Παρελθόν και μέλλον υπηρεσίας της Ηλεκτρονικής Σχολικής Τάξης του Πανελλήνιου Σχολικού Δικτύου στην ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα Πάτρα 13, 14 & 15 Νοεμβρίου 2015 Δραγογιάννης Ι. Κωνσταντίνος 1, Παπαντώνη Κ. Ηλιάνα 2, Δραγογιάννης Ι. Δημήτριος 1 Μεταπτυχιακός φοιτητής του Τμήματος Μαθηματικών του Πανεπιστημίου Πατρών kdragogiannis@sch.gr 2 Εκπαιδευτικός κλάδου ΠΕ60 ipapantoni@sch.gr 3 Εκπαιδευτικός κλάδου ΠΕ17.07 ddragogiannis@gmail.com ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η υπηρεσία της Ηλεκτρονικής Σχολικής Τάξης (η-τάξη) του Πανελλήνιου Σχολικού Δικτύου (Π.Σ.Δ.) από το σχολικό έτος 2006-2007 μέχρι και το σχολικό έτος 2014-2015 χρησιμοποιήθηκε, κατά μέσο όρο, από 1061 σχολικές μονάδες υποστηρίζοντας, κατά μέσο όρο, 3979 ηλεκτρονικά μαθήματα. Στην παρούσα εργασία καταγράφονται αφενός ο αριθμός των ηλεκτρονικών μαθημάτων και αφετέρου ο αριθμός των σχολικών μονάδων που διαθέτουν ηλεκτρονικά μαθήματα και γίνεται μία προσπάθεια ερμηνείας των αιτιών της επικρατούσας κατάστασης αλλά και του μέλλοντος της ηλεκτρονικής αυτής υπηρεσίας. Από την διενεργηθείσα έρευνα προέκυψε ότι ο αριθμός των ηλεκτρονικών μαθημάτων τα τέσσερα πρώτα σχολικά έτη παρέμεινε σχεδόν σταθερός, στη συνέχεια παρουσίασε μία σημαντική άνοδο, ενώ τα τελευταία τρία χρόνια παρέμεινε και πάλι σχεδόν σταθερός. Η μείωση του ρυθμού αύξησης τα τελευταία τρία σχολικά έτη ενδεχομένως οφείλεται στην αναβάθμιση της υπηρεσίας η-τάξη, η οποία μεταξύ άλλων περιελάβανε και την αύξηση των εργαλείων από έξι (6) σε δεκαεπτά (17). Στην περίπτωση που η υπόθεση αυτή ισχύει, τότε και κατά το τρέχον σχολικό έτος δεν αναμένεται αύξηση του αριθμού των ηλεκτρονικών μαθημάτων, δεδομένου ότι έχει γίνει νέα αναβάθμιση στην υπηρεσία, εκτός και αν εντατικοποιηθούν οι προσπάθειες επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών, ιδίως της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, στην ενλόγω υπηρεσία του Π.Σ.Δ. ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ: Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο, η-τάξη, ηλεκτρονικά μαθήματα. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) παρουσιάζουν τους χαμηλότερους ρυθμούς ένταξης στην εκπαιδευτική διαδικασία (Βαγγελάτος κ.α., 2011) χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι δεν πληθαίνουν τα σχολεία που προσπαθούν να αξιοποιήσουν τα πλεονεκτήματα των τεχνολογιών αυτών στην καθημερινή εκπαιδευτική πρακτική (Σοφός & Σωτηρίου, 2012), δεδομένου μάλιστα ότι οι τεχνολογίες αυτές εντασσόμενες στην εκπαιδευτική διαδικασία συμβάλλουν στην αναβάθμιση της διδασκαλίας (Slay et al., 2008). Το Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο (Π.Σ.Δ.) στο πλαίσιο αυτό παρέχει στους χρήστες του, μεταξύ άλλων, την υπηρεσία της ηλεκτρονικής τάξης (η-τάξη), που είναι διαθέσιμη στον ιστότοπο http://eclass.sch.gr/ (Δραγογιάννης & Παπαντώνη, 2014). Στην υποχρεωτική εκπαίδευση η εισαγωγή των ΤΠΕ αποσκοπεί κυρίως στην υποστήριξη του εκπαιδευτικού στην τάξη και δευτερευόντως στην υποστήριξη της εξατομικευμένης μάθησης του μαθητή (Σοφός & Σωτηρίου, 2012). Με βάση τη θεώρηση αυτή, ο αριθμός των ηλεκτρονικών μαθημάτων ενός Συστήματος Διαχείρισης Μάθησης, όπως το σύστημα η-τάξη του Π.Σ.Δ., μπορεί να αποτελέσει ένα μέτρο του ρυθμού ένταξης του συστήματος αυτού στην εκπαιδευτική πράξη, παρόλο που μπορεί ένα σύστημα αυτού του είδους απλά να χρησιμοποιείται, έστω και προς το παρόν, ως μέσο υποστήριξης του εκπαιδευτικού στην καθημερινή εκπαιδευτική πρακτική.
