξρνπλ πεξηζψξηα βειηηψζεσλ, είλαη νξαηή ε πξφνδνο ζηνπο ηνµείο ηεο εθπαίδεπζεο θαη ησλ δεμηνηήησλ, ηεο γεθχξσζεο ησλ δηαθνξψλ µεηαμχ ησλ δχν θχισλ (µε εμαίξεζε ηηο δηαθνξέο αµνηβψλ) θαη ηεο αζθάιεηαο θαηά ηελ εξγαζία. Αλαθνξηθά µε ηελ ηζφηεηα ησλ δχν θχισλ, πνιιά θξάηε-µέιε επεδίσμαλ λα απμήζνπλ ηε ζπµµεηνρή ησλ γπλαηθψλ θαη λα µεηψζνπλ ηηο δηαθνξέο απαζρφιεζεο θαη αλεξγίαο, θπξίσο µέζσ πνιηηηθψλ πνπ είραλ ζαλ ζηφρν ηνλ ηζνξξνπεµέλν ζπλδπαζµφ ηεο επαγγειµαηηθήο µε ηελ ηδησηηθή δσή. Παξ φι απηά, νη παξάγνληεο ζηνπο νπνίνπο νθείινληαη νη δηαθνξέο απαζρφιεζεο, αλεξγίαο θαη αµνηβψλ (π.ρ. ν δηαρσξηζµφο ησλ δχν θχισλ, ε θνξνινγία θαη νη µηζζνί) δελ αληηµεησπίδνληαλ ζσζηά. Πνιιά θξάηε-µέιε παξνπζίαζαλ µηα δέζµε µέηξσλ, ηα νπνία αλαµελφηαλ λα έρνπλ ζεηηθφ αληίθηππν ζηε µείσζε ησλ δηαθνξψλ αµνηβψλ µεηαμχ ησλ δχν θχισλ, αιιά νη πεξηζζφηεξεο δξάζεηο ήηαλ απνζπαζµαηηθέο, ηδίσο ζηηο ρψξεο ζηηο νπνίεο ππήξραλ νη µεγαιχηεξεο δηαθνξέο. Πνιιέο πξσηνβνπιίεο παξέκεηλαλ εζεινληηθέο, ρσξίο αμηνιφγεζε αληηθηχπνπ. Η θξνληίδα ησλ παηδηψλ παξνπζηάζηεθε σο πξνηεξαηφηεηα ζηα πεξηζζφηεξα θξάηε-µέιε, ελψ αλεπαξθήο ήηαλ ε έµθαζε πνπ απνδίδεηαη ζηελ πνηφηεηα θαη ηελ πξνζηηφηεηά ηεο απφ απφςε θφζηνπο. Η ελζσµάησζε ηεο δηάζηαζεο ηνπ θχινπ εμαθνινχζεζε λα είλαη µε ζπζηεµαηηθή, ελψ νη θνηλσληθνί εηαίξνη δηαδξαµάηηζαλ ζεµαληηθφ ξφιν φζνλ αθνξά ηελ πξνψζεζε ηεο ηζφηεηαο ησλ δχν θχισλ έλαληη ησλ αµνηβψλ. - 29 -
Πην ζπγθεθξηµέλα, δηαπηζηψζεθε φηη ε πξφνδνο πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηνπ ζηφρνπ ηεο Ληζζαβφλαο γηα έλα γεληθφ πνζνζηφ απαζρφιεζεο ηεο ηάμεο ηνπ 70% γηα ηελ Δ.Δ. είρε αλαθνπεί. Σν γεληθφ πνζνζηφ απαζρφιεζεο παξέµεηλε ην 2003 ζην επίπεδν πνπ επηηεχρζεθε ην 2002 (64,3%). εµεηψζεθε µείσζε ηνπ ράζµαηνο ζε µεξηθά θξάηε- µέιε ζηα νπνία ππήξραλ ραµειά πνζνζηά απαζρφιεζεο (Διιάδα, Ιζπαλία θαη Ιηαιία), φπνπ ε αχμεζε ηεο απαζρφιεζεο δηαηεξήζεθε ην 2002 θαη ην 2003 κε πξννπηηθέο πεξαηηέξσ βειηίσζεο. ε φ,ηη αθνξά ην πνζνζηφ απαζρφιεζεο γηα ηηο γπλαίθεο, απηφ ζπλέρηζε λα βειηηψλεηαη ην 2002 θαη, φληαο ζηα επίπεδα ηνπ 55,6%, παξέκεηλε ζε θαιφ δξφµν πξνο ηνλ ελδηάµεζν ζηφρν ηνπ 57% γηα ην 2005. Μάιηζηα ζε επηά θξάηε-µέιε (Γαλία, Κάησ Υψξεο, Απζηξία, Πνξηνγαιία, Φηλιαλδία, νπεδία θαη ΗΒ) ππεξέβεθε ην ζηφρν ηεο Δ.