Πειραιώς 132, 118 54 Αθήνα Τηλ.: 210-3727400 Fax: 210-3255460 E-mail: info@rae.gr Web: www.rae.gr ΑΠΟΦΑΣΗ ΡΑΕ ΥΠ ΑΡΙΘΜ. 2760/2009 Επί της Προειδοποιητικής Επιστολής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η οποία αφορά στην Παράβαση 2009/2185 σχετικά με την πορεία εφαρμογής του Κανονισμού ΕΚ 1775/2005-Φυσικό Αέριο- στην Ελλάδα Η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας Κατά την τακτική συνεδρίασή της στην έδρα της, στην Αθήνα, στις 14 Σεπτεμβρίου 2009 και Λαμβάνοντας υπόψη: 1. Τις διατάξεις του ν.3428/2005 (ΦΕΚ Α 313/27-12-2005), περί απελευθέρωσης της αγοράς φυσικού αερίου. 2. Την υπ αριθμ.2003/55/εκ Οδηγία σχετικά με τους κοινούς κανόνες για την εσωτερική αγορά φυσικού αερίου. 3. Τον Κανονισμό 1775/2005/ΕΚ σχετικά με τα μέτρα διασφάλισης του εφοδιασμού με φυσικό αέριο. 4. Την υπ αριθμ. ΡΑΕ Ι-93194/15-7-2009 επιστολή του Υπουργείου Ανάπτυξης και την συνημμένη υπ αριθμ.3720/2009 Προειδοποιητική Επιστολή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Σκέφτηκε ως εξής : Σε σχέση με τα διαλαμβανόμενα στην υπ αριθμ.3720/26.6.2009 Προειδοποιητική Επιστολή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (σχετ.4) η οποία αφορά στην Παράβαση 2009/2195 σχετικά με την πορεία εφαρμογής του Κανονισμού ΕΚ 1775/2005-Φυσικό Αέριο- στην Ελλάδα επισημαίνονται τα ακόλουθα: 0. Η ελληνική αγορά φυσικού αερίου 0.1 Εισαγωγή Η διείσδυση του φυσικού αερίου στο ενεργειακό μίγμα της Ελλάδος είναι σχετικά πρόσφατη σε σχέση με όλες σχεδόν τις λοιπές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η εισαγωγή φυσικού αερίου στην χώρα ξεκίνησε στο τέλος του έτους 1996. Έκτοτε το φυσικό αέριο χρησιμοποιείται κατά ποσοστό περίπου 70% στον τομέα της ηλεκτροπαραγωγής και κατά το υπόλοιπο ποσοστό σε άλλες βιομηχανικές χρήσεις καθώς και στον οικιακό τομέα.
Ως αναδυόμενη αγορά, στη χώρα χορηγήθηκε η δυνατότητα παρέκκλισης από την εφαρμογή της Οδηγίας 98/30/ΕΚ έως το Νοέμβριο 2006. Ωστόσο, η προσπάθεια επιτάχυνσης της απελευθέρωσης της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας σε συνδυασμό με τη σχεδιαζόμενη ανάπτυξη διεθνών διασυνδέσεων και τις επεκτάσεις του δικτύου φυσικού αερίου σε νέες περιοχές της χώρας, κατέστησε σκόπιμη την απελευθέρωση της αγοράς φυσικού αερίου πριν την εξάντληση της σχετικής ανωτέρω προθεσμίας. O ν. 3428/2005 (ΦΕΚ Α 313, 27.12.2005) περί απελευθέρωσης της αγοράς φυσικού αερίου (εφεξής Νόμος), θέτει το πλαίσιο λειτουργίας της αγοράς φυσικού αερίου στην Ελλάδα. Ο Νόμος ενσωμάτωσε στην ελληνική έννομη τάξη την Οδηγία 2003/55/ΕΚ «σχετικά με τους κοινούς κανόνες για την εσωτερική αγορά φυσικού αερίου», καθώς και την Οδηγία 2004/67/ΕΚ «σχετικά με τα μέτρα διασφάλισης του εφοδιασμού με φυσικό αέριο». 0.2 Εθνικό Σύστημα Φυσικού Αερίου 2.1 Γενική περιγραφή Το Εθνικό Σύστημα Φυσικού Αερίου (εφεξής ΕΣΦΑ) αποτελείται από το Εθνικό Σύστημα Μεταφοράς Φυσικού Αερίου (εφεξής Σύστημα Μεταφοράς) και την Εγκατάσταση Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου (ΥΦΑ) στη νήσο Ρεβυθούσα. 2.1.1 Σύστημα Μεταφοράς Το φυσικό αέριο εισάγεται στο Σύστημα Μεταφοράς, μέσω τριών Σημείων Εισόδου, τα οποία ονομαστικά είναι το Σιδηρόκαστρο, στα σύνορα Ελλάδας-Βουλγαρίας, οι Κήποι Έβρου, στα σύνορα Ελλάδας-Τουρκίας, και η Αγία Τριάδα απέναντι από τη νήσο Ρεβυθούσα. Περαιτέρω, το Σύστημα Μεταφοράς περιλαμβάνει τον κεντρικό αγωγό μεταφοράς υψηλής πίεσης από τα σύνορα Ελλάδας-Βουλγαρίας έως το Πάτημα Ελευσίνας, τους κλάδους μεταφοράς υψηλής πίεσης που συνδέουν τις διάφορες περιοχές της χώρας με τον κεντρικό αγωγό, περιλαμβανομένου του κλάδου που συνδέει τον κεντρικό αγωγό με τα ελληνοτουρκικά σύνορα, καθώς και τις πρόσθετες εγκαταστάσεις και υποδομές που εξυπηρετούν το Σύστημα. Αξίζει να σημειωθεί ότι, τόσο για το ανάντη διασυνδεδεμένο Σύστημα Μεταφοράς της Τουρκίας, όσο και για τα ανάντη Συστήματα διαμετακόμισης μέσω Ρουμανίας και Βουλγαρίας, δεν υφίσταται καθεστώς πρόσβασης τρίτων, καθώς οι αντίστοιχες χώρες δεν εφαρμόζουν, επί των συστημάτων διαμετακόμισης προς την Ελλάδα, τους κανόνες της Οδηγίας 2003/55/ΕΚ και του Κανονισμού 1775/2005/ΕΚ.