Σε αυτή την κατεύθυνση οροθετείται η παρούσα εργασία, στην οποία αρχικά καθορίζεται η μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε και στη συνέχεια παρουσιάζεται το πλήθος των ηλεκτρονικών μαθημάτων καθώς και το πλήθος των σχολικών μονάδων που λειτουργούν τουλάχιστον ένα ηλεκτρονικό μάθημα, ανά σχολικό έτος, από το σχολικό έτος 2006-2007 μέχρι και το σχολικό έτος 2014-2015. Ακολούθως, παρουσιάζεται η ανάλυση των αποτελεσμάτων και η εργασία ολοκληρώνεται με τα συμπεράσματα της μελέτης. ΜΕΘΟΔΟΣ Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι αφενός η ποσοτική καταγραφή του αριθμού των ηλεκτρονικών μαθημάτων και των σχολικών μονάδων που λειτουργούν ένα τουλάχιστον ηλεκτρονικό μάθημα στην υπηρεσία η-τάξη του Π.Σ.Δ., από το σχολικό έτος 2006-2007 μέχρι το σχολικό έτος 2014-2015 και αφετέρου η ποιοτική διαισθητική εξέταση των αιτιών για την επικρατούσα κατάσταση. Με βάση τα στοιχεία των παρελθόντων ετών γίνεται μία πρόβλεψη για το μέλλον της ενλόγω υπηρεσίας του Π.Σ.Δ. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Σύμφωνα με τα στοιχεία που ανακοινώνει η υπηρεσία η-τάξη του Π.Σ.Δ., το σχολικό έτος 2006 2007 υπήρχαν δύο χιλιάδες εξήντα πέντε (2065) ηλεκτρονικά μαθήματα σε χίλιες πενήντα οκτώ (1058) σχολικές μονάδες, ενώ κατά το σχολικό έτος 2014-2015 υπήρχαν έξι χιλιάδες διακόσια τριάντα ένα (6231) μαθήματα σε χίλιες τριακόσιες πενήντα πέντε (1355) σχολικές μονάδες. Φαίνεται, δηλαδή, ότι υπάρχει σημαντική αύξηση τόσο του αριθμού των ηλεκτρονικών μαθημάτων, όσο και του αριθμού των σχολικών μονάδων που διαθέτουν ηλεκτρονικά μαθήματα. Στον Πίνακα 1 που ακολουθεί απεικονίζονται αναλυτικά, κατά σχολικό έτος, το πλήθος των ηλεκτρονικών μαθημάτων (ΗΜ), ο αριθμός των σχολικών μονάδων (ΣΜ) που λειτουργούσαν ηλεκτρονικά μαθήματα καθώς και το πηλίκο των ηλεκτρονικών μαθημάτων προς τον αριθμό των σχολικών μονάδων (ΗΜ/ΣΜ), πηλίκο το οποίο δείχνει τον αριθμό των ηλεκτρονικών μαθημάτων ανά σχολική μονάδα. Σχολικό έτος Ηλεκτρονικά μαθήματα (ΗΜ) Σχολικές μονάδες (ΣΜ) ΗΜ/ΣΜ 2006-2007 2065 1058 2,0 2007-2008 2194 1020 2,2 2008-2009 2305 894 2,6 2009-2010 2560 739 3,5 2010-2011 3697 967 3,8 2011-2012 5035 1091 4,6 2012-2013 5790 1200 4,8 2013-2014 5900 1212 4,9 2014-2015 6265 1365 4,6 Πίνακας 1: Ηλεκτρονικά μαθήματα στο Π.Σ.Δ. και σχολικές μονάδες με ηλεκτρονικά μαθήματα κατά σχολικό έτος. Από τον παραπάνω πίνακα (Πίνακας 1) προκύπτει ότι από το σχολικό έτος 2006-2007 μέχρι το σχολικό έτος 2014-2015, χίλιες εξήντα μία (1061) σχολικές μονάδες, κατά μέσο όρο, λειτούργησαν τρεις χιλιάδες εννιακόσια εβδομήντα εννέα (3979) ηλεκτρονικά μαθήματα. Συνεπώς, η κάθε σχολική μονάδα, κατά μέσο όρο, κάθε σχολικό έτος λειτούργησε 3,75 ηλεκτρονικά μαθήματα. Επίσης, από τον Πίνακα 1 διαφαίνεται ότι υπάρχει μία διαρκής αύξηση των ηλεκτρονικών μαθημάτων με το πέρασμα των σχολικών ετών, αύξηση την οποία δε φαίνεται να ακολουθεί και ο αριθμός των σχολικών μονάδων που χρησιμοποιούν την υπηρεσία της η-τάξης του Π.Σ.Δ.. Το φαινόμενο αυτό όμως, όπως αναλύεται στην Ανάλυση, πιθανόν οφείλεται σε δυσλειτουργία του συστήματος μέχρι και το σχολικό έτος 2014-2015 η οποία είτε δεν επέτρεπε στους εκπαιδευτικούς να αλλάξουν τη σχολική μονάδα που υπηρετούσαν είτε δεν επέτρεπε στους εκπαιδευτικούς που υπηρετούσαν σε περισσότερες από μία σχολικές μονάδες να προσθέσουν και τις υπόλοιπες σχολικές μονάδες που υπηρετούσαν.
