1
2 Φύλλο εργασίας 1 Σ Λ Σ Λ 3. Σ Λ 4. Σ Λ 5. Σ Λ Βιοτικοί Οργανισμοί: Αλεπού, Βελανιδιά, Δέντρο, Έλατο, Θάμνος, Πεύκο, Πλάτανος, Χελώνα, Σκίουρος Αβιοτικοί Οργανισμοί: Έδαφος, Θερμοκρασία, Κλίμα, Υγρασία, Θρεπτικά συστατικά, Άνεμος Φύλλο εργασίας 2 Φυτό Φυτοφάγο ζώο Σαρκοφάγο ζώο Φυτά Έντομα Βάτραχοι Φίδια Γεράκια Φυτοφάγο ζώο: Ελάφι Σαρκοφάγο ζώο: Νυφίτσα Παμφάγο ζώο: Αλεπού 3. α) Ναι β) 11 γ) Βελανιδιά Κάμπια Σκαθάρι Ποντίκι Φίδι Σκαντζόχοιρος Αλεπού Παραγωγοί: Βελανιδιά Καταναλωτές: Κάμπια, Σκαθάρι, Ποντίκι, Φίδι, Σκαντζόχοιρος, Αλεπού Όργανο: Ρίζα, Φύλλο, Άνθος Οργανισμός: Έλατο, Πεύκο, Βελανιδιά Φύλλο εργασίας 3 Άνθος Α. Κλαδιά Β. Κορμός Γ. Ριζικό σύστημα
3 4. Η φωτοσύνθεση γίνεται μόνο την μέρα (τότε που έχει και ήλιο), ενώ η αναπνοή γίνεται όλο το εικοσιτετράωρο (μέρα και νύχτα). Το οξυγόνο που καταναλώνει το φυτό κατά την αναπνοή είναι πολύ λιγότερο από αυτό που παράγει με τη φωτοσύνθεση. Με τη φωτοσύνθεση τα φυτά συνθέτουν την τροφή τους απορροφώντας ενέργεια από τον Ήλιο, ενώ με την αναπνοή διασπούν την τροφή τους απελευθερώνοντας ενέργεια. Να θυμάσαι: Φωτοσύνθεση: διοξείδιο του άνθρακα + νερό = γλυκόζη + οξυγόνο Αναπνοή: άμυλο + οξυγόνο = διοξείδιο του άνθρακα + νερό 5. Ε Δ Α Φ Ο Σ Ρ Ι Ζ Ε Σ Θ Ε Ρ Μ Ο Κ Ρ Α Σ Ι Α Α Π Ο Β Α Λ Λ Ο Υ Ν Ν Ε Ρ Ο Σ Τ Ο Μ Α Τ Α Σ Τ Η Ν Κ Α Τ Ω Φύλλο εργασίας 4 www.watercycle.gr Φύλλο εργασίας 5 χλωρίδας, πανίδας, οξυγόνο, διοξείδιο του άνθρακα, κλίμα, θερμοκρασία, χαμηλότερη, ανέμου, θορύβου, πλημμυρων, βροχής, ξύλο, χαρτί, αναψυχής, εργασίας
4 Φύλλο εργασίας 6 Αμέλεια: 1, 3, 5 Φυσικά Αίτια: 4 Πρόθεση: 2 Άλλες αιτίες δασικών πυρκαγιών είναι: o Διάφορες γεωργικές δραστηριότητες και κυρίως το κάψιμο ξερών χόρτων. o Βραχυκύκλωμα ηλεκτροφόρων καλωδίων. o Το κυνήγι Φύλλο εργασίας 7 Πεντέλη, Υμηττός, Αιγάλεω Είναι το μικρότερο σε έκταση και ύψος από τα τέσσερα βουνά και διαθέτει δεκάδες κορυφές, χαραδρες, ρεματιές και οροπέδια. Ασβεστόλιθος Σχιστόλιθος Στο βουνό διακρίνουμε έξι κυρίως ζώνες βλάστησης. Τη ζώνη του ελατοδάσους τη