Π ε ρ ι γ ρ α φ ή Μ α θ η μ ά τ ω ν Χ ε ι μ ε ρ ι ν ο ύ ε ξ α μ ή ν ο υ

Transcript

1 Π α ν ε π ι σ τ ή μ ι ο Κ ρ ή τ η ς Φ ι λ ο σ ο φ ι κ ή Σ χ ο λ ή Τ μ ή μ α Ι σ τ ο ρ ί α ς & Α ρ χ α ι ο λ ο γ ί α ς Π ε ρ ι γ ρ α φ ή Μ α θ η μ ά τ ω ν Χ ε ι μ ε ρ ι ν ο ύ ε ξ α μ ή ν ο υ Ρ έ θ υ μ ν ο, Ο κ τ ώ β ρ ι ο ς 2013

2 Π Ρ Ο Π Τ Υ Χ Ι Α Κ Α Μ Α Θ Η Μ Α Τ Α (Χειμερινό εξάμηνο ) Τομέας Αρχαίας και Μεσαιωνικής Ιστορίας Αρχαία Ιστορία (ΑΙΣ) ΑΙΣ 607 Κατερίνα Παναγοπούλου H Ελληνιστική Ανατολή: κοινωνία, οικονομία και πολιτισμός στο Σελευκιδικό βασίλειο (Π) Το βασίλειο των Σελευκιδών διαδέχτηκε την Περσική ή αλλιώς Αχαιμενιδική αυτοκρατορία στην περιοχή της Μικράς Ασίας και Ανατολής μετά το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Στο οικοδόμημα που για πολλά χρόνια είχε κτίσει η Περσική αυτοκρατορία καλούνται τώρα Μακεδονικής καταγωγής διοικητές να στήσουν ένα διοικητικό μηχανισμό αποτελεσματικό, που να διασφαλίζει στο νεοσύστατο κράτος ομαλή λειτουργία και μακροβιότητα. Μέσα από το ιστορικό παράδειγμα του Σελευκιδικού βασιλείου μπορεί να παρακολουθήσει κανείς πώς συμβιβάστηκαν (διοικητικά, κοινωνικά, οικονομικά, θρησκευτικά) δύο πολιτισμοί, ο Ελληνικός και ο Περσικός Αχαιμενιδικός. Θα τεθούν ερωτήματα όπως, πώς χειρίστηκαν οι νέοι ηγεμόνες την εξουσία και ποια στάση τήρησαν απέναντι στους θεσμούς που βρήκαν παγιωμένους στις κατακτημένες περιοχές; Με ποιους τρόπους προσπάθησαν να παγιώσουν και να διατηρήσουν την εξουσία; Πώς προσαρμόστηκαν οι ντόπιοι πληθυσμοί στη νέα κατάσταση πραγμάτων: αντέδρασαν δυναμικά απέναντι στους εισβολείς; διεκδίκησαν πρόσβαση στην εξουσία ή αποδέχτηκαν τους νέους ηγέτες ως συνεχιστές του παλαιού καθεστώτος; Ποια ήταν τα αποτελέσματα από τη σύζευξη Αχαιμενιδικού και Ελληνικού πολιτισμού; Τι προέκυψε από τη συνάντηση του Ελληνικού κόσμου και των ανατολικών λαών στον τομέα της θρησκείας; Ποιες ήταν οι σχέσεις των δυναστών με τους υπόλοιπους Ελληνιστικούς ηγεμόνες και με τα άλλα Ελληνιστικά βασίλεια; Και τέλος, γιατί και με ποιους τρόπους κατόρθωσε η Ρώμη να διεισδύσει στον κόσμο του αλλοτινού Περσικού βασιλείου; πώς κατάφερε να προσεταιρισθεί τους ύστερους Σελευκίδες και να επικρατήσει τελικά στο χώρο της Ασίας; Ενδεικτική Βιβλιογραφία Aperghis, G.G. (2004), The Seleukid Royal Economy, The Finances and Financial Administration of the Seleukid Empire (Cambridge: University Press). Billows, R.A. [1997, c1990] Antigonos the One-Eyed and the creation of the Hellenistic State (London: University of California Press). Chankowski, A. (2011), More than men, les than gods: Studies on royal cult and imperial worship, Proceedings of the international colloquium organized by the Belgian School at Athens (November 1-2, 2007), Studia Hellenistica 51 (Leuven: Peeters). Chankowski, V.-Duyrat, F. (επιμ.) (2004), Le Roi et l économie: Autonomies locales et structures royales dans l économie de l empire séleucide, Actes des rencontres de Lille (23 Juin 2003) et d Orléans (29-30 Janvier 2004), Topoi Suppl. 6. Ma, J. (2001), Antiochos III and the Cities of Western Asia Minor (Oxford: University Press). Erskine, A. (2003), The Blackwell Companion to the Hellenistic World (London: Blackwell). 2