Ακόμη, από τον ίδιο πίνακα (Πίνακας 1) είναι εμφανές ότι μέχρι και το σχολικό έτος 2013-2014 υπάρχει μία διαρκής αύξηση του πηλίκου των ηλεκτρονικών μαθημάτων προς τον αριθμό των σχολικών μονάδων (ΗΜ/ΣΜ), γεγονός που υποδεικνύει ότι αυξάνεται ο αριθμός των ηλεκτρονικών μαθημάτων που αντιστοιχούν σε κάθε σχολική μονάδα. Στο Σχήμα 1 που ακολουθεί απεικονίζεται η γραφική παράσταση του αριθμού των ηλεκτρονικών μαθημάτων σε συνάρτηση με το σχολικό έτος. Σχήμα 1: Ηλεκτρονικά μαθήματα στο Π.Σ.Δ. κατά σχολικό έτος. Από το παραπάνω σχήμα (Σχήμα 1) διαφαίνεται ότι από το σχολικό έτος 2006-2007 μέχρι και το σχολικό έτος 2014-2015 ο αριθμός των ηλεκτρονικών μαθημάτων αυξάνει, είτε με μικρό είτε με μεγάλο ρυθμό μεταβολής. Αναλυτικότερα, ο ρυθμός μεταβολής φαίνεται να είναι χαμηλός μέχρι και το σχολικό έτος 2009-2010, να αυξάνεται μέχρι και το σχολικό έτος 2012-2013 και τελικά να μειώνεται μέχρι το τρέχον σχολικό έτος 2014-2015. Αν μάλιστα θεωρηθεί ότι τα πρώτα τέσσερα σχολικά έτη ο ρυθμός μεταβολής είναι μηδενικός, τότε την τετραετία αυτή υπήρχαν, κατά μέσο όρο, δύο χιλιάδες διακόσια ογδόντα ένα (2281) ηλεκτρονικά μαθήματα. Ομοίως, αν θεωρηθεί ότι ο ρυθμός μεταβολής τα τρία τελευταία σχολικά έτη είναι μηδενικός, τότε την τριετία αυτή υπήρχαν, κατά μέσο όρο, πέντε χιλιάδες εννιακόσια ογδόντα πέντε (5985) μαθήματα. Φαίνεται, δηλαδή, ότι ο αριθμός των ηλεκτρονικών μαθημάτων, κατά την τελευταία τριετία, έχει σχεδόν σταθεροποιηθεί. Στον πίνακα που ακολουθεί (Πίνακας 2) παρουσιάζονται: α) η διαφορά του αριθμού των ηλεκτρονικών μαθημάτων ενός σχολικού έτους σε σχέση με το προηγούμενο σχολικό έτος (ΔΗΜ) και β) η διαφορά του αριθμού των σχολικών μονάδων ενός σχολικού έτους σε σχέση με το προηγούμενο σχολικό έτος (ΔΣΜ). Σχολικό έτος ΔΗΜ ΔΣΜ 2006-2007 - - 2007-2008 129-38 2008-2009 111-126 2009-2010 255-155 2010-2011 1137 228 2011-2012 1338 124 2012-2013 755 109 2013-2014 110 12 2014-2015 365 153 Πίνακας 2: Διαφορά ηλεκτρονικών μαθημάτων και διαφορά αριθμού σχολικών μονάδων με ηλεκτρονικά μαθήματα σε σχέση με το προηγούμενο σχολικό έτος. Από τον παραπάνω πίνακα (Πίνακας 2) διαφαίνεται ότι το σχολικό έτος 2011-2012 υπήρξε η μεγαλύτερη αύξηση ηλεκτρονικών μαθημάτων παρά το γεγονός ότι το σχολικό αυτό έτος δεν παρατηρήθηκε και η μεγαλύτερη αύξηση των σχολικών μονάδων που υποστηρίζουν ηλεκτρονικά μαθήματα. Επίσης, από τον Πίνακα 2 είναι εμφανές ότι η μεγαλύτερη αύξηση των σχολικών μονάδων, που χρησιμοποιούν την υπηρεσία της η-τάξης, παρατηρήθηκε το σχολικό έτος 2010-2011.
