Πανεπιστήμιο Κρήτης Φιλοσοφική Σχολή Τμήμα Ιστορίας & Αρχαιολογίας Μαθημάτων Χειμερινού εξαμήνου 2013 14 Ρέθυμνο, Οκτώβριος 2013
ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ(Χειμερινό εξάμηνο 2013 2014) Τομέας Αρχαίας και Μεσαιωνικής Ιστορίας Ιστορία Μέσων Χρόνων (ΙΜΧ) ΙΜΧ 206 Αγλαΐα Κάσδαγλη Η Φλωρεντία και η εποχή της Αναγέννησης (Π) Θέμα των παραδόσεων θα είναι ο ύστερος Μεσαίωνας στη Δυτική Ευρώπη, με επίκεντρο τη Φλωρεντία και γενικότερα την Τοσκάνη κατά την ακμή του 14 ου 15 ου αιώνα, όταν εμφανίστηκε το πνευματικό και καλλιτεχνικό κίνημα που ονομάζουμε «ιταλική Αναγέννηση». Θα συζητηθούν η έννοια, η σημασία και η ιστοριογραφία της Αναγέννησης, αλλά έμφαση θα δοθεί στις συνθήκες και την κοινωνία που τη δημιούργησαν. Θα εξεταστεί ως φαινόμενο μεσαιωνικό αλλά και ως εξέλιξη που οδήγησε στη νεότερη εποχή και ως επίμετρο θα συζητηθεί η ανάπτυξη του φαινομένου έξω από τα όρια της Τοσκάνης και βαθμιαία σε όλη την Ευρώπη. Προτεινόμενα βιβλία 1. Γιάκομπ Μπούρκχαρντ [Jacob Burckhardt], Ο πολιτισμός της Αναγέννησης στην Ιταλία Χαρτόδετο, 449 σελίδες Εκδόσεις Νεφέλη, Αθήνα 1997, 2006 ΙSBN 10: 9602113170 / ISBN 13: 978 9602113172 ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΣΤΟΝ ΕΥΔΟΞΟ 2. Τζέφρι Τσιπς Σμιθ (Smith, Jeffrey Chipps), Η Αναγέννηση στη Βόρεια Ευρώπη μετάφραση Ιωάννα Βετσοπούλου, Εκδόσεις ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Α. ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ ΑΕΒΕΔΕ, Αθήνα 2005 ISBN 960 03 409 8 ΚΩΔΙΚΟΣ ΣΤΟΝΕΥΔΟΞΟ 16786 ΙΜΧ 319 Αγλαΐα Κάσδαγλη Ο ευρωπαϊκός Μεσαίωνας στη λογοτεχνία και τον κινηματογράφο (Σ) Ως εισαγωγή στο θέμα της σχέσης της Ιστορίας με τη λογοτεχνία και τις εικονικές αναπαραστάσεις οι φοιτητές θα διερευνήσουν τη σχετική βιβλιογραφία, με επίκεντρο τον ευρωπαϊκό Μεσαίωνα. Το κύριο μέρος του σεμιναρίου θα αφορά το αλληλένδετο θέμα, δηλαδή πώς εμφανίζεται η μεσαιωνική εποχή στη νεότερη λογοτεχνία ή σε σύγχρονα κινηματογραφικά τηλεοπτικά έργα. Κάθε μέλος του σεμιναρίου θα αναλάβει να μελετήσει ένα βιβλίο, φιλμ ή τηλεοπτική σειρά που η υπόθεσή του εκτυλίσσεται σε κάποια περιοχή της μεσαιωνικής Ευρώπης, δίνοντας βάρος σε δύο πτυχές: πρώτα στην σε βάθος μελέτη του ιστορικού πλαισίου, και στη συνέχεια σε σχολιασμό του τρόπου με τον οποίο χειρίστηκαν αυτό το πλαίσιο οι δημιουργοί του έργου. Η έμφαση δεν θα είναι στην παρουσίαση μιας συνολικής εκτεταμένης εργασίας, αλλά στην ενεργή συμμετοχή των μελών του σεμιναρίου σε όλη τη διάρκεια του εξαμήνου, η οποία θα υλοποιείται με σειρά μικρών παρουσιάσεων εργασιών. 2