3 Gehrke, H.-J. (2009), Iστορία του Ελληνιστικού Κόσμου (Αθήνα: ΜΙΕΤ). Lévêque, P. (2003), Ο ελληνιστικός κόσμος (Αθήνα: Μεταίχμιο). Le Rider, G. de Callataÿ, F. (2006), Les Séleucides et les Ptolemées: l héritage monétaire et financier d Alexandre le Grand (Monaco: Rocher). Shipley, G. (2012), Ο Ελληνικός κόσμος μετά τον Αλέξανδρο, π.χ., τόμ. Α -B (Aθήνα: ΜΙΕΤ) Walbank, F. (1993), O Eλληνιστικός κόσμος (Θεσσαλονίκη: Βάνιας). Βυζαντινή Ιστορία (ΒΙΣ) ΒΙΣ 601 Κώστας Μουστάκας Οι πολιτικές και κοινωνικές διαστάσεις των θρησκευτικών συγκρούσεων στο Βυζάντιο (Π) Η γενικότερη εικόνα που επικρατεί για το Βυζάντιο σε επίπεδο κοινής αντίληψης είναι ότι η ιστορία του διακρίνεται σε μεγάλη έκταση από θρησκευτικά ζητήματα, δογματικές και εκκλησιαστικές συγκρούσεις κ.ο.κ. Στα πλαίσια του μαθήματος εξετάζονται οι κατά καιρούς θρησκευτικές διαστάσεις, από τις απαρχές της βυζαντινής ιστορίας έως το σχίσμα του 1054, εντός των πολιτικών και κοινωνικών τους διαστάσεων. Σε αυτά τα πλαίσια η συζήτηση που θα διεξαχθεί εστιάζει σε θεματικές όπως: - Η θέση των πρώτων Χριστιανών εντός του ρωμαϊκού κράτους και η στάση τους έναντι αυτού. - Η σταδιακή καθιέρωση του χριστιανισμού ως επίσημης θρησκείας ερμηνευόμενη στα πλαίσια των μετασχηματισμών του ρωμαϊκού πολιτικού συστήματος κατά τον 4 ο αιώνα. - Η ανάγκη καθιέρωσης ορθού δόγματος στα πλαίσια της επισημοποίησης του χριστιανισμού και οι πρώτες σχετικές έριδες. Αρειανισμός. - Ο μονοφυσιτισμός ως έκφραση της πολιτισμικής διαφοροποίησης των ανατολικών χωρών του πρώιμου Βυζαντίου. - Θρησκευτικές αντιπαραθέσεις και το κοινωνικοπολιτικό τους υπόβαθρο στα χρόνια της κρίσης. Μονοθελητισμός, εικονομαχία. - Το υπόβαθρο και τα στάδια της διάστασης Βυζαντίου και ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας. - Κοινωνική δυσαρέσκεια και θρησκευτική απόκλιση στην Ανατολή και στα Βαλκάνια. Παυλικιανισμός, Βογομιλισμός. - Το σχίσμα του Η παρακολούθηση του μαθήματος συνίσταται και σε μικρά εξάμηνα. Υπάρχει η δυνατότητα προαιρετικής εκπόνησης εργασίας, που μπορεί να ληφθεί υπόψη στη βαθμολογία. Ενδεικτική Βιβλιογραφία - Beck, H.G., Η Βυζαντινή Χιλιετία, Αθήνα 1990 (ελλ. μετ. του Der byzantinischen Jahrthausend). - Fine J.V.A. Jr, The Early Medieval Balkans, Ann Arbor MI 1985 (για τον Βογομιλισμό) - Geanakoplos, D.J., Byzantine East Latin West. Two worlds of Christendom in the Middle Ages and the Renaissance, Hamden

4 - Haldon, J.F., Byzantium in the Seventh Century. The Transformation of a Culture, Cambridge 1990 (ιδίως για μονοφυσιτισμό, μονοθελητισμό, ανάπτυξη θεοκρατικών τάσεων στο βυζαντινό πολιτισμό) - Haldon, J.F. Brubacker, L., Byzantium in the Iconoclast Era. The Sources, Aldershot Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. Η, Αθήνα 1979 (για Παυλικιανισμό, Βογομιλισμό) - Mango, C., Βυζάντιο η αυτοκρατορία της Νέας Ρώμης, Αθήνα 1988 (ελλ. μετ. του Byzantium the empire of New Rome, Οξφόρδη 1980). - Nicol, D.M., Church and Society during the Last centuries of Byzantium, Cambridge Nicol, D.M., Οι τελευταίοι αιώνες του Βυζαντίου, Αθήνα 