ΤΕΕ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑ «Προοπτικές ηλεκτροπαραγωγής μέσα στο νέο ενεργειακό περιβάλλον» Ι. Κοπανάκης Γενικός Διευθυντής Παραγωγής ΔΕΗ Α.Ε.
Η πρόκληση Το μέλλον της ηλεκτροπαραγωγής, σε παγκόσμιο και τοπικό επίπεδο, συνδέεται άρρηκτα με την επιδίωξη της ισόρροπης επίτευξης τριών στόχων: Ασφάλεια εφοδιασμού, Περιβάλλον και Κλιματική αλλαγή, Οικονομική αποδοτικότητα. Εφεδρεία συστήματος Παραγωγικό ό Δυναμικό Διαθεσιμότητα καυσίμων Διασφάλιση απόδοσης κεφαλαίου Αποδεκτή από την αγορά τιμή προϊόντος Οικονομική ανάπτυξη της χώρας Οικονομική αποδοτικότητα Ασφάλεια Εφοδιασμού Περιβάλλον & Κλιματική αλλαγή Αυστηρότερες περιβαλλοντικές απαιτήσεις Δραστική μείωση εκπομπών CO 2 Διείσδυση ΑΠΕ Εξοικονόμηση ενέργειας 2
Μετασχηματισμός της αγοράς 49 65 Δομικός μετασχηματισμός της αγοράς Διαμορφώνεται μια νέα αγορά με διαφορετικά χαρακτηριστικά (τόσο σε σχέση με τη σύνθεση του μίγματος παραγωγής, όσο και κύρια με τον τρόπο λειτουργίας). Μία σειρά παραγόντων που σε μεγάλο βαθμό σχετίζονται με την αντιμετώπιση των προβλημάτων της κλιματικής αλλαγής διαμορφώνουν το νέο ενεργειακό περιβάλλον. Το νέο αυτό περιβάλλον χαρακτηρίζεται από υψηλό βαθμό αβεβαιοτήτων. Η έγκαιρη και αποτελεσματική διαχείρισή τους αποτελεί τον πλέον καθοριστικό παράγοντα για την επιτυχία αυτού του μετασχηματισμού. 3
Το νέο ενεργειακό περιβάλλον ρβ / Δυνάμεις αλλαγής Στο διαμορφούμενο νέο ενεργειακό περιβάλλον οι κύριοι μοχλοί της αλλαγής είναι: Οι δράσεις στα πλαίσια της προσπάθειας αντιμετώπισης του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής. Η αυστηρότερη περιβαλλοντική νομοθεσία. Η παγκόσμια, αλλά και Εθνική, οικονομική κρίση και οι επιπτώσεις της στην εξέλιξη της αγοράς. Κλιματική Αλλαγή Δραστική μείωση εκπομπών CO 2 Ταχύτερη διείσδυση των ΑΠΕ Δράσεις εξοικονόμησης ενέργειας Περιβαλλοντικές επιπτώσεις Αυστηρότερη Ευρωπαϊκή και Εθνική νομοθεσία για τις εκπομπές ρύπων Οικονομικό περιβάλλον Εξέλιξη της ζήτησης Δυνατότητα χρηματοδότησης της κατασκευής νέων Μονάδων Διασφάλιση εσόδων 4
Το νέο ενεργειακό περιβάλλον ρβ / Επιπτώσεις αλλαγής Το νέο ενεργειακό περιβάλλον αναπόφευκτα δημιουργεί ένα νέο πλαίσιο αβεβαιοτήτων και κινδύνων, η διαχείριση των οποίων, οδηγεί στην ανάγκη αναθεώρησης και προσαρμογής μιας σειράς σημαντικών παραμέτρων διαμόρφωσης της λειτουργίας της αγοράς: Ασφάλεια εφοδιασμού. Παραγωγικό δυναμικό & Τεχνολογικές εξελίξεις. Λειτουργία της αγοράς και Οικονομική αποδοτικότητα. Ασφάλεια εφοδιασμού Διασφάλιση εφεδρείας του συστήματος Ένταξη του κατάλληλου παραγωγικού δυναμικού Διαθεσιμότητα καυσίμων Παραγωγικό δυναμικό & Τεχνολογικές εξελίξεις Τεχνολογίες καύσης Βέλτιστες διαθέσιμες τεχνικές αντιρρύπανσης Τεχχνολογίες δέσμευσης CO 2 Τύπος νέων Μονάδων Λειτουργία της αγοράς και Οικονομική αποδοτικότητα Ανάγκη αυξημένων επικουρικών υπηρεσιών και τιμολόγησής τους Διαμόρφωση κόστους προϊόντων Διασφάλιση αποδοτικότητας επενδύσεων Τ λ έ ξλίξ Οικονομική ανάπτυξη της χώρας 5
