!"# $%& '()*'&+,-&.!/01 $23 45µ-23 6'&7#"23(23 8'- )"98)-&'!"#$%&'"() (&" *#$#+,-."() -%#.#*)$"#,.)/ *01µ#.0µ2.#3 4,5#$%6'#3 74"µ2*,"& 891+&/ :&.;)4#3*#/ 7*1<.(" 2014
!"# $%& '()*'&+,-&.!/01 $23 45µ-23 6'&7#"23(23 8'- )"98)-&'!"#$%&'"() (&" *#$#+,-."() -%#.#*)$"#,.)/ *01µ#.0µ2.#3 4,5#$%6'#3 74"µ2*,"& 891+&/ :&.;)4#3*#/!"# µ$%µ# "&$ '($)*$ µ+,, -+)."/ 0''1$)+ "(2,, "# 324"* -+) "($ 5)µ(67($"+
i :/;<=0;>=?! «!"#$% &'()*+* #,+ -.*/,+ -+01,+ -2*%1'3#*% 415+$6 7 08-1'#9 :*; /*+$<=% &>µ?'%.» [@A+ :*&B+ 0'+ #* =CD+'% #E*4+>1%* $ :*%156 :*% +*?'/>+$F+', &>µ? G *1'#D #$F6] HF1%?(0G6 Είναι γνωστό ότι η Αλεξάνδρεια των δεκαετιών 1900 έως και 1930 αποτέλεσε ένα από τα πιό γόνιμα και προοδευτικά πεδία στην ευρύτερη επικράτεια της ελληνικής λογοτεχνικής δημιουργίας και παραγωγής. Η «Νέα Ζωή» (1904-1927), τα «Γράμματα» (1911-1921), η «Αργώ» (1923-1927), η «Αλεξανδρινή Τέχνη» (1926-1931), και άλλες επιθεωρήσεις, συναγωνίζονταν ισότιμα τον αθηναϊκό πόλο με τις ανάλογες πρωτοβουλίες και επιδόσεις του (βλ. π.χ. «Ο Νουμάς», κ.α.). α Τα αλεξανδρινά έντυπα παρακολουθούσαν επίμονα και δημοσίευαν σύγχρονα γιά την εποχή λογοτεχνικά έργα των γνωστότερων ποιητών και συγγραφέων (π.χ. του Παλαμά, του Καβάφη, του Σικελιανού, κ.ά.), αναδεικνύοντας ταυτόχρονα και νεοεμφανιζόμενα ταλέντα στον χώρο. Σε ορισμένες περιπτώσεις η σχέση των πρώτων με αυτά αποκτούσε έναν μόνιμο και αμφίδρομο χαρακτήρα ιδεολογικής και συναισθηματικής συγγένειας και οικειότητας ως προς την Τέχνη του λόγου (βλ. π.χ. περίπτωση Σικελιανού β ). Η έκδοσή των πιό πάνω περιοδικών εντύπων δεν αποτελούσε παρά την αντικειμενική έκφραση μιάς εμπνευσμένης ροπής προς την πνευματική δημιουργία και τα γράμματα, νέων κυρίως ποιητών και πεζογράφων της ελληνικής αλεξανδρινής παροικίας. Οι ίδιοι επιδιώκαν με τους συνήθως πενιχρούς πόρους που διαθέταν, με ιδεαλισμό και με άοκνες προσπάθειες, να εμφυσήσουν μέσα από τα γραπτά τους, νέα ιδανικά οράματα γιά τον άνθρωπο και την κοινωνία και τούτο, σε αντίθεση, ενίοτε και σε αντίδραση, μιάς μεγαλοαστικής-εμπορο/βιομηχανικής τάξης, εύπορης, αυτάρεσκης, ιθύνουσας και κυρίαρχης, εν γένει επιφυλακτικής έως και αρνητικής στην αποδοχή ή/και την υιοθέτηση διαφορετικών ιδεών και τρόπων ζωής. Και βέβαια, οι εκδόσεις των νέων αυτών, κατά κανένα τρόπο δεν εξασφάλιζαν μιά ομαλή κυκλοφορία τους μέσω κάποιου πρόθυμου χορηγού. Έτσι, δεν ήταν αντίστοιχα απλή υπόθεση η οικονομική