ΓΛΩΣΣΑ ΑΛΦΑΒΗΤΟ Κεφαλαία και μικρά γράμματα ελληνικού αλφαβήτου: Α Ω και α ω Κεφαλαία και μικρά γράμματα λατινικού αλφαβήτου: A Z και a z Αριθμητικά ψηφία: 0 9 Ειδικοί χαρακτήρες: + - * / =. ( ),! & κενός χαρακτήρας ΤΥΠΟΙ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Οι υπολογιστές επεξεργάζονται δεδομένα διαφόρων τύπων. Οι τύποι δεδομένων που υποστηρίζει η ΓΛΩΣΣΑ, είναι: Ακέραιοι: Όλοι οι ακέραιοι αριθμοί που είναι γνωστοί από τα μαθηματικά ( 12, 365, 0, 11 κλπ) Πραγματικοί: Όλοι οι πραγματικοί αριθμοί που γνωρίζουμε από τα μαθηματικά (-3.45, 112.673, -76.0, 0.8 κλπ) Χαρακτήρες: Ένας μεμονωμένος χαρακτήρας ή μια σειρά χαρακτήρων που αποτελούν μία λέξη ή μία ολόκληρη φράση. Μπαίνουν πάντα σε μονά εισαγωγικά ( Κ, Γιάννης, Σήμερα είναι Τετάρτη, Ο μαθητής απολύεται κλπ) Λογικοί: Ο λογικός τύπος δεδομένων δέχεται μόνο 2 τιμές - ΑΛΗΘΗΣ και ΨΕΥΔΗΣ που αντιπροσωπεύουν αληθείς ή ψευδείς συνθήκες (π.χ. η συνθήκη 5 < 20 είναι ΑΛΗΘΗΣ ενώ η συνθήκη 3+5 > 3 * 4 είναι ΨΕΥΔΗΣ) ΣΤΑΘΕΡΕΣ Είναι ποσότητες που έχουν προκαθορισμένες τιμές οι οποίες δεν μεταβάλλονται κατά την διάρκεια εκτέλεσης του προγράμματος. Οι σταθερές μπορούν να ανήκουν σε οποιονδήποτε τύπο δεδομένων. Η ΓΛΩΣΣΑ επιτρέπει την αντιστοίχιση σταθερών με συμβολικά ονόματα, αρκεί να δηλωθούν στο κατάλληλο τμήμα δηλώσεων του προγράμματος, με την παρακάτω σύνταξη: Όνομα_Σταθεράς = Τιμή Παράδειγμα Λειτουργία pi = 3.14 Αποδίδει στην σταθερά pi την τιμή 3.14 ΦΠΑ = 0.23 Αποδίδει στην σταθερά ΦΠΑ την τιμή 0.23 ΟΝΟΜΑ = Μαρία Αποδίδει στην σταθερά ΟΝΟΜΑ την τιμή Μαρία Οποιοδήποτε από τις παραπάνω σταθερές μπορεί πλέον να χρησιμοποιηθεί οπουδήποτε στο πρόγραμμα με το όνομά της και η τιμή της θα είναι αυτή που δηλώθηκε και θα παραμένει αμετάβλητη σε όλη την διάρκεια εκτέλεσης του προγράμματος (π.χ. η έκφραση ΦΠΑ * 80 αντιστοιχεί σε 0.23 * 80) ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ Είναι ποσότητες που έχουν τιμές οι οποίες μπορούν να μεταβάλλονται κατά την διάρκεια εκτέλεσης του προγράμματος. Οι μεταβλητές μπορούν να ανήκουν σε οποιονδήποτε τύπο δεδομένων. ΠΡΟΣΟΧΗ: Ενώ η τιμή της μεταβλητής μπορεί να μεταβάλλεται κατά την εκτέλεση του προγράμματος, ο τύπος της παραμένει υποχρεωτικά αναλλοίωτος Η ΓΛΩΣΣΑ επιτρέπει την χρησιμοποίηση μεταβλητών οποιουδήποτε από τους 4 τύπους δεδομένων που αναφέραμε, αρκεί να δηλωθούν στο κατάλληλο τμήμα δηλώσεων του προγράμματος (τόσο το όνομα τους όσο και ο τύπος τους), με την παρακάτω σύνταξη: Τύπος Δεδομένων: Λίστα μεταβλητών 1
