Διάρθρωση και Χαρακτηριστικά του Ξενοδοχειακού Κλάδου στην Ελλάδα, 2016

Διάρθρωση και Χαρακτηριστικά του Ξενοδοχειακού Κλάδου στην Ελλάδα, 2016 2017

2 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΙΤΕΠ 1. Σοφία Γ. Πανούση, Οικονομολόγος, 2. Δρ. Γιώργος Σώκλης, Οικονομολόγος 3. Δρ. Αγνή Χριστίδου, Νομικός ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΚΔΟΣΗΣ Απόστολος Δοξιάδης Γεν. Διευθυντής ΙΤΕΠ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ Σταδίου 24 105 64 Αθήνα Τηλ. 213 2169967, 213 2169968 Φαξ. 210 3312033 Email: itep@grhotels.gr http://www.itep.gr RESEARCH INSTITUTE FOR TOURISM 24 Stadiou Street 105 64 Athens Tel. 213 2169967, 213 2169968 Fax. 210 3312033 Email: itep@grhotels.gr http://www.itep.gr ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 3

4 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

Περιεχόμενα Πρόλογος... 6 Διάρθρωση και Χαρακτηριστικά του Ξενοδοχειακού Δυναμικού της Ελλάδας το 2016... 8 Χαρακτηριστικά του ξενοδοχειακού δυναμικού στο σύνολο της χώρας.... 8 Επιδόσεις ελληνικών ξενοδοχείων, 2016....21 Η Εποχικότητα του Ελληνικού Τουρισμού.... 30 Η εποχικότητα της τουριστικής κίνησης στην Ελλάδα....30 Σύνοψη - Συμπεράσματα.... 38 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 5

Πρόλογος Το Ινστιτούτο Τουριστικών Ερευνών και Προβλέψεων (ΙΤΕΠ), η μοναδική μέχρι σήμερα ερευνητική δομή για την ανάπτυξη του ελληνικού τουρισμού στη χώρα, είναι μη κερδοσκοπικό σωματείο, που ιδρύθηκε τον Ιούλιο του 1996 με πρωτοβουλία του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδος. Έχει ως κύριο σκοπό, τον οποίο υπηρετεί με συνέπεια τα τελευταία 20 χρόνια, την επιστημονική έρευνα και μελέτη των προβλημάτων και ζητημάτων των πολλαπλών εκφάνσεων της τουριστικής ανάπτυξης στην Ελλάδα και του ρόλου του τουρισμού στην ελληνική οικονομία καθώς και τη διατύπωση προτάσεων που θα συμβάλουν στην αναβάθμιση του τομέα και της συμβολής του στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Το ΙΤΕΠ, για την επίτευξη του έργου του, εκτός των άλλων μελετητικών δυνατοτήτων του έχει συγκροτήσει και λειτουργεί το «ΚΤΕΤ - Κέντρο Τεκμηρίωσης Ελληνικού Τουρισμού» στο οποίο συμμετέχουν 14 από τους πλέον εξειδικευμένους φορείς τουριστικής έρευνας στην Ελλάδα, πράγμα που του επιτρέπει την αξιόπιστη μελέτη κάθε επιμέρους έκφανσης της τουριστικής ανάπτυξης στη χώρα. Η εν λόγω ερευνητική μονάδα, πρωτοποριακή για τα μέχρι σήμερα ελληνικά δεδομένα, συνίσταται στη λειτουργία τριών διακριτών, και επάλληλα αλληλοσυμπληρούμενων επιστημονικών δομών-ενεργειών που κάθε μία ξεχωριστά και όλες μαζί υποστηρίζουν την κατά το δυνατόν έγκαιρη και αξιόπιστη πληροφόρηση της πορείας του ελληνικού τουρισμού προς όλους τους ενδιαφερόμενους οικονομικούς και πολιτικούς φορείς, αρχές, επιστημονικά και εκπαιδευτικά ιδρύματα και μεμονωμένα άτομα στη χώρα. Οι δομές-ενέργειες αυτές είναι: 1. Το Αρχείο-Αποθετήριο περιλαμβάνει στοιχεία και πληροφορίες από όλο το φάσμα του παραγωγικού τουριστικού κυκλώματος προϊόντων, υπηρεσιών και πολιτιστικών στοιχείων που συνδέονται με αυτό, δηλαδή, στατιστικά, πληροφοριακά και ιστορικά αρχεία για την ανάπτυξη του ελληνικού τουρισμού στη χώρα. 2. Μια εκτεταμένη Βάση Δεδομένων για την τεκμηρίωση και πληροφόρηση ανά πάσα στιγμή όλων των εκφάνσεων του ελληνικού τουρισμού. 3. Ένα διαρκές Μοντέλο Προβλέψεων Τουρισμού σε σύγκριση με τις επιμέρους περιφέρειες της χώρας. Ένα από τα σημαντικότερα βήματα των τελευταίων 50 ετών στην κατεύθυνση της σωστής στατιστικής αντιμετώπισης των τουριστικών μεγεθών στην Ελλάδα πραγματοποίησε το ΞΕΕ με χρηματοδοτική παρέμβαση για την υποστήριξη της στατιστικής προσέγγισης της λειτουργικής και περιφερειακής διάρθρωσης της ετήσιας τουριστικής δαπάνης, με αρχή το 2013 και η οποία συνεχίστηκε και για το 2014. Η προσέγγιση αυτή, στην πρωτοβουλία και το σχεδιασμό της οποίας συμμετείχε το ΙΤΕΠ, πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της μεθοδολογικής λογικής της ετήσιας έρευνας Συνόρων και παρέσχε δεδομένα η ανάλυση των οποίων έδωσε, για πρώτη φορά, μία εκτίμηση της περιφερειακής κατανομής της τουριστικής δαπάνης, τα αποτελέσματα της οποίας δημοσιεύθηκαν στις μελέτες του ΙΤΕΠ των προηγούμενων ετών. 6 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

Εν κατακλείδι, το ΙΤΕΠ, με τη στήριξη και του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου της Ελλάδος ΞΕΕ, διαθέτει την πλέον αξιόπιστη συγκέντρωση ποσοτικών στοιχείων για όλο το φάσμα των μεγεθών του ελληνικού τουρισμού και των στοιχείων που συνθέτουν το τουριστικό προϊόν της χώρας και των επιμέρους περιφερειών της. Στην έρευνα αυτή παρουσιάζεται με λεπτομερή τρόπο η διάρθρωση και τα χαρακτηριστικά του ελληνικού ξενοδοχειακού κλάδου, τόσο σε επίπεδο χώρας, όσο και σε περιφερειακό επίπεδο. Παράλληλα, παρουσιάζονται συμπεράσματα για τις επιδόσεις των ξενοδοχείων, όπως αυτά προκύπτουν από την ετήσια έρευνα πεδίου που εκπονεί το ΙΤΕΠ. Στη δεύτερη ενότητα της μελέτης εξετάζεται η εποχικότητα του ελληνικού τουρισμού, η οποία αποτελεί και ένα από τα βασικά και ίσως δομικά προβλήματα του τουρισμού στη χώρα μας και διατυπώνονται κάποιες συμπερασματικές παρατηρήσεις για τον τρόπο αντιμετώπισής της. Καταθέτουμε τη παρούσα μελέτη με την ελπίδα να αποτελέσει χρήσιμη πηγή πληροφοριών για τη οικονομική και τουριστική κοινότητα και να δικαιώσει πλήρως την πρωτοβουλία μας για την πραγματοποίησή της. Ανδρέας Μεταξάς Πρόεδρος Δ.Σ. ΙΤΕΠ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 7

Διάρθρωση και Χαρακτηριστικά του Ξενοδοχειακού Δυναμικού της Ελλάδας το 2016. Χαρακτηριστικά του ξενοδοχειακού δυναμικού στο σύνολο της χώρας. Γενικά χαρακτηριστικά. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδος (ΞΕΕ) που ήταν διαθέσιμα μέχρι το τέλος Δεκεμβρίου 2016, η χώρα μας διαθέτει 9.730 ξενοδοχειακές μονάδες συνολικής δυναμικότητας 788.553 κλινών. Οι αριθμοί αυτοί αποτελούν αποτύπωση της στιγμής λήψης των δεδομένων, αφού το μητρώο των μελών του ΞΕΕ είναι δυναμικό και ανανεώνεται σε καθημερινή και συνεχή βάση. Το 2016 το ξενοδοχειακό δυναμικό αυξήθηκε κατά 0,6% σε όρους δωματίων. Κατά την τελευταία 10ετία, το ξενοδοχειακό δυναμικό αυξήθηκε κατά 5,7% σε μονάδες και κατά 10,6% σε δωμάτια. Το μέσο μέγεθος των ξενοδοχείων σε επίπεδο χώρας για την περίοδο αυτή παρέμεινε σχετικά σταθερό, και κυμαίνεται από 40 έως 42 δωμάτια. Πίνακας 1.1 Διαχρονική Εξέλιξη του Ξενοδοχειακού δυναμικού 1990-2016 Έτος Μονάδες Δωμάτια (000) Δ% ως προς το προηγούμενο έτος (δωμάτια) Μέσο Μέγεθος σε Δωμάτια 1990 6.423 224,9 35,0 1995 7.387 281,6 7,4% 38,1 2000 7.856 309,1 0,2% 39,3 2001 8.073 320,5 3,7% 39,7 2002 8.285 329,4 2,8% 39,8 2003 8.527 339,5 3,1% 39,8 2004 8.843 351,9 3,7% 39,8 2005 9.036 358,7 1,9% 39,7 2006 9.110 364,2 1,5% 40,0 2007 9.207 368,0 1,0% 40,0 2008 9.227 375,1 1,9% 40,7 2009 9.559 383,0 2,1% 40,1 2010 9.732 397,7 3,8% 40,9 2011 9.653 396,2-0,4% 41,0 2012 9.661 399,0 0,7% 41,3 2013 9.674 400,6 0,4% 41,4 2014 9.701 403,2 0,6% 41,6 2015 9.727 404,6 0,3% 41,6 2016 9.730 407,1 0,6% 41,8 Πηγή: Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος. 8 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

