ΑΣΚΗΣΗ Επαναστατικά κινήµατα το 19 ο αιώνα

ΑΣΚΗΣΗ Επαναστατικά κινήµατα το 19 ο αιώνα Ποια ήταν τα βασικά χαρακτηριστικά του ευρωπαϊκού συστήµατος κρατών από το τέλος των Ναπολεόντειων πολέµων µέχρι την έκρηξη του Α Παγκοσµίου Πολέµου; Πώς δοκιµάζεται η ικανότητα του συστήµατος να αντιµετωπίζει κρίσεις και να διασφαλίζει την ειρήνη και τη σταθερότητα στην Ευρώπη; ΥΠΟ ΕΙΓΜΑΤΙΚΗ ΛΥΣΗ Η Γαλλική επανάσταση και οι Ναπολεόντειοι πόλεµοι έφεραν κάποιες αλλαγές: α) στα σύνορα των κρατών, β) εισαγωγή του αστικού κώδικα, γ) κατάργηση προνοµίων δουλοπαροικίας φόρου της δεκάτης φεουδαρχικών δικαιωµάτων, δ) καινούργια γλώσσα ελευθερία ισότητα απέναντι στο νόµο αυτοδιάθεση των λαών. ε) Kατάργηση της µοναρχίας, στ) ηµιουργία φιλελεύθερων κινηµάτων σ όλη την Ευρώπη. Ο Ναπολέων δηµιούργησε ένα νέο καθεστώς, αποτέλεσµα συγκερασµού Παλαιού και Νέου Καθεστώτος µε κατάληξη την συντριβή του το 1815 Η πτώση του Ναπολέοντα συνέβαλε στην Παλινόρθωση, λαµβάνοντας υπόψη την κατάσταση των πραγµάτων. Ο Λουδοβίκος ΙΗ παραχώρησε µια χάρτα που επικύρωνε τις κοινωνικές κατακτήσεις της επανάστασης. Οι δυνάµεις φροντίζουν την αποκατάσταση του πολιτισµού λαµβάνοντας υπόψη τους τα αιτήµατα του λαού. Το 1814 γίνεται το Συνέδριο της Βιέννης που αντιπροσωπεύεται από το σύνολο των κρατών της Ευρώπης για αντιµετωπίσουν νέα επαναστατικά γεγονότα. α) για να αντιµετωπίσει τα προβλήµατα του µεταπολεµικού κόσµου β) συζητά το θέµα της ασφάλειας µε την παραδοσιακή διπλωµατία γ) έχει σκοπό την αποκατάσταση της ειρήνης δ) επιθυµεί την προστασία ανεξαρτησίας των Ευρωπαϊκών χωρών επιβάλλοντας τη µέθοδο της αφαίρεσης ή της προσθήκης εδαφών. Βασική ιδέα του Συνεδρίου ήταν η αρχή της νοµιµότητας και οι αποφάσεις του έχουν σχέση µε την Παλινόρθωση των νόµιµων δυναστειών. Το Συνέδριο ευνόησε τις παραδοσιακές δυνάµεις αποδεχόµενο τις µεγάλες επαναστατικές κατακτήσεις Σκοπός του Συνεδρίου ήταν : α) να µοιραστούν οι νικητές τα λάφυρα β) παραδέχτηκε την αδυναµία της Παλινόρθωσης γ) ίδρυσαν µια ισορροπία δυνάµεων στην Ευρώπη Αντιµετώπισε το πολωνικό πρόβληµα που συνέβαλε στη διάσπαση των ευρωπαϊκών δυνάµεων. Το Συνέδριο της Βιέννης από φόβο για τη δύναµη της Ρωσίας διατήρησε τα Ναπολεόντεια βασίλεια και έγιναν συµµαχίες εναντίον της Ρωσίας. Το έργο του Συνεδρίου απειλήθηκε από τον Ναπολέοντα, ο οποίος συγκρούστηκε µε τις Μεγάλες υνάµεις, νικήθηκε όµως και αναγκάστηκε να υπογράψει συνθήκη µε όρους αυστηρούς για τη Γαλλία αναγκάζοντάς την να επανέρθει στα σύνορα του 1789. 1815-1820: Μετά την τελική ήττα του Ναπολέοντα, το 1815 οι µεγάλες δυνάµεις επιβεβαίωσαν το διακανονισµό της Βιέννης συµβάλλοντας έτσι στην 1

