Ο ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ

ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ, ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ 69, ΑΘΗΝΑ 10431 ΤΗΛ.: 3252748, FAX: 3255460, E-MAIL: info@rae.gr, WEB: http://www.rae.gr ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΗΣ ΡΑΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΤΗΣΙΑ ΈΚΘΕΣΗ ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΩΝ ΑΛΛΑΓΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ Ο ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΑΘΗΝΑ 2 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2002

Έκθεση της Ρ. Α. Ε. ΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΟ 2002 ΠΕΡΙΛΗΨΗ 1. Σημασία των Δράσεων και Στόχοι: Εκσυγχρονισμός, Ανταγωνιστικότητα, Προσέλκυση Κεφαλαίων και Περιβαλλοντική Ποιότητα για τον Ενεργειακό Τομέα... 3 2. Ο Τομέας της Ηλεκτρικής Ενέργειας: τροποποίηση θεσμικού πλαισίου, ενίσχυση του ανταγωνισμού, νέες ιδιωτικές μονάδες... 3 2.2. Θετικός ο Απολογισμός του Πρώτου Έτους της Απελευθερωμένης Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας στην Ελλάδα... 4 2.3. Εμπόδια στην Ανάπτυξη Ανταγωνισμού και την Κατασκευή Ιδιωτικών Μονάδων Ηλεκτροπαραγωγής... 6 2.4. Τροποποίηση του Νόμου 2773/99 για την Αγορά Ηλεκτρικής Ενέργειας... 8 3. Ο Τομέας του Φυσικού Αερίου: μείωση των τιμολογίων, επιτάχυνση της απελευθέρωσης και διασφάλιση νέων πηγών τροφοδοσίας... 11 3.1. Νέα Τιμολόγια Χρήσης του Εθνικού Συστήματος Μεταφοράς Φυσικού Αερίου.. 11 3.2. Νέες Δυνατότητες Προμήθειας Φυσικού Αερίου για τη Διασφάλιση της Ασφάλειας Ανεφοδιασμού... 11 3.3. Επιτάχυνση της Απελευθέρωσης της Αγοράς Φυσικού Αερίου, νέος νόμος εντός του 2002... 12 4. Ο Τομέας των Πετρελαιοειδών Καυσίμων: νέο θεσμικό πλαίσιο για τον ανταγωνισμό στην εσωτερική αγορά και την εξυγίανση του κλάδου... 12 4.1. Νέος νόμος για τα Πετρελαιοειδή εντός του 2002... 12 5. Έργα ΑΠΕ, Δικτύων και Αγωγών: επιτάχυνση έργων, εφαρμογή νέων σχεδιασμών και στήριξη από το Γ ΚΠΣ... 14 6. Προοπτική για τα Βαλκάνια... 14 2

1. Σημασία των Δράσεων και Στόχοι: Εκσυγχρονισμός, Ανταγωνιστικότητα, Προσέλκυση Κεφαλαίων και Περιβαλλοντική Ποιότητα για τον Ενεργειακό Τομέα Κατά την τελευταία πενταετία βρίσκεται σε εξέλιξη σημαντική προσπάθεια εκσυγχρονισμού και ανάπτυξης του ενεργειακού τομέα της χώρας. Η προσπάθεια αυτή περιλαμβάνει: α. τεχνολογικό εκσυγχρονισμό με την εισαγωγή του φυσικού αερίου, την προώθηση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και την βελτίωση της αξιοπιστίας των δικτύων, β. προσαρμογή του ρυθμιστικού πλαισίου και των κρατικών επιχειρήσεων στο πλαίσιο της απελευθέρωσης των ενεργειακών αγορών ώστε να αναπτυχθεί ανταγωνισμός και να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας και τέλος γ. ενίσχυση της προστασίας του περιβάλλοντος από τις ενεργειακές δραστηριότητες παραγωγής και κατανάλωσης στο πλαίσιο και των διεθνών δεσμεύσεων της χώρας σύμφωνα με το πρωτόκολλο του Κιότο. Οι μεταβολές που συντελούνται στον ενεργειακό τομέα της Ελλάδας είναι φιλόδοξες και σημαντικές. Έχουν ως τελικό σκοπό την ασφάλεια ανεφοδιασμού, την προστασία των πολιτών και την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας της χώρας. Ταυτόχρονα, οι ενεργειακές ανάγκες της οικονομίας της χώρας αυξάνουν με γρήγορο ρυθμό που συμβαδίζει με το στόχο της οικονομικής σύγκλισης με τις υπόλοιπες χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η αξιόπιστη