Ως εκ τούτου, οι όροι πρόσβασης τρίτων στα αντίστοιχα Σημεία Εισόδου του ελληνικού Συστήματος Μεταφοράς, όπως αυτοί περιγράφονται από την αντίστοιχη ελληνική νομοθεσία, ισχύουν μονομερώς. 2.1.2 Εγκατάσταση ΥΦΑ στη νήσο Ρεβυθούσα Αποτελεί την τρίτη εναλλακτική είσοδο στο ΕΣΦΑ και συμβάλλει ουσιαστικά στην ασφάλεια εφοδιασμού τόσο μέσω του αποθηκευτικού χώρου που διαθέτει όσο και μέσω της δυνατότητας που παρέχεται για τη διαφοροποίηση της προέλευσης του φυσικού αερίου που εισάγεται στην ελληνική αγορά. Απαρτίζεται από: 1. Δύο δεξαμενές αποθήκευσης, συνολικής χωρητικότητας 135.000 m3 ΥΦΑ, εκ των οποίων τα 126.500 m3 είναι αντλήσιμα. 2. Διατάξεις αεριοποίησης του ΥΦΑ συνολικής δυναμικότητας 1000m3/ώρα ή περίπου 14 εκατομμύρια Νm3/ημέρα. 3. Δίδυμο υποθαλάσσιο αγωγό μήκους 600m και διαμέτρου 24 που συνδέει τον τερματικό σταθμό με το Σύστημα Μεταφοράς. 4. Εγκαταστάσεις που επιτρέπουν την εκφόρτωση πλοίων με μέγιστο ολικό μήκος 290 m, βύθισμα που δεν υπερβαίνει τη διαφορά 12.7m - 10% x βύθισμα πλοίου για ελλιμενισμό και απόσταση ανάμεσα στην καρίνα και το βυθό (under keel clearance) τουλάχιστον 1 m. -2 -
2.1.3. Δυναμικότητα Σημείων Εισόδου 0.3 Προσφορά και ζήτηση φυσικού αερίου Η ζήτηση φυσικού αερίου κατά το έτος 2008 ανήλθε σε περίπου 4 bcm. Μακροχρόνια, η ζήτηση φυσικού αερίου αναμένεται σε περίπου 7 bcm, με ποσοστό της τάξης του 60% να προορίζεται για ηλεκτροπαραγωγή. Έως σήμερα μοναδικός προμηθευτής φυσικού αερίου στη χώρα παραμένει η ΔΕΠΑ ΑΕ, η οποία μέσω τριών μακροχρόνιων συμβάσεων τροφοδοτεί την εγχώρια αγορά εισάγοντας αέριο από τη Ρωσία, την Αλγερία και την Τουρκία. 0.4 Κανονιστικό πλαίσιο οργάνωσης της αγοράς φυσικού αερίου Οι λεπτομερείς κανόνες οργάνωσης της αγοράς καθορίζονται μέσω δευτερογενούς νομοθεσίας. Οι βασικοί Κώδικες και Κανονισμοί για τη λειτουργία της αγοράς είναι οι ακόλουθοι: Κώδικας Διαχείρισης Εθνικού Συστήματος Φυσικού Αερίου 1, με τον οποίο ρυθμίζεται κάθε θέμα σχετικό με τα μονοπωλιακά τμήματα της αγοράς και συγκεκριμένα η λειτουργία, συντήρηση και περαιτέρω ανάπτυξη των υποδομών, αλλά κυρίως οι όροι και προϋποθέσεις πρόσβασης τρίτων σε αυτές (εκτός τιμολογίων). Κανονισμός Αδειών, με τον οποίο καθορίζονται όλα τα διαδικαστικά θέματα αδειοδότησης για την άσκηση δραστηριότητας στην αγορά φυσικού αερίου αλλά κυρίως οι όροι και προϋποθέσεις άσκησης της δραστηριότητας και ο τρόπος εποπτείας των αδειούχων από τη ΡΑΕ. Ιδιαίτερη σημασία έχουν οι άδειες προμήθειας και οι άδειες Κατασκευής Ανεξάρτητων Συστημάτων Φυσικού Αερίου (ΑΣΦΑ), δηλαδή συστημάτων που αναπτύσσονται πέραν του Εθνικού Συστήματος από ενδιαφερόμενους επενδυτές. Κώδικας Προμήθειας με τον οποίο καθορίζεται το πλαίσιο των συμβατικών σχέσεων μεταξύ Προμηθευτών και Επιλεγόντων Πελατών. Κανονισμός Τιμολόγησης, με τον οποίο καθορίζεται η μεθοδολογία κατάρτισης τιμολογίων πρόσβασης τρίτων στα συστήματα φυσικού αερίου. Έως σήμερα και σε ό,τι αφορά την ανάπτυξη της δευτερογενούς νομοθεσίας, έχουν σημειωθεί οι ακόλουθες εξελίξεις: Τον Μάρτιο του 2006 καθορίστηκαν τα τιμολόγια πρόσβασης τρίτων στο Σύστημα Μεταφοράς και στον τερματικό σταθμό ΥΦΑ της Ρεβυθούσας. Τα τιμολόγια αυτά βρίσκονται σε ισχύ (http://www.rae.gr/sub2/2_2.htm). Τον Ιανουάριο 2007 καθορίστηκε μεταβατικά η διαδικασία πρόσβασης τρίτων στο Σύστημα Μεταφοράς. Συγκεκριμένα, καθορίστηκε η διαδικασία σύναψης σχετικής Σύμβασης Μεταφοράς μεταξύ του ενδιαφερόμενου να αποκτήσει πρόσβαση στο Σύστημα και του Διαχειριστή, καθώς και το περιεχόμενο και οι όροι των συμβάσεων αυτών. Στις εν λόγω συμβάσεις περιλήφθηκαν επαρκείς όροι που υποκαθιστούν προσωρινά τον Κώδικα Διαχείρισης σε ό,τι αφορά το Σύστημα Μεταφοράς (http://www.rae.gr/downloads/sub2/135(5-2-07)_ya1227.pdf.). Σχετικά με την ολοκλήρωση του κανονιστικού πλαισίου επισημαίνονται τα ακόλουθα: 1 Ειδικότερα για τον Κώδικα Διαχείρισης,, αξίζει να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 9, παράγραφος 1 του Νόμου, ο Κώδικας θεσπίζεται «με απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης, ύστερα από εισήγηση του ΔΕΣΦΑ Α.