1996 [Cambridge 1993]. - Obolenski, D., Bogomilism: A study in Balkan Neo-manichaeism. Νέα Υόρκη Ostrogorski, G., Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους, τ. Α, Αθήνα 1979 (ελλ. μετ. του Geschichte des byzantinischen Staates, Μόναχο 1963). - Treadgold, W., A History of the Byzantine State and Society, Madisson ΒΙΣ 307 Κώστας Μουστάκας Τύποι βυζαντινών εγγράφων και η σημασία τους ως ιστορικών πηγών (Σ) Στο παρόν σεμιναριακό μάθημα οι φοιτητές θα ασκηθούν στην κατανόηση και χρήση των βυζαντινών εγγράφων, ως πηγών ιστορικής έρευνας και μελέτης. Το εισαγωγικό πλαίσιο του σεμιναρίου περιλαμβάνει παρουσίαση των διαφόρων ειδών βυζαντινών εγγράφων, τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες έχουν διασωθεί, τις αρχειακές συλλογές στις οποίες βρίσκονται, τις εκδόσεις αυτών και το πλαίσιο στο οποίο έχουν πραγματοποιηθεί αυτές. Οι φοιτητικές εργασίες θα βασιστούν κυρίως στα αυτοκρατορικά χρυσόβουλα, αναλόγως του περιεχομένου αυτών (απόδοση προνομίων σε ιδιότητες και μοναστήρια, διεθνείς συνθήκες), στα έγγραφα δημοσίων λειτουργών, ιδίως στα πρακτικά (φορολογικές απογραφές) και στους περιορισμούς, καθώς και σε ιδιωτικά δικαιοπρακτικά έγγραφα (συμβόλαια αγοραπωλησιών, διαθήκες, αδελφάτα). Συλλογές υλικού προς μελέτη: - F. Miklosich I. Müller, Acta et Diplomata Graeca, Sacra et Profana, 6 τ., Βιέννη Archives de l Athos, Παρίσι 1960 Ιστορία Μέσων Χρόνων (ΙΜΧ) ΙΜΧ 206 Αγλαΐα Κάσδαγλη Η Φλωρεντία και η εποχή της Αναγέννησης (Π) Θέμα των παραδόσεων θα είναι ο ύστερος Μεσαίωνας στη Δυτική Ευρώπη, με επίκεντρο τη Φλωρεντία και γενικότερα την Τοσκάνη κατά την ακμή του 14 ου -15 ου αιώνα, όταν εμφανίστηκε το πνευματικό και καλλιτεχνικό κίνημα που ονομάζουμε «ιταλική Αναγέννηση». Θα συζητηθούν η έννοια, η σημασία και η ιστοριογραφία της Αναγέννησης, αλλά έμφαση θα δοθεί στις συνθήκες και την κοινωνία που τη δημιούργησαν. Θα εξεταστεί ως φαινόμενο μεσαιωνικό αλλά και ως εξέλιξη που 4

5 οδήγησε στη νεότερη εποχή και ως επίμετρο θα συζητηθεί η ανάπτυξη του φαινομένου έξω από τα όρια της Τοσκάνης και βαθμιαία σε όλη την Ευρώπη. Προτεινόμενα βιβλία 1.- Γιάκομπ Μπούρκχαρντ [Jacob Burckhardt], Ο πολιτισμός της Αναγέννησης στην Ιταλία Χαρτόδετο, 449 σελίδες Εκδόσεις Νεφέλη, Αθήνα 1997, 2006 ΙSBN-10: / ISBN-13: ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΣΤΟΝ ΕΥΔΟΞΟ 2.- Τζέφρι Τσιπς Σμιθ (Smith, Jeffrey Chipps), Η Αναγέννηση στη Βόρεια Ευρώπη μετάφραση Ιωάννα Βετσοπούλου, Εκδόσεις ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Α. ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ ΑΕΒΕΔΕ, Αθήνα 2005 ISBN ΚΩΔΙΚΟΣ ΣΤΟΝΕΥΔΟΞΟ ΙΜΧ 319 Αγλαΐα Κάσδαγλη Ο ευρωπαϊκός Μεσαίωνας στη λογοτεχνία και τον κινηματογράφο (Σ) Ως εισαγωγή στο θέμα της σχέσης της Ιστορίας με τη λογοτεχνία και τις εικονικές αναπαραστάσεις οι φοιτητές θα διερευνήσουν τη σχετική βιβλιογραφία, με επίκεντρο τον ευρωπαϊκό Μεσαίωνα. Το κύριο μέρος του σεμιναρίου θα αφορά το αλληλένδετο θέμα, δηλαδή πώς εμφανίζεται η μεσαιωνική εποχή στη νεότερη λογοτεχνία ή σε σύγχρονα κινηματογραφικά - τηλεοπτικά έργα. Κάθε μέλος του σεμιναρίου θα αναλάβει να μελετήσει ένα