ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΟΡΘΩΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΤΙΚΟΥ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΟΥ ΔΟΚΙΜΙΟΥ ΠΑΓΚΥΠΡΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Transcript

1 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΟΡΘΩΣΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΤΙΚΟΥ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΟΥ ΔΟΚΙΜΙΟΥ ΠΑΓΚΥΠΡΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Παρακαλούμε όπως διευκρινιστεί στους μαθητές ότι το συγκεκριμένο δοκιμαστικό εξεταστικό δοκίμιο διαφέρει από το εξεταστικό δοκίμιο των Παγκύπριων Εξετάσεων ως προς τα εξής: 1. Η διάρκεια της εξέτασης στις Παγκύπριες Εξετάσεις είναι 180 λεπτά (3 ώρες) και όχι 90 λεπτά (1 ώρα και 30 ). 2. Υπολείπονται και από τα τρία Μέρη του εξεταστικού δοκιμίου ερωτήσεις. Συγκεκριμένα: i. Από το Α Μέρος υπολείπεται μία ερώτηση κλειστού τύπου (αντιστοίχηση, σωστό λάθος, ταξινόμηση δεδομένων). ii. Από το Β Μέρος υπολείπεται μία ερώτηση που περιλαμβάνει τρία κατατοπιστικά σημειώματα. iii. Από το Γ Μέρος υπολείπεται μία ερώτηση που απορρέει από αδίδακτες πρωτογενείς ή δευτερογενείς πηγές. 3. Οι μονάδες αναπροσαρμόζονται για τις ανάγκες του συγκεκριμένου δοκιμαστικού εξεταστικού δοκιμίου. ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΟΡΘΩΣΗΣ Οι μαθητές θα πρέπει να απαντήσουν σε όλες τις ερωτήσεις του εξεταστικού δοκιμίου. ΜΕΡΟΣ Α (Μονάδες 20) Α β (σελ. 36) 2 - γ (σελ. 40) 3 - α (σελ. 62) 4 - α (σελ ) 5 - β (σελ ) (5 x 4 μον. = 20 μονάδες) 1

2 ΜΕΡΟΣ Β (Μονάδες 45) Β1. Να γράψετε ένα κείμενο έκτασης λέξεων στο οποίο να αναλύετε το χαρακτήρα της Ελληνικής Επανάστασης του Στο κείμενό σας να εντάσσονται λειτουργικά και οι παρακάτω όροι/έννοιες: Ελληνική Εθνική Παλιγγενεσία Απόγονοι αρχαίων Ελλήνων Σύντομος πρόλογος εισαγωγή (1 μονάδα) Πολιτικό κίνημα Ανεξάρτητο εθνικό κράτος (20 μονάδες) π.χ. Στα τέλη του 18ου και στις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα αναπτύσσονται, κυρίως στην Ευρώπη, εθνικά και φιλελεύθερα κινήματα. Ένα από αυτά ήταν και το ελληνικό εθνικό κίνημα. Ζητούμενο (Ανάλυση του χαρακτήρα της Ελληνικής Επανάστασης του 1821) Προϊόν εθνικού κινήματος, που ονομάστηκε Ελληνική Εθνική Παλιγγενεσία, με στόχο την απελευθέρωση του Έθνους και τη συγκρότηση ανεξάρτητου εθνικού κράτους (4 μονάδες) Κυριότερα συστατικά στοιχεία του ελληνικού εθνικού κινήματος ήταν: *Η προβολή των Ελλήνων της εποχής ως απογόνων και κληρονόμων των αρχαίων Ελλήνων. (2 μονάδες) Να αναφερθούν δύο από τα τρία στοιχεία. (2 x 3 μον. = 6 μον.) *Η ταύτιση των Ελλήνων με τους άλλους Ευρωπαίους και η διάκρισή τους από τους Τούρκους. *Η καταγγελία της τουρκικής κυριαρχίας ως παράνομης και της εξουσίας του Οθωμανού σουλτάνου ως αυθαίρετης. *Η προβολή του δικαιώματος των Ελλήνων να διεκδικήσουν την απελευθέρωσή τους από την κυριαρχία και την εξουσία των Τούρκων στη βάση των αρχών της εθνικής αυτοδιάθεσης. Το ελληνικό εθνικό κίνημα ήταν και πολιτικό κίνημα με στόχο τη σύσταση αντιπροσωπευτικής και ευνομούμενης πολιτείας στη βάση της λαϊκής κυριαρχίας. (4 μονάδες) Σύντομος επίλογος κατακλείδα (1 μονάδα) π.χ. Η Ελληνική Επανάσταση, ως κορύφωση του εθνικού κινήματος των Ελλήνων, οδήγησε τελικά στη δημιουργία ανεξάρτητου ελληνικού κράτους. Για απόκλιση, πέραν των 50 λέξεων, από το όριο λέξεων, αφαιρείται μία (1) μονάδα. Συνοχή κειμένου και συνεχής ροή λόγου (όχι απαρίθμηση) μία (1) μονάδα. 2