ευρωπαϊκή αρµονία. Ανανέωσαν την τετραπλή Συµµαχία και δηµιούργησαν την πενταπλή Συµµαχία για την καταστολή των αναταραχών, για ανατροπή των νόµιµων κυβερνήσεων ενώ αποφασίστηκαν επιθέσεις στα επαναστατικά κινήµατα Ιταλίας και Ισπανίας. Έτσι δηµιουργήθηκε ένας σύνδεσµος αµοιβαίας βοήθειας των απολυταρχικών ηγεµόνων εναντίον των λαϊκών βλέψεων. Στρέφεται ενάντια στη Γαλλία και αποφασίζει περιοδικές συνόδους για να συντονίσει την πολιτική τους. Το αντεπαναστατικό πνεύµα των νικητών οδήγησε στη σύσταση της Ιερής Συµµαχίας που στρεφόταν ενάντια στις φιλελεύθερες αρχές της εποχής. Επιβλήθηκε η αρχή της νοµιµότητας ανακόπτοντας έτσι την πορεία του φιλελευθερισµού που δηµιουργήθηκε ως αντίδραση στην συντηρητική πολιτική µετά τη Ναπολεόντεια εποχή και του εθνικισµού. Προέβλεπε τη βοήθεια ανάµεσα στα κράτη της Ευρώπης, η Αυστρία έπαιζε το ρόλο χωροφύλακα για την ευρωπαϊκή ειρήνη. Οι δυνάµεις της Ευρώπης αποφάσισαν να κάνουν πολλές συνεδριάσεις µέσα στα πλαίσια της Ιερής Συµµαχίας. Στρέφονταν ενάντια στο παρελθόν και στο µέλλον. εν ανάστησαν το παλαιό καθεστώς ούτε κατέστειλαν την απελευθερωτική δράση των φιλελεύθερων κινηµάτων. Τέτοια συνέδρια έγιναν στο Τροπάου, στο Κάρλσµπαντ, στο Λάυµπαχ και στη Βερόνα. Όµως αδυνατούν να επιβάλλουν την άποψή τους. Οι Σύνοδοι ανάµεσα στους αρχηγούς των κρατών µελών λειτουργούν προστατεύοντας τους ηγεµόνες από τις φιλελεύθερες διεκδικήσεις. Καταδίκασαν τις εξεγέρσεις στο Πεδεµόντιο. Στα τέλη του 1823 φάνηκε να είχε θριαµβεύσει το πνεύµα της Ιερής Συµµαχίας αλλά επέτρεψε στους Αυστριακούς να ενδυναµωθούν στην Ιταλία. Η διαφοροποίηση της Βρετανικής πολιτικής από το 1823, µε την αλλαγή του υπουργού εξωτερικών και η αγγλορωσική διαµάχη για επικράτηση στην Ανατολή υπονόµευσαν το καθεστώς της Ιερής Συµµαχίας. Μετά την απόφαση για επέµβαση στην Ισπανία λαϊκά φιλελεύθερα κινήµατα θέτουν υπό αµφισβήτηση την ευρωπαϊκή τάξη πραγµάτων. Εθνικά κινήµατα ξεκινούν παντού στην Ευρώπη: Ελληνική Επανάσταση, που αποτέλεσε ρήγµα για την Ιερή Συµµαχία 1830-1848: Στη Γάλλια ο Λουδοβίκος Φίλιππος Α ικανοποιεί τους αστούς και συµβάλλει στην ανάπτυξη της χώρας. Η νέα δυναστεία αποτελεί τροχοπέδη κοινωνικών αλλαγών. Επιδεινώθηκε η θέση των εργατών µε αποτέλεσµα δηµιουργία επαναστατικών κινηµάτων. Τα κινήµατα αυτά ενέπνευσαν τους Χαρτιστές για δηµιουργία