κάλυψη των αναγκών αυτών απαιτεί σημαντικές νέες επενδύσεις (σταθμοί ηλεκτρισμού, δίκτυα, αγωγοί, κλπ.) οι οποίες συνολικά για τα επόμενα 8 έτη θα πρέπει να ξεπεράσουν τα 8 τρις δρχ. (περίπου 23 δις ). Τα προφανή αναπτυξιακά οφέλη από τα έργα αυτά μεγιστοποιούνται εφόσον προσελκύονται νέοι επενδυτικοί πόροι και μάλιστα από ξένα κεφάλαια εκτός του παραδοσιακού κύκλου του δημοσίου τομέα. Σε αυτό το σημείο η χώρα ανταγωνίζεται άλλες χώρες εντός ή εκτός της ΕΕ (ιδιαίτερα της Μεσογείου) όπου η επιτυχία της εξαρτάται από το ρυθμό και την πειστικότητα της εμπέδωσης θετικών επιχειρηματικών προσδοκιών και σταθερού ρυθμιστικού και οικονομικού περιβάλλοντος, το οποίο ακριβώς αποτελεί και το ζητούμενο από τις αναγκαίες διαρθρωτικές αλλαγές της αγοράς ενέργειας. Έτσι, οι στόχοι εκσυγχρονισμού, αναδιάρθρωσης και περιβαλλοντικής φιλικότητας για τον τομέα της ενέργειας στη χώρα συναρτώνται άμεσα με την ανάγκη επενδύσεων και επαρκούς κάλυψης των αναγκών. Το γεγονός ότι η ζητούμενη ανταγωνιστικότητα, αξιοπιστία και επάρκεια θα προκύπτει πλέον από την αγορά, είναι ακριβώς η μεγάλη φιλοδοξία και η πρόκληση για το εγχείρημα που επιχειρείται. Σε αυτήν την πορεία ο ενεργειακός τομέας της χώρας βρίσκεται σήμερα σε κρίσιμη καμπή σε όλους τους τομείς τους και για το λόγο αυτό απαιτούνται σημαντικές δράσεις εντός του 2002, οι οποίες περιγράφονται στη συνέχεια. 2. Ο Τομέας της Ηλεκτρικής Ενέργειας: τροποποίηση θεσμικού πλαισίου, ενίσχυση του ανταγωνισμού, νέες ιδιωτικές μονάδες Παρόλο που το κανονιστικό πλαίσιο για την απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα τέθηκε σε εφαρμογή από τις 19 Φεβρουαρίου 2001 και είναι συμβατό με τη σχετική Οδηγία της ΕΕ, δεν υπήρξε μέχρι σήμερα πραγματικός ανταγωνισμός είτε στην παραγωγή είτε στην προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας σε επιλέγοντες πελάτες. Πελάτες που θεωρητικά μπορεί να επιλέξουν τον προμηθευτή τους ορίσθηκαν όσοι συνδέονται στην υψηλή ή τη μέση τάση, δηλαδή 7500 καταναλωτές που αντιπροσωπεύουν το 34% της συνολικής κατανάλωσης ηλεκτρισμού της χώρας. Ουσιαστικός ανταγωνισμός (μέσω ιδιωτικών εργοστασίων ηλεκτροπαραγωγής) αναμένεται να ξεκινήσει μετά το 2004 3

ή 2005 οπότε προβλέπεται να ολοκληρωθεί η κατασκευή νέων μονάδων παραγωγής με ιδιοκτήτες άλλους από τη ΔΕΗ ΑΕ. Ανταγωνισμός στο επίπεδο των πελατών ίσως ξεκινήσει νωρίτερα, μέσω προμηθευτών που εισάγουν ηλεκτρική ενέργεια, αλλά θα είναι πολύ μικρός λόγω της περιορισμένης χωρητικότητας των διασυνδέσεων. Ανεξάρτητα από τον ανταγωνισμό, η αύξηση της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα που γίνεται με ρυθμούς 4-5% ετησίως απαιτεί νέους μεγάλους σταθμούς παραγωγής οι οποίοι για λόγους περιβαλλοντικούς (σε συσχετισμό με το Κιότο) πρέπει να χρησιμοποιούν φυσικό αέριο. Για την επάρκεια της ηλεκτρικής ισχύος απαιτείται μια μεγάλη νέα μονάδα (άνω των 500 MW) να τίθεται σε λειτουργία κάθε χρόνο μέχρι και μετά το 2010, αρχής γενομένης από το έτος 2004. Επομένως η ανάπτυξη ανταγωνισμού και η προσέλκυση ιδιωτικών και ξένων επενδύσεων άμεσα συνδέεται στην ηλεκτρική αγορά με τη διασφάλιση επάρκειας ηλεκτρικής τροφοδοσίας της χώρας. Οι εξελίξεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση που επιταχύνονται μετά τις ομόφωνες αποφάσεις της Βαρκελώνης, αλλά και σε πολλές άλλες χώρες, επιβεβαιώνουν ότι η πορεία προς την πραγματική απελευθέρωση των αγορών είναι δεδομένη και χωρίς επιστροφή. Το ζητούμενο είναι πλέον για