Στο Σχήμα 2 που ακολουθεί απεικονίζεται η γραφική παράσταση του αριθμού των σχολικών μονάδων που διαθέτουν ηλεκτρονικά μαθήματα στο Π.Σ.Δ. σε συνάρτηση με το σχολικό έτος. Σχήμα 2: Σχολικές μονάδες με ηλεκτρονικά μαθήματα στο Π.Σ.Δ. κατά σχολικό έτος. Από το παραπάνω σχήμα (Σχήμα 2) διαφαίνεται ότι μέχρι και το σχολικό έτος 2009-2010 υπήρχε μείωση του αριθμού των σχολικών μονάδων, ενώ στη συνέχεια, από το έτος 2010-2011, εμφανίζεται μια διαρκής αύξηση αυτού του αριθμού. Στο Σχήμα 3 που ακολουθεί απεικονίζεται η γραφική παράσταση του λόγου του πλήθους των ηλεκτρονικών μαθημάτων προς το πλήθος των σχολικών μονάδων που διαθέτουν ηλεκτρονικά μαθήματα στο Π.Σ.Δ. σε συνάρτηση με το σχολικό έτος. Σχήμα 3: Λόγος πλήθους ηλεκτρονικών μαθημάτων προς το πλήθος των σχολικών μονάδων με ηλεκτρονικά μαθήματα στο Π.Σ.Δ. κατά σχολικό έτος. Από το παραπάνω σχήμα (Σχήμα 3) διαφαίνεται ότι μέχρι και το σχολικό έτος 2013-2014 υπήρχε μία διαρκής αύξηση του λόγου του πλήθους των ηλεκτρονικών μαθημάτων προς το πλήθος των σχολικών μονάδων που διαθέτουν ένα τουλάχιστον ηλεκτρονικό μάθημα. Όμως, κατά το σχολικό έτος 2014-2015 εμφανίζεται μείωση του πηλίκου αυτού. ΑΝΑΛΥΣΗ Στις υποενότητες που ακολουθούν παρουσιάζονται η ανάλυση των αποτελεσμάτων ξεχωριστά ως προς τον αριθμό των ηλεκτρονικών μαθημάτων και ως προς το πλήθος των σχολικών μονάδων που λειτουργούν τουλάχιστον ένα ηλεκτρονικό μάθημα. Αριθμός ηλεκτρονικών μαθημάτων Όπως προαναφέρθηκε στα Αποτελέσματα ο ρυθμός αύξησης των ηλεκτρονικών μαθημάτων φαίνεται να είναι χαμηλός μέχρι και το σχολικό έτος 2009-2010, αυξάνεται μέχρι και το σχολικό έτος 2012-2013 και τελικά μειώνεται μέχρι το σχολικό έτος 2014-2015. Φαίνεται δηλαδή ότι υπάρχουν δύο σημεία καμπής: α) το σχολικό έτος 2009-2010, δεδομένου ότι το επόμενο σχολικό έτος 2010-2011, όπως φαίνεται και στον Πίνακα 2, τα ηλεκτρονικά μαθήματα αυξήθηκαν κατά χίλια εκατόν τριάντα
επτά (1137) γεγονός το οποίο υποδηλώνει απότομη αύξηση του αριθμού των ηλεκτρονικών μαθημάτων, και β) το σχολικό έτος 2012-2013, δεδομένου ότι το επόμενο σχολικό έτος 2013-2014 τα ηλεκτρονικά μαθήματα αυξήθηκαν μόλις κατά εκατόν δέκα (110), όπως αυτό είναι φανερό και στον Πίνακα 2, γεγονός που υποδηλώνει ότι ο ρυθμός αύξησης των ηλεκτρονικών μαθημάτων μειώνεται σημαντικά. Αναφορικά με το πρώτο σημείο καμπής, φαίνεται ότι τα πρώτα τέσσερα σχολικά έτη η υπηρεσία της η-τάξης χρησιμοποιήθηκε από ορισμένους μόνο καινοτόμους εκπαιδευτικούς, ενώ στη συνέχεια διαχύθηκε σε περισσότερους εκπαιδευτικούς φτάνοντας στα τέλη Σεπτεμβρίου 2015 να χρησιμοποιείται από έντεκα χιλιάδες επτακόσιους σαράντα πέντε (11745) εκπαιδευτικούς Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Αναφορικά με το δεύτερο σημείο καμπής, πρέπει να σημειωθεί ότι στην αρχή του σχολικού έτους 2013-2014 το Π.Σ.Δ. αναβάθμισε την υπηρεσία της η-τάξης και κατέστησε διαθέσιμο στους εκπαιδευτικούς το σύνολο των εργαλείων του συστήματος ασύγχρονης εκπαίδευσης ανοικτού κώδικα Open eclass Course Management System, σύστημα στο οποίο βασίζεται η υπηρεσία της η-τάξης (Σοφός & Σωτηρίου, 2012). Αναλυτικότερα, ενώ στην προηγούμενη έκδοση υπήρχαν μόνο έξι (6) εργαλεία, και συγκεκριμένα: i) η Περιγραφή μαθήματος, ii) το Βιβλίο ύλης, iii) το υλικό μαθήματος, iv) οι Ασκήσεις, v) οι Σύνδεσμοι και vi) οι Ανακοινώσεις, στην τρέχουσα έκδοση, από το σχολικό έτος 2013-14 έως σήμερα, υπάρχουν δεκαεπτά (17) εργαλεία (Δραγογιάννης & Παπαντώνη, 2014), και συγκεκριμένα: i) wiki, ii) Ανακοινώσεις, iii) Ανταλλαγή Αρχείων, iv) Αυτοαξιολόγηση, v) Βιβλίο ύλης, vi) Γλωσσάριο, vii) Γραμμή μάθησης, viii) Έγγραφα, ix) Εργασίες, x) Ερωτηματολόγια, xi) Ηλεκτρονικό Βιβλίο, xii) Κουβέντα, xiii) Ομάδες, xiv) Πληροφορίες, xv) Πολυμέσα, xvi) Συζητήσεις και xvii) Συνδέσεις Διαδικτύου. Στα σχήματα που ακολουθούν παρουσιάζεται η αρχική σελίδα της υπηρεσίας η-τάξη, μέχρι και το σχολικό έτος 2012-2013 (Σχήμα 4), από το σχολικό έτος 2013-2014 έως και το σχολικό έτος 2014-2015 (Σχήμα 5) και από το τρέχον σχολικό έτος 2015-2015 (Σχήμα 6). Σχήμα 4: Αρχική σελίδα υπηρεσίας η-τάξη έως και το σχολικό έτος 2012-2013. Σχήμα 5: Αρχική σελίδα υπηρεσίας η-τάξη από το σχολικό έτος 2013-14 έως και το σχολικό έτος 2014-15.