ΠΡΟΣΟΧΗ! Μολονότι πολλά από τα βιβλία ή έργα που θα συζητηθούν υπάρχουν σε ελληνική μετάφραση, η κατανόηση των αγγλικών είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την αξιοποίηση της βιβλιογραφίας. ΙΜΧ 274 Ελένη Σακελλαρίου Κινητικότητα, επικοινωνία και εμπόριο στην Ευρώπη του πρώιμου μεσαίωνα (Π) Εδώ και πολλές δεκαετίες, κάθε ανάλυση της ευρωπαϊκής οικονομίας κατά τον πρώιμο Μεσαίωνα ξεκινά από τις θεωρίες που διατύπωσε μεταξύ του 1927 και του 1935 ο Βέλγος ιστορικός Henri Pirenne και περιστρέφεται γύρω από ερωτήματα όπως η σημασία του εμπορίου κατά την περίοδο αυτή, ο ρόλος της εγκατάστασης των γερμανικών λαών στην Ευρώπη και της εξάπλωσης των Αράβων στη Μεσόγειο, οι σχέσεις με το Βυζάντιο και την ανατολική Μεσόγειο, η σημασία της νομισματικής κυκλοφορίας κλπ. Τα τελευταία χρόνια, πρόοδος στις μεθόδους της ιστορικής έρευνα επιτρέπει ασφαλέστερες απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά. Το δίκτυο εντός του οποίου κυκλοφορούσαν άνθρωποι, έμποροι, προσκυνητές, άγιοι, ιερά λείψανα, νομίσματα και εμπορεύματα ήταν, τελικά, πυκνότερο από ό,τι υπέθεταν παλαιότερα οι ιστορικοί και η αποκατάστασή του ανοίγει νέες προοπτικές στην κατανόησης μιας κρίσιμης ιστορικής περιόδου που γεφυρώνει την ύστερη αρχαιότητα με την εποχή της ακμής του μεσαιωνικού πολιτισμού. Προτεινόμενα βιβλία για τον Εύδοξο Πιρέν, Ανρί, Οι πόλεις στο μεσαίωνα. Δοκίμιο οικονομικής και κοινωνικής ιστορίας, μετάφραση Παντελής Μούτουλας (Αθήνα: Βιβλιόραμα, 2003). Κωδικός Εύδοξου: 3736 Smith, Julia, Η Ευρώπη μετά τη Ρώμη. Μια νέα πολιτισμική ιστορία 500 1000 (Αθήνα, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, 2008). Κωδικός Εύδοξου: 9831 ΙΜΧ 328 Ελένη Σακελλαρίου Κρίση και ανασυγκρότηση στην Ευρώπη κατά τον ύστερο Μεσαίωνα (Σ) Τις τελευταίες δεκαετίες ο ύστερος μεσαίωνας βρίσκεται στο κέντρο μιας έντονης ιστορικής συζήτησης. Ήταν περίοδος καθολικής και παρατεταμένης κρίσης σε όλους τους τομείς, ή περίοδος κρίσης σε ορισμένους τομείς, όπως ο δημογραφικός, και αναδιάρθρωσης σε πολλούς άλλους, η οποία τελικά επέτρεψε τη μετάβαση από τον μεσαιωνικό κόσμο στην Ευρώπη των πρώιμων νεότερων χρόνων; Μέσα από τις εργασίες που θα εκπονήσουν, οι φοιτητές θα απαντήσουν σε αυτό το ερώτημα, εξετάζοντας τις πολλαπλές πτυχές της κρίσιμης αυτής ιστορικής περιόδου. 3
Τομέας Ιστορίας Νεοτέρων Χρόνων Ιστορία Νεοτέρων Χρόνων (ΙΝΧ) ΙΝΧ 333 Έφη Αβδελά Ο ευρωπαϊκός Μεσοπόλεμος και η Ελλάδα (Σ) Τι ορίζουμε ως Μεσοπόλεμο για την ευρωπαϊκή και τι για την ελληνική ιστορία; Τι σημαίνει ότι το 1918 είχε πολύ μικρότερη σημασία στην Ελλάδα από ό,τι το 1922, ότι η οικονομική κρίση είχε πολύ διαφορετικές και βραδυφλεγείς συνέπειες ή ότι οι πολιτικές περιπέτειες δεν ανέτρεψαν τις ευρωπαϊκές συμμαχίες της χώρας; Το σεμινάριο θα επιχειρήσει να προσεγγίσει την ελληνική ιστορία της περιόδου υπό το πρίσμα της ευρωπαϊκής ιστορίας. Σε αυτό το πλαίσιο θα εξεταστούν συγκεκριμένες θεματικές, όπως το ζήτημα των μειονοτήτων, όψεις της οικονομικής κρίσης, το ζήτημα της δημοκρατίας, αλλαγές στις κοινωνικές σχέσεις, κ.