Ε και σύμφωνη γνώμη της ΡΑΕ». Καθώς η δημόσια διαβούλευση ολοκληρώθηκε, η ΡΑΕ για τη διαμόρφωση της γνώμης της προς τον Υπουργό Ανάπτυξης, λαμβάνει υπόψη την εισήγηση του ΔΕΣΦΑ ( http://www.rae.gr/k2/esfa/index.html), τα σχόλια των συμμετεχόντων στη δημόσια διαβούλευση (http://www.rae.gr/k2/consult_esfa_code/index.html), καθώς και την πρότασή της επί του συγκεκριμένου κειμένου, η οποία είχε δημοσιευθεί στην ιστοσελίδα της ήδη από το 2004 (http://www.rae.gr/downloads/sub2/rae_ngcode_draft- 2004.pdf) -3 -
Έχει ολοκληρωθεί εκτενής δημόσια διαβούλευση για τον Κανονισμό Αδειών, τον Κώδικα Διαχείρισης και τον Κώδικα Προμήθειας (http://www.rae.gr/k2/dialog.htm). Ο Κανονισμός Αδειών εκτιμάται ότι θα εκδοθεί εντός του Οκτωβρίου 2009, ενώ ο Κώδικας Διαχείρισης και ο Κώδικας Προμήθειας εντός του πρώτου τριμήνου 2010. 1. Υποχρέωση διάθεσης μέγιστης δυναμικότητας (σημείο 1.2 της προειδοποιητικής επιστολής) 1.1 Διάθεση δυναμικότητας προς αμφότερες τις κατευθύνσεις 1. Με τα σημερινά δεδομένα της αγοράς, η φυσική ροή αερίου, υπό συνήθεις συνθήκες λειτουργίας, είναι από το Βορρά προς το Νότο. 2. Η υποχρέωση του Διαχειριστή να παρέχει δυναμικότητα στους Χρήστες (άρθρα 8 και, κυρίως, 12 του Νόμου) δε συνδέεται με τη φυσική ροή του αερίου. Αντιθέτως, η άρνηση παροχής πρόσβασης εκ μέρους του Διαχειριστή επιτρέπεται μόνο εφόσον συντρέχουν συγκεκριμένοι λόγοι, κατά τα οριζόμενα στην παράγραφο 2α του άρθρου 8 του Νόμου, μεταξύ των οποίων δε συμπεριλαμβάνεται η φυσική ή εικονική φορά της ροής του αερίου. 3. Το σχέδιο του Κώδικα Διαχείρισης, το οποίο έχει θέσει σε δημόσια διαβούλευσηη ΡΑΕ το2004, προβλέπει ότι κάθε Σημείο Εισόδου (άρα και το Σημείο Εισόδου Σιδηροκάστρου) είναι και Σημείο Εξόδου, έστω και σε εικονική βάση. Αυτό διασφαλίζει απολύτως την παροχή δυναμικότητας σε «αντιρροή» ή «οπισθόζευξη», για το σύνολο του ελληνικού Συστήματος Μεταφοράς. Η συγκεκριμένη ρύθμιση θα περιλαμβάνεται στη γνώμη της ΡΑΕ προς τον Υπουργό Ανάπτυξης για την τελική μορφή του Κώδικα Διαχείρισης. 4. Η δυνατότητα λειτουργίας του ελληνικού Συστήματος κατ αντιρροή αποδείχθηκε κατά τη διάρκεια της κρίσεως του Ιανουαρίου του τρέχοντος έτους, όπου, μετά τη διακοπή τροφοδοσίας από τα Σημεία Εισόδου Σιδηροκάστρου και Κήπων, φυσικό αέριο από τη Ρεβυθούσα τροφοδότησε, επί σειρά ημερών, το σύνολο των Ελλήνων καταναλωτών, καθώς και τμήμα της ζήτησης στη Βουλγαρία. Η αντιστροφή αυτή της ροής πραγματοποιήθηκε χωρίς καμμία παράβαση του υφισταμένου θεσμικού πλαισίου της Ελλάδος, ή και των υφιστάμενων συμβάσεων μεταφοράς μεταξύ του Διαχειριστή και Χρηστών. 5. Συνεπώς, με βάση τα παραπάνω, δεν υφίστανται νομικοί περιορισμοί σχετικά με την προσφορά από τον Διαχειριστή υπηρεσιών μεταφοράς προς αμφότερες τις κατευθύνσεις, σε πραγματική ή και εικονική βάση, σε όλα τα Σημεία Εισόδου και Εξόδου του Συστήματος. Οι όποιες δυσκολίες στην ανάπτυξη «μηχανισμών αγοράς, συμπεριλαμβανομένων των τοπικών αγορών και των κόμβων διαπραγμάτευσης» μπορεί να προέλθουν από το ασαφές καθεστώς σχετικά με τη διαθεσιμότητα αντίστοιχων υπηρεσιών και εν γένει τη δυνατότητα πρόσβασης τρίτων σε ανάντη Σύστημα Μεταφοράς, δηλαδή της Βουλγαρίας και της Τουρκίας. 6. Συνεπώς, με βάση όσα προαναφέρθηκαν, θεωρούμε ότι το συμπέρασμα της Επιτροπής ότι «η Ελληνική Δημοκρατία δεν έχει συμμορφωθεί με το άρθρο 4 παράγραφος 1, το άρθρο 5 παράγραφος 1, το άρθρο 5 παράγραφος 2 στοιχείο β) και το άρθρο 10 του κανονισμού περί φυσικού αερίου και το σημείο 2.1 παράγραφος 1 των κατευθυντήριων οδηγιών» εξαιτίας της μη παροχής από το Διαχειριστή δυναμικότητας σε αντιρροή, δεν ευσταθεί 1.2 Διάθεση δυναμικότητας σε διακοπτόμενη βάση Σχετικά με τα αναφερόμενα στο σημείο 1.2 της προειδοποιητικής επιστολής περί παροχής δυναμικότητας σε διακοπτόμενη βάση, ισχύουν τα αναφερόμενα στην ενότητα 5.1 κατωτέρω. -4 -