Σχήμα 6: Αρχική σελίδα υπηρεσίας η-τάξη από το σχολικό έτος 2015-2016. Η μετάβαση δηλαδή από ένα σύστημα έξι (6) εργαλείων σε ένα σύστημα δεκαεπτά (17) εργαλείων και μάλιστα διαφορετικής διεπιφάνειας χρήστη, όπως οι διεπιφάνειες αυτές απεικονίζονται στα Σχήματα 4 και 5, φαίνεται ότι οδήγησε στη μείωση του ρυθμού δημιουργίας των ηλεκτρονικών μαθημάτων παρόλο μάλιστα που από το σχολικό έτος 2013-2014 είχαν πρόσβαση στην υπηρεσία και οι εκπαιδευτικοί Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης (Δραγογιάννης & Παπαντώνη, 2014), γεγονός που θα έπρεπε να οδηγήσει στην αύξηση του ρυθμού δημιουργίας ηλεκτρονικών μαθημάτων. Το φαινόμενο αυτό ενδεχομένως οφείλεται στο γεγονός ότι οι εκπαιδευτικοί που διαχειρίζονταν ηλεκτρονικά μαθήματα είτε θα έπρεπε να διαθέσουν περισσότερο χρόνο για τη δημιουργία και τη διαχείριση κάθε ηλεκτρονικού μαθήματος, δεδομένου ότι υπήρχαν περισσότερα διαθέσιμα εργαλεία, είτε δε θεωρούσαν την νέα έκδοση εύχρηστη. Στην τρέχουσα έκδοση της υπηρεσίας, που βρίσκεται σε λειτουργία κατά το τρέχον σχολικό έτος 2015-2016, έχουν προστεθεί τρία (3) καινούρια εργαλεία και υπάρχουν συνολικά είκοσι (20) εργαλεία και συγκεκριμένα τα ακόλουθα: i) Wiki, ii) Έγγραφα, iii) Ανακοινώσεις, iv) Ανταλλαγή Αρχείων, v) Ασκήσεις, vi) Βαθμολόγιο, vii) Βιβλίο Ύλης, viii) Γλωσσάριο, ix) Γραμμή Μάθησης, x) Εργασίες, xi) Ερωτηματολόγια, xii) Ηλεκτρονικό Βιβλίο, xiii) Ιστολόγιο, xiv) Κουβεντούλα, xv) Ομάδες, xvi) Παρουσιολόγιο, xvii) Πληροφορίες, xviii) Πολυμέσα, xix) Συζητήσεις και xx)συνδέσεις Διαδικτύου. Συνεπώς, αν ισχύει ο προηγούμενος συλλογισμός, τότε από το τρέχον έτος θα πρέπει να υπάρξει μείωση του αριθμού των ηλεκτρονικών μαθημάτων ή σταθεροποίησή τους στα επίπεδα του προηγούμενου σχολικού έτος. Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι η υπηρεσία η-τάξη του Π.Σ.Δ. στο τέλος κάθε σχολικού έτους απενεργοποιεί τα ηλεκτρονικά μαθήματα και ο εκπαιδευτικός που έχει δημιουργήσει ένα ηλεκτρονικό μάθημα έχει τη δυνατότητα να το ενεργοποιήσει το επόμενο σχολικό έτος. Συνεπώς, η διαφορά του αριθμού των ηλεκτρονικών μαθημάτων ενός σχολικού έτους σε σχέση με το προηγούμενο έτος, που παρουσιάζεται στην δεύτερη στήλη του Πίνακα 2, δεν απεικονίζει τον αριθμό των νέων ηλεκτρονικών μαθημάτων, αφού μπορεί απλά να πρόκειται για ενεργοποίηση ηλεκτρονικών μαθημάτων παλαιότερων ετών. Ενδεικτικά αναφέρεται το παράδειγμα του Επαγγελματικού Λυκείου (ΕΠΑ.Λ.) Άμφισσας, στο οποίο κατά το σχολικό έτος 2014-2015 υπήρχαν τουλάχιστον επτά (7) ενεργοποιημένα ηλεκτρονικά μαθήματα, τα οποία δεν σχετίζονταν με αυτό το σχολικό έτος, αλλά με προηγούμενα. Το ίδιο συμπέρασμα μπορεί να συναχθεί και από το γεγονός ότι από τις αρχές του σχολικού έτους 2014-2015, και συγκεκριμένα στις αρχές Οκτωβρίου 2014 ήδη λειτουργούσαν δύο χιλιάδες πεντακόσια ενενήντα έξι (2596) ηλεκτρονικά μαθήματα σε πεντακόσια τριάντα τρία (533) συμμετέχοντα σχολεία από όλη τη χώρα (Δραγογιάννης κ.