Παρά τη βαθειά και παρατεταμένη οικονομική κρίση, η ελληνική ξενοδοχία απέδειξε ότι αποτελεί ένα σταθερά θετικό παράγοντα για την αναστροφή του αρνητικού οικονομικού κλίματος και την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας. Διάγραμμα 1.1 Διαχρονική εξέλιξη Ξενοδοχειακού Δυναμικού 1990-2016 Πηγή: Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος. Κατά την περίοδο 2000-2016, οι ξενοδοχειακές μονάδες αυξήθηκαν κατά 22,6%, ενώ σε όρους δωματίων η αύξηση αυτή ανέρχεται σε 31,7%. Επίσης, από τη σύγκριση της κατανομής των ξενοδοχείων με βάση την κατηγορία τους, προκύπτει ότι το ξενοδοχειακό δυναμικό της χώρας έχει αναβαθμιστεί θεαματικά, καθώς τα ξενοδοχεία 5 αστέρων έχουν σχεδόν τετραπλασιαστεί και παράλληλα αύξησαν το μερίδιό τους στο συνολικό ξενοδοχειακό δυναμικό από 1% το 2000 σε 4,6% το 2016. Τα ξενοδοχεία 4 αστέρων αυξήθηκαν το ίδιο διάστημα κατά 50% και τα ξενοδοχεία 3 αστέρων κατά 37%. Αύξηση παρουσίασε και το μερίδιό τους στο συνολικό ξενοδοχειακό δυναμικό, από 10% περίπου τα 4άστερα το 2000 σε 14,5% το 2016 και από 18,6% τα 3στερα το 2000 σε 25,4% το 2016. Τέλος την περίοδο αυτή, τα ξενοδοχεία 2 και 1 αστεριού μειώθηκαν κατά 18% και 30%, αντίστοιχα, και ταυτόχρονα μειώθηκε και το μερίδιό τους στο συνολικό ξενοδοχειακό δυναμικό της χώρας. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 9

Πίνακας 1.2.- Κατανομή Ξενοδοχειακού Δυναμικού (δωμάτια) με βάση την Κατηγορία Κατηγορία 1990 1995 2000 2005 2010 2016 5***** 4,8% 5,0% 5,8% 8,1% 12,9% 16,6% 4**** 22,3% 23,9% 25,3% 25,4% 25,6% 25,7% 3*** 28,7% 24,6% 24,4% 23,3% 23,3% 23,6% 2** 33,6% 37,0% 35,7% 34,6% 30,8% 27,5% 1* 10,6% 9,5% 8,9% 8,6% 7,4% 6,7% Πηγή: Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Στο διάγραμμα που ακολουθεί παρουσιάζεται η διαχρονική εξέλιξη της κατανομής του ξενοδοχειακού δυναμικού από το 1990 έως το 2016. Το 2016 πάνω από το 65% των ξενοδοχείων ήταν ενταγμένο στις 3 ανώτερες κατηγορίες, ενώ το 2000 το ποσοστό αυτό ήταν περίπου 55%. Διάγραμμα 1.2.- Κατανομή Ξενοδοχείων με βάση την Κατηγορία, 1990-2016 Πηγή: Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Το μέσο μέγεθος των ξενοδοχείων παρουσιάζει μια σταθερά αυξητική πορεία. Το 2000 το μέσο μέγεθος των ξενοδοχείων της χώρας ήταν 39,3 δωμάτια, το 2009 ήταν 40,1 δωμάτια και το 2016 41,8 δωμάτια. Πάρα ταύτα το μέσο μέγεθος του ελληνικού ξενοδοχείου παραμένει μικρό. 10 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

Όσον αφορά στο μέγεθος των ξενοδοχείων γίνεται η τυπική παραδοχή ότι τα ξενοδοχεία από 1-20 δωμάτια χαρακτηρίζονται ως οικογενειακά, από 21-50 δωμάτια ως μικρά, από 51-100 δωμάτια ως μεσαία και από 101 δωμάτια και πάνω ως μεγάλα. Έτσι η κατανομή του ξενοδοχειακού δυναμικού της χώρας το 2016 με βάση το μέγεθος απεικονίζεται στον Πίνακα 1.3 και το αντίστοιχο Διάγραμμα 1.3. Πίνακας 1.3.- Ποσοστιαία Κατανομή των Ξενοδοχείων με βάση το μέγεθος, 2016 Μέγεθος Ξενοδοχείου 5* 4* 3* 2* 1* Σύνολο Οικογενειακό 1-20 δωμάτια 1,4% 11,8% 23,1% 41,5% 22,2% 42,5% Μικρό 21-50 δωμάτια 2,0% 9,9% 24,7% 50,6% 12,8% 37,5% Μεσαίο 51-100 δωμάτια 6,1% 19,4% 39,0% 33,3% 2,2% 12,2% Μεγάλο >101 δωμάτια 31,7% 43,5% 19,8% 4,7% 0,3% 7,8% Πηγή: Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Η συνολική κατανομή των ξενοδοχείων ως προς το μέγεθος σε επίπεδο χώρας παρουσιάζει μια σχετική σταθερότητα και δεν έχει μεταβληθεί ουσιαστικά τα τελευταία τρία χρόνια. Από την κατανομή αυτή προκύπτει ότι περίπου το 80% των ξενοδοχειακών μονάδων αφορούν οικογενειακά ή μικρά ξενοδοχεία με δυναμικότητα μέχρι 50 δωμάτια. Η γενική αναβάθμιση, όμως, που παρατηρείται στο ξενοδοχειακό δυναμικό της χώρας, εμφανίζεται και στο αυξανόμενο ποσοστό των οικογενειακών ξενοδοχείων (1-20 δωμάτια) που ανήκουν στην κατηγορία των 5 αστέρων. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 11

Διάγραμμα 1.3.- Κατανομή Ξενοδοχειακών Καταλυμάτων με βάση το Μέγεθος, 2016 Πηγή: Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος, 2016. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Στο μητρώο του ΞΕΕ τα ξενοδοχεία κατανέμονται σε δέκα κατηγορίες ξενοδοχειακού καταλύματος. Για λόγους συνοπτικής παρουσίασης έγινε ομαδοποίηση αυτών των κατηγοριών σε τρεις ευρείες κατηγορίες, όπως φαίνονται στον Πίνακα 1.4. Πίνακας 1.4.- Κατανομή Ξενοδοχειακών Καταλυμάτων ανά τύπο Καταλύματος, 2016 Τύπος Ξενοδοχείου Ξενοδοχεία τύπου Επιπλ. Διαμερισμάτων Ξενοδοχεία Κλασικού Τύπου Παραδοσιακά Ξενοδοχεία Σύνολο 5* 4* 3* 2* 1* Γενικό άθροισμα Μονάδες 40 279 589 1.374 464 2.746 Δωμάτια 6.497 12.144 16.727 35.274 10.613 81.255 Κλίνες 12.704 21.393 30.033 62.628 19.534 146.292 Μονάδες 362 826 1.640 2.597 944 6.369 Δωμάτια 60.207 89.220 77.181 76.200 16.584 319.392 Κλίνες 123.041 174.857 151.064 147.059 32.481 628.502 Μονάδες 42 307 243 19 4 615 Δωμάτια 703 3.198 2.125 368 105 6.499 Κλίνες 1.465 6.953 4.463 678 200 13.759 Μονάδες 444 1.412 2.472 3.990 1.412 9.730 Δωμάτια 67.407 104.562 96.033 111.842 27.302 407.146 Κλίνες 137.210 203.203 185.560 210.365 52.215 788.553 Πηγή: Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος, 2016. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Στην πρώτη κατηγορία, Ξενοδοχεία τύπου επιπλωμένων διαμερισμάτων, περιλαμβάνονται τα ξενοδοχειακά καταλύματα, τα οποία στην άδεια λειτουργίας τους από τον ΕΟΤ χαρακτηρίζονται ως Επιπλωμένα Διαμερίσματα, ως Ξενοδοχεία & Επιπλωμένα Διαμερίσματα, ως Ξενοδοχεία τύπου Επιπλωμένων Διαμερισμάτων και ως Συγκροτήματα Bungalows. Στη δεύτερη κατηγορία 12 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

Ξενοδοχεία Κλασικού Τύπου, τα χαρακτηρισμένα ως Ξενοδοχεία, ως Ξενοδοχεία Κλασικού Τύπου και ως Ξενοδοχεία τύπου Μοτέλ. Τέλος, στην τρίτη κατηγορία περιλαμβάνονται τα παραδοσιακού τύπου ξενοδοχεία και επιπλωμένα διαμερίσματα. Πρόκειται κατά κανόνα παραδοσιακά, διατηρητέα κτίσματα που έχουν μετατραπεί σε ξενοδοχειακά καταλύματα. Διάγραμμα 1.4.- Κατανομή Ξενοδοχειακού Δυναμικού ανά τύπο Καταλύματος, 2016 Πηγή: Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος, 2016. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Διάγραμμα 1.5.- Κατανομή Ξενοδοχειακού Δυναμικού ανά τύπο Καταλύματος και Κατηγορία, 2016 Πηγή: Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος, 2016. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 13