διαδήλωσης, που όµως απέτυχε. Τα επαναστατικά κινήµατα στην Ευρώπη εκδηλώθηκαν ταυτόχρονα, είχαν ελλείψεις συνοχής ώστε να παρουσιαστούν ρωγµές που εκµεταλλεύτηκαν οι δυνάµεις της αντίδρασης. Επαναστατικό κίνηµα έγινε και στη Γαλλία. Η επιστροφή του Ναπολέοντα από τη νήσο Έλβα απέδειξε την αστάθεια του καθεστώτος και οδήγησε το Λουδοβίκο ΙΗ να επιβάλλει τη «Λευκή τροµοκρατία», αποµακρύνονται οι φιλελεύθεροι από την κυβέρνηση ενώ οδηγούµαστε στο επαναστατικό κίνηµα του 1830. Στην Αγγλία και στη Γαλλία επικράτησε κοινοβουλευτισµός, εξασθένιση εξουσίας των αριστοκρατών, έλαβαν υπόψη τους τα συµφέροντα της αστικής τάξης. Στη Γαλλία επεκτάθηκε το εκπαιδευτικό σύστηµα, υπογραµµίζοντας την πίστη στο φιλελεύθερο δόγµα και στοχεύοντας στη µόρφωση των αγροτών. Παρά το µεταρρυθµιστικό νόµο η αύξηση των δυνατοτήτων για συµµετοχή στην πολιτική ζωή ήταν ελάχιστη. Γι αυτό αφιερώθηκαν στην οργάνωση του συνδικαλισµού. Συχνά υπήρξαν αντιδράσεις από τους εργάτες και σύγκρουση µε τους εργοδότες. Το 1834 κυκλοφόρησε ο «Χάρτης του λάου» µε κάποια αιτήµατα:καθολική ανδρική µυστική 2

ψηφοφορία,, ετήσιες βουλευτικές εκλογές. Το χαρτιστικό κίνηµα όπως λέγεται είχε µεγάλες επιδράσεις σ όλη την Ευρώπη. Η παρισινή επανάσταση επέδρασε και στα άλλα κράτη της Ευρώπης: Βέλγιο (Βρυξέλλες) Οι κάτοικοι διαµαρτύρονταν για τους εξοντωτικούς φόρους και διεκδίκησαν ένα είδος αυτονοµίας, οι κάτοικοι εκδίωξαν την Ολλανδική φρουρά και το Βέλγιο κέρδισε την ανεξαρτησία του. Επαναστατικό κίνηµα έγινε στην Πολωνία όπου οι κάτοικοι επιθυµούσαν την ανεξαρτησία τους από τους Ρώσους, η εξέγερση των Πολωνών έµεινε αβοήθητη και υποχώρησε µπροστά στην πίεση του Ρωσικού στρατού. Επαναστατικό κίνηµα έγινε και στην Ιταλία και τη Γερµανία αλλά υποχώρησαν µπροστά στην πίεση του αυστριακού στρατού. (Ράπτης, σ.60) Μετά το 1830 δηµιουργήθηκαν σ όλη την Ευρώπη µια σειρά από εθνικές εταιρείες που διεκδικούσαν την εθνική ενοποίηση των λαών προκαλώντας σύγκρουση στις Ευρωπαϊκές δυνάµεις και τα συµφέροντα. εθνικιστικά κινήµατα Πρωσία, Γερµανία, Αυστριακή Αυτοκρατορία, Ουγγαρία, Ιταλία, (Καρµποναρισµός), Ιρλανδία: η πλειοψηφία του καθολικού στοιχείου της Ιρλανδίας στράφηκες ενάντια στην προτεσταντική Αγγλία. 