Παράδειγμα ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΕΣ: x, y ΑΚΕΡΑΙΕΣ: Βαθμός Λειτουργία Δηλώνεται ότι θα χρησιμοποιηθούν στο πρόγραμμα οι μεταβλητές x και y, οι οποίες θα μπορούν να παίρνουν οποιαδήποτε πραγματική τιμή Δηλώνεται ότι θα χρησιμοποιηθεί στο πρόγραμμα η μεταβλητή Βαθμός, οι οποία θα μπορεί να παίρνει οποιαδήποτε ακέραια τιμή ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ: Επίδοση Δηλώνεται ότι θα χρησιμοποιηθεί στο πρόγραμμα η μεταβλητή Επίδοση, η οποία θα μπορεί να παίρνει οποιαδήποτε τιμή χαρακτήρα (π.χ. Άριστα, Πολύ Καλά κλπ) ΟΝΟΜΑΤΑ Μπορούμε να δώσουμε στις σταθερές και μεταβλητές του προγράμματός μας (αλλά και στο ίδιο το πρόγραμμα), οποιοδήποτε όνομα θέλουμε, με τους εξής όμως περιορισμούς: Επιτρέπεται η χρήση ελληνικών και λατινικών γραμμάτων (κεφαλαίων και μικρών) Επιτρέπεται η χρήση των αριθμητικών ψηφίων Επιτρέπεται η χρήση του ειδικού χαρακτήρα _ (κάτω παύλα ή αλλιώς underscore) Δεν επιτρέπεται η χρήση όλων των άλλων των ειδικών χαρακτήρων (+, -, /, %, <, >,!, κενός χαρακτήρας κλπ) Δεν επιτρέπεται τα ονόματα να ξεκινάνε με αριθμό. Πρέπει υποχρεωτικά να ξεκινάνε με γράμμα. Δεν επιτρέπεται η χρησιμοποίηση κάποιων δεσμευμένων λέξεων (λέξεων που χρησιμοποιούνται από τη ΓΛΩΣΣΑ για ειδικούς σκοπούς), όπως ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ, ΑΡΧΗ, ΓΙΑ, ΕΠΑΝΑΛΑΒΕ, ΔΙΑΒΑΣΕ κλπ) Παράδειγμα Αποδεκτά Ονόματα: ΦΠΑ, Βαθμός, Μέσος_Όρος, Τιμή_Μονάδας, x1, μέγιστο Μη αποδεκτά ονόματα: 10Α, Μέση Τιμή, Κόστος%, Βαθμός$ ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΟΙ ΤΕΛΕΣΤΕΣ Χρησιμοποιούνται οι παρακάτω τελεστές: Τελεστής Πράξη Παράδειγμα Πράξης - Αποτέλεσμα + Πρόσθεση 6 + 3 = 9 - Αφαίρεση 7 8 = -1 * Πολλαπλασιασμός 9 * 4 = 36 / Διαίρεση 9 / 4 = 2.25 ^ Ύψωση σε δύναμη 5^3 = 125 DIV Ακέραια Διαίρεση 7 DIV 3 = 2, 15 DIV 3 = 5, 11 DIV 2 = 5 MOD Υπόλοιπο Ακέραιας Διαίρεσης 7 MOD 3 = 1, 15 MOD 3 = 0, 11 MOD 2 = 1 ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ Όταν μία τιμή προκύπτει από υπολογισμό τότε αναφερόμαστε σε εκφράσεις, για τη σύνταξη των οποίων χρησιμοποιούνται αριθμητικές σταθερές και μεταβλητές, αριθμητικοί τελεστές και παρενθέσεις. Οι αριθμητικές εκφράσεις υλοποιούν απλές ή σύνθετες μαθηματικές πράξεις. Η τιμή που παριστάνει μία αριθμητική έκφραση προκύπτει μετά από την εκτέλεση όλων των πράξεων μέσα στην έκφραση. Οι πράξεις μέσα σε μία αριθμητική έκφραση εκτελούνται με μία συγκεκριμένη σειρά που προκύπτει από την παρακάτω ιεραρχία (σειρά προτεραιότητας): 2