2. Υποχρεώσεις σχετικά με τον καταμερισμό της δυναμικότητας και τη διαχείριση της συμφόρησης (σημείο 1.3 της προειδοποιητικής επιστολής) 2.1 Εφαρμογή και δημοσίευση κανόνων καταμερισμού δυναμικότητας 1. Σχετικά με την εφαρμογή και δημοσίευση κανόνων καταμερισμού δυναμικότητας στα Σημεία Εισόδου και Εξόδου, επισημαίνονται τα ακόλουθα: i. Με τη διάταξη της παραγράφου 2ε, του άρθρου 8 του Νόμου, ο Διαχειριστής υποχρεούται, μεταξύ άλλων, να «Εφαρμόζει μηχανισμούς διαχείρισης της συμφόρησης στα σημεία εισόδου, οι οποίοι βασίζονται, κατά το δυνατόν, σε μηχανισμούς της αγοράς, σύμφωνα με διαφανή κριτήρια όπως ορίζεται στον Κώδικα Διαχείρισης του Ε.Σ.Φ.Α», όπως και να «Δημοσιεύει ιστορικά στοιχεία και προβλέψεις ροών σε κάθε σημείο εισόδου και εξόδου προκειμένου να ενημερώνονται οι Χρήστες για την πιθανότητα συμφόρησης» ii. Όπως περιγράφεται και στην πρόταση της ΡΑΕ για τον Κώδικα Διαχείρισης (http://www.rae.gr/downloads/sub2/rae_ngcode_draft-2004.pdf), στον υπό ολοκλήρωση Κώδικα Διαχείρισης Ε.Σ.Φ.Α, υπάρχουν σαφείς προβλέψεις, τόσο για την ύπαρξη μηχανισμών καταμερισμού της δυναμικότητας, όσο και για την υποχρέωση του ΔΕΣΦΑ να τις δημοσιεύει. iii. Μέχρι σήμερα δεν έχει υπάρξει ζήτημα συμφόρησης σε οποιοδήποτε Σημείο Εισόδου ή Εξόδου. O Πίνακας 1 καταγράφει την ημερήσια δυναμικότητα εισαγωγής των Σημείων Εισόδου πριν και μετά την υπό εξέλιξη αναβάθμιση στα Σημεία Εισόδου Σιδηροκάστρου και Αγίας Τριάδας, όπως αυτή προκύπτει από τα τεχνικά όρια των διατάξεων μέτρησης στους αντίστοιχους μετρητικούς σταθμούς των σημείων εισόδου 2. Πίνακας 1: Σημείο Εισόδου Πρo αναβάθμισης Μετά την αναβάθμιση Σιδηρόκαστρο 10,5 x 10 6 Nm 3 /ημέρα 15,8 x 10 6 Nm 3 /ημέρα Κήποι Έβρου 20,5 x 10 6 Nm 3 /ημέρα - Αγία Τριάδα 6,24 x 10 6 Nm 3 /ημέρα 13,9 x 10 6 Nm 3 /ημέρα Ο Πίνακας 2 καταγράφει τη μέση και μέγιστη πραγματοποιηθείσα ημερήσια εισαγωγή φυσικού αερίου από τα αντίστοιχα σημεία εισόδου κατά τη διάρκεια του 2008. Πίνακας 2: Σημείο Εισόδου Πραγματοποιηθείσα μέγιστη εισαγωγή αερίου το 2008 Πραγματοποιηθείσα μέση εισαγωγή αερίου το 2008 Σιδηρόκαστρο 11,3 x 10 6 Nm 3 /ημέρα 7,3 x 10 6 Nm 3 /ημέρα Κήποι Έβρου 2,5 x 10 6 Nm 3 /ημέρα 1,3 x 10 6 Nm 3 /ημέρα Αγία Τριάδα 9,0 x 10 6 Nm 3 /ημέρα 2,5 x 10 6 Nm 3 /ημέρα Από τα στοιχεία των Πινάκων προκύπτει ότι η υφιστάμενη δυναμικότητα εισαγωγής φυσικού αερίου από τα Σημεία Εισόδου είναι σημαντικά υψηλότερη από τις τρέχουσες απαιτήσεις εισαγωγών για την κάλυψη των αναγκών της ελληνικής αγοράς αερίου. Ως εκ τούτου, η επικείμενη ολοκλήρωση του κανονιστικού πλαισίου, ιδιαιτέρως δε του Κώδικα 2 Τα στοιχεία προέρχονται από την «Έκθεση της ΡΑΕ για την ασφάλεια εφοδιασμού της Χώρας με φυσικό αέριο», http://www.rae.gr/k2/report-sos_gas.pdf, http://www.rae.gr/k2/report-sos_gas_en.pdf -5 -
Διαχείρισης, θα προηγείται χρονικά της όποιας συμφόρησης τυχόν προκύψει στα Σημεία Εισόδου. iv. Ακόμη και στο Σημείο Εισόδου Σιδηροκάστρου δεν αναμένεται, στο εγγύς μέλλον, να υπάρξει συμφόρηση, καθώς, σύμφωνα με όλες τις υπάρχουσες πληροφορίες από τις αντίστοιχες αρχές της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας, ο αγωγός διαμετακόμισης από τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία προς την Ελλάδα έχει ένα και μοναδικό Χρήστη (Gazprom Export Ltd.), ενώ δεν υπάρχει καθεστώς πρόσβασης τρίτων στο συγκεκριμένο αγωγό εντός των συγκεκριμένων χωρών. Επομένως, εκτός και αν αλλάξουν οι συνθήκες, δεν θα υπάρξει άλλος ενδιαφερόμενος για εισαγωγή ΦΑ στην Ελλάδα από το σημείο εισόδου Σιδηροκάστρου. Για τους ίδιους λόγους, δεν είναι δυνατό να υπάρξει και ενδιαφερόμενος για, έστω και εικονική, εξαγωγή αερίου κατ «αντιρροή», από την Ελλάδα προς τη Βουλγαρία ή και βορείως αυτής. 