1848-1870: Το 1848 εκδηλώνονται επαναστατικά κινήµατα σ όλη την Ευρώπη, υποκινούµενα από το φιλελευθερισµό και τον εθνικισµό, µε τα οποία οι εργάτες αντιστέκονται στο συντηρητισµό. Η βαθµιαία πτώση του βιοτικού επιπέδου των λαϊκών στρωµάτων, η µείωση του εισοδήµατος των φτωχών και µεσαίων τάξεων, η ανεργία δυσκόλευαν την κατάσταση στους λαούς της Ευρώπης. Επαναστατικά κινήµατα ξέσπασαν και στη Βιέννη µε τη µορφή λαϊκή εξέγερσης επιφέροντας αλλαγές στην πολιτική κατάσταση της χώρας, δίνοντας έτσι το πρόσχηµα στους υπόδουλους λαούς της Αυστριακής Αυτοκρατορίας για εθνικιστικά κινήµατα. Έτσι στην Ουγγαρία οι Μαγυάροι εθνικιστές διακήρυξαν την ανεξαρτησία της Ουγγαρίας επιθυµώντας τη Μεγάλη Ουγγαρία. Η στάση τους αυτή δηµιούργησε αντιδράσεις από τις άλλες εθνότητες που συγκροτούσαν το βασίλειο της Ουγγαρίας. Για να αντιµετωπίσουν την κατάσταση οι Αυστριακοί ζήτησαν τη βοήθεια του ρωσικού στρατού. Μετά την επανάσταση του 1848 επιβάλλεται το κόµµα της Τάξης, το οποίο χάνει τη δηµοτικότητά του λόγω αβεβαιότητας. Ο Λουδοβίκος Ναπολέων τίθεται επικεφαλής του κόµµατος, εφησυχάζει τους συντηρητικούς. Η βιοµηχανική επανάσταση συνέβαλλε στην αστικοποίηση. Το συνδικαλιστικό και το πολιτικό πεδία οδήγησαν σε κοινωνικές κατακτήσεις. Τα πρότυπα που αναπτύχθηκαν ήταν το βρετανικό και το γαλλικό. Στη Γερµανία το συνδικαλιστικό κίνηµα αντιµετώπισε δυσκολίες. Παράλληλα µε το συνδικαλισµό αναπτύσσεται και ο σοσιαλισµός και ο διεθνισµός. Η ιεθνής έκθεση του Λονδίνου συνέβαλλε στην επαφή πολλών εργατών. Η Α ιεθνής διασπάστηκε σε ανταγωνιστικά ρεύµατα. Το σοσιαλιστικό κίνηµα εξελίχθηκε στην Ευρώπη Οι προϋποθέσεις ανάπτυξης είναι: αύξηση εργατικού πληθυσµού, επιδράσεις µακράς ύφεσης, εκδηµοκρατισµός µεγάλων βιοµηχανικών κρατών. Έγινε η Β ιεθνής που δεν είχε ιδεολογική συνοχή. Ταυτόχρονα το αναρχικό κίνηµα παίζει σηµαντικό ρόλο. Μετά τα επαναστατικά κινήµατα τέθηκαν οι βάσεις για γερµανική και ιταλική ενοποίηση και δηµιούργησαν ρωγµές στην Αυστριακή Αυτοκρατορία. Στη Γερµανία γίνεται µια ενοποιητική κίνηση προετοιµάζοντας έτσι τη γερµανική ενοποίηση. ιαφωνίες ακούστηκαν ως προς τη µορφή που θα είχε το νέο κράτος, η Μεγάλη Γερµανία που θα περιελάµβανε και την Αυστρία ή η Μικρή Γερµανία που θα βρισκόταν κάτω από την κυριαρχία της Πρωσίας; Προτάθηκε η δεύτερη λύση αλλά αντέδρασε η Αυστρία. Αυστριακή αντίδραση 3

εκδηλώθηκε και για την ιταλική ενοποίηση που οδήγησαν σε σύγκρουση µε τους στρατούς της Ιταλικής χερσονήσου. Στο Β Μισό του 19 ου αι. η αστική τάξη φιλοδοξεί να συµµετέχει στην πολιτική. Έχει τον ίδιο τρόπο ζωής µε την αριστοκρατία µε την οποία συνδέονται µε τα δεσµά του γάµου. 