τη χώρα να μην παρακολουθεί τις εξελίξεις απλώς με τη λογική της οριακής νομικής τακτοποίησης της εναρμόνισης της νομοθεσίας της Ελλάδας με την Οδηγία της ΕΕ, αλλά να τις θεωρήσει ως ευκαιρία για την εξυγίανση του κλάδου και την ανάπτυξή του ώστε να μεγιστοποιήσει τα οφέλη για την ανταγωνιστικότητα της χώρας και την απασχόληση. Όπως είναι πλέον σαφές και στις εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με την πορεία της απελευθέρωσης της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, κριτήριο για την αποτίμηση της ανάπτυξης ανταγωνισμού σε κάθε χώρα-μέλος δεν είναι το ποσοστό των καταναλωτών στους οποίους δίδεται το δικαίωμα επιλογής προμηθευτή, αλλά το ποσοστό των καταναλωτών που πράγματι αλλάζουν προμηθευτή και το ποσοστό που διατηρεί η πρώην μονοπωλιακή επιχείρηση στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Η εμπειρία των άλλων χωρών δείχνει επίσης ότι η πορεία της απελευθέρωσης των αγορών και προσαρμογής των επιχειρήσεων απαιτεί προσπάθεια και συνεχείς διορθωτικές κινήσεις, καθώς και προσεκτική διαχείριση της μεταβατικής περιόδου όπως αυτή στην οποία σήμερα βρίσκεται η χώρα μας. 2.2. Θετικός ο Απολογισμός του Πρώτου Έτους της Απελευθερωμένης Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας στην Ελλάδα Μέσα σε ένα χρόνο, το 2001, έγιναν πολύ σημαντικά βήματα στην πορεία της απελευθέρωσης της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και της προσαρμογής της ΔΕΗ. Παρόλη την κριτική για καθυστερήσεις, ο απολογισμός του 2001 είναι ιδιαίτερα πλούσιος και πρωτόγνωρος για τα ελληνικά δεδομένα αλλά και τα χαρακτηριστικά ενός κλάδου σαν την ενέργεια. Σχετικά με την προετοιμασία της απελευθέρωσης της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, το έργο που επιτελέσθηκε κατά το 2001 συνοψίζεται ως εξής: Συγκροτήθηκαν και λειτουργούν με επιτυχία τα νέα θεσμικά όργανα, δηλαδή η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας ως ανεξάρτητη διοικητική αρχή (από τον Ιούλιο 2000) και ο Διαχειριστής του Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΔΕΣΜΗΕ) ως ανεξάρτητη ανώνυμη εταιρεία (από το Δεκέμβριο 2000) που ελέγχει τα δίκτυα υψηλής τάσης και λειτουργεί το σύστημα μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας και κατανομής του φορτίου. Επίσης υπηρεσία της ΔΕΗ ανέλαβε το ρόλο του Διαχειριστή Δικτύου (μέση και χαμηλή τάση και μη διασυνδεδεμένα νησιά). 4

Εκδόθηκε με τη μορφή Υπουργικών Αποφάσεων, μετά από εισήγηση της ΡΑΕ, το σύνολο σχεδόν των κανονιστικών, αδειοδοτικών και ρυθμιστικών κειμένων που προβλέπονται από το νομικό πλαίσιο και τα οποία καλύπτουν εκατοντάδες σελίδες. Σε αυτά περιλαμβάνονται ο Κώδικας Διαχείρισης του Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας, ο Κώδικας Συναλλαγών Ηλεκτρικής Ενέργειας, ο Κανονισμός Αδειών Παραγωγής και Προμήθειας Ηλεκτρικής Ενέργειας, ο Κανονισμός Προμήθειας σε Πελάτες, κλπ. Εκδόθηκαν επίσης η Ενιαία Άδεια Παραγωγής της ΔΕΗ ΑΕ, η Άδεια για το ΔΕΣΜΗΕ, η συμφωνία ΔΕΗ-ΔΕΣΜΗΕ για το σύστημα μεταφοράς, η Άδεια Αποκλειστικής Κυριότητας του Συστήματος από τη ΔΕΗ, κλπ. Ο ΔΕΣΜΗΕ οργανώθηκε, στελεχώθηκε και ανέλαβε τη λειτουργία του Κέντρου Κατανομής Φορτίου, το Μάιο 2001. Ανέλαβε επίσης τον έλεγχο λειτουργίας και την παροχή πρόσβασης σε τρίτους στο Σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας (νέες συνδέσεις, συμβάσεις απορρόφησης ενέργειας από ΑΠΕ και μικρή ΣΗΘ, όροι χρήσης Συστήματος, παροχή δεσμεύσεων στις διασυνδέσεις