βιβλίο, φιλμ ή τηλεοπτική σειρά που η υπόθεσή του εκτυλίσσεται σε κάποια περιοχή της μεσαιωνικής Ευρώπης, δίνοντας βάρος σε δύο πτυχές: πρώτα στην σε βάθος μελέτη του ιστορικού πλαισίου, και στη συνέχεια σε σχολιασμό του τρόπου με τον οποίο χειρίστηκαν αυτό το πλαίσιο οι δημιουργοί του έργου. Η έμφαση δεν θα είναι στην παρουσίαση μιας συνολικής εκτεταμένης εργασίας, αλλά στην ενεργή συμμετοχή των μελών του σεμιναρίου σε όλη τη διάρκεια του εξαμήνου, η οποία θα υλοποιείται με σειρά μικρών παρουσιάσεων-εργασιών. ΠΡΟΣΟΧΗ! Μολονότι πολλά από τα βιβλία ή έργα που θα συζητηθούν υπάρχουν σε ελληνική μετάφραση, η κατανόηση των αγγλικών είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την αξιοποίηση της βιβλιογραφίας. ΙΜΧ 274 Ελένη Σακελλαρίου Κινητικότητα, επικοινωνία και εμπόριο στην Ευρώπη του πρώιμου μεσαίωνα (Π) Εδώ και πολλές δεκαετίες, κάθε ανάλυση της ευρωπαϊκής οικονομίας κατά τον πρώιμο Μεσαίωνα ξεκινά από τις θεωρίες που διατύπωσε μεταξύ του 1927 και του 1935 ο Βέλγος ιστορικός Henri Pirenne και περιστρέφεται γύρω από ερωτήματα όπως η σημασία του εμπορίου κατά την περίοδο αυτή, ο ρόλος της εγκατάστασης των γερμανικών λαών στην Ευρώπη και της εξάπλωσης των Αράβων στη Μεσόγειο, οι σχέσεις με το Βυζάντιο και την ανατολική Μεσόγειο, η σημασία της νομισματικής κυκλοφορίας κλπ. Τα τελευταία χρόνια, πρόοδος στις μεθόδους της ιστορικής 5

6 έρευνα επιτρέπει ασφαλέστερες απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά. Το δίκτυο εντός του οποίου κυκλοφορούσαν άνθρωποι, έμποροι, προσκυνητές, άγιοι, ιερά λείψανα, νομίσματα και εμπορεύματα ήταν, τελικά, πυκνότερο από ό,τι υπέθεταν παλαιότερα οι ιστορικοί και η αποκατάστασή του ανοίγει νέες προοπτικές στην κατανόησης μιας κρίσιμης ιστορικής περιόδου που γεφυρώνει την ύστερη αρχαιότητα με την εποχή της ακμής του μεσαιωνικού πολιτισμού. Προτεινόμενα βιβλία για τον Εύδοξο Πιρέν, Ανρί, Οι πόλεις στο μεσαίωνα. Δοκίμιο οικονομικής και κοινωνικής ιστορίας, μετάφραση Παντελής Μούτουλας (Αθήνα: Βιβλιόραμα, 2003). Κωδικός Εύδοξου: 3736 Smith, Julia, Η Ευρώπη μετά τη Ρώμη. Μια νέα πολιτισμική ιστορία (Αθήνα, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, 2008). Κωδικός Εύδοξου: 9831 ΙΜΧ 328 Ελένη Σακελλαρίου Κρίση και ανασυγκρότηση στην Ευρώπη κατά τον ύστερο Μεσαίωνα (Σ) Τις τελευταίες δεκαετίες ο ύστερος μεσαίωνας βρίσκεται στο κέντρο μιας έντονης ιστορικής συζήτησης. Ήταν περίοδος καθολικής και παρατεταμένης κρίσης σε όλους τους τομείς, ή περίοδος κρίσης σε ορισμένους τομείς, όπως ο δημογραφικός, και αναδιάρθρωσης σε πολλούς άλλους, η οποία τελικά επέτρεψε τη μετάβαση από τον μεσαιωνικό κόσμο στην Ευρώπη των πρώιμων νεότερων χρόνων; Μέσα από τις εργασίες που θα εκπονήσουν, οι φοιτητές θα απαντήσουν σε αυτό το ερώτημα, εξετάζοντας τις πολλαπλές πτυχές της κρίσιμης αυτής ιστορικής περιόδου. 6