Από τα παραπάνω στοιχεία παρατηρούμε ότι τα Παραδοσιακά Ξενοδοχεία είναι καταλύματα μικρού μεγέθους, με μέσο μέγεθος 11 δωμάτια, όταν το μέσο μέγεθος των ξενοδοχείων κλασικού τύπου είναι 50 δωμάτια και των ξενοδοχείων τύπου επιπλωμένων διαμερισμάτων είναι 30 δωμάτια. Το μικρό μέγεθος αυτής της κατηγορίας των ξενοδοχείων δεν σημαίνει ότι είναι και χαμηλών κατηγοριών, όπως συμβαίνει στα ξενοδοχεία κλασικού τύπου. Έτσι, οι τρεις ανώτερες κατηγορίες των παραδοσιακών ξενοδοχείων αντιστοιχούν σχεδόν στο 93% του συνόλου τους, ενώ για τα ξενοδοχεία κλασικού τύπου το αντίστοιχο ποσοστό είναι 71% περίπου και για τα ξενοδοχεία τύπου επιπλωμένων διαμερισμάτων 43%. Από τον παρακάτω πίνακα προκύπτει ότι η μεγαλύτερη πλειοψηφία των ελληνικών τουριστικών ξενοδοχειακών επιχειρήσεων είναι οικογενειακές. Διάγραμμα 1.6.- Κατανομή Ξενοδοχειακών Καταλυμάτων με βάση τη Νομική Μορφή των Ξενοδοχειακών Επιχειρήσεων, 2016 Πηγή: Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος, 2016. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Τέλος το 2016, συνεχή λειτουργία καθ όλη τη διάρκεια του έτους εμφανίζει το 46,1% των ξενοδοχείων της χώρας, έναντι 44% περίπου το 2009, ενώ εποχιακά λειτουργεί το 53,9% περίπου έναντι 56% το 2009. Σταθερά και διαχρονικά τα ξενοδοχεία 3 αστέρων έχουν τα υψηλότερα ποσοστά συνεχούς λειτουργίας. 14 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

Πίνακας 1.5.- Κατανομή Ξενοδοχειακών Καταλυμάτων με βάση τη Λειτουργία τους, 2016 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ 5* 4* 3* 2* 1* Γενικό άθροισμα Εποχική 224 678 1.129 2.369 840 5.240 Συνεχής 220 734 1.343 1.621 572 4.490 Σύνολο 444 1.412 2.472 3.990 1.412 9.730 Ποσοστιαία Κατανομή Εποχική 50,5% 48,0% 45,7% 59,4% 59,5% 53,9% Συνεχής 49,5% 52,0% 54,3% 40,6% 40,5% 46,1% Σύνολο 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% Πηγή: Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος, 2016. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Διάγραμμα 1.7.- Κατανομή Ξενοδοχειακών Καταλυμάτων με βάση τους Μήνες Λειτουργίας τους, 2016 Πηγή: Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος, Δεκέμβριος 2016. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 15

Χαρακτηριστικά του ξενοδοχειακού δυναμικού ανά Διοικητική Περιφέρεια. Πίνακας 1.6.- Ξενοδοχειακό Δυναμικό 2016 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ 5* 4* 3* 2* 1* Ανατολική Μακεδονία & Θράκη Αττική Βορείου Αιγαίου Δυτική Ελλάδα Δυτική Μακεδονία Ήπειρος Θεσσαλία Ιόνια Νησιά Κεντρική Μακεδονία Κρήτη Νότιο Αιγαίο Πελοπόννησος Στερεά Ελλάδα ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑ Γενικό άθροισμα Μονάδες 11 29 96 168 75 379 Δωμάτια 1.035 1.910 3.034 3.728 1.126 10.833 Κλίνες 2.073 3.850 5.958 7.245 2.198 21.324 Μονάδες 34 103 136 267 109 649 Δωμάτια 6.603 8.133 6.698 8.183 2.084 31.701 Κλίνες 12.565 15.203 12.257 15.062 3.935 59.022 Μονάδες 6 32 125 177 42 382 Δωμάτια 784 1.570 4.300 4.319 644 11.617 Κλίνες 1.595 2.862 8.115 8.132 1.240 21.944 Μονάδες 4 40 95 105 25 269 Δωμάτια 1.444 2.179 3.091 2.685 287 9.686 Κλίνες 3.106 4.175 5.867 5.111 562 18.821 Μονάδες 3 18 65 36 4 126 Δωμάτια 61 416 1.736 644 57 2.914 Κλίνες 137 879 3.659 1.274 141 6.090 Μονάδες 11 89 149 133 29 411 Δωμάτια 836 1.904 2.776 2.450 487 8.453 Κλίνες 1.756 3.977 5.474 4.675 949 16.831 Μονάδες 26 117 132 216 77 568 Δωμάτια 1.258 3.342 3.780 4.991 1.455 14.826 Κλίνες 2.545 6.728 7.454 9.523 2.851 29.101 Μονάδες 28 117 221 490 74 930 Δωμάτια 4.749 11.203 14.260 16.165 1.511 47.888 Κλίνες 9.349 21.625 27.514 30.939 2.923 92.350 Μονάδες 48 100 269 361 417 1.195 Δωμάτια 8.506 8.068 10.576 9.663 8.681 45.494 Κλίνες 17.459 15.711 21.134 18.765 16.719 89.788 Μονάδες 97 249 361 656 205 1.568 Δωμάτια 18.844 25.463 16.889 23.092 5.557 89.845 Κλίνες 38.274 49.429 32.014 41.548 10.251 171.516 Μονάδες 144 356 484 870 214 2.068 Δωμάτια 19.715 33.379 19.423 23.833 3.337 99.687 Κλίνες 40.742 65.064 37.709 45.234 6.498 195.247 Μονάδες 22 120 210 233 75 660 Δωμάτια 2.906 4.020 5.689 5.556 911 19.082 Κλίνες 6.137 7.958 11.223 10.538 1.758 37.614 Μονάδες 10 42 129 278 66 525 Δωμάτια 666 2.975 3.781 6.533 1.165 15.120 Κλίνες 1.472 5.742 7.182 12.319 2.190 28.905 Μονάδες 444 1.412 2.472 3.990 1.412 9.730 Δωμάτια 67.407 104.562 96.033 111.842 27.302 407.146 Κλίνες 137.210 203.203 185.560 210.365 52.215 788.553 Πηγή: Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος, 2016. 16 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

Στον Πίνακα 1.6 παραπάνω αποτυπώνεται το ξενοδοχειακό δυναμικό της χώρας ανά διοικητική περιφέρεια με τον αριθμό των δωματίων και κλινών που αντιστοιχούν στις ξενοδοχειακές μονάδες. Η Περιφέρεια του Νοτίου Αιγαίου (24,5%) και της Κρήτης (22,1%) παραμένουν οι δύο πρώτες περιοχές της χώρας ως προς τη συγκέντρωση του ξενοδοχειακού δυναμικού με βάση τα δωμάτια. Ακολουθούν οι Περιφέρειες των Ιονίων Νήσων (11,8%) και της Κεντρικής Μακεδονίας (11%). Διάγραμμα 1.8.- Κατανομή Ξενοδοχειακών Καταλυμάτων με βάση τη Δυναμικότητα, 2016 (δωμάτια) Πηγή: Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος, 2016. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Τα μεγαλύτερα ξενοδοχεία βρίσκονται στην Κρήτη με μέσο μέγεθος 57,3 δωμάτια και στα Ιόνια Νησιά με 51,5 δωμάτια. Ακολουθούν τα ξενοδοχεία της Αττικής (48,8 δωμάτια) και του Νοτίου Αιγαίου (48,2 δωμάτια). Αν όμως εξετάσουμε τις επιμέρους περιοχές του Νοτίου Αιγαίου, τότε τα ξενοδοχεία στα Δωδεκάνησα έχουν το μεγαλύτερο μέσο μέγεθος με 71,8 δωμάτια. Στις υπόλοιπες περιοχές της χώρας τα ξενοδοχεία έχουν μέγεθος μικρότερο από το μέσο όρο. Τα μικρότερα σε μέγεθος ξενοδοχεία βρίσκονται στην Ήπειρο (20,6 δωμάτια) και τη Δυτική Μακεδονία (23,1 δωμάτια), περιφέρειες οι οποίες υστερούν γενικά τουριστικά. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 17