τους στήριξη και μακρόχρονη βιωσιμότητα. Άλλωστε γιά συναφείς με τους παραπάνω λόγους, η ολιγόχρονη διαδρομή των νεανικών εκδόσεων οφείλονταν στο γεγονός ότι οι πιό πολλοί από τους εμπνευσμένους αρχικούς συντελεστές της δημιουργίας τους αναγκάζονταν κάποτε να παραιτηθούν και να αποχωρήσουν, είτε γιά εξεύρεση προσωπικής εργασίας στην Αίγυπτο ή σε ξένη χώρα είτε γιά σπουδές στο εξωτερικό. Πέρα από την ουσιαστική προσφορά τους στα γράμματα και την έντονη προσπάθεια τους να εμφανιστούν ως πρώτα στη δημοσίευση κάποιου έργου καταξιωμένου συγγραφέα, τα αλεξανδρινά έντυπα διακρίνονταν επίσης από έντονο ανταγωνισμό και οχι σπάνια, από διαπροσωπικές αντιδικίες, αντιπάθειες, ή/και εμπαθείς έριδες. Κάτι τέτοιο εκπέμπεται από τα πρακτικά τους, όπως διατυπώνονταν ειδικά στα καταληκτικά κεφάλαια επί μέρους τευχών τους (βλ. ανώνυμα συνήθως «Σημειώματα» ή στα σχετικά με τη «Λογοτεχνική κίνηση»), ενώ συνεχίζονταν και αργότερα με έντονες κριτικές αντιπαραθέσεις σε δοκίμια και μελέτες γνωστών αλεξανδρινών λογίων (βλ. π.χ. σχετ. στο «Ο πολιτικός Καβάφης» του Στρατή Τσίρκα, ή στο «Ο Καβάφης απαραμόρφωτος» του Τίμου Μαλάνου). Άν και παρόμοιες διαμάχες και κουτσομπολιά (βλ. και «κουσέλια») θα μπορούσαν ενδεχομένως να αποτελούν και «μέρος του &. ="6 µ"6,µ4,%"1+&+>µ2.0 1?.#@0 +>. *#$#+,-."(9.,.+?4>. (&" 4,%"#A"(9. +0/ B*,C6.A%,"&/ (&" +0/ B"$?4+#3, &C<5,",A9.& &.&',%;,< +# 4).0µ& +#3 D&.9*0 ="&*#3%6(0, I J(.F?#$6 #A+ H&&D+A+ KF+$?#%:D %=#$1(* #$F H&&G+%=µ$L #G6 J%.L?#$F, 7(A. 8&1+&."9+0, B;E.& 2006, 2 0 F(A#10, G*.,"A"(6 1,*.566-592. (B%-"(E 2(A#10 >/ I J(.F?#$6 #A+ H&&D+A+, (3(*#')%01, +# 1967). G. H I$$,*#/ J"(,*"&.)/ 2$%&', $"6 +#3/ A,1µ#?/ 4#3 (&*",%$#?1, µ, 13.&A2*'#3/ (&" A%&1+0%")+0+,/ +0/ B"$?4+#3: «MFµNµ*%?>+#* #O #5=$ P'=#5 µd+fµ*?$q #O+ :*%1O #R6?1B#G6 +'%5#G6 µ$f S1/' -? #O+?+'Fµ*#%:O JT.F?#%B#G U&&G+%=µ5 :*; µ V:*&$<=' +9.%$1#>=$Fµ' µ%9+ U&&G+%:W+ X+$%YG =#9 2L&&* #,+ Z&'Y*+01%+,+ [1*µµ>#A+ :*; #R6 \]*6 ^AR6. MFµNµ*% #% -1.5#'1* Xµ'=* µn6?15=2'1' _ PA+#*+W V?*2D µ*p( #$F :*; :1*#, C*/'%> µ$f -Y]4*=#G #W µ+dµg #R6 /'1µ$:1*=(*6 #G6». (G*. 1+# 6%;%# +#3 K61#3!*&-6(0 `(&%??$6 a1*.$lµg6 :*% [%B1.$6 K'2]1G6 µ%> %=#$1%:D *+*01$µD *?5 #G+?*1$F=(* #$F6 =#G+ J&'Y>+01'%*. L# &4)14&1µ& A0µ#1",?+0(, 1+& B.6*,(+& +#3 (&;. 73;. M. J#3*#$"6..0, +#µ.mn, 2009, 1,*.153-154. 7(A)1,"/ +#3 O.1+"+#?+#3 +>. B.&+#*"(9. J4#3A9. +0/ P&+%"&%-"(E/!"G*"#;E(0/ B*,C&.A%,<&/.)