συναντάμε στα χαμηλά υψόμετρα». Το κυρίαρχο πέτρωμα της Πάρνηθας είναι ο ασβεστόλιθος και συναντάται επίσης σχιστόλιθος και λίγο φλύσχης. Ο ασβεστόλιθος είναι ένα πέτρωμα υδατοπερατό (δηλαδή αφήνει το νερό να περάσει), ενώ ο σχιστόλιθος είναι ένα πέτρωμα υδατοστεγής (δηλαδή δεν αφήνει το νερό να περάσει). Στα σημεία επαφής των δύο πετρωμάτων σχηματίζονται πηγές. 3. Η διαφορά αυτή οφείλεται στο μεγαλύτερο υψόμετρο και στη θέση της Πάρνηθας σε σχέση με τους επικρατούντες ανέμους. Φύλλο εργασίας 8 Άλλοι Εθνικοί Δρυμοί: Ολύμπου, Παρνασσού, Οίτης, Αίνου Κεφαλληνίας, Σουνίου, Λευκών Ορέων (Σαμαριάς), Πίνδου (Βάλια Κάλντα), Πρεσπών, Βίκου Αώου
5 4. Δασαρχείο Πάρνηθας, Δασαρχείο Καπανδριτίου, Περιφέρεια Αττικής, ΥΠΕΚΑ, Πυροσβεστική Υπηρεσία, Σώματα Ασφαλείας, Όμοροι Δήμοι, Εθελοντικές οργανώσεις. 6. Σ Δ Σ Δ 3. Σ Δ 4. Σ Δ Φύλλο εργασίας 9 Κ Α Α Ι Κ Ι Λ Λ Υ Φ Β Κ Ο Π Ο Υ Ρ Ν Α Ρ Ι Α Ε Ο Ρ Φ Ρ Α Ξ Ο Σ Α Μ Π Λ Κ Χ Α Ρ Ο Υ Π Ι Α Ι Α Α Κ Ι Σ Ν Ο Λ Ε Υ Κ Α Τ Ν Ο Δ Κ Υ Λ Θ Υ Μ Α Ρ Ι Ι Ρ Ε Ο Ν Ι Ρ Κ Ε Σ Μ Α Δ Ε Α Μ Γ Ρ Ι Ο Ο Γ Α Ρ Ι Β Υ Η Φ Τ Ο Υ Λ Ι Π Α Α Ι Ε Λ Α Τ Ο Α Ι Κ Ι Ε Ρ Θ Α Ο Ο Λ Υ Ξ Ο Σ Υ Ρ Χ Ι Π Ι Κ Ρ Ο Δ Α Φ Ν Ε Σ Ε Α Ν Ε Μ Ω Ν Ε Σ Λ Λ Α Σ Ενδημικά της Πάρνηθας: Καμπανούλες Αγριογαρύφαλλα 3. Σ Λ Σ Λ 3. Σ Λ 4. Σ Λ Φύλλο εργασίας 11 Διαφορά: Τα ασπόνδυλα δεν έχουν σπονδυλική στήλη ενώ τα σπονδυλωτά έχουν. Ασπόνδυλα: 1, 3, 4 Σπονδυλωτά: 2,5 Ασπόνδυλα: 2, 3, 5, 7 Αμφίβια: 1, 9 Ερπετά: 8, 13, 16 Πτηνά: 12, 14, 15, Θηλαστικά: 4, 6, 10, 11 Σπονδυλωτά: 1, 4, 6, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16
6 3. Π Ρ Α Σ Ι Ν Ο Φ Ρ Υ Ν Ο Σ Α Β Ε Π Ρ Α Σ Ι Ν Ο Σ Α Υ Ρ Α Ψ Χ Τ Σ Ι Χ Λ Α Σ Τ Ρ Χ Ο Υ Ν Κ Ξ Α Ζ Μ Υ Γ Ε Σ Δ Α Ι Ε Ε Ο Α Ι Λ Λ Ο Κ Ο Υ Ν Α Β Ι Ρ Μ Ν Ρ Α Ο Γ Δ Υ Ω Α Α Κ Σ Ο Τ Σ Ο Α Σ Υ Π Α Ρ Μ Τ Ο Υ Φ Θ Ι Ψ Ν Κ Σ Δ Ρ Ο Α Ι Σ Κ Ι Ο Υ Ρ Ο Σ Α Ι Α Θ Λ Α Τ Ο Δ Φ Λ Ω Ρ Ο Σ Ξ Λ Δ Α Σ Ο Π Ο Ν Τ Ι Κ Ο Σ Τ Α Ε Σ Ο Χ Α Ρ Τ Α Β Ο Ν Μ Ι Λ Ι Μ Ασπόνδυλα Αμφίβια Ερπετά Πτηνά Θηλαστικά πεταλούδες πρασινοφρύνος πρασινόσαυρα καρακάξα κουνάβι μέλισσα λιμνοβάτραχος νερόφιδο φλώρος