7 Τομέας Ιστορίας Νεοτέρων Χρόνων Ιστορία Νεοτέρων Χρόνων (ΙΝΧ) ΙΝΧ 333 Έφη Αβδελά Ο ευρωπαϊκός Μεσοπόλεμος και η Ελλάδα (Σ) Τι ορίζουμε ως Μεσοπόλεμο για την ευρωπαϊκή και τι για την ελληνική ιστορία; Τι σημαίνει ότι το 1918 είχε πολύ μικρότερη σημασία στην Ελλάδα από ό,τι το 1922, ότι η οικονομική κρίση είχε πολύ διαφορετικές και βραδυφλεγείς συνέπειες ή ότι οι πολιτικές περιπέτειες δεν ανέτρεψαν τις ευρωπαϊκές συμμαχίες της χώρας; Το σεμινάριο θα επιχειρήσει να προσεγγίσει την ελληνική ιστορία της περιόδου υπό το πρίσμα της ευρωπαϊκής ιστορίας. Σε αυτό το πλαίσιο θα εξεταστούν συγκεκριμένες θεματικές, όπως το ζήτημα των μειονοτήτων, όψεις της οικονομικής κρίσης, το ζήτημα της δημοκρατίας, αλλαγές στις κοινωνικές σχέσεις, κ.ά. Η αξιολόγησή των φοιτητών και των φοιτητριών θα γίνει με πολλαπλές εργασίες, με θέματα κοινά και ατομικά. ΙΝΧ 181 Ελευθερία Ζέη Ευρωπαϊκές κοινωνίες, 16 ος -19 ος αιώνας, μέρος Α (Π) Θα εξεταστούν σε δύο μέρη (το μέρος Β θα προσφερθεί κατά το εαρινό εξάμηνο) ζητήματα κοινωνικής διαστρωμάτωσης, κινητικότητας και δυναμικής στις κοινωνίες της ιταλικής χερσονήσου του 16 ου αιώνα, στη γαλλική κοινωνία του 17 ου και 18 ου αιώνα, και στην αγγλική του 19 ου αιώνα μέσα από διαφορετικού τύπου τεκμήρια και διαφορετικές ιστοριογραφικές προσεγγίσεις της έννοιας του κοινωνικού. ΙΝΧ 374 Ελευθερία Ζέη Κοινωνική ιστορία: ζητήματα ιστοριογραφίας (Σ) Οι φοιτητές θα δουλέψουν πάνω σε κείμενα κοινωνικής ιστορίας, και θα συζητήσουν ζητήματα που προέκυψαν στην ευρωπαϊκή και διεθνή ιστοριογραφία από τη συνάντηση του πεδίου της κοινωνικής ιστορίας με άλλα ιστοριογραφικά πεδία (οικονομική ιστορία, πολιτισμική ιστορία κλπ.). 7

8 Τομέας Ανατολικών και Αφρικανικών Σπουδών Τουρκολογία (ΤΟΥ) ΤΟΥ 124 Αντώνης Αναστασόπουλος Πορτρέτα οθωμανών σουλτάνων και της εποχής τους (Π) Στο πλαίσιο του μαθήματος θα εξετάσουμε τις περιόδους βασιλείας διαφόρων οθωμανών σουλτάνων, επιχειρώντας να τους τοποθετήσουμε στην εποχή τους και να συλλογιστούμε πάνω στο ζήτημα της σημασίας της προσωπικότητας στην ιστορική ερμηνεία. Πιο συγκεκριμένα, στην κάθε παράδοση θα εξετάσουμε τις βασιλείες δύο ή τριών σουλτάνων, παρουσιάζοντας τα σημαντικά γεγονότα και φαινόμενα που συνδέονται με αυτές και ερμηνεύοντάς τις μέσα από το πρίσμα του ρόλου των σουλτάνων, των υψηλόβαθμων κρατικών στελεχών και του περιβάλλοντός τους, καθώς και της σχέσης αυτών των παραγόντων με συλλογικότητες όπως διάφορες κοινωνικές και επαγγελματικές ομάδες. Διάγραμμα μαθήματος 1 ο μάθημα: Εισαγωγικές παρατηρήσεις 2 ο μάθημα: Ο θεσμός του σουλτάνου (α μέρος) 3 ο μάθημα: Ο θεσμός του σουλτάνου (β μέρος) 4 ο μάθημα: Ορχάν (1324 ή ) Βαγιαζίτ Α ( ) 5 ο μάθημα: Μεχμέτ Β ( , ) Βαγιαζίτ Β ( ) 6 ο μάθημα: Σελίμ Α ( ) Σελίμ Β ( ) 7 ο μάθημα: Οσμάν Β ( ) Μουράτ Δ ( ) Μεχμέτ Δ ( ) 8 ο μάθημα: Αχμέτ Γ ( ) Μαχμούτ Α ( ) 9 ο μάθημα: Αμπντουλχαμίτ Α ( ) Σελίμ Γ ( ) 10 ο μάθημα: Μαχμούτ Β ( ) Αμντουλμετζίτ ( ) 11 ο μάθημα: Αμπντουλχαμίτ Β ( ) Μεχμέτ Ε ( ) 12 ο μάθημα: Απεικόνιση οθωμανών σουλτάνων στη λογοτεχνία, τη ζωγραφική, τον κινηματογράφο, την τηλεόραση 13 ο μάθημα: Ανασκόπηση συζήτηση Ενδεικτική βασική βιβλιογραφία Χαλίλ ΙΝΑΛΤΖΙΚ, Η Οθωμανική Αυτοκρατορία: η κλασική εποχή, , μτφρ. Μιχάλης Κοκολάκης, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 1995 Caroline FINKEL, Οθωμανική Αυτοκρατορία, , μτφρ. Μιχάλης Δελέγκος, Διόπτρα, Αθήνα 2007 Donald QUATAERT, Η Οθωμανική Αυτοκρατορία: οι τελευταίοι αιώνες, , μτφρ. Μαρίνος Σαρηγιάννης, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2006 Erik J. ZÜRCHER, Σύγχρονη ιστορία της Τουρκίας, μτφρ. Βαγγέλης Κεχριώτης, Αλεξάνδρεια, Αθήνα