ii λόγου» ή/και «συνήθεια» στις όποιες ατομικές δημιουργικές εκδηλώσεις, όπως προκύπταν κατά περιόδους στα πιό πολλά από τα αλεξανδρινά έντυπα, η «Αργώ» θα μπορούσε εντούτοις να αποτελεί την φωτεινή εξαίρεση. Η αγάπη γιά την Ελλάδα και το ελληνικό πνεύμα, η ορμή μιάς καθαρής και διάφανης νεανικής ιδεολογίας με ακραιφνή κοινωνικό περιεχόμενο (ίσως ένας μη κωδικοποιημένος, αδογμάτιστος σοσιαλισμός), η απόδοση αξίας στους «αγνούς», ο ανυπόκριτος ενθουσιασμός και η προσήλωση σ έναν κοινό σκοπό, η αποχή από υστερόβουλες προθέσεις, διακρίσεις και επιλογές συνεργατών, η καλόπιστη και συνεπής κριτική, η πίστη σε μιά καθομιλουμένη και μόνιμα «εν τω γενάσθαι» γλώσσα της νέας δημοτικιστικής πλειάδας, είναι εμφανή χαρακτηριστικά που διατρέχουν όλα τα τεύχη της «Ελληνικής Ένωσης Νέων», δημιουργών της «Αργώς». Η «Αργώ» ήρθε στο φώς το 1923, ημερομηνία που συνέπιπτε με τα 20χρονα του διασημότερου ίσως περιοδικού της εποχής, του αθηναϊκού «Νουμά». Η έκδοσή της έγινε από την αρχή γνωστή στα υπόλοιπα έντυπα που κυκλοφορούσαν τόσο στην Αθήνα, όσο και στην Αλεξάνδρεια και στην Αίγυπτο ευρύτερα. Στο φύλλο του αρ.774, ο «Νουμάς» αναφέρεται με σκεπτικισμό και ενδεχομένως, πατερναλιστική αυστηρότητα γιά το πρώτο τεύχος της, ως εξής: «Ὁ Νουμάς πού χαίρεται ἀληθινὰ γιὰ κάθε νέα ἐκδήλωση τῆς πνευματικῆς μας ζωῆς δέ θἄχε λόγια νὰ ἐκφράσει τὴ χαρά του γιὰ τὸ κανούριο περιοδικὸ ποὺ θέλει νὰ συγκεντρώσει τὴν κίνηση τῶν νέων τῆς Ἀλεξάντρειας, ἄν δὲν πίστευε ἀπόλυτα πώς ἡ κίνηση τῶν νέων ἐκεῖ κάτου [sic] ἔχει νὰ δείξει καὶ πολὺ καλύτερα πράματα. Γιατὶ ὅσο κι ἄν δυὸ τρία κομμάτια ξεχωρίζουνε κεῖ μέσα (ποιήματα Γλαύκου Ἀλιθέρση, Κ. Ν. Κωνσταντινίδη, μεταφράσματα ἀπὸ τὸν Ἄμιελ [του Θύμιου Ξανθόπουλου/Θανάση Πεύκου], κ.ἄ.) τὸ σύνολο δὲν εἶναι καθόλου ἀξιοπαρουσίαστο [;]... Ὁπωσδήποτε φανταζόμαστε πὼς κάποια μεγαλύτερη προσοχὴ στὴ συγκέντρωση καὶ στὴν ἐπιλογὴ τῆς ὕλης θὰ κάνει τὴν Ἀργώ ἕνα ἀληθινὸ περιοδικὸ τῶν νέων τῆς Αἴγυπτος». (σελ.396) Πιό καταδεκτικό, αλλά και με ελαφρά σκωπτικό τόνο απέναντι στη «νεανικότητα» των ιδρυτών της, εμφανίζεται το σχόλιο της αλεξανδρινής «Νέας Ζωής»: «Νὰ ἕνα περιοδικὸ ποὺ μᾶς ἐνθουσιάζει, ἤ γιὰ νὰ ἐκφρασθοῦμε ἀκριβέστερα, μᾶς μεταδίνει τὸ νεανικό του ἐνθουσιασμό.» (τ. ii, αρ.3, 1923, σελ.377-78). Η «Αργώ» κυκλοφορούσε σε 500 αντίτυπα και περιελάμβανε ανάμεσα στους συνεργάτες του, τον Τίμο Μαλάνο, «πρώτο Ευρωπαίο κριτικό της Λογοτεχνίας μας», αυστηρού στις επικρίσεις του, ιδιότητα που κατά τον επίσης κριτικό και πεζογράφο Μανώλη Γιαλουράκη, αποτελούσε και τη θετική προσφορά του στα ελληνικά Γράμματα «όπου συχνά ο κριτικός έπαινος είναι προϊόν συναλλαγής.» (βλ. σημείωση α ως άνω «Η Αίγυπτος των Ελλήνων», σελ.657-658). Συγκαταλέγονταν όμως ειδικά μεταξύ των συνεργατών της «Αργώς», μεγάλα ονόματα της Ποίησης όπως, ο Καβάφης - ιδιαίτερα προσφιλής στις διεκδικήσεις γιά δημοσίευση ανέκδοτων ποιημάτων του από την πλειονότητα των κυριώτερων περιοδικών, ο Λάμπρος Πορφύρας, ο «γνήσιος και μελαγχολικός» Γλαύκος Αλιθέρσης, ο «παλαμικός» Κ.Ν. Κωνσταντινίδης, ο Πέτρος Μάγνης, κ.ά.