α., 2014), δηλαδή είχε δημιουργηθεί ήδη το 41,6% των ηλεκτρονικών μαθημάτων του σχολικού έτους 2014-2015, έχοντας ήδη συμμετάσχει το 39,3% των σχολικών μονάδων που λειτουργούν ηλεκτρονικά μαθήματα. Ομοίως, στα τέλη Σεπτεμβρίου 2015, δηλαδή στις αρχές του τρέχοντος σχολικού έτους 2015-2016, υπάρχουν ήδη χίλια εννιακόσια εξήντα έξι (1966) ενεργοποιημένα ηλεκτρονικά μαθήματα. Αριθμός σχολικών μονάδων με ηλεκτρονικά μαθήματα Αναφορικά με τον αριθμό των σχολικών μονάδων με ηλεκτρονικά μαθήματα θα πρέπει να αναφερθεί ότι τα πρώτα χρόνια λειτουργίας της υπηρεσίας η-τάξη του Π.Σ.Δ. και μέχρι το σχολικό έτος 2009-2010, όπως προκύπτει από τον Πίνακα 2, ο αριθμός των σχολικών μονάδων με ηλεκτρονικά μαθήματα εμφάνιζε μείωση. Συνεπώς, θα ήταν αναμενόμενο να υπάρχει μείωση και του
αριθμού των ηλεκτρονικών μαθημάτων. Όμως, όπως προκύπτει από τον Πίνακα 2, το ίδιο χρονικό διάστημα ο αριθμός των ηλεκτρονικών μαθημάτων αυξάνονταν. Το φαινόμενο αυτό ενδεχομένως οφείλεται στο ότι ένα ηλεκτρονικό μάθημα δεν ανήκει στη σχολική μονάδα, αλλά στον εκπαιδευτικό. Ο εκπαιδευτικός έχει το ρόλο του διαχειριστή του ηλεκτρονικού μαθήματος, έχοντας τη δυνατότητα να ενεργοποιεί και να απενεργοποιεί το ηλεκτρονικό μάθημα κατά βούληση. Όμως, όπως έχει προαναφερθεί, το Π.Σ.Δ. στο τέλος κάθε σχολικής χρονιάς απενεργοποιεί όλα τα ηλεκτρονικά μαθήματα. Συνεπώς, αν το επόμενο σχολικό έτος ο εκπαιδευτικός ενεργοποιήσει εκ νέου το μάθημά του, τότε θα εμφανιστεί στην ίδια σχολική μονάδα, μόνο αν ο εκπαιδευτικός δεν έχει αλλάξει σχολική μονάδα. Επιπρόσθετα, αξίζει να σημειωθεί ότι σε ορισμένες σχολικές μονάδες υπάρχει μόνο ένας εκπαιδευτικός ο οποίος λειτουργεί ηλεκτρονικά μαθήματα. Ενδεικτικά αναφέρεται η περίπτωση του Ν. Φωκίδας, όπου, κατά το σχολικό έτος 2014-2015, στις έξι (6) από τις έντεκα (11) συνολικά σχολικές μονάδες που υποστήριζαν ηλεκτρονικά μαθήματα, ήτοι ποσοστό 54,5%, υπήρχε μόνο ένας εκπαιδευτικός που λειτουργούσε ένα τουλάχιστον ηλεκτρονικό μάθημα. Επίσης, μέχρι και το σχολικό έτος 2014-2015 ο κάθε εκπαιδευτικός μπορούσε να δημιουργήσει ηλεκτρονικά μαθήματα μόνο σε μία σχολική μονάδα, ανεξάρτητα από το γεγονός ότι μπορούσε να υπηρετεί για συμπλήρωση ωραρίου και σε άλλες σχολικές μονάδες,. Το γεγονός αυτό έχει σαν αποτέλεσμα ηλεκτρονικά μαθήματα που ανήκουν σε μία σχολική μονάδα να εμφανίζονται σε άλλη και η σχολική μονάδα που έπρεπε να εμφανίζει ηλεκτρονικά μαθήματα να μην εμφανίζει. Ενδεικτικά αναφέρεται και πάλι η περίπτωση του ΕΠΑ.