ά. Η αξιολόγησή των φοιτητών και των φοιτητριών θα γίνει με πολλαπλές εργασίες, με θέματα κοινά και ατομικά. ΙΝΧ 181 Ελευθερία Ζέη Ευρωπαϊκές κοινωνίες, 16 ος 19 ος αιώνας, μέρος Α (Π) Θα εξεταστούν σε δύο μέρη (το μέρος Β θα προσφερθεί κατά το εαρινό εξάμηνο) ζητήματα κοινωνικής διαστρωμάτωσης, κινητικότητας και δυναμικής στις κοινωνίες της ιταλικής χερσονήσου του 16 ου αιώνα, στη γαλλική κοινωνία του 17 ου και 18 ου αιώνα, και στην αγγλική του 19 ου αιώνα μέσα από διαφορετικού τύπου τεκμήρια και διαφορετικές ιστοριογραφικές προσεγγίσεις της έννοιας του κοινωνικού. ΙΝΧ 374 Ελευθερία Ζέη Κοινωνική ιστορία: ζητήματα ιστοριογραφίας (Σ) Οι φοιτητές θα δουλέψουν πάνω σε κείμενα κοινωνικής ιστορίας, και θα συζητήσουν ζητήματα που προέκυψαν στην ευρωπαϊκή και διεθνή ιστοριογραφία από τη συνάντηση του πεδίου της κοινωνικής ιστορίας με άλλα ιστοριογραφικά πεδία (οικονομική ιστορία, πολιτισμική ιστορία κλπ.). 4
Τομέας Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης Κλασική Αρχαιολογία (ΚΑΡ) ΚΑΡ 149 Δημήτρης Μποσνάκης Εισαγωγή στην κεραμεική και την αγγειογραφία (Π) Στόχος του εισαγωγικού μαθήματος είναι η παρουσίαση της παραγωγής και της εξέλιξης της κεραμικής (σχήματα των αγγείων, χρήση) και της αγγειογραφίας (ρυθμοί, τεχνικές διακόσμησης, κέντρα παραγωγής) από τη γεωμετρική μέχρι την ελληνιστική περίοδο. Με αναφορές στα ιστορικά γεγονότα θα δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στους κεραμείς και τους αγγειογράφους της Αθήνας του 6 ου και του 5 ου αι. π.χ. και στο ευρύ δίκτυο των εμπορικών σχέσεων που αναπτύχθηκε για την προώθησή τους. Οι παραστάσεις των γραπτών παρέχουν σημαντικές αρχαιολογικές μαρτυρίες για την καθημερινή ζωή και τη μυθολογία και γενικότερα για την κοινωνική και θρησκευτική ζωή. Βιβλιογραφία Coldstream J. N., Geometric Greece 900 700 BC, London 2003 (Second Edition) [Γεωμετρική Ελλάδα, Αθήνα1997]. Τιβέριος Μ., Προβλήματα της μελανόμορφης αττικής κεραμικής, Θεσσαλονίκη 1988. Cook R. M., Greek Painted Pottery, 1997 [Ελληνική αγγειογραφία, 3η έκδ./1994]. Boardman John, The history of greek vases, 2006 [Η ιστορία των αρχαίων ελληνικών αγγείων, 1η έκδ./2006]. Boardman John, Athenian Black figure Vases, London, 1974. [ Αθηναϊκά μελανόμορφα αγγεία, Αθήνα 1980] Boardman J., Athenian Red Figure Vases The Archaic Period (London1975) [Αθηναϊκά Ερυθρόμορφα Αγγεία Αρχαϊκή περίοδος, Αθήνα 2001] Boardman J., Athenian Red Figure Vases The Classical Period (London1989) [Αθηναϊκά Ερυθρόμορφα Αγγεία Κλασική περίοδος, Αθήνα 1995] Robinson Martin, The Art of Vase Painting in Classical Athens, Cambridge, 1992. [ Η τέχνη της αγγειογραφίας στην κλασική Αθήνα (Αθήνα)] Trendall Arthur Dale, Red figure Vases of South Italy and Sicily, London, 1989 [Ερυθρόμορφα αγγεία της Νότιας Ιταλίας και Σικελίας, Αθήνα 1996] Rasmussen Ton and Spivey Nigel, Looking at Greek Vases, 1991 [Προσεκτικές ματιές στα ελληνικά αγγεία, Αθήνα 1997]. Scheibler I., Griechische Töpferkusnt (1983) [Ελληνική κεραμική. Παραγωγή, εμπόριο και χρήση των αρχαίων ελληνικών αγγείων (Αθήνα 1992]. Sparkes B.A., The Red and the Black: Studies in Greek Pottery 1996 [Ερυθρόν και μέλαν. Μελέτες στην αρχαία ελληνική κεραμική (Αθήνα2000)]. 5