Διάγραμμα 1.9.- Συνολική και Μέση Δυναμικότητα ανά Διοικητική Περιφέρεια, 2016 (δωμάτια) Πηγή: Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος, 2016. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Η εικόνα, όμως, διαφοροποιείται σε σχέση με την κατηγορία του ξενοδοχείου. Τα μεγαλύτερα ξενοδοχεία 5 αστέρων βρίσκονται στην Αττική και στην Κρήτη με μέσο μέγεθος περίπου 194 δωμάτια. Ακολουθούν τα ξενοδοχεία της Κεντρικής Μακεδονίας (177 δωμάτια) και των Ιονίων Νησιών (170 δωμάτια). Πίνακας 1.7.- Μέσο Μέγεθος Ξενοδοχείων ανά Περιοχή, 2016 (σε δωμάτια) Περιφέρεια 5* 4* 3* 2* 1* ΣΥΝΟΛΟ Ανατ. Μακεδονία-Θράκη 94,1 65,9 31,6 22,2 15,0 28,6 Αττική 194,2 79,0 49,3 30,6 19,1 48,8 Βόρειο Αιγαίο 130,7 49,1 34,4 24,4 15,3 30,4 Δυτ. Ελλάδα 361,0 54,5 32,5 25,6 11,5 36,0 Δυτ. Μακεδονία 20,3 23,1 26,7 17,9 14,3 23,1 Ήπειρος 76,0 21,4 18,6 18,4 16,8 20,6 Θεσσαλία 48,4 28,6 28,6 23,1 18,9 26,1 Ιόνια Νησιά 169,6 95,8 64,5 33,0 20,4 51,5 Κεντρ. Μακεδονία 177,2 80,7 39,3 26,8 20,8 38,1 Κρήτη 194,3 102,3 46,8 35,2 27,1 57,3 Νότιο Αιγαίο 136,9 93,8 40,1 27,4 15,6 48,2 Πελοπόννησος 132,1 33,5 27,1 23,8 12,1 28,9 Στερεά Ελλάδα 66,6 70,8 29,3 23,5 17,7 28,8 Σύνολο Επικράτειας 151,8 74,1 38,8 28,0 19,3 41,8 Πηγή: Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος, 2016. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. 18 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

Στη Δυτική Ελλάδα εμφανίζεται ότι το μέσο μέγεθος των ξενοδοχείων 5 αστέρων να είναι 361 δωμάτια. Το μέγεθος αυτό όμως δεν είναι αντιπροσωπευτικό γιατί αφορά ένα πολύ μικρό αριθμό μεγάλων ξενοδοχείων σε ένα μόνο νομό. Από τα στοιχεία του Πίνακα 1.7 προκύπτει ότι το μέσο μέγεθος των ξενοδοχείων 5 αστέρων είναι σχεδόν 4πλάσιο από το μέσο όρο της χώρας με 152 δωμάτια και το μέσο μέγεθος των 4άστερων ξενοδοχείων είναι σχεδόν διπλάσιο από το μέσο όρο με 74 δωμάτια. Τα ξενοδοχεία 2* και 1* έχουν μέσο μέγεθος αρκετά κάτω από το μέσο όρο, ενώ το μέσο μέγεθος των ξενοδοχείων 3* είναι περίπου ίσο με το μέσο όρο (39 δωμάτια). Γενικά, πάντως, το 2016, όπως και το 2015, παρατηρείται μια τάση μείωσης του μέσου μεγέθους των ξενοδοχείων σε σχέση με το 2014. Διάγραμμα 1.10.- Μέσο Μέγεθος Ξενοδοχείων 5 & 4 αστέρων ανά Διοικητική Περιφέρεια, 2016 (δωμάτια) Πηγή: Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος, 2016. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η κατανομή του ξενοδοχειακού δυναμικού (σε δωμάτια) κάθε διοικητικής περιφέρειας ως προς την κατηγορία τους (Διάγρ. 1.11). Σε σχέση με το σύνολο της χώρας, όπου το δυναμικό 5 αστέρων ανέρχεται σε 17% περίπου (αυξημένο κατά 2 ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με το 2015), στην Κρήτη και στην Αττική το αντίστοιχο ποσοστό κυμαίνεται γύρω στο 21%. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 19

Διάγραμμα 1.11.- Ποσοστιαία Κατανομή της Δυναμικότητας ανά Διοικητική Περιφέρεια, 2016 (δωμάτια) Πηγή: Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος, 2016. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Εκτός από τη βελτίωση της γενικής εικόνας του ξενοδοχειακού δυναμικού της χώρας, με βάση την κατηγορία, που παρατηρήθηκε το 2016 σε σχέση με το 2009, αντίστοιχη βελτίωση παρατηρείται και στα ξενοδοχεία των επιμέρους περιοχών. Σαφής αναβάθμιση παρατηρείται στα ξενοδοχεία 5 αστέρων σε όλες τις περιφέρειες της χώρας. Η Ήπειρος είναι μια περιοχή, στην οποία καταγράφηκε ουσιαστική αναβάθμιση του ξενοδοχειακού της δυναμικού κατά την περίοδο 2009-2016, καθώς τα 5άστερα ξενοδοχεία της περιοχής αυξήθηκαν κατά 175% (ποσοστό, όμως, που αναφέρεται σε μικρό απόλυτο αριθμό μονάδων). Η δεύτερη μεγαλύτερη αύξηση σε 5άστερα ξενοδοχεία παρατηρήθηκε στην Πελοπόννησο, όπου το 2016 τα ξενοδοχεία αυτής της κατηγορίας αυξήθηκαν κατά 120% σε σχέση με το 2009. Σημαντική αύξηση παρατηρήθηκε και στα 5άστερα ξενοδοχεία του Νοτίου Αιγαίου (115%), με την αύξηση στα Δωδεκάνησα να ανέρχεται στο 81% και στις Κυκλάδες στο 157%. 20 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

Επιδόσεις ελληνικών ξενοδοχείων, 2016. Μέση πληρότητα κατά τους μήνες Μάιο και Αύγουστο, εύρος διακύμανσης. Με βάση τα στοιχεία της έρευνας πεδίου του ΙΤΕΠ για το 2016, προκύπτει ότι περίπου το 95% των ξενοδοχείων πέτυχαν πληρότητες μέχρι 90% το Μάιο του 2016 και μόνο το 5% των ξενοδοχείων πέτυχε πληρότητες από 91%-100%. Αντίθετα, τον Αύγουστο το ποσοστό των ξενοδοχείων που πέτυχαν πληρότητες από 91%-100% ανέρχεται σε 43% περίπου. Ξενοδοχεία που επιτυγχάνουν: Μέση πληρότητα <20% Μέση πληρότητα 21-40% Μέση πληρότητα 41-60% Μέση πληρότητα 61-70% Μέση πληρότητα 71-80% Μέση πληρότητα 81-90% Μέση πληρότητα 91-100% Πίνακας 1.8 Κατανομή Μέσης Πληρότητας που Πέτυχαν τα Ελληνικά Ξενοδοχεία Μάιος 2015 Μάιος 2016 Αύγουστος 2015 Αύγουστος 2016 % Ξενοδοχείων Αθροιστική Κατάνομή (%) % Ξενοδοχείων Αθροιστική Κατάνομή (%) % Ξενοδοχείων Αθροιστική Κατάνομή (%) % Ξενοδοχείων Αθροιστική Κατάνομή (%) 26,7 26,7 25,6 25,6 4,0 4,0 2,1 2,1 20,2 46,8 19,8 45,4 5,8 9,8 6,7 8,8 21,4 68,2 18,7 64,1 7,6 17,4 8,6 17,4 8,5 76,7 11,1 75,2 6,0 23,4 6,9 24,3 9,3 85,9 11,0 86,2 10,7 34,2 10,3 34,6 9,2 95,1 9,0 95,2 21,4 55,5 22,4 57,0 4,9 100,0 4,8 100,0 44,5 100,0 43,0 100,0 Πηγή: ΙΤΕΠ, Έρευνα πεδίου στα ξενοδοχεία της Ελλάδας 2016. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 21

Απασχόληση στα ελληνικά ξενοδοχεία. Εισαγωγικά, μπορούμε να πούμε ότι ο τουριστικός τομέας αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους εργοδότες παγκοσμίως. Στον τομέα αυτόν απασχολούνται άμεσα πάνω από 100 εκατ. άτομα και υποστηρίζει μία θέση εργασίας ανά 11. Κατά την επόμενη δεκαετία αναμένεται να δημιουργήσει συνολικά 74,5 εκατ. νέες θέσεις εργασίας, τα 23,2 εκατ. των οποίων θα είναι η άμεση απασχόληση στον τουριστικό τομέα 1. Η απασχόληση στον τουριστικό τομέα απαιτεί διαφόρων ειδών δεξιότητες και διευκολύνει την ένταξη στην αγορά εργασίας νέων και γυναικών. Παρέχει στους απασχολούμενους στον τουριστικό τομέα εισόδημα και εργασιακή εμπειρία και, συνεπώς, συμβάλλει στην κοινωνική τους ένταξη και την προσωπική τους εξέλιξη. Στην Ελλάδα, από τα τελευταία στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ. για την απασχόληση προκύπτει ότι από το 2008 μέχρι το 2016, επλήγησαν σημαντικά σχεδόν όλοι οι τομείς της ελληνικής οικονομίας. Συνολικά, την περίοδο αυτή χάθηκαν περίπου 934 χιλ. θέσεις εργασίας στην Ελλάδα (μείωση της απασχόλησης κατά 20,3%). Ένας από τους λίγους κλάδους της ελληνικής οικονομίας που επέδειξε σημαντική ανθεκτικότητα ήταν ο τουριστικός κλάδος. Κατά την 8ετία 2008-2016 ήταν ο μόνος παραγωγικός κλάδος, στον οποίο η απασχόληση αυξήθηκε κατά 5,9%, που αντιστοιχεί σε 19.000 εργαζόμενους. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις που προκύπτουν από την έρευνα πεδίου του ΙΤΕΠ στα ελληνικά ξενοδοχεία, το Μάιο του 2016 εργάζονταν 97.988 άτομα και τον Αύγουστο 144.390. Τα συγκεκριμένα μεγέθη προκύπτουν από αναγωγή των δεδομένων του δείγματος στο συνολικό αριθμό των δωματίων. Η μέση απασχόληση σταθμίζεται ως προς το μέγεθος της μονάδας, την τάξη του ξενοδοχείου και την περιφέρεια όπου είναι εγκατεστημένο. Σε σχέση με τους αντίστοιχους μήνες του 2015, η απασχόληση το μήνα Μάιο του 2016 κατέγραψε αύξηση 3,8% και τον Αύγουστο του 2015 περίπου 3,9%. Τα ποσοστά μεταβολής της απασχόλησης δείχνουν ότι ο ξενοδοχειακός κλάδος λειτουργεί ως ανάχωμα στην περαιτέρω αύξηση της ανεργίας στη χώρα. 1 WTTC, 2017, Human Capital. 22 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