1853-1856: Κριµαϊκός πόλεµος: Συγκρούστηκαν η Ρωσία µε την Οθωµανική Αυτοκρατορία στην προσπάθεια της πρώτης να προφυλάξει τα δικαιώµατα των Χριστιανών στους Αγίους Τόπους. Η άρνηση της Τουρκίας να δεχθεί τα αιτήµατα των Ρώσων και η πρόθεση του Σουλτάνου να καλέσει Λατίνους µοναχούς να προστατεύσουν τους Έλληνες, η Ρωσία καταστρέφει τον Οθωµανικό στόλο. Η Αγγλία αντιδρά και επεµβαίνει στην περιοχή έχοντας τη βοήθεια της Γαλλίας. Ο Κριµαϊκός πόλεµος οδήγησε στη διάλυση της Ιερής Συµµαχίας και στην τριβή των Ευρωπαϊκών δυνάµεων. 1870-1914: προσπάθεια σταθερότητας, αλλά η δηµιουργία της Γερµανίας, η συµµετοχή των πολιτών στην πολιτική, η διαιρεµένη Γαλλία, η αδιάλλακτη Αγγλία, η επαναστατηµένη Ρωσία αποτελούν αρνητικούς παράγοντες για τη σταθερότητα. ηµιουργούνται εθνικιστικά κινήµατα στη Βαλκανική οδηγώντας στη διάλυση της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας. εν υπήρξε οµοιογένεια στα εθνικιστικά κινήµατα οδηγώντας έτσι στην σύγκρουση των Βαλκανικών κρατών παρασέρνοντας µε το µέρος τους και τις Μεγάλες δυνάµεις της Ευρώπης. Έτσι Η Ρωσία προστατεύοντας τους οµόθρησκούς της Σλάβους, υπηκόους της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, κήρυξε τον πόλεµο στην Τουρκία και διαφώνησε µε την Αυστρία σχετικά µε τη δηµιουργία ενός σλαβικού κράτους στα Βαλκάνια, αποφεύγοντας όµως την τελευταία στιγµή τη σύρραξη χάρη στο Συνέδριο του Βερολίνου. Οι αποφάσεις του συνεδρίου είχαν τροµερές συνέπειες για την Οθωµανική Αυτοκρατορία συρρικνώνοντας τα εδάφη της και οδήγησαν στη δηµιουργία µικρών κρατών που συνέφεραν τις δυνάµεις της Ευρώπης. Η ιταλική και γερµανική ενοποίηση και οι πόλεµοι που ακολούθησαν διαµόρφωσαν διαφορετικά διπλωµατικά δεδοµένα στην Ευρώπη. Άλλαξε ο συσχετισµός δυνάµεων. Η Γαλλία που ήταν πρωταγωνιστής στην προηγούµενη περίοδο ηττήθηκε από την Πρωσία το 1870 κι έχασε τα εδάφη της Αλσατίας και της Λορένης. Η Αυστρία έχασε τα εδάφη της στην Ιταλία και ηττήθηκε από την Πρωσία. Η Γερµανία είναι η µεγαλύτερη δύναµη της εποχής µετά την ενοποίηση που πέτυχε ο Βίσµαρκ. Οι σχέσεις των δυνάµεων είχαν άµεση σχέση µε την αποικιοκρατία. Από το 1890 επικράτησε ανασφάλεια στο διεθνές περιβάλλον αφού κατέρρευσε το σύστηµα ασφαλείας της προηγούµενης εικοσαετίας. Οξύνθηκε ο αποικιακός ανταγωνισµός των ευρωπαϊκών δυνάµεων. Άλλαξε η πολιτική της Γερµανίας µε το Αυτοκράτορα Γουλιέλµο, ναυπήγησε στόλο προκαλώντας ανησυχία στη Βρετανία. Τέλη 19 ου αι.: Η βορειοδυτική Ευρώπη διακρίνεται από φιλελευθερισµό, η ανατολική, κεντρική και νότια Ευρώπη από αυταρχισµό. Μετά τη βιοµηχανική επανάσταση και την άνοδο