iii Έδωσε όμως επιπλέον η «Αργώ» και ένα «βήμα» γιά τη δημοσίευση μικρών διηγημάτων και δοκιμίων, μεταφράσεων και κριτικής παρουσίασης, σε νέους, λιγότερο ή περισσότερο γνωστούς λογοτέχνες της «Ελληνικής Ένωσης Νέων» ή συνεργατών της, εν πολλοίς δημιουργήματα μιάς «άδολης νεανικότητας», αλλά και ξεχωριστού ταλέντου, όπως των Ηλία Γκανούλη, Ηλία Χατζηλία, Θύμιου Ξανθόπουλου, Πόλυ Μοδινού, Σωτήρη Σκίπη, Χαρίλαου Καλβοκορέση, κ.ά.. Ο Μ. Γιαλουράκης (βλ. Σημείωση α ως άνω «Η Αίγυπτος των Ελλήνων», σελ.585-586) αφού εκθειάζει τη συμβολή του περιοδικού ειδικά στην επίλυση του ορθογραφικού προβλήματος με την ενοποίηση της ορθογραφίας των συνεργατών του, εκτιμά τελικά ότι το ίδιο «υπήρξε ένα ζωντανό περιοδικό, στο οποίο οι νεανικές υπερβολές, βρήκαν τη δικαίωσή τους απ τα ίδια τα πράγματα», και ότι, «Η Αργώ είχε βέβαια την ίδια τύχη με τ άλλα περιοδικά που τα συντηρούσε ο ενθουσιασμός. Αλλ η έκδοσή της, υπήρξε γόνιμη. Κι η θέση της στα Αλεξανδρινά Γράμματα, εξασφαλισμένη.». Ανάμεσα στα 9 ιδρυτικά μέλη που έστησαν την «Αργώ», το παρόν σύγγραμμα θέλει, έστω όψιμα, να φωτίσει και να αποδώσει τη δέουσα τιμή σε έναν παραγνωρισμένο πρωτεργάτη της και ταλαντούχο πεζογράφο. Πρόκειται γιά τον Θύμιο Ξανθόπουλο (Θ.Ξ.). Ο Θ.Ξ. άρχισε να γράφει από πολύ νωρίς, όντας ακόμη μαθητής γυμνασίου. Εξ ίσου νωρίς, μυήθηκε στην ελληνική και στην ξενόγλωσση λογοτεχνία (γαλλική, αγγλική και ρωσική). Κλείνοντας τα πρώτα 20 χρόνια του, κάνει την παρουσία του στα γράμματα αισθητή και αρχίζει να γράφει τακτικά και να δημοσιεύει στην «Αργώ» μικρά διηγήματα και δοκίμια, μεταφράζοντας επίσης επιλεγμένα κείμενα από τη γαλλική κυρίως λογοτεχνία. Παρά το νεαρό της ηλικίας του, ο ίδιος διακρίνεται από μιά εξαιρετική μόρφωση, καλλιέργεια, ευθυκρισία και ευαισθησία. Διακρίνεται ταυτόχρονα από υποδειγματική σεμνότητα και από υπεύθυνη και ηθική στάση απέναντι στη ζωή και στη φύση, στον άνθρωπο και στις τέχνες του. Παρά τις προσωπικές του δυσκολίες και στον συχνά σκληρό αγώνα επιβίωσης που αγόγγιστα δίνει, πιστεύει ακράδαντα ότι το άτομο είναι αυτό που κατευθύνει την πορεία του, αναζητά τις επιλογές του και σηκώνει το βάρος των λαθών του, και όχι κάποια αδιόρατη και ανεξέλγκτη μοίρα. Την πεποίθησή του αυτή στήριζε μιά «ηθική» φιλοσοφία στην αναζήτηση μιάς δικής του «Αλήθειας», την οποία είχε ο ίδιος μελετήσει και συλλογιστεί από κείμενα και αφορισμούς των μεγάλων περασμένων χρόνων και πιό σύγχρονων, όπως μεταξύ άλλων, του Shakespeare γ, του Jean-Jacques Rousseau δ, του Henry-Frédéric Amiel ε, κ.ά....... έγραφε κάπου σχετικά ο Θ.