Πίνακας 1.9 Εκτίμηση της Συνολικής Απασχόλησης στα Ξενοδοχεία ανά Περιφέρεια ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ Μάι. 15 Μάι. 16 Αττική (χωρίς νησιά) Κεντρική Ελλάδα (χωρίς Αττική) Δ% Μάι.16/ Μάι. 15 Αύγ. 15 Αύγ. 16 Δ% Αυγ.16/ Αυγ.15 10.304 11.037 7,1% 13.077 13.449 2,8% 2.415 2.437 0,9% 4.063 4.404 8,4% Ήπειρος - Θεσσαλία 3.932 4.290 9,1% 5.857 6.759 15,4% Μακεδονία - Θράκη 12.781 14.383 12,5% 19.059 20.703 8,6% Πελοπόννησος 6.909 6.698-3,1% 10.656 11.190 5,0% Νησιά Βορ. Αιγαίου 2.122 1.877-11,6% 3.608 3.224-10,6% Κρήτη 21.698 23.266 7,2% 29.967 32.921 9,9% Νησιά Νοτ. Αιγαίου 25.753 24.179-6,1% 36.992 35.915-2,9% Νησιά Ιονίου 8.499 9.821 15,6% 15.700 15.827 0,8% ΣΥΝΟΛΟ ΧΩΡΑΣ 94.414 97.988 3,8% 138.980 144.390 3,9% Πηγή: ΙΤΕΠ, Έρευνα πεδίου στα ξενοδοχεία της Ελλάδας 2016. Σε περιφερειακό επίπεδο, η μεγαλύτερη μείωση σημειώθηκε στα ξενοδοχεία των νησιών του Βορ. Αιγαίου (Μάιος 2016/15: -11,6%, Αύγουστος 2016/15: -10,6%). Επίσης, μείωση της απασχόλησης και κατά τους δύο υπό εξέταση μήνες παρατηρήθηκε και στα ξενοδοχεία των νησιών του Νοτ. Αιγαίου. Στις υπόλοιπες περιφέρειες η απασχόληση κατέγραψε θετικούς ρυθμούς μεταβολής. Στα ξενοδοχεία των νησιών του Ιονίου σημειώθηκε η μεγαλύτερη αύξηση της απασχόλησης (15,6%) το Μάιο 2016/15, ενώ τον Αύγουστο 2016/15 η μεγαλύτερη αύξηση παρατηρήθηκε στα ξενοδοχεία της Ηπείρου-Θεσσαλίας, όπου γενικότερα ο τουρισμός το 2016 εμφανίζει ιδιαίτερα θετικές εξελίξεις. Σημαντική αύξηση της απασχόλησης κατέγραψαν επίσης τα ξενοδοχεία στην Κρήτη (Μάιος 2016/15: 7,2% και Αύγουστος 2016/15: 9,9%), όταν τον Αύγουστο του 2015/14 η απασχόλησης είχε μειωθεί κατά 3,6%. Για άλλη μια χρονιά συνεχίστηκε η τάση συγκέντρωσης της τουριστικής απασχόλησης στη νησιωτική χώρα (61% της συνολικής απασχόλησης στα ξενοδοχεία). Σε απόλυτα μεγέθη ο μεγαλύτερος αριθμός απασχολουμένων καταγράφεται στα νησιά του Νοτ. Αιγαίου, με τα ξενοδοχεία να απασχολούν τον Αύγουστο σχεδόν 35,9 χιλιάδες άτομα. Ακολουθεί η Κρήτη με περίπου 32,9 χιλιάδες εργαζόμενους. Στις περιφέρειες με υψηλό αριθμό εργαζομένων εντάσσεται το 2016 και η Μακεδονία-Θράκη, στα ξενοδοχεία της οποίας εκτιμάται ότι απασχολούνται περίπου 20,7 χιλιάδες άτομα. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 23

Διάγραμμα 1.11 Εξέλιξη της Συνολικής Απασχόλησης στα Ξενοδοχεία ανά Περιφέρεια (Μάιος Αύγουστος) Πηγή: ΙΤΕΠ, Έρευνα πεδίου στα ξενοδοχεία της Ελλάδας 2016. Ποσοστά απασχόλησης γυναικών στα ελληνικά ξενοδοχεία. Σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας, κατά το 2016, το 56%-57% των εργαζομένων στα ελληνικά ξενοδοχεία είναι γυναίκες, επαληθεύοντας έτσι μια από τις βασικές παρατηρήσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού, ότι ο τουρισμός, μεταξύ άλλων, συμβάλλει στη στήριξη της απασχόλησης των γυναικών. Η μεγαλύτερη αναλογία γυναικών καταγράφεται στα ξενοδοχεία των χαμηλότερων κατηγοριών, όπου το ποσοστό τους φτάνει το 77%, καθώς και στα μικρότερα ξενοδοχεία, στα οποία δεν χρησιμοποιούνται εξειδικευμένοι υπάλληλοι για συγκεκριμένες θέσεις, όπου το ποσοστό τους φτάνει το 72%. Στις οικογενειακές μονάδες μέχρι 20 δωματίων κυμαίνεται μεταξύ 56%-81%, ενώ στις μεγάλες μονάδες άνω των 100 δωματίων το αντίστοιχο ποσοστό κυμαίνεται μεταξύ 49%-60%, ανάλογα με την περιοχή και τον υπό εξέταση μήνα. 24 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ Αττική (χωρίς νησιά) Κεντρ. Ελλάδα (χωρίς Αττική) Ήπειρος - Θεσσαλία Μακεδονία - Θράκη Πελοπόννησος Νησιά Βορ. Αιγαίου Μάι. 16 Πίνακας 1.10 Απασχόληση Γυναικών στα Ξενοδοχεία (%) 5* 4* 3* 2* 1* Σύνολο Αυγ. 16 Μάι. 16 Αυγ. 16 Μάι. 16 Αυγ. 16 48,0 47,8 50,3 51,2 59,8 59,0 63,7 62,7 35,3 40,4 52,8 52,9 μ.δ. μ.δ. 58,6 59,1 65,4 66,7 79,4 88,9 50,0 50,0 64,8 67,7 51,4 46,0 59,1 59,4 53,2 53,7 55,8 52,0 78,3 78,3 56,2 54,6 51,9 51,4 49,7 52,5 54,9 56,7 66,3 66,6 73,1 80,5 55,0 56,5 51,6 53,2 52,5 51,3 62,6 61,4 65,1 69,4 100,0 100,0 56,5 57,2 47,7 52,3 66,2 65,9 68,9 69,3 67,0 69,1 μ.δ. 100,0 63,0 65,4 Κρήτη 53,0 52,5 55,3 55,4 63,1 61,6 69,7 70,8 81,8 86,4 57,6 57,5 Νησιά Νοτ. Αιγαίου 49,7 49,9 52,2 53,0 54,5 56,8 70,2 68,3 80,7 71,5 54,1 54,9 Νησιά Ιονίου 54,7 54,9 47,9 47,4 62,6 62,0 72,5 76,0 100,0 89,3 57,7 57,9 Σύνολο 51,3 51,3 52,5 53,0 59,6 59,9 67,6 68,6 74,2 77,0 56,2 56,8 Χώρας Πηγή: ΙΤΕΠ, Έρευνα πεδίου στα ξενοδοχεία της Ελλάδας 2016. Μάι. 16 Αυγ. 16 Μάι. 16 Αυγ. 16 Μάι. 16 Αυγ. 16 Σε επίπεδο περιφέρειας, η χαμηλότερη αναλογία γυναικών καταγράφεται στην Αττική με 53% (Μάιος - Αύγουστος 2016). Εντός της περιφέρειας Αττικής, η μικρότερη αναλογία καταγράφεται στα ξενοδοχεία 5 αστέρων με 48%, ενώ γύρω στο 50% παραμένει η αναλογία των γυναικών και στα ξενοδοχεία 4 αστέρων. Στα ξενοδοχεία χαμηλών κατηγοριών οι υπάλληλοι απασχολούνται κατά βάση στην καθαριότητα, τα επισιτιστικά τμήματα και τη ρεσεψιόν. Γι αυτές τις ειδικότητες προτιμώνται γυναίκες από την τοπική αγορά εργασίας. Στις μεγάλες μονάδες υπάρχει μεγαλύτερη εξειδίκευση και οι θέσεις εργασίας είναι πιο σταθερές. Αυτές οι θέσεις καταλαμβάνονται συχνότερα από άνδρες, οι οποίοι στη συνέχεια δεν αντικαθίστανται εύκολα, καθώς διαμορφώνουν το βασικό κορμό του στελεχιακού δυναμικού της επιχείρησης. Συντηρητές, κηπουροί, σερβιτόροι και αποθηκάριοι είναι συνήθως άνδρες που παραμένουν για πολλά χρόνια στην ίδια επιχείρηση. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 25

Διάγραμμα 1.12 Απασχόληση Γυναικών στα Ξενοδοχεία ανά Περιφέρεια (%) Πηγή: ΙΤΕΠ, Έρευνα πεδίου στα ξενοδοχεία της Ελλάδας 2016. Ανεξάρτητα από αυτό, είναι προφανές ότι ο ξενοδοχειακός κλάδος προσφέρει εργασιακές ευκαιρίες στην ελληνική περιφέρεια σε μια στιγμή που η ανεργία πλήττει μεγάλο ποσοστό του γυναικείου εργατικού δυναμικού. 26 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