Η παράμετρος ρ της κλιματικής αλλαγής Ο ευρωπαϊκός στόχος για το 20 20 20 είναι η δέσμευση της κάθε ευρωπαϊκής χώρας, σύμφωνα με την οποία, μέχρι το 2020 πρέπει να επιτευχθεί μείωση των εκπομπών των ρύπων κατά 20%, παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ σε ποσοστό 20% του συνόλου της παραγόμενης ενέργειας και εξοικονόμηση ενέργειας κατά 20%. Αυτή η συνολική προσπάθεια διαμορφώνει σε σημαντικό βαθμό τους κρίσιμους παράγοντες που επηρεάζουν καθοριστικά το νέο ενεργειακό περιβάλλον: Διείσδυση ΑΠΕ Επαναπροσδιορισμός της σύνθεσης και της λειτουργίας της αγοράς Δράσεις εξοικονόμησης ενέργειας Μείωση της αγοράς στην ηλεκτροπαραγωγή Αύξηση δαπάνης δικαιωμάτων CO Δραστική μείωση 2 Ανάπτυξη τεχνολογιών δέσμευσηςco εκπομπών CO 2 2 Ανάπτυξη τεχνολογιών καύσης 6
Η νέα δομή της αγοράς Για την κατανόηση των επιπτώσεων από τις δράσεις στα πλαίσια της αντιμετώπισης του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής και τη συμβολή τους στο μετασχηματισμό της αγοράς σημειώνονται τα εξής: Αύξηση της παραγωγής από ΑΠΕ. Μείωση της ζήτησης λόγω των δράσεων εξοικονόμησης Διαμόρφωση νέας σχέσης στο μίγμα παραγωγής. Η παραγωγή από ΑΠΕ αυξάνεται σημαντικά (απόλυτα και ποσοστιαία). Απώλεια μεριδίου αγοράς για τη συμβατική ηλεκτροπαραγωγή. Μεγάλη διακύμανση της παραγωγής των ΑΠΕ (σε ημερήσια / εποχιακή βάση και σε συνάρτηση με τον τύπο των Μονάδων ΑΠΕ). Θα απαιτηθούν από την αγορά νέες υπηρεσίες και νέα προϊόντα (περισσότερες και σημαντικότερες επικουρικές υπηρεσίες ). Εξισορρόπηση συστήματος σε ημερήσια και εποχιακή βάση. 7
Οι ανάγκες της νέας αγοράς Η νέα δομή και ο τρόπος λειτουργίας της αγοράς σε ημερήσια και εποχιακή βάση δημιουργούν αφενός νέες απαιτήσεις για τον τύπο των Μονάδων παραγωγής και τις δυνατότητες ανταπόκρισης τους στο νέο τρόπο λειτουργίας και αφετέρου για την αναγκαία προετοιμασία για την κατάλληλη οργάνωση της αγοράς: Ανάγκη για νέου τύπου Μονάδες Ευέλικτες (στην περίπτωση των Μονάδων φυσικού αερίου με ανεξάρτητους Α/Σ). Δυνατότητα για χαμηλά τεχνικά ελάχιστα (για τις Μονάδες στερεών καυσίμων). Αναστρέψιμα αντλητικά ΥΗΕ (για κάθε 3.000 MW ΑΠΕ απαιτούνται 1.000 MW αντλητικών). Επικουρικές υπηρεσίες Δημιουργία και λειτουργία αγοράς επικουρικών υπηρεσιών. Καθορισμός των επικουρικών υπηρεσιών. Τρόπος αποζημίωσης των Μονάδων που προσφέρουν επικουρικές υπηρεσίες. 8
Περιβαλλοντική προσαρμογή (1) Το σχέδιο Νέας Οδηγίας για τις Βιομηχανικές Εκπομπές αναθεωρεί επί το αυστηρότερο υφιστάμενες περιβαλλοντικές Οδηγίες, βρίσκεται σε τελικό στάδιο σάδο(συναπόφασης) και ααμέεα αναμένεται να οριστικοποιηθεί ο ο εντός του 2010. 0 Σύμφωνα με το εν λόγω σχέδιο προβλέπεται σημαντική μείωση των ορίων εκπομπών μετά το 2015. Ενδεικτικά για τις λιγνιτικές Μονάδες τα όρια εκπομπών διαμορφώνονται ως εξής: Σωματίδια από 100/50 mg/nm 3 σε 20 mg/nm 3. SO 2 από 400 mg/nm 3 σε 200 mg/nm 3. NO x από 500 mg/nm 3 σε 200 mg/nm 3. Η εξέλιξη αυτή οδηγεί στην ανάγκη εκτίμησης των επενδύσεων που απαιτούνται για την περιβαλλοντική αναβάθμιση υφιστάμενων Μονάδων που θα συνεχίσουν τη λειτουργία τους και μετά το 2015 και η αξιολόγηση των εναλλακτικών επιλογών. 9