Δ. (60%) πνπ ηέζεθε γηα ην 2010. Ο µέζνο φξνο ηεο Δ.Δ. µεηψλεηαη ζαθψο απφ ηα ραµειά πνζνζηά απαζρφιεζεο ησλ γπλαηθψλ ζε ηξία θξάηε-µέιε (Διιάδα, Ιζπαλία θαη Ιηαιία), παξφηη ππάξρνπλ ελδείμεηο γηα βειηίσζε ζηελ Ιηαιία θαη ζηελ Διιάδα. Σα παξαπάλσ ζπκπεξάζκαηα καδί κε ηελ εμέηαζε ησλ Δζληθψλ ρεδίσλ Γξάζεο θαη ηελ αλάιπζε ησλ Καηεπζπληήξησλ Γξακκψλ γηα ηελ Απαζρφιεζε 2003-2005, ρξεζίκεπζαλ γηα ηελ θαηάξηηζε ησλ ζπζηάζεσλ ηνπ πκβνπιίνπ 32 ην 2004 ζρεηηθά κε ηελ πινπνίεζε ησλ πνιηηηθψλ απαζρφιεζεο ησλ θξαηψλ κειψλ. πγθεθξηκέλα ζε φ,ηη αθνξά ηελ Διιάδα, ζηε ζχζηαζε ηνπ πκβνπιίνπ θαηαγξάθεηαη έλα απφ ηα ρακειφηεξα πνζνζηά απαζρφιεζεο ζηελ ΔΔ, θπξίσο φζνλ αθνξά ηηο γπλαίθεο, παξά ην γεγνλφο φηη ην ηειεπηαίν δηάζηεκα ζεκεηψζεθε αχμεζε ησλ ζέζεσλ απαζρφιεζεο 33. Η αδήισηε εξγαζία παξακέλεη ζεκαληηθή ε παξαγσγηθφηεηα εμαθνινπζεί λα βξίζθεηαη ζε ρακειά επίπεδα ε ζπκκεηνρή ησλ ελειίθσλ ζε θχθινπο θαηάξηηζεο εμαθνινπζεί λα είλαη ρακειή, θπξίσο αλ ιεθζεί ππφςε ην ρακειφ επίπεδν εθπαίδεπζεο ηνπ πιεζπζκνχ ζε ελεξγφ ειηθία. Οη ζπζηάζεηο πξνο 32 χζηαζε (ΔΚ) αξηζ. 741/2004 ηνπ πκβνπιίνπ, ηεο 14εο Οθησβξίνπ 2004, ζρεηηθά κε ηελ πινπνίεζε ησλ πνιηηηθψλ απαζρφιεζεο ησλ θξαηψλ κειψλ [Δπίζεκε εθεκεξίδα L 326 ηεο 29.10.2004] 33 χκθσλα κε ηνπο δηαξζξσηηθνχο δείθηεο ηεο Eurostat, ηα πνζνζηά απαζρφιεζεο γηα ηηο γπλαίθεο ζηελ Διιάδα είραλ ζηαζεξή άλνδν κεηά ην 2000, σο εμήο: 2001-41.5, 2002-42.9, 2003-44.3, 2004-45.2. Βι. ζρεηηθά Παξάξηεκα κε ζηαηηζηηθνχο πίλαθεο θαη δηαξζξσηηθνχο δείθηεο. - 30 -
ηελ Διιάδα πεξηιακβάλνπλ εθηφο ησλ άιισλ θαη ηελ ελζάξξπλζε ηεο επαγγεικαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο ησλ γπλαηθψλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο κεξηθήο απαζρφιεζεο, ηεο βειηίσζεο ηεο πξνζθνξάο ππεξεζηψλ θχιαμεο ηέθλσλ θαη θξνληίδαο άιισλ ζπληεξνχκελσλ αηφκσλ θαη λα ηηο θαηαζηήζεη πην πξνζηηέο. - 31 -