3 Β2. «Η αρχή της εθνικής αυτοδιάθεσης των λαών επέφερε σαρωτικές αλλαγές στο χάρτη της Νοτιοανατολικής Ευρώπης κατά το 19ο και στις αρχές του 20ού αιώνα». Να γράψετε ένα κείμενο έκτασης λέξεων στο οποίο να τεκμηριώνετε την πιο πάνω θέση. (25 μονάδες) Σύντομος πρόλογος εισαγωγή (2 μονάδες) π.χ. Οι βαλκανικοί λαοί, κατά το 19ο αιώνα αλλά και στις αρχές του 20ού αιώνα, ανέπτυξαν τα δικά τους εθνικά κινήματα, με τελικό αποτέλεσμα τη δημιουργία εθνικών κρατών και την αναδιαμόρφωση του χάρτη της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Ζητούμενο (ποιες σαρωτικές αλλαγές επέφερε στο χάρτη της Νοτιοανατολικής Ευρώπης η αρχή της αυτοδιάθεσης των λαών;) Ο χάρτης της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, στον οποίο κυριαρχούσαν η Αυτοκρατορία των Αψβούργων/Αυστροουγγαρίας και η Οθωμανική Αυτοκρατορία, αναδιαμορφώνεται μετά την ανάπτυξη στο χώρο των Βαλκανίων ισχυρών εθνικών κινημάτων και τον εδαφικό περιορισμό των πιο πάνω αυτοκρατοριών. (3 μονάδες) Εθνικό κίνημα Ελλήνων Ελληνική Επανάσταση - Συγκρότηση ανεξάρτητου ελληνικού κράτους (Πρωτόκολλο Ανεξαρτησίας 1830). Εθνικό κίνημα Σέρβων, Συνθήκη Βερολίνου 1878, ανεξάρτητο σερβικό κράτος. Να αναφερθούν τέσσερα από τα έξι εθνικά κινήματα. (4 x 4 μον. = 16 μον.) Εθνικό κίνημα Βουλγάρων, Συνθήκη Αγ. Στεφάνου 1878 ίδρυση Μεγάλης Βουλγαρίας, Συνέδριο Βερολίνου 1878 περιορισμός της Μεγάλης Βουλγαρίας. Εθνικό κίνημα Ρουμάνων (Μολδαβοί Βλάχοι) Δημιουργία ενιαίου κράτους 1861 συγκρότηση ανεξάρτητου ρουμανικού κράτους Εθνικό κίνημα Αλβανών, Δημιουργία εθνικού αλβανικού κράτους το Τουρκικό Εθνικό κίνημα, ως μια προσπάθεια ανάσχεσης του περαιτέρω ακρωτηριασμού της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Σύντομος επίλογος κατακλείδα (2 μονάδες) π.χ. Χωρίς αμφιβολία, η αρχή της εθνικής αυτοδιάθεσης των λαών κινητοποίησε τους βαλκανικούς λαούς και συνέβαλε αποφασιστικά στη διαμόρφωση ενός νέου χάρτη στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Για απόκλιση, πέραν των 50 λέξεων, από το όριο λέξεων, αφαιρείται μία (1) μονάδα. Συνοχή κειμένου και συνεχής ροή λόγου (όχι απαρίθμηση) μία (1) μονάδα. 3