κλπ.). Ο ΔΕΣΜΗΕ ξεκίνησε (Δεκέμβριος 2001) τη λειτουργία της Οικονομικής Κατανομής Φορτίου στις μονάδες παραγωγής (οι οποίες μέχρι σήμερα ανήκουν όλες στη ΔΕΗ ΑΕ) και την ηλεκτρονική δημοσίευση της ωριαίας Οριακής Τιμής του Συστήματος. Σύμφωνα με οδηγίες της ΡΑΕ, προκηρύχθηκε από το ΔΕΣΜΗΕ και ολοκληρώθηκε το Δεκέμβριο 2001, διαγωνισμός για τον καταμερισμό σε αδειούχους προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας της ικανότητας μεταφοράς των ηλεκτρικών διασυνδέσεων στα βόρεια σύνορα της χώρας (600 MW-DC). Μέρος της ικανότητας μεταφοράς κατανεμήθηκε σε τέσσερις προμηθευτές και μετά από εφαρμογή μεθόδου ποσόστωσης το 63% κατανεμήθηκε στη ΔΕΗ ΑΕ για τρία χρόνια. Από το Δεκέμβριο 2001 εφαρμόζεται από το ΔΕΣΜΗΕ τυποποιημένη διαδικασία για τις εισαγωγές με βάση το μακροχρόνιο (ετήσιο) και το βραχυχρόνιο καταμερισμό της ικανότητας μεταφοράς των διασυνδέσεων. Ανάλογο σύστημα, με βάση ποσοστώσεις, άρχισε να εφαρμόζεται από τον Ιούλιο 2002, για την ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας-Ιταλίας (500 MW-DC) με τη συνεργασία των Διαχειριστών Συστημάτων των δύο χωρών. Ο κανονισμός προέκυψε μετά από συμφωνία των Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας των δύο χωρών. Προετοιμάστηκε επίσης από τον ΔΕΣΜΗΕ το νέο πενταετές πρόγραμμα (ΜΑΣΜ) επέκτασης και συντήρησης του Συστήματος που ήδη εγκρίθηκε από τη ΡΑΕ και τον Υπουργό Ανάπτυξης (Ιούλιος 2002) και ανατέθηκε στη ΔΕΗ ΑΕ για υλοποίηση. Στο πρόγραμμα αυτό, το οποίο είναι περίπου 50% μεγαλύτερο σε έκταση από τα προηγούμενα αντίστοιχα προγράμματα της ΔΕΗ, περιλαμβάνονται σημαντικά νέα έργα επέκτασης και ενίσχυσης του Συστήματος υψηλής τάσης, όπως το μεγάλο νέο έργο υψηλής τάσης Αν. Μακεδονίας, Θράκης, σύνδεσης με Τουρκία. Προσδιορίσθηκαν (Φεβρουάριος 2002) από τη ΡΑΕ τα τέλη χρήσης του συστήματος μεταφοράς υψηλής τάσης και του δικτύου μέσης τάσης, τα τέλη για τον ειδικό λογαριασμό του ΔΕΣΜΗ για τις ΑΠΕ, τη μικρή συμπαραγωγή, τις βοηθητικές υπηρεσίες και της διοίκησης του Συστήματος. Μετά από πρόσκληση των ΥΠΑΝ και ΡΑΕ στην οποία ανταποκρίθηκε και υπέβαλε αιτήσεις για άδεια παραγωγής μεγάλος αριθμός ελλήνων και ξένων επενδυτών, αξιολογήθηκαν από τη ΡΑΕ και εκδόθηκαν από τον ΥΠΑΝ άδειες παραγωγής και προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας για ιδιωτικές επιχειρηματικές πρωτοβουλίες. Οι άδειες περιλαμβάνουν περίπου 2800 MW μονάδων με φυσικό αέριο (3 μονάδες στη 5

Βοιωτία, 1 στη Μαγνησία, 1 στη Θεσσαλονίκη, 1 στην Καβάλα και 1 στον Έβρο καθώς και 3 μικρότερες μονάδες με αεροστρόβιλους αιχμής φορτίου), περίπου 300 MW μεγάλων ιδιωτικών υδροηλεκτρικών έργων (Άραχθος, Αυλάκι, Αώος) 300 MW μονάδων συμπαραγωγής ηλεκτρισμού και θερμότητας (εκ των οποίων 210 MW της Αλουμίνιον της Ελλάδος), 1800 MW μονάδων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (αιολικά, μικρά υδροηλεκτρικά, βιομάζα και φωτοβολταϊκά σε όλη την Ελλάδα. Ήδη η ΡΑΕ εξετάζει τη δεύτερη (ή την πρώτη ανάλογα με την περίπτωση) τριμηνιαία έκθεση προόδου των εργασιών για τις νέες αδειοδοτημένες μονάδες παραγωγής από τις οποίες προκύπτει ότι όλοι σχεδόν οι νέοι θερμοηλεκτρικοί σταθμοί έχουν λάβει άδεια χωροθέτησης. Δόθηκαν σε ιδιωτικές εταιρίες άδειες προμηθευτού ηλεκτρικής ενέργειας μέχρι τα 2000 MW οι οποίοι θα μπορούν να εισάγουν ηλεκτρική ενέργεια για την πώληση σε επιλέγοντες πελάτες. Εκτός από λίγες περιπτώσεις, όμως, οι νέοι αυτοί προμηθευτές δεν έχουν δραστηριοποιηθεί για