Γ2. Πολιηικέρ και ππογπάμμαηα δπάζηρ ηηρ Δςπωπαϊκήρ Ένωζηρ για ηην ιζόηηηα ηων θύλων ζηην απαζσόληζη Η Δπξσπατθή Έλσζε, ζε ζπλδπαζκφ κε ην λνκνζεηηθφ ηεο έξγν, πξνψζεζε πνιηηηθέο θαη πινπνίεζε πξνγξάκκαηα πνπ αλαθέξνληαη ζηελ ηζφηεηα ησλ αλδξψλ θαη ησλ γπλαηθψλ ζηνλ ηνµέα ηεο απαζρφιεζεο θαη ηεο εξγαζίαο πνπ αθνξνχλ ζε: ίζε µεηαρείξηζε ζηα ζέµαηα θαη ζηα ζπζηήµαηα θνηλσληθήο αζθάιηζεο πξνζηαζία ηεο µεηξφηεηαο θαη ζηε γνληθή άδεηα ίζε πξφζβαζε ζηελ απαζρφιεζε, ηελ έληαμε θαη επαλέληαμε, ηελ επαγγειµαηηθή θαηάξηηζε, ηηο ζπλζήθεο εξγαζίαο θαη ζηελ πξνζηαζία ηεο αμηνπξέπεηαο ησλ γπλαηθψλ θαη αλδξψλ ζηελ εξγαζία θχιαμε παηδηψλ πξνψζεζε ζεηηθψλ δξάζεσλ ππέξ ησλ γπλαηθψλ πξνζηαζία ηεο αμηνπξέπεηαο ησλ αλδξψλ θαη ησλ γπλαηθψλ θαηαπνιέµεζε ηεο αλεξγίαο ησλ γπλαηθψλ ίζε αµνηβή γηα εξγαζία ίζεο αμίαο (αξρή ηεο ηζφηεηαο ησλ αµνηβψλ µεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ). Καηά ην δηάζηεµα 1982-2000 πινπνηήζεθαλ ηέζζεξα µεζνπξφζεζµα πξνγξάµµαηα δξάζεο 34 γηα ηελ πξνψζεζε ησλ ίζσλ επθαηξηψλ µεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ µε έµθαζε ζηελ αγνξά εξγαζίαο, ηα νπνία είραλ σο ζηφρν λα πξνσζήζνπλ ζηελ πξάμε ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ, θπξίσο ζηελ απαζρφιεζε, ελψ απφ ην 1991 ε δξάζε ηνπο δηεπξχλζεθε ζε ηνµείο πέξαλ ηεο απαζρφιεζεο, φπσο είλαη ε ζπµµεηνρή ησλ γπλαηθψλ ζηα θέληξα ιήςεο νηθνλνµηθψλ, πνιηηηθψλ θαη θνηλσληθψλ απνθάζεσλ. Oη δξάζεηο γηα ηελ ηζφηεηα ζηελ απαζρφιεζε πνπ πεξηέρνληαη ζηα ελ ιφγσ πξνγξάµµαηα αθνξνχλ ζε δχν αλεμάξηεηνπο αιιά ζπµπιεξσµαηηθνχο ζηφρνπο: 34 1º Κνηλνηηθφ Πξφγξαµµα γηα ηελ πξνψζεζε ηεο ηζφηεηαο επθαηξηψλ γηα ηηο γπλαίθεο (1982-1985), 2 ν Μεζνπξφζεζµν Κνηλνηηθφ Πξφγξαµµα (1986-1990), 3 ν Μεζνπξφζεζµν Κνηλνηηθήο Γξάζεο (1991-1995), 4ν Μεζνπξφζεζµν Κνηλνηηθφ Πξφγξαµµα Γξάζεο (1996-2000). - 32 -