2. Από τα προηγούμενα προκύπτει ότι, κατ αρχήν, υφίσταται πράγματι ζήτημα μερικής συμμόρφωσης με τον Κανονισμό σχετικά με την εφαρμογή και δημοσίευση μηχανισμών καταμερισμού δυναμικότητας. 3. Ωστόσο, η ΡΑΕ θεωρεί ότι η αξιολόγηση της επίπτωσης που θα μπορούσε να έχει η μερική συμμόρφωση με τον Κανονισμό στην ανάπτυξη της αγοράς θα πρέπει να γίνει υπό το πρίσμα των πραγματικών συνθηκών που επικρατούν στην ελληνική αγορά φυσικού αερίου, καθώς και στα ανάντη συστήματα μεταφοράς με τα οποία είναι συνδεδεμένο το ελληνικό σύστημα, όπως εκτέθηκαν στην παρούσα ενότητα. 4. Περαιτέρω, επισημαίνεται ότι η επικείμενη ολοκλήρωση του κανονιστικού πλαισίου λειτουργίας της αγοράς, θα προηγηθεί χρονικά της αναμενόμενης αύξησης της ζήτησης και της ανάγκης εισαγωγής νέων ποσοτήτων από τα Σημεία Εισόδου οπότε και είναι πιθανό να υπάρξει στην πράξη ενδιαφέρον για τη διαχείριση της συμφόρησης. 2.2 Δημοσιοποίηση πληροφοριών σχετικά με τη δυναμικότητα στο Σημείο Εισόδου Σιδηρικάστρου Σχετικά με το σημείο 1.3 της προειδοποιητικής επιστολής, περί παραβάσεως του άρθρου 6 παράγραφος 3 του κανονισμού περί φυσικού αερίου στο Σημείο Εισόδου Σιδηροκάστρου, ισχύουν όσα αναφέρονται στην ενότητα 5.2 κατωτέρω. 3. Υποχρέωση διάθεσης σχετικών σημείων εγκεκριμένων από τη ρυθμιστική αρχή (σημείο 1.4 της προειδοποιητικής επιστολής) Σχετικά με το σημείο 1.4 της προειδοποιητικής επιστολής, περί παραβάσεως του άρθρου 6 παράγραφος 4 του κανονισμού περί φυσικού αερίου στο Σημείο Εισόδου Σιδηροκάστρου, ισχύουν όσα αναφέρονται στην ενότητα 5.2 κατωτέρω. 4. Υποχρεώσεις σχετικά τους κανόνες εξισορρόπησης και τα τέλη διαταραχής της ισορροπίας (σημείο 1.5 της προειδοποιητικής επιστολής) 1. Στις διατάξεις της παραγράφου 2γ, του άρθρου 8, του Νόμου, ορίζεται μεταξύ άλλων ότι ο ΔΕΣΦΑ (Διαχειριστής) «έχει την ευθύνη για την εξισορρόπηση του φορτίου του Ε.Σ.Φ.Α., κατά τα οριζόμενα στον Κώδικα Διαχείρισης αυτού. Για το σκοπό αυτόν μπορεί να συνάπτει, κατόπιν διαγωνισμού, με βάση διαδικασίες διαφανείς, που δεν εισάγουν διακρίσεις και βασίζονται στους κανόνες της αγοράς, συμβάσεις με Προμηθευτές για την προμήθεια και παράδοση φυσικού αερίου. Τις συμβάσεις αυτές συνομολογεί μετά την έγκριση του ετησίου προγράμματος εξισορρόπησης φορτίου από τη Ρ.Α.Ε. και να επιβάλλει στους Χρήστες χρεώσεις για την κάλυψη των δαπανών του για την εξισορρόπηση φορτίου του Ε.Σ.Φ.Α., όπως προβλέπεται στον Κώδικα Διαχείρισης αυτού» -6 -
2. Οι διαδικασίες εισήγησης από τον Διαχειριστής και έγκρισης από τη ΡΑΕ τόσο του ετήσιου σχεδιασμού εξισορρόπησης φορτίου όσο και της μεθοδολογίας κατανομής του κόστους εξισορρόπησης φορτίου στους Χρήστες Συστήματος Μεταφοράς και κάθε σχετική λεπτομέρεια, ρυθμίζονται με τις διατάξεις του Παραρτήματος F της Σύμβασης Μεταφοράς Φυσικού Αερίου. 3 3. Με την υπ αριθμ. 121/22.6.2007 απόφασή της, σύμφωνα με τη διάταξη της παραγράφου 1 του άρθρου 2 του Παραρτήματος F της Σύμβασης Μεταφοράς Φυσικού Αερίου, η ΡΑΕ ενέκρινε τον Ετήσιο Σχεδιασμό Εξισορρόπησης Φορτίου του Συστήματος Μεταφοράς τον οποίο εκπόνησε ο ΔΕΣΦΑ Α.Ε. για τα έτη 2007 και 2008, και ο οποίος περιλαμβάνει: i. Προβλέψεις του Διαχειριστή για την εξέλιξη της ζήτησης Φυσικού Αερίου ανά κατηγορία Πελατών και τη Δηλούμενη Διαμετακόμιση σε σχέση με το υφιστάμενο δυναμικό του ΕΣΜΦΑ. ii. Πρόβλεψη σχετικά με τις αναγκαίες Ποσότητες Φυσικού Αερίου για Εξισορρόπηση Φορτίου, όπως τη συνολική Ετήσια Ποσότητα Φυσικού Αερίου για Εξισορρόπηση, την εκτιμώμενη κατανομή της κατά τη διάρκεια του Έτους, τη Μέγιστη Παροχή και τη Μέγιστη Ημερήσια Ποσότητα Φυσικού Αερίου για Εξισορρόπηση. iii. Προσδιορισμό των απαιτούμενων χαρακτηριστικών της Σύμβασης ή του συνδυασμού Συμβάσεων Εξισορρόπησης που απαιτείται να συνάψει ο Διαχειριστής. 