σκίουρος μύγες σαλαμάνδρα σαΐτα τσίχλα δασοποντικός 4. Κόκκινο ελάφι Cervus elaphus Θηλαστικά Κυρίως στα δάση Μόνο τα αρσενικά Φυτοφάγο Πολυγαμικό είδος Έως 27 χρόνια 7. Η συμβολή των μελισσών στο περιβάλλον και στον άνθρωπο, δεν περιορίζεται μόνο στα πολύ ωφέλιμα προιόντα που παράγουν, αλλά και στην αναπαραγωγική διαδικασία των φυτών (επικονίαση). Οι μέλισσες έχουν ενεργό ρόλο στην γονιμοποίηση των φυτών, καθώς δρουν ως μηχανικοί μεταφορείς της γύρης. Την σημαντική λοιπόν εποχή της ανθοφορίας, οι μέλισσες προκειμένου να τραφούν, πλάθουν την γύρη και την μεταφέρουν με τα πίσω πόδια τους στην κυψέλη. Μία μέτρια αποικία μελισσών υπολογίζεται ότι έχει 20 έως 40 φορές περισσότερη αξία για την επικονίαση των φυτών, παρά για την παραγωγή μελιού. Αν αναλογιστεί κανείς ότι οι μέλισσες αποτελούν το 80% περίπου των επικονιαστικών εντόμων, τότε εύκολα καταλαβαίνουμε την σημαντική προσφορά τους στο φυτικό και ζωικό περιβάλλον καθώς και τα φυτά που αναπτύσσονται κατ' επέκταση, αποτελούν τροφή για τα ζώα και τον άνθρωπο, παράγουν οξυγόνο και εμποδίζουν την διάβρωση του εδάφους. Χαρακτηριστικό είναι το ότι ο Άλμπερτ Αϊνστάιν είχε πει ότι αν κάποτε οι μέλισσες εκλείψουν, το ανθρώπινο είδος δεν θα αργήσει να τις ακολουθήσει.(πηγή: http://el.wikipedia.org)
7 8. Μερικές από τις διαφορές τους: Μέλισσα Σφήκα Έχει χνουδωτό σώμα και ήπιο χρωματισμό. Έχει ελάχιστο τρίχωμα. και έντονο χρωματισμό. Δημιουργεί μεγάλες κοινωνίες κυψέλες. Η φωλιά τους έχει μια μικρή είσοδο ενώ η υπόλοιπη είναι προστατευμένη μέσα σε κάποια κοιλότητα (π.χ δένδρο ή κυψέλη) Οι κοινωνίες που δημιουργεί είναι μικρότερες Η φωλιά τους είναι εκτεθειμένη στις συνθήκες του περιβάλλοντος Τα κελιά της κυψέλης της είναι εξαγωνικά φτιαγμένα από κερί Τα κελιά της φωλιάς της είναι εξαγωνικά και έχουν την όψη χαρτιού Πεθαίνει όταν τσιμπήσει Επιβιώνει μετά από ένα τσίμπημα Τρέφεται με μέλι και νέκταρ Τρέφεται με νεκρά ζώα, σκουπίδια και υπολείμματα τροφών Δεν αποτελεί εχθρός άλλου εντόμου. Λιγότερο επιθετική ενοχλητική, λιγότερα κρούσματα τσιμπήματος σε άνθρωπο Εχθρός της μέλισσας και άλλων εντόμων Ενοχλητική, μεγαλύτερη επαφή με τον άνθρωπο επομένως περισσότερα τσιμπήματα (Πηγή: http://www.in-co.gr) Σφήκα: 1 - Μέλισσα: 2