1. Tνλ πεξηνξηζµφ ηνπ θαηά θχιν επαγγειµαηηθνχ δηαρσξηζµνχ ηεο αγνξάο εξγαζίαο. εµαληηθφο αλαζηαιηηθφο παξάγνληαο γηα ηελ επίηεπμε ηεο ηζφηεηαο αµνηβψλ θαη ηεο ηζφηεηαο ζηελ πξφζβαζε θαη ηελ επαγγειµαηηθή εμέιημε ζεσξήζεθε ν θαηά θχιν επαγγειµαηηθφο δηαρσξηζµφο ηεο αγνξάο εξγαζίαο. Γηα ηελ αληηµεηψπηζε θαη ηε µείσζε απηνχ ηνπ θαηλνµέλνπ, αλαπηχρζεθαλ πνιηηηθέο θαη πξνσζήζεθαλ δξάζεηο ζηνπο ηνκείο ηεο εθπαίδεπζεο θαη ηεο θαηάξηηζεο µε έµθαζε ζηηο λέεο ηερλνινγίεο, ηεο ελίζρπζεο δξάζεσλ ππέξ ηεο εθπαίδεπζεο, ηεο επαγγειµαηηθήο θαηάξηηζεο, ηεο αλάπηπμεο ζεηηθψλ δξάζεσλ ζηηο επηρεηξήζεηο θαη ηεο ελίζρπζεο ηεο γπλαηθείαο επηρεηξεµαηηθφηεηαο. Σα πξνγξάµµαηα απηά αλέπηπμαλ δξάζεηο πνπ αθνξνχζαλ ζηελ πξαγµαηνπνίεζε δηαθξαηηθψλ µειεηψλ, ζηε ζχζηαζε νµάδσλ εµπεηξνγλσµφλσλ γηα ηελ παξαθνινχζεζε ησλ εζληθψλ πνιηηηθψλ, φπσο επίζεο θαη ζηελ πινπνίεζε παξαδεηγµαηηθψλ δηαθξαηηθψλ ζρεδίσλ δξάζεο (π.ρ. ζπλέδξηα, εµεξίδεο, ζεµηλάξηα θ.ιπ.). Δπηπξφζζεηα, ππνζηεξίρζεθαλ δξάζεηο ελίζρπζεο µεµνλσµέλσλ γπλαηθψλ (π.ρ. πξφγξαµµα LEI [Local Employment Initiatives-Σνπηθέο Πξσηνβνπιίεο Απαζρφιεζεο]) 35, πξνθεηµέλνπ λα δεµηνπξγεζνχλ λέεο επηρεηξήζεηο απφ γπλαίθεο. Δπίζεο, αλαπηχρζεθαλ επξσπατθά δίθηπα θαη ζπλεξγαζίεο γηα ηελ πξνψζεζε θαη αληαιιαγή ηερλνγλσζίαο θαη θαιψλ πξαθηηθψλ αλάµεζα ζε εζληθνχο θνξείο (π.ρ. πξφγξαµµα IRIS). 2. Tε δηεπθφιπλζε ηνπ ζπλδπαζµνχ νηθνγελεηαθήο θαη επαγγειµαηηθήο δσήο. Ο ζπλδπαζµφο ηεο νηθνγελεηαθήο θαη επαγγειµαηηθήο δσήο απνζθνπεί ζηε δηαζθάιηζε επλντθψλ ζπλζεθψλ γηα ηελ είζνδν, ηελ επαλέληαμε θαη ηελ παξαµνλή ζηελ αγνξά εξγαζίαο αλδξψλ θαη γπλαηθψλ. Η Δπξσπατθή Δπηηξνπή αλέπηπμε δηάθνξεο δξάζεηο πνπ ζηφρεπαλ ζηε δηεπθφιπλζε απηνχ ηνπ ζπλδπαζµνχ, έηζη ψζηε ε απιήξσηε εξγαζία λα µελ απνηειεί εµπφδην γηα ηε ζπµµεηνρή ησλ γπλαηθψλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο µε ηζφηηµνπο, µε ηνπο άλδξεο, φξνπο. ην πιαίζην απηφ, εληάζζεηαη ε πξφζβαζε ζε πξνζηηέο θαη πςειήο πνηφηεηαο ππεξεζίεο θξνληίδαο, ε ηζνθαηαλνµή ησλ αξµνδηνηήησλ ησλ επζπλψλ γηα ην λνηθνθπξηφ θαη ηελ παξνρή θξνληίδαο, ε 35 Βι. ζρεηηθά Σνπηθέο πξσηνβνπιίεο απαζρφιεζεο ζηα πεξηθεξεηαθά επηρεηξεζηαθά πξνγξάκκαηα (ΚΠ 2000-2006) απφ ηελ Διιεληθή Δηαηξεία Σνπηθήο Αλάπηπμεο θαη Απηνδηνίθεζεο (Δ.Δ.Σ.Α.Α.) (2002) - 33 -