Περιβαλλοντική προσαρμογή (2) Λαμβάνοντας υπόψη και τις εξελίξεις στο νέο ενεργειακό περιβάλλον απαιτείται αξιολόγηση των δύο εναλλακτικών επιλογών: Επενδύσεις περιβαλλοντικής αναβάθμισης. Επενδύσεις νέας ισχύος. Για την αξιολόγηση αυτών των εναλλακτικών επιλογών τα κριτήρια που θα χρησιμοποιηθούν αφορούν τα εξής: Κόστος απαιτούμενων επενδύσεων και δυνατότητα χρηματοδότησής τους. Εναπομένουσα ωφέλιμη διάρκεια ζωής των υφιστάμενων Μονάδων. Διαθεσιμότητα του λιγνίτη. Ενώ επιπλέον απαιτείται: Εκτίμηση για τα έσοδα του παραγωγού για περισσότερα από ένα προϊόντα. Διαχείριση των αβεβαιοτήτων της αγοράς. 10
Κάλυψη αιχμής Ο αναμενόμενος μετασχηματισμός της αγοράς οδηγεί σε συμπίεση της συμβατικής θερμικής παραγωγής (παραγωγή από φυσικό αέριο και στερεά καύσιμα). Εκ των πραγμάτων δημιουργείται το ερώτημα ποιος θα καλύψει την αιχμή (ημερήσια και εποχιακή) και πώς θα αποζημιωθεί για αυτή τη συγκεκριμένη υπηρεσία (επικουρικές υπηρεσίες). Το ερώτημα θα πρέπει να απαντηθεί αξιόπιστα και άμεσα, ώστε να δοθεί ο χρόνος για τον αναγκαίο σχεδιασμό. Διαφορετικά: Θα προκύψει αδυναμία κάλυψης της αιχμής με όλες τις συνεπακόλουθες επιπτώσεις. Ή Θα υπάρξει υπερεπάρκεια παραγωγικού δυναμικού για κάλυψη της αιχμής με συνέπεια την πιθανή οικονομική αποτυχία ορισμένων επενδύσεων ηλεκτροπαραγωγής. 11
Διαθεσιμότητα καυσίμων Μετά την απόφαση της πολιτείας για την εξαίρεση του λιθάνθρακα από το ενεργειακό μίγμα της χώρας οι επιλογές καυσίμων για τη θερμική παραγωγή περιλαμβάνουν τα εξής καύσιμα: Εγχώριο λιγνίτη. Φυσικό αέριο. Υγρά καύσιμα (μαζούτ και diesel), επιλογή που αφορά πρακτικά τα μη διασυνδεδεμένα νησιά και επί της ουσίας επιβάλλεται από τις ιδιαιτερότητες της παραγωγής στο συγκεκριμένο τμήμα της χώρας, αλλά και τη διαθεσιμότητα άλλων καυσίμων σε αυτά. Στο επίπεδο του ενεργειακού σχεδιασμού της χώρας, αλλά και στη διαμόρφωση του βέλτιστου χαρτοφυλακίου ενός ηλεκτροπαραγωγού, τα χαρακτηριστικά της σύνθεσης του μίγματος καυσίμων είναι αυτά που καθορίζουν τις επιλογές και διασφαλίζουν την ασφάλεια εφοδιασμού. Η επιλογή του καυσίμου, πέραν της διαθεσιμότητας και της ασφάλειας τροφοδοσίας, συνδέεται πλέον και με άλλες παραμέτρους οι οποίες δεν αφορούν απλά το κόστος προμήθειας και τις τεχνολογικές επιλογές καύσης, αλλά και τις προκαλούμενες περιβαλλοντικές επιπτώσεις και τη συμβολή, από την καύση τους, στην κλιματική αλλαγή. 12
Λιγνίτης και φυσικό αέριο: Συμπληρωματικές επιλογές Λιγνίτης: Εγχώρια παραγωγή. Κόστος παραγωγής μη συνδεόμενο δό με τις διεθνείς τιμές των καυσίμων, αλλά πλέον επηρεαζόμενο από τις τιμές του CO 2. Περιορίζει την εξάρτηση της χώρας από τις εισαγωγές ενεργειακών προϊόντων. Ιδιαίτερες τεχνολογικές απαιτήσεις λόγω των ποιοτικών του χαρακτηριστικών με επίπτωση στο κόστος επένδυσης των Μονάδων και το χρόνο κατασκευής. Υψηλές εκπομπές CO 2 (χωρίς τεχνολογίες δέσμευσης). Φυσικό Αέριο: Καύσιμο εισαγωγής. Περιορισμένες πηγές προμήθειας και αποθήκευσης (προς το παρόν). Κόστος προμήθειας συνδεόμενο με τις διεθνείς τιμές των καυσίμων. Διαθέσιμες τεχνολογίες καύσης υψηλής απόδοσης. Χαμηλότερο κόστος και μικρότερος χρόνος κατασκευής των Μονάδων φυσικού αερίου. Φιλικό προς το περιβάλλον καύσιμο με ιδιαίτερα χαμηλές εκπομπές ρύπων και χαμηλές εκπομπές CO 2. 13