Ξ. : «Τί ψευτιὰ καὶ τί τρανὴ κωμωδία! Μιλήσαμε γιὰ ὅλες τὶς ψευτιές, πετάξαμε κάτω πολλὲς μάσκες καὶ μόνο τὴ δική μας ψευτιά, τὴ δική μας μάσκα δὲν τολμήσαμε νἀγγίξουμε. Κι ὅμως τί τρανὴ κωμωδία!». Η δυσαρμονία ανάμεσα στην αγνότητα της άσπιλης Φύσης από τη μιά πλευρά, στην οποία προστρέχει συχνά και καθιερώνει στα γραπτά του ως να ήταν οικουμενικό λίκνο μιάς αισθησιακής καταφυγής, και από μιά άλλη, στις αδικίες, όπως θεωρούσε ότι σκληρά και ανώμαλα εκδηλώνονταν στην κοινωνία $. B4) 22,+9., # M.:.,<-, 4%#µ0;,3+,< +& I4&.+& +#3 µ,$6*#3 7*"1&G,+"&.#? 4#"0+E- A%&µ&+#3%$#? 1, µ"6 2(A#10 +#3 1923, +0. #4#<& µ,*,+#?1, 1&. «73&$$2*"#» (&",<-, 46.+#+, A"6 G<#3 (#.+6 +#3. 7<-, 34#$%&µµ<1," 1 &3+E. &.6µ,1& 1, 6**,/ %E1,"/ (&" +0. 4%#+%#4E +#3 8611"#3 1+#.!%#?+#, &4) +#. O#?*"# 8&<1&%&: Men at some time are masters of their fates: The fault, dear Brutus, is not in our stars, But in ourselves, 7"().,/ &4) +# G"G*<# +#3 M.:. +>. B46.+>. +#3 Shakespeare., 2(A#10/ +#3 1923. J+0. (6+>,"().&,µ'&.<5,+&" # 0;#4#")/ Sir Frank R. Benson (1858-1939) 1+#. %)*# +#3 Caliban 1+0. «L%"(3µ<&». A. H M.:.,<-, &4).>%</ 1+"/ HY$µ$&$.D='%6 (Conferssions) (&" 1+0!"#$%"&' ("# $)* +%,-./0-1) 2#" $"3 &41/"3 $)3 #*"15$)- $#3 6/$#78 $9* #*:%;+9*,!"#$%"&'()* +,-& './ J.-J. Rousseau. B.&'#%6 $<.,+&" &4) +#. M.:.,"A"(6 1+#. &'#%"1µ) +#3: «Jamais la nature ne nous trompe; C est toujours nous qui nous trompons.».,.!*. µ,+&'%61,"/ (,"µ2.>. +#3 Amiel &4) +#. M.:.
iv και στις επιλεκτικές της διακρίσεις, συνιστούσαν γι αυτόν έναν προβληματισμό που εξέφραζε ποικιλότροπα μέσα από τις θεματικές του επιλογές. H κοινωνική ευαισθησία και εγρήγορση αναδίνονται ειδικά μέσα από τα νεανικά του διηγήματα. Τα τελευταία, θα μπορούσαν να ταυτιστούν με το νεανικό έργο ενός γάλλου συγγραφέα, «παιδιού-θαύματος» μιάς άλλης εποχής, ταυτόσημης όμως σε ότι αφορά το υπαρξιακό δράμα των ανθρώπων μέσα στην κοινωνία μιάς κοινωνίας που εκφράζεται με σκληρότητα και με αδικίες, τις οποίες η κακή φύση του ανθρώπου επινοεί και επιβάλει σε βάρος άλλων, ενίοτε και στον ίδιο τον εαυτό του, μέσα σε ένα επίσης κατά το πλείστον αδιάφορο και ανάλγητο θεσμικό πλαίσιο, πλήττοντας τον απλό άνθρωπο του δρόμου και την καθημερινότητά του, την ίδια τη Ζωή. Πρόκειται εδώ ειδικά γιά αναφορά στον νεαρό Gustave Flaubert (βλ. π.χ. μικρά μαθητικά του διηγήματα Un parfum à sentir, Passion et vertu, κ.ά.). Ο Θ.Ξ. προσεγγίζει το spleen της δικής του Αλεξάνδρειας, όχι με τον αυτοτιμωρητικό τρόπο ενός Baudelaire, τον οποίο επίσης έχει μελετήσει και θαυμάσει, αλλά με τον δικό του ενήμερο, απέριττο και αποστασιοποιημένο τρόπο, χωρίς την οποιαδήποτε ηθικοπλαστική διάθεση, ενώ αφήνει τον αναγνώστη να συμπληρώνει και ν αναστοχάζεται πάνω στην ουσία των γραπτών του και στους συμβολισμούς τους. Στην ευρεία θεματολογική του προσέγγιση εκτυλίγει συχνά την βιωματική δοκιμασία και εμπειρία ενός πολυπρόσωπου «άλλου» με την μεταφορά, και κατά περίπτωση, την αλληγορία. Στο έργο του μετουσιώνονται οι δυσκολίες