πώληση προς πελάτες, αλλά προτιμούν να πωλούν εισαγόμενη ηλεκτρική ενέργειας στη ΔΕΗ ΑΕ. Προκηρύχθηκαν νέες θερμοηλεκτρικές μονάδες για τα μη διασυνδεδεμένα νησιά Κρήτη (220 MW) και Ρόδο (120 MW) που θα κατασκευασθούν ως ιδιωτικά έργα ή και τη ΔΕΗ, με τη μέθοδο του BOO (build, own and operate). Ο διαγωνισμός βρίσκεται στη Β Φάση μετά την κατάθεση από τη ΡΑΕ προς έγκριση από τον Υπουργό Ανάπτυξης των τευχών τεχνικών και οικονομικών προδιαγραφών για τους νέους σταθμούς. Σύντομα, με ανάλογη διαδικασία, θα προκηρυχθούν σταθμοί για τα μεσαίου μεγέθους νησιά της χώρας. Σχετικά με την προσαρμογή της ΔΕΗ στο νέο περιβάλλον, επετεύχθη σημαντική πρόοδος που συνοψίζεται στα εξής: Η ΔΕΗ μετατράπηκε σε ανώνυμη εταιρεία από την αρχή του 2001, αναθεώρησε το λογιστικό της σχήμα σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα και αποτίμησε την αξία των παγίων με την πρόσληψη εξειδικευμένου διεθνούς οίκου. Η ΔΕΗ προσάρμοσε το οργανωτικό της σχήμα και βρίσκεται σε πορεία εξυγίανσης του κόστους με ήδη ορατά αποτελέσματα. Επιλύθηκε με μόνιμο τρόπο το ασφαλιστικό πρόβλημα των εργαζομένων στη ΔΕΗ και άρχισε να λειτουργεί ο Οργανισμός Ασφάλισης Προσωπικού. Η ΔΕΗ εισήχθη στο Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών και στα SDR του Λονδίνου με επιτυχή υποδοχή από την αγορά κατά τη φάση των προεγγραφών. Η ΔΕΗ ήδη αναπτύσσει σημαντική δραστηριότητα στον τομέα των τηλεπικοινωνιών με ενδιαφέρουσες προοπτικές. 2.3. Εμπόδια στην Ανάπτυξη Ανταγωνισμού και την Κατασκευή Ιδιωτικών Μονάδων Ηλεκτροπαραγωγής Όπως παρατηρήθηκε και σε άλλες χώρες, δεν είναι δυνατόν σε ένα μόνο χρόνο να επιλυθούν όλα τα θέματα στα πλαίσια της πορείας απελευθέρωσης της αγοράς ενέργειας, ιδίως σε περιπτώσεις όπως της Ελλάδας όπου για ένα σύνολο λόγων σημείο εκκίνησης είναι η επί δεκαετίας υφισταμένη 100% μονοπωλιακή οργάνωση του τομέα. 1. Με τα σημερινά δεδομένα, και τις περιορισμένες ηλεκτρικές διασυνδέσεις της χώρας, ουσιαστικός ανταγωνισμός μπορεί να υπάρξει όταν μετά από 3-4 χρόνια είναι διαθέσιμο νέο δυναμικό παραγωγής μετά από ολοκλήρωση των αδειοδοτημένων ιδιωτικών επενδύσεων. Το νέο αυτό δυναμικό παραγωγής είναι απαραίτητο όχι μόνο για τον ανταγωνισμό αλλά και για την επάρκεια ηλεκτρικής ενέργειας και ισχύος από το 2004-2005 και μετά. Όμως στο νέο θεσμικό πλαίσιο, οι νέες επενδύσεις εξαρτώνται αποκλειστικά από την ανάληψη επιχειρηματικού κινδύνου από τους ιδιώτες και τη διασφάλιση χρηματοδότησης σε ιδιωτική οικονομική βάση. Στο πλαίσιο αυτό έχει σήμερα επιβεβαιωθεί ότι το τραπεζικό σύστημα θεωρεί τις επενδύσεις αυτές 6

υψηλού επιχειρηματικού κινδύνου με αποτέλεσμα τη συνεχή αναβολή της οριστικής απόφασης χρηματοδότησης με συνέπεια την καθυστερημένη και όχι έγκαιρη ολοκλήρωση των νέων μονάδων. Παρόλη την αύξηση της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας, την αναγκαιότητα έγκαιρης υλοποίησης των νέων μονάδων ώστε να καλυφθεί η ζήτηση αυτή και την οικονομική ανταγωνιστικότητα της τεχνολογίας που επελέγη, ο επιχειρηματικός κίνδυνος θεωρείται υψηλός λόγω: της αδυναμίας συγκρότησης πελατειακής βάσης 3-4 χρόνια πριν την ολοκλήρωση των μονάδων πράγμα φυσικό γιατί οι πελάτες δεν είναι δυνατόν σήμερα να δεσμευθούν με μακροχρόνια συμβόλαια όταν προσδοκούν νέες ευκαιρίες στην ανταγωνιστική αγορά του μέλλοντος (το πρόβλημα αυτό προκύπτει λόγω της σχετικής απαίτησης του ισχύοντος νομικού πλαισίου που προβλέπει ταύτιση του παραγωγού με τον προμηθευτή και απαγόρευση