9 ΤΟΥ 306 Αντώνης Αναστασόπουλος «Ανακαλύπτοντας ξανά τους Οθωμανούς» του Ιλμπέρ Ορταϊλί (Σ) Σκοπός του σεμιναρίου είναι η κριτική μελέτη των διαλέξεων σχετικά με πτυχές της οθωμανικής ιστορίας και του οθωμανικού πολιτισμού που περιέχονται στο βιβλίο του Ιλμπέρ Ορταϊλί, Ανακαλύπτοντας ξανά τους Οθωμανούς (μτφρ. İbrahim Kelağa Ahmet, εκδ. University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2008). Οι φοιτητές θα κληθούν να συντάξουν αφενός κριτικές παρουσιάσεις των διαλέξεων και αφετέρου εργασίες στα θέματα που καλύπτουν οι διαλέξεις. Ο Ιλμπέρ Ορταϊλί είναι ένας από τους πιο γνωστούς σύγχρονους τούρκους ιστορικούς με πλούσιο συγγραφικό έργο. Στα ελληνικά έχει μεταφραστεί και το βιβλίο του Ο πιο μακρύς αιώνας της αυτοκρατορίας: ο οθωμανικός 19 ος αιώνας. Η πορεία προς τον εκσυγχρονισμό (μτφρ. Κατερίνα Στάθη, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 2004). 9

10 Τομέας Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης Κλασική Αρχαιολογία (ΚΑΡ) ΚΑΡ 149 Δημήτρης Μποσνάκης Εισαγωγή στην κεραμεική και την αγγειογραφία (Π) Στόχος του εισαγωγικού μαθήματος είναι η παρουσίαση της παραγωγής και της εξέλιξης της κεραμικής (σχήματα των αγγείων, χρήση) και της αγγειογραφίας (ρυθμοί, τεχνικές διακόσμησης, κέντρα παραγωγής) από τη γεωμετρική μέχρι την ελληνιστική περίοδο. Με αναφορές στα ιστορικά γεγονότα θα δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στους κεραμείς και τους αγγειογράφους της Αθήνας του 6 ου και του 5 ου αι. π.χ. και στο ευρύ δίκτυο των εμπορικών σχέσεων που αναπτύχθηκε για την προώθησή τους. Οι παραστάσεις των γραπτών παρέχουν σημαντικές αρχαιολογικές μαρτυρίες για την καθημερινή ζωή και τη μυθολογία και γενικότερα για την κοινωνική και θρησκευτική ζωή. Βιβλιογραφία Coldstream J. N., Geometric Greece BC, London 2003 (Second Edition) [Γεωμετρική Ελλάδα, Αθήνα1997]. Τιβέριος Μ., Προβλήματα της μελανόμορφης αττικής κεραμικής, Θεσσαλονίκη Cook R. M., Greek Painted Pottery, 1997 [Ελληνική αγγειογραφία, 3η έκδ./1994]. Boardman John, The history of greek vases, 2006 [Η ιστορία των αρχαίων ελληνικών αγγείων, 1η έκδ./2006]. Boardman John, Athenian Black figure Vases, London, [ Αθηναϊκά μελανόμορφα αγγεία, Αθήνα 1980] Boardman J., Athenian Red Figure Vases - The Archaic Period (London1975) [Αθηναϊκά Ερυθρόμορφα Αγγεία-Αρχαϊκή περίοδος, Αθήνα 2001] Boardman J., Athenian Red Figure Vases - The Classical Period (London1989) [Αθηναϊκά Ερυθρόμορφα Αγγεία-Κλασική περίοδος, Αθήνα 1995] Robinson Martin, The Art of Vase-Painting in Classical Athens, Cambridge, [ Η τέχνη της αγγειογραφίας στην κλασική Αθήνα (Αθήνα)] Trendall Arthur Dale, Red figure Vases of South Italy and Sicily, London, 1989 [Ερυθρόμορφα αγγεία της Νότιας Ιταλίας και Σικελίας, Αθήνα 1996] Rasmussen Ton and Spivey Nigel, Looking at Greek Vases, 1991 [Προσεκτικές ματιές στα ελληνικά αγγεία, Αθήνα 1997]. Scheibler I., Griechische Töpferkusnt (1983) [Ελληνική