1. Παρενθέσεις 2. Ύψωση σε δύναμη 3. Πολλαπλασιασμός, Διαίρεση, Ακέραια Διαίρεση, Υπόλοιπο Ακέραιας Διαίρεσης 4. Πρόσθεση Αφαίρεση ΠΡΟΣΟΧΗ: Για πράξεις που βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο ιεραρχίας (προτεραιότητας), η εκτέλεση γίνεται από αριστερά προς τα δεξιά Παραδείγματα 5 + 12 / 4 = 8 (5 + 12) / 4 = 4.25 6 ^ 2 * 3 = 108 6 * 3 ^ 2 = 54 8 / 4 * 5 = 10 8 / (4 * 5) = 0.4 ΕΝΤΟΛΕΣ 1. ΕΙΣΟΔΟΥ Σε κάθε πρόγραμμα που εκτελείται από έναν υπολογιστή, πρέπει να εισάγουμε τα κατάλληλα δεδομένα. Η εντολή που χρησιμοποιείται στη ΓΛΩΣΣΑ για την εισαγωγή των δεδομένων, είναι η εντολή ΔΙΑΒΑΣΕ. ΔΙΑΒΑΣΕ λίστα-μεταβλητών ΣΗΜ. Οι μεταβλητές που περιέχονται στη λίστα μεταβλητών μπορεί να είναι μία ή περισσότερες. Αν είναι περισσότερες από μία, τότε διαχωρίζονται με, (κόμμα). Μόλις ο υπολογιστής συναντήσει την εντολή ΔΙΑΒΑΣΕ όπως αυτή δίνεται παραπάνω, διακόπτει την εκτέλεση του προγράμματος και περιμένει να του δώσουμε (προφανώς από το πληκτρολόγιο), τόσα δεδομένα όσες είναι οι μεταβλητές που ακολουθούν την λέξη ΔΙΑΒΑΣΕ. Κάθε δεδομένο που του δίνουμε (και προφανώς το διαβάζει), το καταχωρεί στην αντίστοιχη μεταβλητή. Έτσι η τιμή της μεταβλητής είναι πλέον, αυτή που εμείς δώσαμε από το πληκτρολόγιο. Μόλις ο υπολογιστής πάρει όλα τα δεδομένα που περιμένει, συνεχίζει την εκτέλεση του προγράμματος από την εντολή που ακολουθεί την εντολή ΔΙΑΒΑΣΕ. Παραδείγματα εντολής ΔΙΑΒΑΣΕ x ΔΙΑΒΑΣΕ Μήκος, Πλάτος, Ύψος ΔΙΑΒΑΣΕ Όνομα, Βαθμός Στο πρώτο από τα παραπάνω παραδείγματα, ο υπολογιστής περιμένει να του δώσουμε ένα δεδομένο (δηλαδή μία τιμή για τη μεταβλητή x). Έτσι αν του δώσουμε 5, θα το καταχωρήσει στην μεταβλητή x, η οποία τώρα θα είναι ίση με 5. Στο δεύτερο από τα παραδείγματα, περιμένει 3 δεδομένα αφού τόσες είναι οι μεταβλητές μετά τη λέξη ΔΙΑΒΑΣΕ. Αν λοιπόν του δώσουμε κατά σειρά 7, 3.4, 4 θα καταχωρήσει αυτές τις τιμές στις μεταβλητές Μήκος, Πλάτος και Ύψος. Στο τρίτο παράδειγμα αν του δώσουμε κατά σειρά Παπαδόπουλος και 17.5 οι μεταβλητές Όνομα και Βαθμός θα έχουν πλέον τις παραπάνω τιμές αντίστοιχα (το Όνομα θα είναι Παπαδόπουλος και ο Βαθμός θα είναι 17.5) 3