των αστών εγκαταστάθηκαν φιλελεύθερα καθεστώτα, παρέχοντας δικαίωµα ψήφου. Η ηµοκρατία συµβαδίζει µε την άσκηση των ελευθεριών της έκφρασης, της ενηµέρωσης. Παραδείγµατα φιλελευθερισµού αποτελούν η Αγγλία που χαρακτηρίζεται από ελευθερία στο πεδίο των πελατειακών σχέσεων. Το Βρετανικό πρότυπο επεκτείνεται στη Β. Ευρώπη. Άλλο πολιτικό πρότυπο ήταν αυτό της Γαλλίας που το καθεστώς της αποτελούσε προθάλαµο µοναρχίας ταγµένο στην αρχή του κοινοβουλευτισµού, αποσκοπώντας στη στασιµότητα και την αστάθεια 4

Αρχές του 20ου αι.: ο φιλελευθερισµός αντιµετωπίζει δυσκολίες, ενώ προσαρµόζεται δύσκολα στην εισβολή των µαζών στο πολιτικό παιγνίδι. α) Στη Ρωσία γίνεται µια προσπάθεια µετεξέλιξης προς ένα δυτικού τύπου φιλελευθερισµό αλλά απέτυχε. β) Η Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία γνωρίζει µια φιλελεύθερη εξέλιξη. γ) Στη Γερµανία του Βίσµαρκ το καθεστώς βασίζεται στις εθνικές βλέψεις και τις συντηριτικές τάσεις. δ) Μετά την αποχώρηση του Βίσµαρκ ο αυτοκράτορας Γουλιέλµος αποκαθιστά την απολυταρχία. ε) Στην Ιταλία επικρατεί το αγγλικό πρότυπο, δε θα γνωρίσει δηµοκρατικό καθεστώς, η άρχουσα τάξη είναι αδύναµη να ελέγξει την οικονοµική και πολιτική ζωή. (Milza, σ.216-221) Η Ευρώπη χαρακτηρίζεται από εσωτερική αστάθεια, αβεβαιότητα. Η έλλειψη διεθνούς διπλωµατίας οδήγησε στον Α Παγκόσµιο πόλεµο. Γίνεται µια προσπάθεια µη εµπλοκής της Γαλλίας σ έναν πόλεµο αντεκδίκησης εναντίον των Γερµανών. Η Βρετανία από φόβο για τη διάθεση της Γερµανίας, προχώρησε σε διευθέτηση των διαφορών της µε τη Γαλλία και τη Ρωσία, ίδρυσε την Τριπλή Συνεννόηση. (Ράπτης, σ.147 & 121-122) Το 1907 ιδρύθηκε η Τριπλή Συµµαχία (Γερµανία, Αυστροουγγαρία, Ιταλία). Ο αγγλογερµανικός ανταγωνισµός συνεχίστηκε µέχρι το 1911 όπου ξέσπασε η κρίση του Μαρόκου που ανήκε στη Γαλλία. Έντονοι είναι οι ανταγωνισµοί για ισχύ, ασφάλεια, οικονοµικά πλεονεκτήµατα και εκπλήρωση σκοπών για το εθνικό της συµφέρον. (Burns, σ.265-272, Milza σ.247-256) Το 1912 ξέσπασε πόλεµος στα Βαλκάνια δηµιουργώντας προβλήµατα στην Ευρώπη. Αρχικά οι βαλκανικοί λαοί στράφηκαν κατά της Τουρκίας στερώντας της κάποια εδάφη. Την επόµενη χρονιά ξέσπασε πόλεµος ανάµεσα στα βαλκανικά κράτη οδηγώντας και τις ευρωπαϊκές δυνάµεις σε σύγκρουση. (Ράπτης, σ.147-148) ΑΣΚΗΣΗ ΑΠΟ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ Θ.Ε ΕΠΟ 10 ΤΟΥ ΕΑΠ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2003-04 Λύτης: ΕΥΗ ΠΑΠΑΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΥ 5