κεραμική. Παραγωγή, εμπόριο και χρήση των αρχαίων ελληνικών αγγείων (Αθήνα 1992]. Sparkes B.A., The Red and the Black: Studies in Greek Pottery 1996 [Ερυθρόν και μέλαν. Μελέτες στην αρχαία ελληνική κεραμική (Αθήνα2000)]. Βυζαντινή Αρχαιολογία (ΒΑΡ) ΒΑΡ 349 Βίκυ Φωσκόλου Το προσκύνημα στο βυζαντινό κόσμο: αρχαιολογικές και ιστορικές μαρτυρίες (Σ) Στο σεμινάριο θα ασχοληθούμε με μία από τις σημαντικότερες εκφάνσεις της δημόσιας λατρείας στο Βυζάντιο, το προσκύνημα. Το ταξίδι με σκοπό την απονομή λατρείας σε έναν ιερό τόπο αποκτά μεγάλη διάδοση στον χριστιανικό κόσμο ήδη 10

11 από τον 4 ο αιώνα. Στο σεμινάριο θα μελετήσουμε τις διάφορες πτυχές της εμπειρίας των προσκυνητών και γενικότερα της προσκυνηματικής διαδικασίας, κυρίως μέσα από τα υλικά κατάλοιπα, δηλ. τα μνημειακά συγκροτήματα που αναγείρονται γύρω από ιερούς τόπους, αλλά και τα τέχνεργα (αντικείμενα ιδιωτικής ευλάβειας, ενθυμήματα, αναθήματα κ.λπ) που δημιουργούνται στο πλαίσιο της. To ενδιαφέρον μας θα επικεντρωθεί κυρίως στην πρώιμη βυζαντινή εποχή, αν και θα δοθεί επίσης βάρος και σε ορισμένα σημαντικά και γνωστά προσκυνήματα της μέσης και ύστερης βυζαντινής περιόδου. Η γνώση της αγγλική γλώσσας κρίνεται απαραίτητη για την παρακολούθηση του σεμιναρίου και την εκπόνηση των εργασιών. Στην ιστοσελίδα του μαθήματος θα αναρτηθεί σχετική βιβλιογραφία και υλικό σε ηλεκτρονική μορφή. Ιστορία Τέχνης της Δύσης (ΙΤΔ) ΙΤΔ 152 Τιτίνα Κορνέζου O καθρέφτης της φύσης»: ολλανδική ζωγραφική του 17 ου αιώνα (Π) Με αφετηρία τη διατύπωση του Γκόμπριχ ότι η ολλανδική ζωγραφική αποτελεί τον καθρέφτη της φύσης, στο μάθημα εξετάζονται βασικά ζητήματα της καλλιτεχνικής παραγωγής στην προτεσταντική αστική Ολλανδία του 17 ου αιώνα. Παρουσιάζονται και αναλύονται στα κοινωνικοπολιτικά και πολιτισμικά τους συμφραζόμενα αντιπροσωπευτικά έργα ζωγραφικής από τους ολλανδούς καλλιτέχνες. Ενδεικτική βιβλιογραφία: Svetlana Αlpers, The Art of Describing. Dutch Art in Seventeenth century, Λονδίνο, Pelican Books, Svetlana Αlpers, The vexation of art: Velazquez and others, Yale University press, Arnold Hauser, Κοινωνική ιστορία της τέχνης, [α εκδ. 1951], μτφρ.τάκη Κονδύλη, Αθήνα, 1984, τομ. 2. F. Grijzenhout - Henk van Veen (εκδ.), The golden age of Dutch painting in historical perspective, Cambridge University press, R.H Fuchs, Dutch painting, Λονδίνο, Thames and Hudson, 1978, repr.1996 J. Rosenberg S. Slive, Dutch painting , Yale University press, 1966 (repr.1995) Χρύσανθος Χρήστου, Ευρωπαϊκή ζωγραφική του 17 ου αιώνα: το μπαρόκ, Θεσσαλονίκη, Αγγέλα Ταμβάκη, Ο χρυσός αιώνας της ολλανδικής ζωγραφικής από τη συλλογή του μουσείου της Dordrecht, κατ. εκθ. ΕΠΜΑΣ, Αθήνα, Αγγέλα Tαμβάκη, Ελληνες θεοί και ήρωες στα χρόνια του Ρούμπενς και του Ρέμπραντ, κατ. εκθ. ΕΠΜΑΣ, Αθήνα, S. Βernstein P. Milza, Ιστορία της Ευρώπης, Από τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία στα ευρωπαϊκά κράτη 5ος-18ος αιώνας, Αλεξάνδρεια, Αθήνα,