Κατανομή απασχολουμένων στα ελληνικά ξενοδοχεία. Σε ό,τι αφορά στην απασχόληση ανά μονάδα, από την έρευνα του ΙΤΕΠ για το 2016, προκύπτει ότι περίπου το 21% των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων το Μάιο και το 12% τον Αύγουστο απασχολούσε μόνο ένα άτομο που κατά πάσα πιθανότητα είναι ο ιδιοκτήτης της επιχείρησης. Σωρευτικά, το 49% των ελληνικών ξενοδοχείων το Μάιο 2016 και το 40,4% τον Αύγουστο 2016, απασχολούν μέχρι πέντε εργαζομένους. Μόνο το 6%-7% των ελληνικών ξενοδοχείων απασχολούν πάνω από εκατό (100) εργαζομένους κατά τους δύο υπό εξέταση μήνες του 2016. Πίνακας 1.13 Κατανομή Απασχολουμένων στα Ελληνικά Ξενοδοχεία (%) Εύρος απασχολουμένων % ξενοδοχείων Μάιος 2016 Αύγουστος 2016 Αθροιστική % Κατανομή ξενοδοχείων (%) Αθροιστική Κατανομή (%) Μέχρι 1 εργαζόμενος 20,6 20,6 12,1 12,1 2-3 εργαζόμενοι 15,9 36,5 15,2 27,3 4-5 εργαζόμενοι 12,6 49,1 13,2 40,4 6-7 εργαζόμενοι 5,7 54,8 9,2 49,6 8-10 εργαζόμενοι 6,3 61,1 7,6 57,2 11-15 εργαζόμενοι 8,8 69,9 9,2 66,4 16-25 εργαζόμενοι 8,7 78,6 10,4 76,7 26-50 εργαζόμενοι 8,7 87,3 8,5 85,2 51-100 εργαζόμενοι 6,6 93,9 7,7 93,0 100 + εργαζόμενοι 6,1 100,0 7,0 100,0 Πηγή: ΙΤΕΠ, Έρευνα πεδίου στα ξενοδοχεία της Ελλάδας 2016. Η απασχόληση ανά δωμάτιο το Μάιο του 2016 εκτιμάται ότι κυμαίνεται στο 0,32 και τον Αύγουστο του 2016 ανεβαίνει στο 0,35. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι για κάθε 3 νέα δωμάτια που προστίθενται στο ξενοδοχειακό δυναμικό της χώρας δημιουργείται μία νέα βιώσιμη θέση απασχόλησης. Φυσικά, η απασχόληση ανά δωμάτιο είναι μεγαλύτερη στα ξενοδοχεία υψηλότερων κατηγοριών, όπως φαίνεται αναλυτικότερα στον ακόλουθο πίνακα. Πίνακας 1.14 Απασχόληση ανά Δωμάτιο στα Ελληνικά Ξενοδοχεία Κατηγορία Μάιος 2015 Μάιος 2016 Αύγουστος 2015 Αύγουστος 2016 5* 0,59 0,61 0,66 0,67 4* 0,38 0,37 0,44 0,43 3* 0,24 0,25 0,29 0,29 2* 0,15 0,15 0,19 0,20 1* 0,09 0,09 0,12 0,16 Σύνολο χώρας 0,31 0,32 0,34 0,35 Πηγή: ΙΤΕΠ, Έρευνα πεδίου στα ξενοδοχεία της Ελλάδας 2016. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 27

Επιδόσεις ξενοδοχειακών αλυσίδων Συγκριτική παρουσίαση. Για πρώτη φορά στην έρευνα του 2013 γίνεται σύγκριση των επιδόσεων των ξενοδοχείων που ανήκουν σε κάποια ξενοδοχειακή αλυσίδα με τις επιδόσεις του μέσου όρου των ξενοδοχείων που απάντησαν στην έρευνα και η σύγκριση αυτή συνεχίζεται και στην παρούσα έρευνα. Στο σημείο αυτό πρέπει να γίνει μια διευκρίνιση. Η σχετική ερώτηση στο ερωτηματολόγιο ήταν αν το ξενοδοχείο γενικά ανήκε σε αλυσίδα ή όχι, χωρίς να γίνεται διάκριση στο αν η αλυσίδα αφορούσε ξενοδοχειακό όμιλο ή αφορούσε διεθνή αλυσίδα τύπου ACCOR, Best Western κλπ. Από την ανάλυση προέκυψε ότι το 12% περίπου των ξενοδοχείων που απάντησαν στην έρευνα του 2016 ανήκε σε κάποιας μορφής ξενοδοχειακή αλυσίδα. Το ποσοστό αυτό των ξενοδοχείων αντιστοιχεί στο 36% περίπου της δυναμικότητας του δείγματος σε όρους δωματίων. Πίνακας 1.15 Κατανομή Ξενοδοχείων με βάση τη Συμμετοχή τους σε Ξενοδοχειακή Αλυσίδα 2016 Ανήκουν σε Ξεν. Αλυσίδα ΔΕΝ Ανήκουν σε Ξεν. Αλυσίδα Κατηγορία % σε Μονάδες % σε Δωμάτια Μέσο Μέγεθος % σε Μονάδες % σε Δωμάτια Μέσο Μέγεθος 5* 42,0% 60,0% 329,0 58,0% 40,0% 159,2 4* 24,5% 46,8% 180,1 75,5% 53,2% 66,5 3* 7,1% 11,9% 87,4 92,9% 88,1% 49,5 2* 3,5% 3,0% 25,8 96,5% 97,0% 30,4 1* 2,7% 3,4% 22,5 97,3% 96,6% 18,3 Σύνολο 12,3% 35,7% 193,0 87,7% 64,3% 48,8 Πηγή: ΙΤΕΠ, Έρευνα πεδίου στα ξενοδοχεία της Ελλάδας 2016. Παρατηρούμε ότι τα ξενοδοχεία που ανήκουν σε κάποια ξενοδοχειακή αλυσίδα έχουν πολύ μεγαλύτερο μέσο μέγεθος από αυτά που δεν ανήκουν σε αλυσίδα, τόσο συνολικά όσο και σε κάθε κατηγορία. Επειδή ο απόλυτος αριθμός των ξενοδοχείων που ανήκουν σε ξενοδοχειακές αλυσίδες είναι σχετικά μικρός, θα ήταν στατιστικά παρακινδυνευμένο να επεκτείνουμε την ανάλυση και σε περιφερειακό επίπεδο. Έτσι, περιορίζουμε την ανάλυση μόνο σε συνολικά μεγέθη ως προς τις κατηγορίες των ξενοδοχείων. Πίνακας 1.16 Επιδόσεις Ξενοδοχείων που Ανήκουν σε Ξεν. Αλυσίδα Πληρότητα Κατηγορία Μάιος 2016 Αύγουστος 2016 5* 76,20% 90,53% 4* 58,22% 92,09% 3* 65,93% 88,77% 2* 53,98% 97,24% 1* 55,00% 85,00% Σύνολο 68,27% 91,03% Πηγή: ΙΤΕΠ, Έρευνα πεδίου στα ξενοδοχεία της Ελλάδας 2016. 28 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

Πίνακας 1.17 Επιδόσεις Ξενοδοχείων που ΔΕΝ Ανήκουν σε Ξεν. Αλυσίδα Πληρότητα Κατηγορία Μάιος 2016 Αύγουστος 2016 5* 63,93% 88,90% 4* 62,59% 86,90% 3* 51,90% 78,82% 2* 40,53% 81,45% 1* 29,29% 79,71% Σύνολο 53,95% 83,55% Πηγή: ΙΤΕΠ, Έρευνα πεδίου στα ξενοδοχεία της Ελλάδας 2016. Η πληρότητα των ξενοδοχείων αυτής της ομάδας είναι υψηλότερη από την αντίστοιχη του μέσου όρου των ξενοδοχείων τόσο το Μάιο όσο και τον Αύγουστο. Το Μάιο του 2016 η πληρότητα των ξενοδοχείων που ανήκουν σε αλυσίδα διαμορφώνεται στο 68,3%, έναντι 54% των ξενοδοχείων που δεν ανήκουν σε αλυσίδα και έναντι 58% για το μέσο όρο των ξενοδοχείων του δείγματος. Αντίστοιχα, η πληρότητα των ξενοδοχείων σε αλυσίδες τον Αύγουστο ήταν 91% έναντι 84% για τα ξενοδοχεία που δεν ανήκουν σε αλυσίδες και 86% για το σύνολο των ξενοδοχείων. Συμπερασματικά, προκύπτει ότι σε ξενοδοχειακές αλυσίδες κάποιας μορφής συμμετέχουν ξενοδοχεία υψηλών κατηγοριών, μεγαλύτερου μεγέθους και εμφανίζουν καλύτερες επιδόσεις από το μέσο όρο της επίδοσης του συνόλου των ξενοδοχείων και πολύ καλύτερες επιδόσεις από το μέσο όρο των μεμονωμένων ξενοδοχείων. Οι εν λόγω διαφοροποιήσεις είναι αποτέλεσμα των στρατηγικών αγοράς που ακολουθούνται μεταξύ των δύο αναφερομένων ομάδων ξενοδοχείων. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 29