Λ. Άμφισσας στο οποίο κατά το σχολικό έτος 2014-2015, εμφανίζονταν τρία (3) μαθήματα που θα έπρεπε να εμφανίζονταν στο Γυμνάσιο Ιτέας, αλλά τελικά το Γυμνάσιο Ιτέας δε συμπεριλαμβάνεται στις σχολικές μονάδες που λειτουργούν ηλεκτρονικά μαθήματα. Η δυσλειτουργία αυτή του συστήματος από το τρέχον σχολικό έτος 2015-2016 έχει αποκατασταθεί και πλέον ένας εκπαιδευτικός μπορεί να δημιουργήσει ηλεκτρονικά μαθήματα μέχρι και σε τέσσερις (4) διαφορετικές σχολικές μονάδες που υπηρετεί. Βέβαια, ο αριθμός των σχολικών μονάδων που την τελευταία πενταετία διαθέτουν ηλεκτρονικά μαθήματα φαίνεται ότι ολοένα και αυξάνεται. Το γεγονός αυτό ενδεχομένως οφείλεται στη διάχυση της υπηρεσίας της η-τάξης στους κόλπους των εκπαιδευτικών. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει προσπάθειες επιμόρφωσης εκπαιδευτικών στην υπηρεσία η-τάξη, κυρίως από Εργαστηριακά Κέντρα, στα πλαίσια ενδοσχολικής επιμόρφωσης (Σαριδάκη κ.α., 2015; Δραγογιάννης κ.α., 2014). Οι επιμορφώσεις βέβαια αυτές είναι περισσότερο προσανατολισμένες στην εκμάθηση της υπηρεσίας αυτής ως τεχνολογικού μέσου για την απόκτηση κατάλληλων δεξιοτήτων στη χρήση της και λιγότερο προσανατολισμένες στην διδακτική αξιοποίηση της υπηρεσίας αυτής στην καθημερινή εκπαιδευτική πρακτική. Τούτο βέβαια τυγχάνει ευεξήγητο, δεδομένου ότι η εκπαίδευση στη χρήση μιας τεχνολογίας προηγείται της εκπαίδευσης πάνω στην παιδαγωγική της αξιοποίηση. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Την τελευταία πενταετία φαίνεται να υπάρχει αύξηση του αριθμού των σχολικών μονάδων που λειτουργούν τουλάχιστον ένα ηλεκτρονικό μάθημα. Όμως την ανοδική αυτή τάση δεν ακολουθεί και ο αριθμός των ηλεκτρονικών μαθημάτων, δεδομένου ότι, ενώ μέχρι και το σχολικό έτος 2012-2013 υπήρχε μία σταδιακή αύξηση του αριθμού των ηλεκτρονικών μαθημάτων, από το επόμενο σχολικό έτος ο αριθμός των μαθημάτων αυτών φαίνεται ότι σχεδόν σταθεροποιείται. Όπως προαναφέρθηκε στα Αποτελέσματα, φαίνεται ότι ο αριθμός των ηλεκτρονικών μαθημάτων στο Π.Σ.Δ., μετά από περίπου δέκα έτη συνεχούς λειτουργίας, έχει φθάσει στον κόρο και δεν διαφαίνεται περαιτέρω αύξηση του αριθμού τους, ιδίως και λόγω των συχνών αναβαθμίσεων του συστήματος τα τελευταία χρόνια, αν δε ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα. Αξίζει να σημειωθεί ότι μέχρι σήμερα υπάρχουν έντεκα χιλιάδες εξακόσιοι δεκαεπτά (11617) εγγεγραμμένοι εκπαιδευτικοί, δηλαδή εκπαιδευτικοί που έχουν κάνει τουλάχιστον μία είσοδο στην υπηρεσία της η-τάξης από την έναρξη λειτουργίας της υπηρεσίας. Οι Σχολικοί Σύμβουλοι ενεργοποιώντας το θεσμό της ενδοσχολικής επιμόρφωσης, που μπορεί γενικά να στηρίξει επιμορφωτικά τους εκπαιδευτικούς σε θέματα που διαμορφώνονται από τις συνεχείς επιστημονικές και τεχνολογικές εξελίξεις (Καλογεράς κ.α., 2014), μπορούν να λειτουργήσουν καταλυτικά προς την ένταξης της υπηρεσίας της η-τάξης στην εκπαιδευτική διαδικασία. Και αυτό διότι μέσω των επιμορφωτικών προγραμμάτων είναι δυνατή η ενημέρωση των εκπαιδευτικών για την ύπαρξη της ενλόγω υπηρεσίας, αλλά και για τα πλεονεκτήματα χρήσης της.