12 ΙΤΔ 318 Τιτίνα Κορνέζου Όψεις της ιστοριογραφίας του μπαρόκ (Σ) Στο σεμινάριο εξετάζεται η έννοια και το περιεχόμενο του όρου μπαρόκ στην ιστοριογραφία της τέχνης. Με αφετηρία την αρχική αρνητική σήμανση του όρου από την ιστοριογραφία του 19 ου αιώνα, θα εξεταστεί το περιεχόμενο της έννοιας ως προς τους παρακάτω θεματικούς άξονες: το μπαρόκ ως τέχνη της Αντιμεταρρύθμισης/ το μπαρόκ ως διαχρονική φόρμα/ζητήματα περιοδολόγησης /μπαρόκ και απολυταρχία/ θεωρία της τέχνης του μπαρόκ /καλλιτέχνες του μπαρόκ /το μπαρόκ σήμερα. Οι φοιτήτριες και οι φοιτητές που θα συμμετάσχουν στο σεμινάριο θα κληθούν να εκπονήσουν εργασία με βάση επιστημονική βιβλιογραφία κυρίως ξένη και θα κληθούν επίσης κατά τη διάρκεια του εξαμήνου να παρουσιάσουν την εργασία αυτή προφορικά, να παραδώσουν άλλες μικρότερες εργασίες και να συμμετάσχουν ενεργά στις συζητήσεις μέσα στο σεμινάριο. Απαιτείται πολύ καλή γνώση τουλάχιστον μιας ξένης γλώσσας. Ενδεικτική βιβλιογραφία: U. Kultermann, The history of art history, Νέα Υόρκη, Abaris Books, 1993 G. Bazin, A concise history of art, Λονδίνο, Thames and Hudson, 1962 E. Fernie (επιμ.), Art History and its Methods, Λονδίνο, Phaidon, 1995 M. Podro, The Critical Historians of Art, Νιου Χέηβεν και Λονδίνο, Yale University Press, 1981 D. Preziosi (επιμ.), The art of art history: a critical anthology, Οξφόρδη, Νέα Υόρκη, Oxford University Press, 1998 R. Wittkower, Art and Architecture in Italy, , Pelican History of Art, Harmondsworth, 1958, γ έκδοση F. Haskell, Painters and Patrons, δεύτερη έκδοση, New Haven - Λονδίνο, 1980 Ηills Helen (επιμ.), Rethinking the baroque, Ashgate, 2011 G. C. Argan, The Europe of the Capitals, , Γενεύη 1964 H. Wölfflin, Renaissance und Barock, Βασιλεία, 1888, αγγλική έκδοση: 1964 H. Wölfflin, Kunstgeschichtliche Grundbegriffe, Μόναχο 1915, ελληνική εκδ., Βασικές έννοιες της Ιστορίας της Τέχνης, Θεσσαλονίκη 1992 R. Wittkower / I. B. Jaffé (επιμ.), Baroque Art: The Jesuit Contribution, Νέα Υόρκη, 1972 ΙΤΔ 399 Ευγένιος Ματθιόπουλος Εισαγωγή στις θεωρίες και μεθόδους της Ιστορίας της Τέχνης της Δύσης (Σ) Στόχος του σεμιναρίου είναι να εξοικειώσει τους προπτυχιακούς φοιτητές με τις βασικές θεωρίες και μεθόδους καθώς και με τις έννοιες και την ορολογία της επιστήμης της Ιστορίας της Τέχνης της Δύσης, όπως αυτές έχουν αναπτυχθεί και εφαρμοστεί από τον 19 ο αιώνα μέχρι σήμερα: (μορφοαναλυτική μέθοδος, εικονογραφική μέθοδος, εικονολογική μέθοδος, κοινωνική-ιστορική μέθοδος, ερμηνευτική θεωρία, θεωρία της πρόσληψης, φεμινιστική μέθοδος). Ενδεικτική βιβλιογραφία Εισαγωγή στην ιστορία της τέχνης / Hans Belting κ.α. (επιμ.), μετάφραση Λ. Γυιόκα, πρόλογος-επιμέλεια Μ. Παπανικολάου. 12

13 Θεσσαλονίκη : Βάνιας, N380.K b Making art history : a changing discipline and its institutions / edited by Elizabeth Mansfield. New York : Routledge, 2007.N7480.M Art in theory : an anthology of changing ideas / edited by Charles Harrison, Paul Wood, and Jason Gaiger. Malden, MA : Blackwell Publishers, N6420.A Art in theory, : an anthology of changing ideas / edited by Charles Harrison and Paul Wood with Jason Gaiger. Oxford, UK ; Malden, Mass. : Blackwell, N6450.A Art in theory, : an anthology of changing ideas / edited by Charles Harrison and Paul Wood. Oxford [England] ; Malden, Mass. : Blackwell, N6450.A