4. Η ανωτέρω απόφαση της ΡΑΕ, με συνημμένη τη σχετική εισήγηση του Διαχειριστή, δημοσιεύτηκε άμεσα στην ιστοσελίδα της (http://www.rae.gr/k2/rae_121_07.pdf). 5. Περαιτέρω, σύμφωνα με τη διάταξη των παραγράφων 1 και 2 του άρθρου 4 του Παραρτήματος F της Σύμβασης Μεταφοράς Φυσικού Αερίου, με την υπ αριθ. 2129/15.7.2008 απόφαση της ΡΑΕ, εγκρίθηκαν οι τιμές των παραμέτρων που υπεισέρχονται στον υπολογισμό του κόστους εξισορρόπησης φορτίου του Συστήματος Μεταφοράς, ο τρόπος κατανομής του κόστους εξισορρόπησης στους χρήστες και το τμήμα της δυναμικότητας του Εθνικού Συστήματος Φυσικού Αερίου (ΕΣΦΑ) που δεσμεύει ο ΔΕΣΦΑ Α.Ε. για την εξισορρόπηση φορτίου. 6. Η ανωτέρω απόφαση της ΡΑΕ, με συνημμένη τη σχετική εισήγηση του Διαχειριστή, δημοσιεύτηκε άμεσα στην ιστοσελίδα της (http://www.rae.gr/k2/ngbalcost.html) καθώς και στην ιστοσελίδα του Διαχειριστή (http://www.desfa.gr/default.asp?pid=101&la=1). 7. Σε εφαρμογή της ανωτέρω απόφασης της ΡΑΕ και αμέσως μετά τη σύναψη της Σύμβασης Εξισορρόπησης Φορτίου μεταξύ του Διαχειριστή και της ΔΕΠΑ Α.Ε., ο Διαχειριστής δημοσιεύει στην ιστοσελίδα του τις τρέχουσες τιμές των παραμέτρων που υπεισέρχονται στον υπολογισμό του κόστους εξισορρόπησης φορτίου του Συστήματος Μεταφοράς, όπως αυτές προκύπτουν από τη Σύμβαση Εξισορρόπησης Φορτίου (http://www.desfa.gr/default.asp?pid=87&la=2). 8. Τα επικαιροποιημένα στοιχεία για το έτος 2009 βρίσκονται σε διαδικασία έγκρισης από τη ΡΑΕ. 9. Συνεπώς, με βάση όσα προαναφέρθηκαν, θεωρούμε ότι το συμπέρασμα της Επιτροπής ότι «η Ελληνική Δημοκρατία δεν έχει συμμορφωθεί με το άρθρο 7 παράγραφος 3 και το άρθρο 10 του κανονισμού περί φυσικού αερίου» δεν ευσταθεί. 5. Υποχρέωση παροχής ημερήσιων επικαιροποιήσεων της διαθεσιμότητας βραχυπρόθεσμων υπηρεσιών (σημείο 2.2 της προειδοποιητικής επιστολής) 5.1 Διαθεσιμότητα βραχυπρόθεσμων υπηρεσιών μεταφοράς 1. Σχετικά με τη δυνατότητα προσφοράς εκ μέρους του Διαχειριστή βραχυχρόνιων υπηρεσιών μεταφοράς, είτε αμετάβλητων (firm) είτε διακοπτόμενων (interruptible), στους Χρήστες του Συστήματος επισημαίνονται τα ακόλουθα: 3 H υπ αριθμ. Δ1/1227/2007 (ΦΕΚ Β 135) απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης. -7 -
i. Με τη διάταξη της παραγράφου 2α του άρθρου 8 του Νόμου, μεταξύ άλλων, επιβάλλεται ρητώς στο Διαχειριστή η υποχρέωση να προσφέρει στους Χρήστες του Συστήματος πρόσβαση σε αυτό για όσο διάστημα επιθυμούν. ii. Στις διατάξεις της υπ αριθμ. Δ1/1227/2007 (ΦΕΚ Β 135) απόφασης του Υπουργού Ανάπτυξης, δεν καθορίζεται μέγιστη ή ελάχιστη διάρκεια της Σύμβασης Μεταφοράς. iii. Περαιτέρω με τη διάταξη της παραγράφου 2 του άρθρου 12 του Νόμου παρέχεται ρητώς στο Διαχειριστή η δυνατότητα να προσφέρει στους Χρήστες του Συστήματος διακοπτόμενες συμβάσεις δέσμευσης δυναμικότητας σε αυτό. 2. Συνεπώς, με βάση τα παραπάνω, δεν υφίστανται νομικοί περιορισμοί σχετικά με την προσφορά από τον Διαχειριστή βραχυχρόνιων υπηρεσιών μεταφοράς. Αντιθέτως, προκύπτει η υποχρέωση του Διαχειριστή να προσφέρει στους Χρήστες πρόσβαση στο Σύστημα, για όσο διάστημα επιθυμούν. 3. Ωστόσο, η σκοπιμότητα προσφοράς από τον Διαχειριστή βραχυπρόθεσμων υπηρεσιών μεταφοράς, τουλάχιστον έως σήμερα, στην έκταση και με τον τρόπο που προβλέπει ο Κανονισμός περί φυσικού αερίου και η επίπτωση που είχε στην πράξη η μερική συμμόρφωση με τον Κανονισμό στην ανάπτυξη της αγοράς, θα πρέπει να αξιολογηθούν υπό το πρίσμα των πραγματικών συνθηκών που επικρατούν στην ελληνική αγορά φυσικού αερίου, όπως εκτέθηκαν στο εισαγωγικό σημείωμα. Εκτιμούμε ότι η Επιτροπή θα πρέπει να λάβει υπόψη ιδιαίτερα το γεγονός ότι, έως σήμερα, δραστηριοποιείται στην αγορά ένας μόνο Χρήστης, ο οποίος εισάγει στη χώρα αέριο μέσω μακροχρόνιων συμβάσεων προμήθειας και διαθέτει το αέριο αυτό σε πελάτες με τους οποίους έχει επίσης συνάψει, ως επί το πλείστον, μακροχρόνιες συμβάσεις πώλησης φυσικού αερίου. Στο γεγονός αυτό θα πρέπει να προστεθεί και το ασαφές καθεστώς σχετικά με τη διαθεσιμότητα αντίστοιχων υπηρεσιών και εν γένει τη δυνατότητα πρόσβασης τρίτων σε ανάντη Συστήματα Μεταφοράς, δηλαδή της Βουλγαρίας και της Τουρκίας. 