και τα πλήγματα της δικής του ζωής, αλλά και των συνανθρώπων του, εστιάζοντας σε κάθε περίπτωση σε χαρακτηριστικούς ρόλους που θα μπορούσαν να αναδεικνύουν το εύρος και τη σημασία τους. Εκφέρεται μέσα από τους ρόλους αυτούς μιά ιδεολογία ουμανιστική και πραγματιστική ιδεολογία που έρχεται να αντιταχθεί στον παραλογισμό ενός νωπού στις μνήμες των διασωθέντων πολέμου και στις τραγικές γιά τους πολλούς συνέπειες του ιδεολογία που απαντά επίσης με άλλο τρόπο στις δογματικές εκφάνσεις ενός ήδη υπαρκτού σοσιαλισμού γεγονότα που συγκλονίζουν και ανατρέπουν κόσμους, και που επηρεάζουν μοιραία και αυτόν της διανόησης, της πεζογραφίας και της ποίησης. Μεταφορικά-συμβολικά σημάδια μιάς επιρροής που δείχνουν προς έναν στοχασμό γιά την αλλαγή και τη νέα κοινωνιστική συνθήκη μπορεί κανείς να διακρίνει σε αμφίσημα αποσπάσματα έργων του Θ.Ξ. ως μεθερμηνείες οραματικών επικλήσεων γιά μιά νέα Ζωή: «Ὦ! πότε θὰ φτάσει καὶ στὶς ψυχές τους τὸ ὑπέροχο τραγούδι τοῦ Φωτός; Αὐτὸ ἦταν τὸ Νέο Τραγούδι...» «... Μπροστά σου χορεύει ἡ ἀλήθεια σκεπασμένη οἱ πλανεροὶ πέπλοι ποὺ τῆς κρύβουνε πρόσωπο καὶ κορμὶ εἶναι τὰ ὄνειρα. Δὲ σοὔφτανε λοιπὸν ἡ φυλακὴ νὰ γιατρευτεῖς ἀπ τὴς ὀνειροφαντασίες;... ὅμως ἐσὺ ἀκόμα μιλᾶς γιὰ ἐπαναστάσεις!...» «... στὸν ὕπνο μου νἀφουγκραστῶ τὸ μυστικὸ τραγοῦδι τῶν ἀνθῶνε ποὺ ἀκόμα δὲ γεννήθηκαν καὶ νὰ νειρευτῶ τὸ μελλούμενο ξεφύτρωμα τῶν σπόρων ποὺ τὰ σωθικά σου κρύβουνε!... Ὦ, οἱ ἄγνωροι ἀνθοί, οἱ κρυμένοι σπόροι!... Τί ὅραμα θαυμάσιο!...» «...Τὶ θὰ ἔλεγε ἡ χαρούμενη μέρα σαὐτὸ τὸν σύγχρονο Προμηθέα, τὸν ἀλυσσόδετο στὴ Μηχανή;...» κ.ά. Η γλώσσα του Θ.Ξ. είναι καθάρια και απλή. Οι φράσεις του μικρές σε έκταση, μεγάλες και βαθιές στο νόημα τους. Ο διάλογος, ουσιαστικός και χωρίς περιττές «φιοριτούρες» εξωραϊσμού. Το ιδίωμα της δημοτικής παρακολουθεί τις διάφορες προσπάθειες και τάσεις στυλιστικής καθιέρωσης
v της εποχής. Ο ίδιος υιοθετεί τη θέση μιάς κοινωνικής διάστασης στον δημοτικισμό, αναφερόμενος ιδιαίτερα στον Παπαδιαμάντη, στον Ψυχάρη, στον Βουτυρά, και στον Πορφύρα, με όλες τις λεκτικές ιδιομορφίες και τις ορθογραφικές «παρεκκλίσεις» ενός κινήματος σε εξέλιξη. Η επεξεργασία και η γραπτή διατύπωση μιάς λαϊκής «καθομιλουμένης» γλώσσας, αποτελούσε άλλωστε γιά τους αιγυπτιώτες λογοτέχνες, «κίνημα» και κοινό στόχο. Η προτροπή του Ελευθερίου Βενιζέλου προς τους αιγυπτιώτες σχετικά με το γλωσσικό ζήτημα και την επιβολή ενός «αμιγούς δημοτικισμού», ένα «μακρυνό τέρμα εις το οποίον πρέπει να τείνωμεν», ήταν επίσης πρόσφατη και ηχούσε εκείνη την εποχή δυνατά στις καρδιές ειδικά των νέων. ζ Ο Θ.