ΠΡΟΣΟΧΗ: Τα δεδομένα που δίνουμε στον υπολογιστή πρέπει να είναι του ίδιου τύπου με την μεταβλητή στην οποία θα καταχωρηθούν. Αν δηλαδή στο πρώτο από τα παραπάνω παραδείγματα, η μεταβλητή x είχε δηλωθεί σαν ακέραια, τότε ο υπολογιστής στην εντολή ΔΙΑΒΑΣΕ x θα περιμένει έναν ακέραιο αριθμό. Αν του δώσουμε πραγματικό αριθμό ή χαρακτήρα, τότε η εκτέλεση του προγράμματος σταματάει. 2. ΕΞΟΔΟΥ Μετά την εκτέλεση του κάθε προγράμματος, είναι προφανές ότι θέλουμε να δούμε τα αποτελέσματα που έχουν παραχθεί. Επίσης κατά τη διάρκεια εκτέλεσης ενός προγράμματος (συνήθως στην αρχή), είναι λογικό να θέλουμε να βλέπουμε κάποια μηνύματα ή προτροπές του υπολογιστή προς εμάς (για παράδειγμα ένα μήνυμα που να μας ζητάει να δώσουμε κάποια δεδομένα, όπως «Δώστε το βαθμό του Α Τριμήνου» ή «Το μήκος δεν μπορεί να είναι αρνητικός αριθμός. Δώστε ξανά το μήκος του τετραγώνου». Η εντολή που χρησιμοποιείται στη ΓΛΩΣΣΑ για την εμφάνιση των αποτελεσμάτων ή των μηνυμάτων, είναι η εντολή ΓΡΑΨΕ. ΓΡΑΨΕ λίστα-στοιχείων ΣΗΜ. Τα στοιχεία που περιέχονται στη λίστα στοιχείων μπορεί να είναι μεταβλητές ή σειρά από χαρακτήρες (κείμενο). Αν είναι μεταβλητές τότε γράφονται με το όνομά τους χωρίς εισαγωγικά, αν είναι χαρακτήρες τότε γράφονται εντός απλών εισαγωγικών. Αν τα στοιχεία είναι περισσότερα από ένα, τότε διαχωρίζονται με, (κόμμα). Αν το στοιχείο μετά τη λέξη ΓΡΑΨΕ είναι μεταβλητή, τότε ο υπολογιστής εμφανίζει την τιμή της μεταβλητής. Αν το στοιχείο μετά τη λέξη ΓΡΑΨΕ είναι σειρά χαρακτήρων, τότε ο υπολογιστής εμφανίζει αυτούς τους χαρακτήρες όπως ακριβώς δίνονται εντός των εισαγωγικών. Τα εισαγωγικά δεν εμφανίζονται. Παραδείγματα εντολής ΓΡΑΨΕ Μήκος, Πλάτος ΓΡΑΨΕ Σήμερα είναι Τετάρτη ΓΡΑΨΕ Ο τελικός βαθμός της μαθήτριας, Όνομα, είναι:, Βαθμός Στο πρώτο παράδειγμα αν η μεταβλητή Μήκος έχει τιμή 6 και η μεταβλητή Πλάτος έχει τιμή 4, τότε στην οθόνη θα εμφανιστεί: 6 4 Στο δεύτερο παράδειγμα στην οθόνη θα εμφανιστεί το κείμενο: Σήμερα είναι Τετάρτη Στο τρίτο παράδειγμα αν η μεταβλητή Όνομα έχει τιμή Γεωργιάδου και η μεταβλητή Βαθμός έχει τιμή 18, τότε στην οθόνη θα εμφανιστεί: Ο τελικός βαθμός της μαθήτριας Γεωργιάδου είναι: 18 3. ΕΚΧΩΡΗΣΗΣ Η εντολή εκχώρησης χρησιμοποιείται για την απόδοση τιμών στις μεταβλητές, κατά τη διάρκεια εκτέλεσης του προγράμματος. Όνομα-Μεταβλητής <-- Έκφραση Ο υπολογιστής υπολογίζει την τιμή της έκφρασης δεξιά του βέλους και εκχωρεί αυτήν την τιμή στην μεταβλητή που βρίσκεται αριστερά του βέλους (με άλλα λόγια η μεταβλητή στ αριστερά παίρνει την τιμή της έκφρασης που βρίσκεται στα δεξιά). 4