4. Περαιτέρω, επισημαίνεται ότι η επικείμενη ολοκλήρωση του κανονιστικού πλαισίου λειτουργίας της αγοράς καθώς και η εν εξελίξει ανάπτυξη από τον Διαχειριστή των κατάλληλων υποδομών για την διευκόλυνση τόσο των βραχυχρόνιων δεσμεύσεων δυναμικότητας όσο και της δημιουργίας δευτερογενούς αγοράς δυναμικότητας, συμπίπτει χρονικά με την αναμενόμενη αύξηση του ενδιαφέροντος για πρόσβαση στο Εθνικό Σύστημα Φυσικού Αερίου νέων Χρηστών, ενόψει της εισόδου νέων καταναλωτών φυσικού αερίου στην αγορά (ηλεκτροπαραγωγών) και της ανάπτυξης νέων διασυνδέσεων, όταν δηλαδή θα υπάρχει στην πράξη ενδιαφέρον για τις υπηρεσίες αυτές. 5.2 Ημερήσιες επικαιροποιήσεις της διαθεσιμότητας βραχυπρόθεσμων υπηρεσιών μεταφοράς 1. Με τις διατάξεις των παραγράφων 2(ε) και 2(ια) του άρθρου 8 του Νόμου, μεταξύ άλλων, επιβάλλεται ρητώς στο Διαχειριστή η υποχρέωση ανάπτυξης Πληροφοριακού Συστήματος ΕΣΦΑ και η δημοσιοποίηση ιστορικών στοιχείων και προβλέψεων σχετικά με τις ροές φυσικού αερίου στο Σύστημα Μεταφοράς καθώς και στοιχείων σχετικά με τη δυναμικότητα του Συστήματος, προκειμένου να είναι δυνατή η αποτελεσματική πρόσβαση σε αυτό. Περαιτέρω, ο Κώδικας Διαχείρισης του ΕΣΦΑ εξουσιοδοτείται για την λεπτομερή ρύθμιση κάθε σχετικού θέματος. 2. Η ΡΑΕ έχει επισημάνει επανειλημμένα στο Διαχειριστή την ανάγκη συμμόρφωσης με τις διατάξεις του Κανονισμού ακόμα και πριν τη θέσπιση του Κώδικα και συγκεκριμένα: i. Με την υπ αριθμ. Ο-16989/27.04.07 επιστολή της και με αφορμή σχετικό ερωτηματολόγιο του ERGEG, η ΡΑΕ ενημέρωσε το νεοσύστατο τότε Διαχειριστή σχετικά με τις απαιτήσεις διαφάνειας του Κανονισμού, προκειμένου να διευκολυνθεί η διαδικασία οργάνωσης των πληροφοριακών συστημάτων του ΔΕΣΦΑ Α.Ε. η οποία βρισκόταν τότε σε εξέλιξη. ii. Στην έκθεση της ΡΑΕ σχετικά με την ασφάλεια εφοδιασμού με φυσικό αέριο (http://www.rae.gr/k2/report-sos_gas.pdf, http://www.rae.gr/k2/report-sos_gas_en.pdf), η ΡΑΕ τόνισε την ανάγκη «θέσπισης από το Διαχειριστή διαδικασίας υπολογισμού της πραγματικής δυναμικότητας κάθε Σημείου Εισόδου του Συστήματος Μεταφοράς σε ετήσια -8 -
βάση και με ορίζοντα πενταετίας. Οι υπολογισμοί θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τα πιθανά σενάρια γεωγραφικής κατανομής της ζήτησης και τους τυχόν περιορισμούς μεταφοράς φυσικού αερίου εντός της χώρας.» τόσο για την εξυπηρέτηση της ασφάλειας εφοδιασμού όσο και της ανάγκης ανάπτυξης της αγοράς. 3. Σήμερα, ο Διαχειριστής δημοσιεύει στην ιστοσελίδα του την υφιστάμενη τεχνική δυναμικότητα (με την έννοια της δυναμικότητας των μετρητικών σταθμών 4 ) σε κάθε Σημείο Εισόδου και Εξόδου του Συστήματος Μεταφοράς (http://www.desfa.gr/default.asp?pid=53&la=1). Κατ αρχήν, επομένως υφίσταται πράγματι ζήτημα μερικής συμμόρφωσης με τον Κανονισμό. 4. Ωστόσο, η ΡΑΕ θεωρεί ότι η αξιολόγηση της επίπτωσης που θα μπορούσε να έχει η μερική συμμόρφωση με τον Κανονισμό στην ανάπτυξη της αγοράς θα πρέπει να γίνει υπό το πρίσμα των πραγματικών συνθηκών που επικρατούν στην ελληνική αγορά φυσικού αερίου, όπως εκτέθηκαν στο εισαγωγικό σημείωμα. Συγκεκριμένα, η δραστηριοποίηση στην αγορά ενός μοναδικού χρήστη και προμηθευτή φυσικού αερίου, θέτει σημαντικά ζητήματα εμπιστευτικότητας ως προς τα δημοσιοποιούμενα στοιχεία σε σχέση με τη διαχείριση του χαρτοφυλακίου συμβάσεων προμήθειας από τον εν λόγω προμηθευτή αλλά και τα χαρακτηριστικά κατανάλωσης των πελατών του, δεδομένου ότι οι μεγαλύτεροι καταναλωτές (ηλεκτροπαραγωγοί) συνδέονται απευθείας στο Σύστημα Μεταφοράς και εξυπηρετούνται από Σημεία Εξόδου αποκλειστικής χρήσης. Κατά συνέπεια, επί της ουσίας πληρούνται όλες οι προϋποθέσεις περιορισμού της δημοσιεύσιμης πληροφορίας σε σχέση με τη δυναμικότητα Σημείων Εισόδου και Εξόδου, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 6.5 του Κανονισμού ( 3 minus shipper rule ) 5. 