Ξ., όπως άλλωστε και η «Αργώ» στις δημοσιεύσεις της οποίας πρωτοστατούσε, δεν παρασύρονταν σε περιττές κατά την άποψή του επικρίσεις και ανεπίτρεπτες λοιδορίες, που έδιναν και έπαιρναν στους κύκλους των λογίων και στα έντυπα της εποχής, σε μιά συχνά έντονη αντιπαράθεση ανάμεσα σε αυτόκλητους «καβαφιστές» και «παλαμολάτρεις». Αντίθετα, εξέφραζε εν γένει εκτίμηση και θαυμασμό γιά την ξεχωριστή ποιότητα και αξία που αντιπροσώπευαν οι δύο κορυφαίοι αυτοί ποιητές γιά την εποχή. Και τούτο, παρά το γεγονός ότι γνώριζε από κοντά τον Καβάφη και το έργο του, ενώ τον είχε επισκεφθεί αρκετές φορές στο σπίτι του μαζί με άλλους νέους της «Αργώς», προκειμένου να τον ακούσουν και να του «αποσπάσουν» μιά ανέκδοτη feuille volante με κάποιο νέο ποίημα του, και να το προβάλουν πρώτοι μέσω του περιοδικού τους. Είναι επίσης γνωστό στον υποφαινόμενο, ότι ο Θ.Ξ. παρακολουθούσε και εμπνεόταν από την ιδεολογία και το έργο του Σικελιανού, μέσω των «Γραμμάτων» που δημοσιεύαν συχνά έργα του, και πριν ακόμα η «Αλεξανδρινή Τέχνη» συντείνει αργότερα μέσα από τις δημοσιεύσεις στα δικά της τεύχη (από το 1928 και μετά), σε μιά πιό στενή γνωριμία του Ποιητή με τους λογοτέχνες της Αλεξάνδρειας. Ήταν η Αλεξάνδρεια άλλωστε «από το 1909 ίσαμε το 1918 η έδρα των ελληνικών γραμμάτων [η οποία] είχε μετατεθεί από τας Αθήνας», καθώς αναφέρει ο Κώστας Ουράνης, και στους Αλεξαντρινούς που «έφεραν στα ελληνικά γράμματα την ευγένεια», εκεί όπου βρήκε ο Σικελιανός την αρχική του προβολή και στήριξη αυτές που δεν του παρείχαν ακόμα η Αθήνα και ο «σχολαστικισμός του [τότε] Νουμά». Σε ευθεία αναλογία, ο Θ.Ξ. υπήρξε αταλάντευτος σε μιά «ηθική» στάση ζωής και συγγραφικής δραστηριότητας, που θα μπορούσε κάλλιστα να ταυτιστεί με την «κοσμικότητα» ή την οικουμενικότητα που της προσέδιδε πιστά, λόγω και πράξει, ο λυρικός ποιητής. Την ηθική του αυτή στάση και πεποίθηση συνόδευε μιά υποδειγματική, και ακραία γιά την κοινή λογική, σεμνότητα και μετριοφροσύνη. Αυτό δεν σήμαινε ότι υιοθετούσε παθητική στάση στις ιδέες που ήθελε να υποστηρίξει και να αντιτείνει σ ένα εποικοδομητικό πάντα διαλεκτικό πλαίσιο. Όμως, ήταν ιδέες και συμβολισμοί, τα οποία ήξερε καλύτερα να επεξεργάζεται υφαίνοντάς τα στις «μικρές ιστορίες» του. Φαινομενικά, ο Θ.Ξ. έδινε την εντύπωση ενός σοβαρού και λιγομίλητου ανθρώπου, ενώ δεν μιλούσε ποτέ γιά τον εαυτό του και πολύ σπάνια προς το τέλος της ζωής του, αποκάλυπτε στα παιδιά του κάποιες, λίγες, από τις συγγραφικές του δραστηριότητες, με υποδειγματική αυτοσυγκράτηση 5. H 7*,3;2%"#/!,."52*#/ 4E$, 1+0. B<$34+# +# 1915, )4#3 «].%+' 0':#56?*+#$L µ '+/$F=%*=µ5. b#*+ #$?]1*=µ* '+56?$&%#%:$L :% '+56 $1*µ*#%=#D.» H D. ="&*#3%6(0/ (G*. 4&%&46.> (&" 34#10µ,<>10 &.) &.&'2%,+&" 1+# $,$#.)/, #+" «c'1%==5#'1$ *?5 #%6 #F?%:5#G#'6 #A+ :$=µ%:b+ ':0G&B='A+ :*% #A+ 0$Y$&$.%B+, '+0%*2]1$F='6 '(+*% $% *?5)'%6 #$F.%> #$.&A==%:5 µ*6 PD#Gµ*,?$F ':'(, µ*:1f> *? #$+ =4$&*=#%- :%=µ5 #G6 J/D+*6, '(4' #G+ 'F:*%- 1(* +* ':/]='%» (1+# <A"#, 1. 174).