Φυσικό Αέριο: Η νέα επιλογή Ενδεικτικά κόστη για εν δυνάμει νέες πηγές αερίου προς παράδοση στην Ευρώπη το 2020 ($/MBtu) Πηγή: IEA Παρά το γεγονός ότι οι εγχώριες πηγές στην Ευρώπη είναι περιορισμένες (και στην Ελλάδα ανύπαρκτες) η Ευρώπη και (η Ελλάδα) είναι γεωγραφικά τοποθετημένη με τρόπο που μπορεί να επιτρέπει τη διασφάλιση ποσοτήτων φυσικού αερίου από διαφορετικές πηγές. 14
Τεχνολογικές εξελίξεις ξλίξ Τεχνολογικές Εξελίξεις Οικονομική αποδοτικότητα Ασφάλεια εφοδιασμού Περιβάλλον & Κλιματική αλλαγή Οι τεχνολογικές εξελίξεις, σε όλους τους τομείς που αφορούν την ηλεκτροπαραγωγή, θα είναι ο καταλύτης της συνολικής προσπάθειας για την επίτευξη του τριπλού στόχου της βιώσιμης ηλεκτροπαραγωγής. Οι εξελίξεις αυτές αφορούν: Τις τεχνολογίες καύσης, με τη συνεχή επιδίωξη της αύξησης του βαθμού απόδοσης. Τον αντιρρυπαντικό εξοπλισμό και την εφαρμογή των βέλτιστων διαθέσιμων τεχνικών. Τις τεχνολογίες δέσμευσης του CO 2 (αξιόπιστες τεχνικά και οικονομικά βιώσιμες). 15
Οικονομική αποδοτικότητα Στο σχεδιασμό κατασκευής νέων Μονάδων στο νέο ενεργειακό περιβάλλον λαμβάνονται υπόψη οι παράμετροι που έχουν ήδη αναλυθεί, οι οποίες μετά την ποσοτικοποίηση τους και τη σχετική αξιολόγηση, επιτρέπουν τη λήψη των επιχειρηματικών αποφάσεων. Στο υπό διαμόρφωση νέο ενεργειακό περιβάλλον υφίστανται πολλές και σημαντικές αβεβαιότητες για τη λήψη μιας επιχειρηματικής απόφασης, η διαχείριση των οποίων έχει υψηλό κόστος. Πρέπει να απαντηθεί, άμεσα και αξιόπιστα, ο τρόπος με τον οποίο το κόστος αυτό θα ανακτηθεί, μέσα από ένα σχεδιασμό που παράλληλα με τη βιωσιμότητα των επενδύσεων θα διασφαλίζει και την ανάπτυξη της Εθνικής Οικονομίας. 16
Συμπερασματικά Η συμβατική ηλεκτροπαραγωγή θα εξακολουθήσει να είναι παρούσα και στο νέο ενεργειακό τοπίο. Η παρουσία αυτή συμβάλλει στην επίτευξη των στόχων μιας αειφόρου και βιώσιμης ανάπτυξης ενώ: Επαναπροσδιορίζεται σε σχέση με το παρελθόν: Μέσα από τον περιορισμό του μεριδίου της. Είναι καθοριστική στον τρόπο λειτουργίας της αγοράς: Κάλυψη αιχμών, παροχή επικουρικών υπηρεσιών. Η περιβαλλοντική συνιστώσα και αυτή της κλιματικής αλλαγής αποκτούν πλέον πρωτεύοντα ρόλο και καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό και τις τεχνολογικές εξελίξεις. Πέραν της αβεβαιότητας που αφορά τη μεταβολή των τιμών των καυσίμων (και του CO 2 ) θα πρέπει να προσμετρώνται στην εκτίμηση του επιχειρηματικού κινδύνου και οι αβεβαιότητες που σχετίζονται με τις εξελίξεις στην ενεργειακή αγορά και συνδέονται με το διαμορφούμενο νέο ενεργειακό περιβάλλον. 17
.. και κατά συνέπεια απαιτείται 18