των εμπόρων ηλεκτρισμού), της έλλειψης (λόγω ελλιπούς νομικού πλαισίου) άλλων μηχανισμών της αγοράς που θα μπορούσε να απορροφά εν μέρει την ηλεκτρική παραγωγή των νέων μονάδων, όπως η δραστηριοποίηση χονδρεμπόρων ηλεκτρισμού (που δεν επιτρέπεται από το νόμο), η προθεσμιακή αγορά ενέργειας (χρηματιστήριο ενέργειας με δυνατότητα spot (δηλαδή συναλλαγών με φυσική παράδοση) συναλλαγών και προθεσμιακών συμβολαίων) ή η δυνατότητα προσφορών σε πλήρες κόστος στο μηχανισμό κατανομής φορτίου που διαχειρίζεται ο ΔΕΣΜΗΕ της αδυναμίας πρόβλεψης της εξέλιξης των τιμολογίων πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας στους πελάτες (επειδή σήμερα όλα τα τιμολόγια προς πελάτες αποφασίζονται από την κυβέρνηση) και κυρίως του κατά πόσον θα επιτραπεί τα τιμολόγια να αντανακλούν πλήρως το πραγματικό μακροχρόνιο οριακό κόστος, όπως εξάλλου προβλέπει και ο ισχύων νόμος του ενδεχομένου η ΔΕΗ εκμεταλλευόμενη τη δεσπόζουσα θέση της να μην αφήσει περιθώριο επιβίωσης στην αγορά των νεοεισερχομένων, όπως για παράδειγμα εκμεταλλευόμενη τις υπάρχουσες θέσεις σταθμών να κατασκευάζει επεκτάσεις, να παρέχει σε υπερβολική τιμή π.χ. την κάλυψη εφεδρείας προς τους νέους παραγωγούς όταν οι μονάδες τους είναι σε βλάβη ή συντήρηση, να παρέχει εκπτώσεις που δεν αντανακλούν το πραγματικό κόστος σε επιλέγοντες πελάτες που συζητούν με νέο προμηθευτή ή να υπερτιμολογεί κάθε επιλέγοντα πελάτη που κάνει χρήση της υποχρεωτικής προμήθειας από τη ΔΕΗ (ως προμηθευτή τελευταίου καταφυγίου last resort) σε περίπτωση αδυναμίας τροφοδότησής του από άλλο προμηθευτή, κλπ. τη συνεχιζόμενη εκκρεμότητα της μη δημοσίευσης των διαχωρισμένων κατά δραστηριότητα Λογαριασμών (ισολογισμών και αποτελεσμάτων χρήσης) της ΔΕΗ ΑΕ, η οποία έχει προκύψει από την άρνηση μέχρι τώρα της ΔΕΗ να συμμορφωθεί στις οδηγίες της ΡΑΕ για το Λογιστικό Διαχωρισμό, στον οποίο υποχρεούται με βάση την Κοινοτική και Ελληνική νομοθεσία της έλλειψης οριστικής δέσμευσης για την ημερομηνία στην οποία θα επεκταθεί το δικαίωμα επιλογής προμηθευτού σε όλους τους καταναλωτές, πράγμα σημαντικό για την οικονομική βιωσιμότητα των νέων μονάδων δεδομένου ότι στηρίζονται στην τεχνολογία του φυσικού αερίου σε συνδυασμένο κύκλο (ενώ η κάλυψη του φορτίου βάσης θα παραμένει κυρίως στις λιγνιτικές μονάδες της ΔΕΗ), πράγμα βέβαια που μάλλον θα ρυθμισθεί μετά τις αποφάσεις της Βαρκελώνης 7

την έλλειψη αποσαφήνισης του θεσμικού πλαισίου για την απελευθέρωση της αγοράς φυσικού αερίου 1 και ιδιαίτερα το γεγονός ότι οι υποψήφιοι ηλεκτροπαραγωγοί που σήμερα επιδιώκουν να εξασφαλίσουν συμβόλαια προμήθειας φυσικού αερίου ώστε να χρηματοδοτηθούν από τις τράπεζες αντιμετωπίζουν ένα μονοπώλιο (τη ΔΕΠΑ) και των υπερβολικά υψηλών για τα Ευρωπαϊκά δεδομένα τιμολογίων χρήσης του συστήματος μεταφοράς φυσικού αερίου, σε συνδυασμό και με την αμφισβήτηση από τη ΔΕΠΑ, που είναι μονοπωλιακός φορέας στο φυσικό αέριο, του ρόλου του ρυθμιστικού πλαισίου και της αρχής. Οι παραπάνω αβεβαιότητες είναι φυσικό να υπάρχουν σε μια πορεία σταδιακής απελευθέρωσης της αγοράς και μάλιστα με δεδομένη την επιλογή να δοθεί προτεραιότητα στη διατήρηση της καθετοποιημένης και ενιαίας ΔΕΗ και κατά συνέπεια δημιουργίας ανταγωνισμού μόνο από νέες μονάδες ηλεκτροπαραγωγής και όχι από υφιστάμενο παραγωγικό δυναμικό. Για να είναι διατηρήσιμη η επιλογή αυτή, είναι απαραίτητη η άρση των αβεβαιοτήτων ώστε να υπάρξει προοπτική κάποιου πραγματικού ανταγωνισμού και να κατασκευασθούν οι νέες μονάδες, αλλά και έτσι να διασφαλιστεί η επάρκεια ηλεκτρικής ισχύος στο μέλλον. Αν η διασφάλιση επάρκειας ισχύος γίνει με άλλο τρόπο, τότε πλέον ανατρέπεται η πορεία ανάπτυξης ανταγωνισμού και μετά δεν θα είναι πια διατηρήσιμη η επιλογή της ενιαίας μορφής της ΔΕΗ υπό καθεστώς ανταγωνισμού. 