Η Εποχικότητα του Ελληνικού Τουρισμού. Η εποχικότητα της τουριστικής κίνησης στην Ελλάδα. Το φαινόμενο της εποχικότητας αναγνωρίζεται ως ένα από τα πιο εμφανή χαρακτηριστικά του ελληνικού τουρισμού. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ. κατά το 2010, το 70,4% των συνολικών διανυκτερεύσεων (ημεδαπών και αλλοδαπών) σε καταλύματα ξενοδοχειακού τύπου πραγματοποιήθηκε κατά το διάστημα Ιουνίου-Σεπτεμβρίου. Το ποσοστό αυτό εμφάνισε αυξητική τάση μέχρι το 2013, οπότε διαμορφώθηκε στο 72,6%, για να παρουσιάσει μια κάμψη από το 2014 και μετά και να διαμορφωθεί στο 70,7% το 2015 (βλ. Διάγραμμα 2.1). Μάλιστα, σε πρόσφατη μελέτη του ΙΤΕΠ, προέκυψε ότι η εποχικότητα του τουρισμού στην Ελλάδα είναι πιο έντονη σε σχέση με ανταγωνίστριες χώρες. 2 Διάγραμμα 2.1 Μηνιαία Κατανομή Διανυκτερεύσεων σε Καταλύματα Ξενοδοχειακού Τύπου (α) Διανυκτερεύσεις Ημεδαπών (β) Διανυκτερεύσεις Αλλοδαπών (γ) Συνολικές Διανυκτερεύσεις Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. 2 Αναλυτικά, βλ. Η Εποχικότητα του Τουρισμού στην Ελλάδα, ΙΤΕΠ-ΞΕΕ, Οκτώβριος 2014. 30 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

Εξετάζοντας δε χωριστά τις διανυκτερεύσεις των ημεδαπών και των αλλοδαπών στα ξενοδοχειακά καταλύματα, προκύπτει ότι η εποχικότητα των ημεδαπών είναι πολύ πιο έντονη σε σχέση με την αντίστοιχη των αλλοδαπών, όπως φαίνεται και στο Διάγραμμα 2.1 (α) και (β). Ως δείκτης διερεύνησης της εποχικότητας συνήθως επιλέγεται ο συντελεστής ανισοκατανομής Gini, μέγεθος που εκτιμά την ανισότητα της κατανομής ενός μεγέθους, και ειδικότερα, εκτιμά την απόκλιση που εμφανίζει η κατανομή ενός μεγέθους από την ισοκατανομή. Η απόκλιση αυτή απεικονίζεται μέσω των καμπυλών Lorenz. Ο συντελεστής Gini μπορεί να θεωρηθεί ως ο λόγος του εμβαδού που σχηματίζεται μεταξύ της καμπύλης ισοκατανομής και της καμπύλης Lorenz (το οποίο σημειώνεται ως Α στο Διάγραμμα 2.2) προς το συνολικό εμβαδόν κάτω από την καμπύλη ισοκατανομής (το οποίο σημειώνεται ως το άθροισμα των εμβαδών Α και Β στο Διάγρ. 2.2). Δηλαδή, εάν συμβολίσουμε με G την τιμή του συντελεστή Gini, τότε έχουμε G=A/(A+B). Συνεπώς, εάν για παράδειγμα, το Διάγρ. 3.2 μετρά στον κάθετο άξονα το ποσοστό των αφίξεων του έτους που κατανέμονται σε συγκεκριμένο αριθμό μηνών του έτους, ενώ ο οριζόντιος άξονας μετρά τους 12 μήνες του έτους, τότε η καμπύλη Lorenz του σχήματος αντιστοιχεί στις αφίξεις του έτους. Τιμές του συντελεστή Gini κοντά στο μηδέν δείχνουν τάση για ισοκατανομή του εξεταζόμενου μεγέθους, ενώ τιμές κοντά στη μονάδα δείχνουν έντονη ανισοκατανομή (στην περίπτωση που ο συντελεστής Gini ισούται με τη μονάδα τότε το σύνολο της τουριστικής κίνησης καταγράφεται σε έναν μόνο μήνα). Συνεπώς, ο συντελεστής Gini παίρνει τιμές από 0 έως 1 (ή, ποσοστιαία εκφρασμένο, από 0% έως 100%). Διάγραμμα 2.2 Γραφική Απεικόνιση του Συντελεστή Gini 100% Καμπύλη Ισοκατανομής (45 μοίρες) Καμπύλη Lorenz A B 0 12 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 31

Εποχικότητα Αφίξεων. Ο Πίνακας 2.1 καταγράφει τις μηνιαίες αφίξεις εισερχόμενου τουρισμού την περίοδο 2013-2016. Το 2013, το σύνολο των αφίξεων άγγιξε τα 18 εκατομμύρια επισκέπτες, το 2014 ξεπέρασε τα 22 εκατομμύρια, ενώ το 2016 οι αφίξεις έφθασαν περίπου τις 24,8 εκατομμύρια. 3 Πίνακας 2.1.- Μηνιαίες Αφίξεις μη Κατοίκων στην Ελλάδα, 2013-2016 Μήνας 2013 2014 2015 2016 Ιανουάριος 365,6 404,3 606,1 559,1 Φεβρουάριος 295,7 326,0 509,2 433,2 Μάρτιος 362,1 456,7 613,1 628,7 Απρίλιος 557,5 728,0 934,2 901,6 Μάιος 1.467,1 1.651,7 1.870,2 1.952,7 Ιούνιος 2.372,9 2.697,5 3.032,9 2.971,0 Ιούλιος 3.263,9 4.222,9 4.408,6 4.664,4 Αύγουστος 3.885,7 4.856,4 4.993,5 5.084,2 Σεπτέμβριος 2.963,4 3.643,7 3.649,7 4.149,7 Οκτώβριος 1.547,6 1.840,6 1.852,7 2.174,1 Νοέμβριος 435,3 668,2 641,5 716,8 Δεκέμβριος 402,7 537,7 487,9 564,0 Σύνολο αφίξεων 17.919,6 22.033,5 23.599,5 24.799,4 * Δεν περιλαμβάνονται στοιχεία για κρουαζιέρες εκτός της Έρευνας Συνόρων. Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. Έρευνα Συνόρων ΤτΕ, Έρευνα ΞΕΕ. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Στο Διάγραμμα 2.3 παρουσιάζεται η μηνιαία κατανομή των αφίξεων για την περίοδο 2013-2016, ενώ στο Διάγραμμα 2.4 παρουσιάζονται οι καμπύλες Lorenz για τα έτη 2014-2016, καθώς και η καμπύλη ισοκατανομής. 3 Δεν περιλαμβάνονται στοιχεία για τις κρουαζιέρες πέρα από αυτά της Έρευνας Συνόρων. 32 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

Διάγραμμα 2.3 Μηνιαίες Αφίξεις μη Κατοίκων 2013-2016 Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. Έρευνα Συνόρων ΤτΕ, Έρευνα ΞΕΕ. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Διάγραμμα 2.4 Καμπύλες Lorenz για τις Μηνιαίες Αφίξεις μη Κατοίκων 2014-2016 Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. Έρευνα Συνόρων ΤτΕ, Έρευνα ΞΕΕ. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 33

Στον Πίνακα 2.2 καταγράφονται τα μηνιαία μερίδια των αφίξεων για την περίοδο 2014-2016 καθώς και ο δείκτης εποχικότητας που αντιστοιχεί σε κάθε περίπτωση βάσει του συντελεστή ανισότητας Gini. Πίνακας 2.2.- Μερίδια Αφίξεων και Δείκτες Εποχικότητας 2014-2016 Μήνας Μερίδια Αφίξεων 2014 2015 2016 Ιανουάριος 0,018 0,026 0,023 Φεβρουάριος 0,015 0,022 0,017 Μάρτιος 0,021 0,026 0,025 Απρίλιος 0,033 0,040 0,036 Μάιος 0,075 0,079 0,079 Ιούνιος 0,122 0,129 0,120 Ιούλιος 0,192 0,187 0,188 Αύγουστος 0,220 0,212 0,205 Σεπτέμβριος 0,165 0,155 0,167 Οκτώβριος 0,084 0,079 0,088 Νοέμβριος 0,030 0,027 0,029 Δεκέμβριος 0,024 0,021 0,023 GINI 46,05% 43,31% 43,80% Οι διακυμάνσεις που παρατηρούνται στον δείκτη εποχικότητας των αφίξεων κατά την 3ετία 2014-2016 είναι οριακές και δείχνουν ότι η εποχικότητα στη χώρα μας εξακολουθεί να αποτελεί δομικό πρόβλημα του ελληνικού τουρισμού. Όπως αποτυπώνεται δε και στο διάγραμμα 2.5, το μερίδιο των τουριστών που επισκέπτεται τη χώρα μας κατά τη θερινή περίοδο (Ιούν.-Σεπτ.) παραμένει αμετάβλητο και κυμαίνεται γύρω στο 70% κατά την 4ετία 2013-2016. Διάγραμμα 2.5 Μερίδια Αφίξεων μη Κατοίκων κατά τις 3 Τουριστικές Περιόδους (%) 2013-2016 Πηγή: Έρευνα Συνόρων ΤτΕ. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. 34 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