8
9 Το δάσος παράγει το απαραίτητο και αναντικατάστατο για τη ζωή μας οξυγόνο. Α & Ε 3. Κρυμμένο μήνυμα: Στον Εθνικό Δρυμό Πάρνηθας απαγορεύεται το άναμμα της φωτιάς. 4. 5. 5 Ν Ε 4 Ρ 1 Φ Ω Τ Ο Σ Υ Ν Θ Ε Σ Η Υ 6 Λ Γ 2 Χ Λ Ω Ρ Ο Π Λ Α Σ Τ Ε Σ Α Υ Κ 3 Χ Λ Ω Ρ Ο Φ Υ Λ Λ Η Ζ Η
10 6. 7. 8. 10. 6 7 3 4 2 9 5 8 4 5 9 8 6 2 7 3 8 9 2 7 5 3 4 6 7 8 6 3 9 5 4 2 2 5 6 8 7 4 3 9 9 3 4 2 5 6 8 7 5 6 8 3 2 7 9 4 3 9 4 6 7 8 2 5 4 2 7 5 9 8 3 6 Ρ 1 Α Ν Ε Μ Ο Σ Ο Ι Θ Γ Ε 2 Δ Ι Α Β Ρ Ω Σ Η 8 Σ Ρ Η Τ 6 Π 7 3 Κ Ε Ρ 9 Α Υ Ν Ο Σ 1 Ο Ν Υ Α Π Δ 10 Κ Ι Α Ο Δ 4 Σ Π Ο Ρ Α Ι Ω Μ Α Σ Ο Η Π Λ Ε 5 Ο Ξ Υ Γ Ο Ν Ο Μ Α Τ Α
11 λαγός, χλωρά, πάπια, λαγού, κουκουβάγιας, αλεπού, τρυγόνια, πλάτανος, λεύκα, ποντικό, κατσίκι, δέντρο, αλεπού, γάιδαρος, πουλί, βάτραχος, χελιδονάκι, τζίτζικας
12 Αινίγματα. Να το πάρει το ποτάμι; Έχει ξάδερφο τον σκύλο κι όμως δεν τον έχει φίλο. Σιγανή, σιωπηλή Το σαμάρι κουβαλεί. Γεννημένη σε κουκούλι Μαθημένη από μικρούλι Να κουνάει με χαρά Τα δικά της τα φτερά Είτε κοπελούδα Είτε μια παιδούλα Μια φορά το χρόνο, Ντύνομαι νυφούλα. Τι είναι ; Η κεφαλή του στο βουνό, κι η ουρά του στο γιαλό. Όταν το θάβουν ζωντανεύει. Ψηλός, ψηλός καλόγερος κουδούνια φορτωμένος. Απ' έξω είναι αγκαθωτό Κι από μέσα μαλλιαρό Κι από μέσα απ' το μαλλί Μια μπουκιά καλή. Τι είναι ; Από κάτω σαν μπαμπάκι από πάνω σαν τηγάνι και από πίσω σαν ψαλίδι. Τί είναι; Αν με κυνήγι πάντα ζω, τουφέκι δε βαστάω ψαράς δεν είμαι, μα παντού τα δίχτυα μου τα στήνω. Τρέχει σαν πουλί, μα πουλί δεν είναι, Έχει αυτιά γαϊδάρου μα γάιδαρος δεν είναι. Δεν έχω ούτε σώμα, ούτε ψυχή. Μα όταν παίζω τη φυσούνα μου, όλα παν εδώ κι εκεί. Από μητέρα κόκκινη μαύρο παιδί γεννιέται.
13 Ζει στην Πάρνηθα. Θηλαστικό. Φυτοφάγο ζώο. Το αρσενικό έχει κέρατα. Ζει στην Πάρνηθα. Δέντρο. Αειθαλές. Εμφανίζεται σε μεγάλα υψόμετρα. Έχει βελόνες.