6. Υποχρέωση δημοσίευσης πληροφοριών για τις περιόδους συντήρησης (σημείο 2.3 της προειδοποιητικής επιστολής) 1. Κάθε θέμα σχετικά με τη συντήρηση του Συστήματος Μεταφοράς, και ιδίως η διαδικασία κατάρτισης, επικαιροποίησης και δημοσίευσης του Ετήσιου Προγράμματος Συντήρησης, ο μέγιστος επιτρεπόμενος χρόνος συντήρησης ανά κατηγορία υποδομής και ο χειρισμός περιπτώσεων έκτακτης συντήρησης, ρυθμίζονται με τις διατάξεις του άρθρου 4 του Παραρτήματος C1 της Σύμβασης Μεταφοράς Φυσικού Αερίου. 2. Από τη θέση σε εφαρμογή της Σύμβασης Μεταφοράς, ο Διαχειριστής δημοσιεύει κάθε προβλεπόμενο στοιχείο στην ιστοσελίδα του (www.desfa.gr/default.asp?pid=82&la=1). 3. Συνεπώς, με βάση όσα προαναφέρθηκαν, θεωρούμε ότι το συμπέρασμα της Επιτροπής ότι «η Ελληνική Δημοκρατία δεν έχει συμμορφωθεί με το σημείο 1 παράγραφος 9 των κατευθυντήριων οδηγιών και το άρθρο 10 του κανονισμού περί φυσικού αερίου» δεν ευσταθεί. 7. Υποχρέωση παροχής μακροπρόθεσμων προβλέψεων διαθέσιμων δυναμικοτήτων (σημείο 2.4 της προειδοποιητικής επιστολής) Σχετικά με το σημείο 2.4 της προειδοποιητικής επιστολής, ισχύουν όσα αναφέρθηκαν στην ενότητα 5.2 ανωτέρω. 8. Υποχρέωση δημοσίευσης μηνιαίου ποσοστού χρήσης δυναμικότητας (σημείο 2.5 της προειδοποιητικής επιστολής) Σχετικά με το σημείο 2.5 της προειδοποιητικής επιστολής, ισχύουν όσα αναφέρθηκαν στην ενότητα 5.2 ανωτέρω. 4 Θεωρούμε ότι δεν θα πρέπει να γίνεται σύγχυση με τον ορισμό της «τεχνικής δυναμικότητας» του Κανονισμού 1775/2005/ΕΚ. 5 Βλ. σχετικά και Commission Staff working document on transparency requirements regulated under Article 6 of Regulation (EC) No 1775/2005 on conditions for access to the natural gas transmission networks, SEC(2007) 1620. -9 -
9. Παραβίαση του άρθρου 13 του Κανονισμού 1775/2005/ΕΚ (σημείο 3 της προειδοποιητικής επιστολής) 1. Σύμφωνα με το άρθρο 13 του Κανονισμού 1775/2005/ΕΚ ««Τα κράτη μέλη ορίζουν τους κανόνες που διέπουν τις κυρώσεις που επιβάλλονται σε περιπτώσεις παραβίασης των διατάξεων του παρόντος κανονισμού και λαμβάνουν όλα τα απαραίτητα μέτρα ώστε να εξασφαλίζουν την εφαρμογή των εν λόγω διατάξεων. Οι προβλεπόμενες κυρώσεις πρέπει να είναι αποτελεσματικές, αναλογικές και αποτρεπτικές. Τα κράτη μέλη κοινοποιούν τις διατάξεις αυτές στην Επιτροπή το αργότερο έως την 1η Ιουλίου 2006 και της κοινοποιούν επίσης, αμελλητί, οποιαδήποτε μεταγενέστερη τροποποίησή τους.» 2. Με τις διατάξεις του Κεφαλαίου Θ (άρθρα 35 και 36) του Νόμου περί απελευθέρωσης της αγοράς φυσικού αερίου με τον οποίο ενσωματώθηκε στην ελληνική έννομη τάξη η Οδηγία 2003/55/ΕΚ, θεσπίζονται ποινικές και διοικητικές κυρώσεις για τους παραβάτες του ανωτέρω νόμου και των κανονιστικών πράξεων που εκδίδονται κατ εξουσιοδότησή του. 3. Σε εφαρμογή των διατάξεων της Οδηγίας 2003/55/ΕΚ, ο Νόμος διαβιβάστηκε στην Επιτροπή αμέσως μετά τη θέσπισή του. 4. Συνεπώς, με βάση όσα προαναφέρθηκαν, θεωρούμε ότι το συμπέρασμα της Επιτροπής ότι «η Ελληνική Δημοκρατία δεν θέσπισε ούτε κοινοποίησε στην Επιτροπή τυχόν κανόνες σχετικά με τις κυρώσεις», συνεπώς «δεν έχει συμμορφωθεί με το άρθρο 13 του κανονισμού περί φυσικού αερίου» δεν ευσταθεί. Κατόπιν των ανωτέρω, Αποφασίζει Να αποστείλει στο Υπουργείο Ανάπτυξης την παρούσα απόφαση με την οποία η ΡΑΕ εκθέτει τις απόψεις της επί των ισχυρισμών που προβάλλονται με την υπ αριθμ.3720/26.6.2009 προειδοποιητική επιστολή, όπως ενδελεχώς αναλύονται ως άνω. Αθήνα, 14.09.2009 Ο Πρόεδρος της ΡΑΕ Σίμος Ε. Σιμόπουλος - 10 -