Παραδείγματα εντολής Μήκος <-- 9 x <-- (15 + 4) / 2 Εμβαδό <-- Μήκος * Πλάτος Όνομα <-- Γιάννης Απουσίες <-- Απουσίες + 4 ΠΡΟΣΟΧΗ: Η εντολή εκχώρησης δεν πρέπει να συγχέεται με την εξίσωση και να εκλαμβάνεται ως τέτοια. Στην εξίσωση το αριστερό μέλος ισούται με το δεξιό, ενώ στην εντολή εκχώρησης η τιμή του δεξιού μέλους εκχωρείται (μεταβιβάζεται, αποδίδεται) στη μεταβλητή του αριστερού μέλους. Για τον λόγο αυτό εξάλλου ο τελεστής εκχώρησης είναι το βέλος (<--) και όχι το ίσον (=). ΔΟΜΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Όταν γράφουμε ένα πρόγραμμα στη ΓΛΩΣΣΑ, πρέπει ν ακολουθούμε τους εξής συντακτικούς κανόνες: 1. Η πρώτη εντολή είναι υποχρεωτικά η επικεφαλίδα του προγράμματος, η οποία είναι η λέξη ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ακολουθούμενη από το όνομα του προγράμματος (το οποίο πρέπει να υπακούει στους κανόνες των ονομάτων που είδαμε παραπάνω). 2. Ακολουθεί το τμήμα δήλωσης των σταθερών (αν βέβαια το πρόγραμμα χρησιμοποιεί σταθερές). 3. Ακολουθεί το τμήμα δήλωσης των μεταβλητών όπου δηλώνονται υποχρεωτικά όλες οι μεταβλητές που θα χρησιμοποιηθούν στο πρόγραμμα (το όνομα και ο τύπος τους). 4. Ακολουθεί το κυρίως μέρος του προγράμματος που περιλαμβάνει όλες τις εντολές που θα εκτελεσθούν. Αυτές οι εντολές περιλαμβάνονται υποχρεωτικά ανάμεσα στις λέξεις ΑΡΧΗ και ΤΕΛΟΣ_ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ. Κάθε εντολή γράφεται σε ξεχωριστή γραμμή. Αν μία εντολή δεν χωράει σε μία γραμμή, τότε σε κάθε νέα γραμμή που συνεχίζεται η εντολή, ξεκινάμε υποχρεωτικά με τον χαρακτήρα &. Αν ο πρώτος χαρακτήρας σε μία γραμμή είναι το! (θαυμαστικό), σημαίνει ότι αυτή η γραμμή περιέχει σχόλια και όχι εκτελέσιμη εντολή. Παράδειγμα ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Εμβαδόν_Κύκλου! Το παρακάτω πρόγραμμα υπολογίζει και εμφανίζει το εμβαδόν του κύκλου ΣΤΑΘΕΡΕΣ π = 3.14 ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ ΑΚΕΡΑΙΕΣ: r ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΕΣ: Εμβαδόν ΑΡΧΗ ΓΡΑΨΕ Δώσε την ακτίνα του κύκλου ΔΙΑΒΑΣΕ r Εμβαδόν <-- π * r ^ 2 ΓΡΑΨΕ Το εμβαδόν του κύκλου είναι:, Εμβαδόν ΤΕΛΟΣ_ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ 5