2.4. Τροποποίηση του Νόμου 2773/99 για την Αγορά Ηλεκτρικής Ενέργειας Η κατάσταση αυτή στην αγορά ηλεκτρισμού έχει φθάσει σε οριακό σημείο γιατί πρέπει κάποιες από τις ήδη αδειοδοτημένες ηλεκτροπαραγωγικές μονάδες να αρχίσουν κατασκευές εντός του καλοκαιριού του 2002 ώστε να είναι έτοιμες για λειτουργία στο τέλος του 2004 και τις αρχές του 2005 οπότε και απαιτούνται για την επάρκεια της τροφοδοσίας. Χωρίς διορθώσεις στο θεσμικό και ρυθμιστικό πλαίσιο δεν μπορούν να εξασφαλίσουν χρηματοδότηση. Μετά από δημόσια διαβούλευση η ΡΑΕ έχει θέσει προς τον Υπουργό Ανάπτυξης προτάσεις (σχέδιο νόμου, Ιούνιος 2002) για την τροποποίηση του νόμου που διέπει την αγορά ηλεκτρισμού ώστε αυτές να υιοθετηθούν χωρίς χρονοτριβή. Το προτεινόμενο νέο πλαίσιο οργάνωσης της αγοράς θα επιτύχει άρση του σημερινού αδιεξόδου χωρίς κρατικές επιδοτήσεις και στο πλαίσιο ίσων όρων ανταγωνισμού για όλους. Οι προτεινόμενες τροποποιήσεις, οι οποίες επίσης εντάσσονται και εξυπηρετούν προοπτική εσωτερικής αγοράς στα Βαλκάνια, περιλαμβάνουν τα εξής: 1) Αναβάθμιση ΔΕΣΜΗΕ: Ο ρόλος του Διαχειριστή του Συστήματος (ΔΕΣΜΗΕ ΑΕ) αναβαθμίζεται αναλαμβάνοντας την αποστολή να είναι το «τελευταίο καταφύγιο» για τους καταναλωτές, ώστε να διασφαλίζονται τα αναγκαία περιθώρια επάρκειας και αξιοπιστίας της τροφοδοσίας με ηλεκτρική ενέργεια. Ο ΔΕΣΜΗΕ θα λειτουργεί την Ημερήσια Αγορά Ηλεκτρικής Ενέργειας (προσφορά και ζήτησης για όλες τις ώρες της επόμενης ημέρας) και την Κατανομή Φορτίου σε Πραγματικό Χρόνο η οποία θα διαρρυθμίζει τις αποκλίσεις μεταξύ ημερήσιας αγοράς και πραγματικού χρόνου λειτουργίας και θα χρησιμοποιεί βοηθητικές και εφεδρικές υπηρεσίες. Ο ΔΕΣΜΗΕ θα είναι επίσης ο διαχειριστής και λειτουργός των διασυνδέσεων μέσω των οποίων θα διενεργείται εμπόριο ηλεκτρισμού. 1 Για το λόγο αυτό η ΡΑΕ προτείνει την άμεση έναρξη της εφαρμογής της απελευθέρωσης της αγοράς φυσικού αερίου στην Ελλάδα και έχει προσλάβει σύμβουλο ώστε σε 7 μήνες να εισηγηθεί πλήρες κανονιστικό και θεσμικό πλαίσιο για το σκοπό αυτό. Ο μη συγχρονισμός της απελευθέρωσης των δύο αγορών, ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου αποτελεί μέγιστο εμπόδιο και έχει επισημανθεί επανειλημμένα και στις σχετικές εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. 8

2) Κατάργηση της ταύτισης Παραγωγού-Προμηθευτή: Θα αδειοδοτούνται έμποροι ηλεκτρικής ενέργειας από τους οποίους θα ζητείται μόνο να αποδεικνύουν τη φερεγγυότητά τους. 3) Πιστοποιητικά Διαθεσιμότητας Ισχύος (ΠΔΙ): Εκδίδονται από τους παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας και τίθενται σε αγοραπωλησία, με παράλληλη υποχρέωση των προμηθευτών να έχουν στην κατοχή τους τέτοια πιστοποιητικά ανάλογα με τις πωλήσεις ηλεκτρικής ενέργειας που εκάστοτε πραγματοποιούν. Δημιουργείται έτσι αγορά προσφοράς και ζήτησης δικαιωμάτων ηλεκτρικής ισχύος που θα έχει ρευστότητα και θα καλλιεργήσει θετικές προσδοκίες, ώστε να διασφαλισθεί η επιχειρηματική βιωσιμότητα των μονάδων παραγωγής. Αυτό είναι απαραίτητο για τη μελλοντική επάρκεια ηλεκτρικής ισχύος στη χώρα δεδομένης της μεγάλης αύξησης της ζήτησης και των περιορισμένων δυνατοτήτων των διασυνδέσεων