4 ΜΕΡΟΣ Γ (Μονάδες 35) Γ1. α. Στον οικονομικό τομέα [ ] οι λόγοι που δικαιολογούν την πολιτική της αποικιακής εξάπλωσης προβάλλουν ακόμα πιο επιτακτικοί [..]: Η ανάγκη για νέες αγορές [για εξαγωγή προϊόντων]. Δεν είναι μια προφανής πιεστική ανάγκη για το βιομηχανικό μας πληθυσμό; [ ] Επαναλαμβάνω, ότι οι ανώτερες φυλές έχουν ένα δικαίωμα γιατί έχουν ένα καθήκον. Έχουν καθήκον να εκπολιτίσουν τις κατώτερες φυλές [...]. Στην εποχή μας, υποστηρίζω ότι τα Ευρωπαϊκά Έθνη αθωώνουν τους εαυτούς τους με την γενναιοδωρία, το μεγαλείο και με την εντιμότητα αυτού του ανώτερου εκπολιτιστικού καθήκοντος. Λόγος του Πρωθυπουργού της Γαλλίας Ζυλ Φερύ, που εκφωνήθηκε στη γαλλική Βουλή στις 28 Μαρτίου (απόδοση στην ελληνική) β. Αποδοκιμάζουμε την αποικιακή πολιτική γιατί σπαταλά τον πλούτο και τις δυνάμεις των [αποικιοκρατικών] χωρών που θα έπρεπε να αφιερωθούν στη βελτίωση της μοίρας των λαών [τους]. Την αποδοκιμάζουμε σαν την απαισιότερη συνέπεια του καπιταλιστικού συστήματος, το οποίο εμποδίζει, στις χώρες που επικράτησε, την κατανάλωση με τους χαμηλούς μισθούς που προσφέρει στους εργάτες, ενώ αντίθετα αναγκάζεται να δημιουργεί σε μακρινές χώρες, με την κατάκτηση και τη βία, καινούριες αγορές. Την αποδοκιμάζουμε τέλος, γιατί σε όλες τις αποικιακές επιχειρήσεις η καπιταλιστική έννοια της δικαιοσύνης συνοδεύεται από μια πλήρη διαφθορά. Απόσπασμα από λόγο του Ζαν Ζορές (Γάλλος Σοσιαλιστής που γεννήθηκε το 1859 και δολοφονήθηκε στο Παρίσι το 1914 από πολιτικούς του αντιπάλους), Σκουλάτου Β., Δημακοπούλου Ν., Κόνδη Σ., Ιστορία Νεότερη και Σύγχρονη ( ), ΟΕΔΒ, Αθήνα 2005, σ. 201 (i) Ποια διαφορά θέσεων διαπιστώνετε στα πιο πάνω παραθέματα και με ποια επιχειρήματα διατυπώνεται αυτή η διαφορά; (14 μονάδες) Ο Γάλλος πρωθυπουργός Ζυλ Φερύ και ο Γάλλος σοσιαλιστής Ζαν Ζορές εκφράζουν εντελώς διαφορετικές θέσεις σε σχέση με την αποικιακή πολιτική των ισχυρών ευρωπαϊκών κρατών στον υπόλοιπο κόσμο: Ο Γάλλος πρωθυπουργός Ζυλ Φερύ υποστηρίζει ότι η πολιτική της αποικιακής εξάπλωσης είναι επιτακτική για τη χώρα του (1 μονάδα) γιατί: Α. υπάρχει ανάγκη εξεύρεσης νέων αγορών για τη διάθεση των προϊόντων της γαλλικής βιομηχανίας. Β. είναι υψηλό εκπολιτιστικό καθήκον των ανώτερων φυλών (και προφανώς και των Γάλλων) ο εκπολιτισμός των κατώτερων φυλών (των λαών των αποικιών) (ισχυρή πίστη στην ανωτερότητα του Δυτικού Πολιτισμού). Γ. είναι φιλανθρωπικό έργο (γενναιοδωρία, μεγαλείο, εντιμότητα) για τα ευρωπαϊκά έθνη (προφανώς και των Γάλλων). 4

5 Να αναφερθούν δύο από τα πιο πάνω επιχειρήματα. Κάθε επιχείρημα αξιολογείται με 3 μονάδες. Ο Γάλλος σοσιαλιστής Ζαν Ζορές αποδοκιμάζει την πολιτική της αποικιακής εξάπλωσης των ισχυρών χωρών (1 μονάδα) υποστηρίζοντας ότι: Α. σπαταλά τον πλούτο και τις δυνάμεις των χωρών τους, που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για την πρόοδο και την ανάπτυξή τους. Β. αποτελεί απεχθές επακόλουθο του καπιταλισμού καθώς δεν επιτρέπει στους εργάτες των χωρών τους να απολαμβάνουν καταναλωτικά αγαθά εξαιτίας των χαμηλών μισθών. Γ. αποτελεί απεχθές επακόλουθο του καπιταλισμού καθώς δημιουργεί, διά της βίας και των κατακτήσεων, νέες αγορές σε μακρινές χώρες (ιμπεριαλιστική πολιτική). Να αναφερθούν δύο από τα πιο πάνω επιχειρήματα. Κάθε επιχείρημα αξιολογείται με 3 μονάδες. ii. Με βάση και τις ευρύτερες ιστορικές σας γνώσεις πώς θα χαρακτηρίζατε το λόγο του Γάλλου πρωθυπουργού Ζυλ Φερύ; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. (6 μονάδες) Ο λόγος του Ζυλ Φερύ εμφορείται από ιμπεριαλιστικά (1 μον. απλή αναφορά), εθνικιστικά και ρατσιστικά χαρακτηριστικά (1 μον. απλή αναφορά του ενός εκ των δύο). Ως πρωθυπουργός μιας από τις ισχυρές ευρωπαϊκές δυνάμεις, στα τέλη του 19ου αιώνα, προκρίνει μια επεκτατική κατακτητική πολιτική (νέα αποικιοκρατία) με στόχο να εξυπηρετήσει τα οικονομικά συμφέροντα της Γαλλίας. Γι αυτό και εστιάζει στις προκλήσεις της αποικιακής πολιτικής στον τομέα της Βιομηχανίας, κάνοντας αναφορά στις νέες αγορές αλλά και στο βιομηχανικό γενικότερα κόσμο της Γαλλίας (2 μον. για αιτιολόγηση). Ταυτόχρονα, ο λόγος του περιέχει εθνικιστικά και ρατσιστικά στοιχεία. Θεωρεί ως εθνικό στόχο και αποστολή εκ μέρους των προηγμένων ευρωπαϊκών κρατών - και ασφαλώς και της Γαλλίας, τη δημιουργία αποικιών. Άλλωστε, οι Γάλλοι πρόβαλλαν έντονα τη συγκεκριμένη εποχή την «πολιτιστική αποστολή» τους προς τον υπανάπτυκτο κόσμο. Στο πλαίσιο αυτής της αποστολής καταγράφονται και ρατσιστικές αντιλήψεις που αφορούν διάκριση των πολιτισμών και των φυλών σε ανώτερες και κατώτερες (2 μον. για αιτιολόγηση). 5