vi και μιά πλήρη απουσία γιά κάποια διάθεση υστεροφημίας. Όσο ήρεμος και πράος όμως και άν φαινόταν εξωτερικά, άλλο τόσο ανήσυχος και ορμητικός ήταν στην πραγματικότητα ο ψυχισμός του. Αυτόν τον ψυχισμό μετουσίωσε στα γραπτά του. Η βιωματική και η συγγραφική «ορμή του ταξιδιού» του, αποτελούν το αντικείμενο αυτού του βιβλίου. Το τελευταίο είναι η ελάχιστη τιμή που μπορεί να αποδοθεί, σ έναν (ακόμα) άγνωστο και παραγνωρισμένο συγγραφέα της ελληνικής διασποράς. η =:@>A4@; Η αναγνώριση της αξίας ενός διανοούμενου, ενός συγγραφέα, εκπορεύεται συνήθως από την αξία των καταθέσεων που διατυπώνει ή δημοσιεύει. Καθώς είναι γνωστό, έρχεται όμως και καθιερώνεται επίσης, συνήθως μέσα από αυτόβουλες ενέργειες προβολής τους, όπως και της ίδιας της αυτοπροβολής του δημιουργού τους, ποιητή ή πεζογράφο. Ο ενδοστρεφής Θύμιος Ξανθόπουλος, προσηλωμένος στην εκδήλωση του ψυχισμού του αποκλειστικά μέσα από τη σκέψη και το γράψιμο, δεν διέθετε κανένα ταλέντο ανάλογης εξωστρέφειας. Η όψιμη αναγνώριση της αξίας του έργου που άφησε, έγκειται επομένως στην αποκλειστική κρίση του κάθε αναγνώστη. Κωνσταντίνος Ξανθόπουλος 0. Q*& +& +,?-0 +0/ «B%$9/» 13*- *2-;0(&. &4) +#. 8. R+3&%6 (&" A2;0(&. $"6.& A"&'3*&-+#?. 1, 4 +)µ#3/ 1+0 G"G*"#;E(0 +#3 M.:. B4) +# 2013 G%<1(#.+&" 1+# B%-,<# +#3 7.S.O.B./DO7L, µ,+6 &4) A>%,6 +>. 4&"A"9. +#3. 74<10/, A"6'#%& 2.+34& &4) +0. &*,C&.A%".E *#$#+,-."(E 4&%&$>- $E, @0'"#4#"E;0(&. 1-,+"(6 4%)1'&+& &4) A"A61(#31,/ +#3 P&.,4"1+0µ<#3 P&+%9. (&",<.&" 4%#1G61"µ&, )4>/ (&" 0 BT=U &4) +#. "1+)+#4# «8#1µ)4#*"/». V A0µ"#3%$<& +0/ @0'"&(E/ 13**#$E/ «8#1µ)4#*"/» C,(<.01, µ, (#".E 4%>+#G#3*<& (&",%,3-.0+"(E,3;?.0 4#3 &.2*&G&. 0 B;0.6 =,>%$&.+6 (B.&4*. 8&;0- $E+%"& 1+# LµEµ& R"*#*#$<&/ +#3 P&.,4"1+0µ<#3 P&+%9.) (&" 0 D&%<& T9+& (W"A61(#31& PW 407/80 1+# <A"# LµEµ&). V A%610 3*#4#",<+&" &4) +0!8P 1, 13.,%$&1<& µ, +# LµEµ& R"*#- *#$<&/ (7"A<(,310 K,#,**0."(E/ R"*#*#$<&/) +#3 P&.,4"1+0µ<#3 P&+%9., +0. 7+&"%,<& 7**0."(#? S#$#+,-."(#? (&" O1+#%"(#? B%-,<#3 (7SOB) (&" +0 W0µ#+"(E!"G*"#;E(0 P&+%9..!*. http://xantho.lis.upatras.gr/kosmop olis/ L& &.2(A#+& A"0$Eµ&+& (&;9/ (&" A"6'#%,/ 10µ,"91,"/ (&" $%6µ- µ&+& &4) +0. 30 (&" +0. 40 0*"(<& +#3 M.:., -,"%)$%&'& E A&(+3*#- $%&'0µ2.& µ, +#3/ A,<(+,/ &4) +#. <A"# 1+0. 4&*06 +#3 Remington, G%2;0(&. 1+& -&%+"6 +#3 &4) +& 4&"A"6 +#3, +& 4,%"11)- +,%& µ,+6 +# ;6.&+) +#3. L# <A"# (&" A"6'#%& &4#()µµ&+& ("+%"."1µ2.>. &4) +0. 4#*3(&"%<& &*,C&.A%".9.,'0µ,%<A>. (L&-3- A%)µ#/, (.6.). D, +& 4&%&46.> 1+#"-,<&, µ, A",%,?.010 (&" 6**>. 40$9., (&" µ, +"/,*6-"1+,/ 1-,+"(2/ 1350+E- 1,"/ 4#3 A"&µ,<';0(&. µ, +#. M.:. (&+6 +0 A,(&,+<& 1980, 1+#"-,"#- ;,+E;0(, +# 4&%). 4).0µ&.