Εποχικότητα Δαπανών. Ο Πίνακας 2.3 καταγράφει τις μηνιαίες δαπάνες εισερχόμενου τουρισμού για την περίοδο 2014-2016. Παρατηρούμε, ότι ενώ το 2015 οι δαπάνες κατέγραψαν αύξηση 5,4% σε σχέση με το 2014, το 2016 σημείωσαν μείωση της τάξης του 4,4% και διαμορφώθηκαν σε επίπεδα λίγο υψηλότερα από αυτά του 2014. Πίνακας 2.3.- Μηνιαίες Δαπάνες μη Κατοίκων στην Ελλάδα* (σε δις ευρώ) Μήνας 2014 2015 2016 Ιανουάριος 155,5 169,0 159,1 Φεβρουάριος 127,7 141,5 132,0 Μάρτιος 177,2 197,8 214,2 Απρίλιος 383,5 453,2 417,7 Μάιος 992,2 1.179,7 1.049,2 Ιούνιος 1.843,6 1.897,0 1.784,4 Ιούλιος 2.710,8 2.894,2 2.788,9 Αύγουστος 3.100,8 3.367,2 3.029,0 Σεπτέμβριος 2.199,8 2.123,8 2.171,9 Οκτώβριος 943,1 834,7 963,1 Νοέμβριος 193,3 241,0 204,7 Δεκέμβριος 180,0 182,3 190,9 Σύνολο δαπανών 13.007,4 13.681,4 13.105,2 * Δεν περιλαμβάνονται στοιχεία για κρουαζιέρες εκτός της Έρευνας Συνόρων. Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. Έρευνα Συνόρων ΤτΕ, Έρευνα ΞΕΕ. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Στο Διάγραμμα 2.6 παρουσιάζεται η μηνιαία κατανομή των δαπανών (σε δις ευρώ) για την περίοδο 2013-2016, ενώ στο Διάγραμμα 3.7 παρουσιάζονται οι καμπύλες Lorenz για τα έτη 2014-2016, καθώς και η καμπύλη ισοκατανομής. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 35

Διάγραμμα 2.6 Μηνιαίες Δαπάνες μη Κατοίκων (σε δις ευρώ) 2013-2016 Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. Έρευνα Συνόρων ΤτΕ, Έρευνα ΞΕΕ. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Διάγραμμα 2.7 Καμπύλες Lorenz για τις Μηνιαίες Δαπάνες μη Κατοίκων 2014-2016 Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. Έρευνα Συνόρων ΤτΕ, Έρευνα ΞΕΕ. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Στον Πίνακα 2.4 καταγράφονται τα μηνιαία μερίδια των δαπανών για την περίοδο 2014-2016 καθώς και ο δείκτης εποχικότητας που αντιστοιχεί σε κάθε περίπτωση βάσει του συντελεστή ανισότητας Gini. 36 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

Πίνακας 2.4.- Μερίδια Δαπανών και Δείκτες Εποχικότητας για το 2014-2016 Μήνας Μερίδια Δαπανών 2014 2015 2016 Ιανουάριος 0,012 0,012 0,012 Φεβρουάριος 0,010 0,010 0,010 Μάρτιος 0,014 0,014 0,016 Απρίλιος 0,029 0,033 0,032 Μάιος 0,076 0,086 0,080 Ιούνιος 0,142 0,139 0,136 Ιούλιος 0,208 0,212 0,213 Αύγουστος 0,238 0,246 0,231 Σεπτέμβριος 0,169 0,155 0,166 Οκτώβριος 0,073 0,061 0,073 Νοέμβριος 0,015 0,018 0,016 Δεκέμβριος 0,014 0,013 0,015 GINI 51,98% 51,95% 51,09% Παρατηρούμε ότι το 2015 οι δείκτες εποχικότητας των δαπανών παρουσιάζουν μια στασιμότητα σε σχέση με το 2014, καθώς σημειώνεται οριακή μείωση κατά 0,1%. Η πτωτική τάση των δεικτών εποχικότητας των δαπανών συνεχίστηκε και το 2016 σε σχέση με το 2015, με το δείκτη Gini να καταγράφει μείωση κατά 1,7%. Συμπερασματική Παρατήρηση. Τόσο το 2015 όσο και το 2016 σημειώθηκε αύξηση (έστω και με φθίνοντα ρυθμό) στις αφίξεις, αντίθετα οι εισπράξεις εισερχόμενου τουρισμού κατέγραψαν αύξηση μόνο το 2015/14, ενώ το 2016/15 σημείωσαν σημαντική μείωση. Παρά την αύξηση των αφίξεων, η εποχικότητα του ελληνικού τουρισμού δεν έδειξε σημάδια άμβλυνσης και ουσιαστικά παρέμεινε έντονη και αμετάβλητη, γεγονός που επηρεάζει ανάλογα και την εποχικότητα των εισπράξεων. Επομένως, το ζήτημα της αντιμετώπισης της εποχικότητας παραμένει, καθώς φαίνεται ότι το φαινόμενο αποτελεί δομικό πρόβλημα του ελληνικού τουρισμού, το οποίο δεν αντιμετωπίζεται με μονοδιάστατη αύξηση της τουριστικής κίνησης, δηλαδή μέσω της περαιτέρω ανάπτυξης του παρόντος τουριστικού μοντέλου της χώρας, το οποίο βασίζεται στο λεγόμενο ήλιος και θάλασσα. Αντιθέτως, απαιτούνται δομικές αλλαγές και κατάλληλες δράσεις, όπως αυτές που προτείνονται στην πρόσφατη μελέτη ΙΤΕΠ-ΞΕΕ για την εποχικότητα του τουρισμού στην Ελλάδα. 4 4 Βλ. Η Εποχικότητα του Τουρισμού στην Ελλάδα, ΙΤΕΠ-ΞΕΕ, Οκτώβριος 2014. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 37

Σύνοψη - Συμπεράσματα. Το ξενοδοχειακό δυναμικό της χώρας κατά τη διετία 2015-16 κατέγραψε οριακή αύξηση τόσο ως προς τις μονάδες, όσο και ως προς τα δωμάτια. Διαχρονικά, όμως, κατά την περίοδο 2000-2016, οι ξενοδοχειακές μονάδες αυξήθηκαν κατά 22,6%, ενώ σε όρους δωματίων η αύξηση αυτή ανέρχεται σε 31,7%. Επίσης, από τη σύγκριση της κατανομής των ξενοδοχείων με βάση την κατηγορία τους, προκύπτει ότι το ξενοδοχειακό δυναμικό της χώρας έχει αναβαθμιστεί θεαματικά, καθώς τα ξενοδοχεία 5 αστέρων έχουν σχεδόν τετραπλασιαστεί και παράλληλα αύξησαν το μερίδιό τους στο συνολικό ξενοδοχειακό δυναμικό από 1% το 2000 σε 4,6% το 2016. Τα ξενοδοχεία 4 αστέρων αυξήθηκαν το ίδιο διάστημα κατά 50% και τα ξενοδοχεία 3 αστέρων κατά 37%. Αύξηση παρουσίασε και το μερίδιό τους στο συνολικό ξενοδοχειακό δυναμικό, από 10% περίπου τα 4άστερα το 2000 σε 14,5% το 2016 και από 18,6% τα 3στερα το 2000 σε 25,4% το 2016. Τέλος την περίοδο αυτή, τα ξενοδοχεία 2 και 1 αστεριού μειώθηκαν κατά 18% και 30%, αντίστοιχα, και ταυτόχρονα μειώθηκε και το μερίδιό τους στο συνολικό ξενοδοχειακό δυναμικό της χώρας. Παράλληλα, αυξάνεται και το ποσοστό τόσο των μικρών και οικογενειακών ξενοδοχείων, όσο και των παραδοσιακών που εντάσσονται στην κατηγορία 5*, τα οποία ως εκ τούτου προσφέρουν υψηλής ποιότητας υπηρεσίες στους πελάτες τους. Οι εξελίξεις αυτές δείχνουν ότι το ξενοδοχειακό δυναμικό της χώρας, όχι μόνο ανανεώνεται αλλά αναβαθμίζεται σημαντικά, προσαρμοζόμενο στις απαιτήσεις των καιρών και των πελατών του. Από την ανάλυση των στοιχείων που αφορούν στις τουριστικές ροές στη χώρα μας, προκύπτει ότι η εποχικότητα εξακολουθεί να αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο τουριστικός κλάδος. Παρά την αύξηση των αφίξεων, η εποχικότητα του ελληνικού τουρισμού δεν έδειξε σημάδια άμβλυνσης και ουσιαστικά παρέμεινε έντονη και αμετάβλητη, γεγονός που επηρεάζει ανάλογα και την εποχικότητα των εισπράξεων. Επομένως, το ζήτημα της αντιμετώπισης της εποχικότητας παραμένει, καθώς φαίνεται ότι το φαινόμενο αποτελεί δομικό πρόβλημα του ελληνικού τουρισμού, το οποίο δεν αντιμετωπίζεται με μονοδιάστατη αύξηση της τουριστικής κίνησης, δηλαδή μέσω της περαιτέρω ανάπτυξης του παρόντος τουριστικού μοντέλου της χώρας, το οποίο βασίζεται στο λεγόμενο ήλιος και θάλασσα. Αντιθέτως, απαιτούνται δομικές αλλαγές και κατάλληλες δράσεις, όπως αυτές που προτείνονται στη μελέτη ΙΤΕΠ-ΞΕΕ για την εποχικότητα του τουρισμού στην Ελλάδα. Τέλος προκύπτει σαφώς ότι η συντριπτική πλειοψηφία των ελληνικών ξενοδοχείων είναι μικρές οικογενειακές επιχειρήσεις (80% κάτω από 42 δωμάτια) και ως τέτοιες πρέπει να αντιμετωπίζονται από την πολιτεία και την κοινωνία. 38 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

ΣΤΑΔΙΟΥ 24, 10564 - Αθήνα Τ. 213 2169900 F. 210 3552449 www.grhotels.gr ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 39