6 Γ2. Λαϊκή λιθογραφία που κυκλοφόρησε πριν από την έναρξη του Β Βαλκανικού πολέμου. Τη λιθογραφία συνόδευε η λεζάντα: «Ο Πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος μετά του στρατηλάτου νικητού Διαδόχου και του γενναίου στρατού συντρίβουν τα δεσμά και αποδίδουν την ελευθερίαν εις τας υποδούλους αδελφάς μας». Πάνω αριστερά απεικονίζεται η Αγιά Σοφιά και πάνω δεξιά ο Παρθενώνας. Πηγή: Αφού παρατηρήσετε με προσοχή την πιο πάνω λιθογραφία και με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις: i. Να την ερμηνεύσετε, λαμβάνοντας υπόψη σας τα μορφικά χαρακτηριστικά της, όπως πρόσωπα, σύμβολα, προσκήνιο, βάθος (φόντο) (12 μονάδες) Αναμένεται οι μαθητές να αναφέρουν και να ερμηνεύσουν: * τον Ελευθέριο Βενιζέλο και το διάδοχο Κωνσταντίνο (πρωθυπουργό της Ελλάδος και αρχιστράτηγο αντίστοιχα, βασικούς συντελεστές των βαλκανικών επιτυχιών/ της εδαφικής επέκτασης της Ελλάδος κατά τον Α Βαλκανικό Πόλεμο ). (3 μονάδες) 6

7 * τις τρεις γυναικείες φιγούρες (προσωποποίηση των ενσωματωμένων περιοχών της Ηπείρου, της Μακεδονίας και της Κρήτης στον εθνικό κορμό). (3 μονάδες) * τον Παρθενώνα και την Αγιά Σοφιά (Ο ελληνικός στρατός προελαύνει από την Ελλάδα (Παρθενώνας) προς την Αγιά Σοφιά (Σύμβολο της Κωνσταντινούπολης και του εθνικού οράματος της Μεγάλης Ιδέας). (3 μονάδες) * τις αλυσίδες - σφυρί (απελευθέρωση αλύτρωτων περιοχών από την Οθωμανική Αυτοκρατορία). (1 μονάδα) * το κλαδί φοίνικα και το στεφάνι (σύμβολα νίκης δόξας), το σταυρό και την ελληνική σημαία (εθνικά σύμβολα). (1 μονάδα) * τα τμήματα από αρχαιοελληνικούς κίονες (σύνδεση με το αρχαιοελληνικό ένδοξο παρελθόν). (1 μονάδα) ii. Να ερμηνεύσετε τις προθέσεις του δημιουργού της. (3 μονάδες) Αναμένεται οι μαθητές να αναφερθούν στην πρόθεση του δημιουργού: * Να εκθειάσει/υμνήσει τον Ελευθέριο Βενιζέλο και το διάδοχο Κωνσταντίνο για τον πρωταγωνιστικό τους ρόλο στις σημαντικές επιτυχίες της Ελλάδας στον Α Βαλκανικό Πόλεμο ( ). * Να υποδείξει ενδεχομένως προς το λαό αλλά και προς την πολιτική και στρατιωτική ηγεσία της Ελλάδος ότι τα εθνικά οράματα δεν έχουν ολοκληρωθεί με το τέλος του Α Βαλκανικού Πολέμου και ότι απώτερος στόχος παραμένει η υλοποίηση της Μεγάλης ιδέας. Να αναφερθεί μία από τις προθέσεις του δημιουργού της λιθογραφίας. Υπενθυμίζουμε ότι ορθή είναι κάθε απάντηση που τεκμηριώνεται επαρκώς με βάση στοιχεία από τις πηγές που παρατίθενται, καθώς και με άλλα ιστορικά γεγονότα / στοιχεία. 7