Μελλοντική έρευνα Πρέπει να σημειωθεί ότι στην παρούσα εργασία δε συμπεριλαμβάνονται στοιχεία για τον αριθμό των πραγματικά ενεργών ηλεκτρονικών μαθημάτων, αλλά απλώς παρουσιάστηκε ο αριθμός των ηλεκτρονικών μαθημάτων που έχουν ενεργοποιηθεί. Μελλοντική έρευνα θα μπορούσε να αποτελέσει η εύρεση των πραγματικά λειτουργούντων ηλεκτρονικών μαθημάτων που χρησιμοποιούνται στην εκπαιδευτική διαδικασία από εκπαιδευτικούς και μαθητές. Ακόμη, ενδιαφέρον θα παρουσίαζε και η μελέτη του αριθμού των εκπαιδευτικών και των μαθητών που χρησιμοποιούν την υπηρεσία η-τάξη ανά σχολικό έτος, στοιχεία όμως που δεν είναι διαθέσιμα από το Π.Σ.Δ. Από τα στοιχεία αυτά θα ήταν δυνατό να εξαχθούν συμπεράσματά ιδίως ως προς τον αριθμό των καινοτόμων εκπαιδευτικών, των εκπαιδευτικών δηλαδή που πρώτοι χρησιμοποιούν μία νέα τεχνολογία, αλλά και ως προς των αριθμό των μαθητών που αποδέχονται έμπρακτα τις νέες τεχνολογίες στη διαδικασία της μάθησης. Ειδικά για τους μαθητές, ενδιαφέρον θα παρουσίαζε η μελέτη των χαρακτηριστικών των μαθητών που χρησιμοποιούν την υπηρεσία η-τάξη του ΠΣΔ, όπως π.χ. η γεωγραφική τους κατανομή, αν είναι μαθητές με ιδιαίτερες μαθησιακές ανάγκες, αν απουσιάζουν μικρό ή μεγάλο χρονικό διάστημα από τα διά ζώσης μαθήματα κ.τ.λ., δεδομένου ότι, μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου 2015, υπάρχουν δώδεκα χιλιάδες πεντακόσιοι ογδόντα τέσσερις (12584) μαθητές εγγεγραμμένοι στην υπηρεσία η-τάξη του Π.Σ.Δ. Τέλος, επειδή τάση της σύγχρονης Τριτοβάθμιας εκπαίδευσης αποτελεί η δημιουργία και λειτουργία συστημάτων ηλεκτρονικής μάθησης (Δραγογιάννης, 2011), ενδιαφέρον θα παρουσίαζε η μελέτη της χρήσης της υπηρεσίας η-τάξη από τους σημερινούς μαθητές, αλλά αυριανούς φοιτητές, υπηρεσία δηλαδή, που θα χρησιμοποιήσουν οι μαθητές και κατά τη μελλοντική τους εκπαίδευση σε ιδρύματα Τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. ΑΝΑΦΟΡΕΣ Slay, H., Sieborger, I., & Hodgkinson-Williams, C. (2008), Interactive whiteboards: Real beauty or just lipstick? Computers & Εducation, 51, 1321-1341. Βαγγελάτος, Α., Φώσκολος, Φ. & Κομνηνός Θ. (2011). Παράγοντες επιτυχίας για την εισαγωγή των ΤΠΕ στα Σχολεία. i-teacher, 2, σσ. 127-134. Δραγογιάννης, Κ. & Παπαντώνη, Η. (2014). Διείσδυση Συστημάτων Διαχείρισης Μάθησης στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Πρακτικά 5 ου Διεθνούς Συνεδρίου για την Εκπαιδευτική Πολιτική, Αθήνα. Δραγογιάννης, Κ. (2011). Διείσδυση των ΤΠΕ στη διδασκαλία μαθημάτων Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης και ελεύθερη πρόσβαση. Μελέτη Περίπτωσης. 1 ο Εθνικό Συνέδριο Ελληνικής Μαθηματικής Εταιρείας (Ε.Μ.Ε.) και της Ελληνικής Εταιρείας Επιχειρησιακών Ερευνών (E.E.E.E.) "Εφαρμογές των Μαθηματικών στη Διοίκηση, στην Οικονομία, στην Παραγωγή & στην Εκπαίδευση", 24-25 Ιουνίου, Αθήνα. Δραγογιάννης, Κ., Παπαντώνη, Η. & Λαλάς, Χ. (2014). Πρόγραμμα επιμόρφωσης εκπαιδευτικών στην η-τάξη μέσω της η-τάξης. Πρακτικά 1 ου Πανελλήνιου Συνέδριου etwinning Αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στα συνεργατικά σχολικά προγράμματα, 201 208. Πάτρα (ISBN: 978-618-81706-0-5). Καλογεράς, Δ., Δραγογιάννης, Κ. & Σερεμέτη, Λ. (2014). Πρόγραμμα επιμόρφωσης εκπαιδευτικών: Αξιολόγηση του μαθητή στο σύγχρονο σχολείο. Πρακτικά 5 ου Διεθνούς Συνεδρίου (Τόμος Β), Αθήνα: ΑΣΠΑΙΤΕ ΕΕΜΑΠΕ (ISBN SET: 978-618-81528-2-3, τομ. Β: 978-618-81528-4-7, e book: 978-618-81528-7-8) σσ. 95 100. Σαριδάκη, Α., Φραγκούλα, Σ., Παπαδοπούλου, Π. & Τζήμας, Γ. (2015). Σχεδιασμός και υλοποίηση ενδοσχολικής επιμόρφωσης για το περιβάλλον ηλεκτρονικής μάθησης «η-τάξη» του Π.Σ.Δ.. Έρκυνα, Επιθεώρηση Εκπαιδευτικών Επιστημονικών Θεμάτων, Πρακτικά συνεδρίου: Καλές πρακτικές και καινοτομία στη Δ/θμια Εκπ/ση, (Ειδικό) Τεύχος 5, 234-243. Αθήνα. Ανακτήθηκε από http://www.erkyna.gr Σοφός, Α. & Σωτηρίου Ι. (2012). Ψηφιακό Σχολείο: Η περίπτωση της Ηλεκτρονικής Πλατφόρμας του Ψηφιακού Σχολείου ΥΠΔΒΜΘ. i-teacher, 5, 8-29.