με άλλα ηλεκτρικά συστήματα. Η θέσπιση των ΠΔΙ εισάγει αγορά διαθεσιμότητας ισχύος (capacity market) διαφορετική από την αγορά ενέργειας (energy market) η οποία θα λειτουργεί με τη μορφή υποχρεωτικής οργανωμένης αγοράς (βλ. παρακάτω την Ημερήσια Αγορά Ηλεκτρικής Ενέργειας). Κάθε ΠΔΙ θα είναι συγχρόνως και δικαίωμα προαίρεσης (call option) με το οποίο εφόσον ο παραγωγός το επιθυμεί θα προσφέρει εγγυημένη τιμή ενέργειας στον προμηθευτή ο οποίος προαγοράζει το ΠΔΙ. Ο ανταγωνισμός μεταξύ προμηθευτών για την εξασφάλιση ελκυστικών τιμών ενέργειας μέσω των δικαιωμάτων προαίρεσης κινεί την προαγορά των πιστοποιητικών ισχύος διασφαλίζοντας μακροχρόνια τη χρηματοδότηση νέων επενδύσεων στην κατασκευή νέων μονάδων. 4) Ειδικό ανταποδοτικό τέλος υπέρ ΔΕΣΜΗΕ για προαγορά ΠΔΙ: Ο Διαχειριστής του Συστήματος θα συμβάλλει στη ρευστότητα της αγοράς των Πιστοποιητικών Διαθεσιμότητας Ισχύος αναλαμβάνοντας να προαγοράζει ένα ρυθμιζόμενο, με βάση κυλιόμενο προγραμματισμό, ποσοστό τέτοιων πιστοποιητικών που αντιστοιχούν σε νέες μονάδες παραγωγής. Ο Διαχειριστής του Συστήματος θα διαθέτει τα πιστοποιητικά αυτά στους προμηθευτές, οι οποίοι θα έχουν την υποχρέωση να κατέχουν επαρκή πιστοποιητικά για την πώληση ηλεκτρικής ενέργειας. Έτσι, ο Διαχειριστής παρέχει προς τους καταναλωτές υπηρεσία διασφάλισης των περιθωρίων επάρκειας ισχύος η οποία θα χρηματοδοτείται από τους καταναλωτές με βάση ειδικό ανταποδοτικό τέλος ύψους 0,20 Δρχ/kWh υπέρ του ΔΕΣΜΗΕ. Οι προτεινόμενες προαγορές από τον ΔΕΣΜΗΕ θα καλύψουν ισχύ 2800 MW από νέες μονάδες και θα αφορούν προαγορά ΠΔΙ που αντιστοιχούν σε τέσσερα έτη και το 40% του κόστους κατασκευής των νέων μονάδων. 5) Οργανωμένη Ημερήσια Αγορά Ηλεκτρικής Ενέργειας: Οι προμηθευτές και οι επιλέγοντες πελάτες θα υποχρεούνται να αγοράζουν ηλεκτρική ενέργεια από οργανωμένη αγορά η οποία συγκροτείται με λειτουργό τον ΔΕΣΜΗΕ. Επίσης θα επιτρέπεται ένας προμηθευτής να πουλά ηλεκτρική ενέργεια σε άλλον προμηθευτή. Η οργανωμένη ημερήσια αγορά θα αφορά στην προσφορά και ζήτηση για κάθε ώρα της επόμενης ημέρας. Σε διαπραγμάτευση στην αγορά θα τίθεται υποχρεωτικά η παραγωγή από όλες τις μονάδες και τις εισαγωγές. Από τη διαπραγμάτευση προσφοράς και ζήτησης στην ημερήσια αγορά θα προκύπτει τιμή ισορροπίας για κάθε ώρα της επόμενης ημέρας, την οποία πληρώνουν όλοι οι προμηθευτές ή οι επιλέγοντες πελάτες όταν προμηθεύονται ενέργεια από την αγορά αυτή. Οι παραγωγοί που προσφέρουν στην αγορά αυτή αμείβονται με βάση την προσφορά τους. Όσοι προμηθεύονται ενέργεια από τη λιγνιτική παραγωγή της ΔΕΗ πληρώνουν τίμημα που καθορίζεται από τη ΔΕΗ με βάση το εσωτερικό τιμολόγιο πώλησης από τη ΔΕΗ ως Παραγωγή στη ΔΕΗ ως Προμηθευτής. Η οργάνωση αυτή της αγοράς απαλλάσσει τους νέους παραγωγούς από το βάρος της ανεύρεσης πελατών, σε αντίθεση με το ισχύον σήμερα πλαίσιο όπου 9

ουσιαστικά ταυτίζονταν οι παραγωγοί με τους προμηθευτές. Έτσι, οι νέοι παραγωγοί ηλεκτρικής ενέργειας δεν θα πωλούν απευθείας σε πελάτες ή προμηθευτές, αλλά στην οργανωμένη ημερήσια αγορά, πράγμα ευνοϊκό για την επιχειρηματική τους βιωσιμότητα, δεδομένων και των υψηλών ρυθμών αύξησης της ζήτησης. 6) Προθεσμιακή Αγορά Ηλεκτρικής Ενέργειας: Είναι εύλογο, οι παραγωγοί να συνάπτουν συμβόλαια προθεσμιακού χαρακτήρα με τους προμηθευτές ή τους πελάτες, ώστε να διευθετούνται χρηματοοικονομικά οι ενδεχόμενες αποκλίσεις μεταξύ σταθερών τιμών ηλεκτρικής ενέργειας, που επιζητούν οι καταναλωτές και των κυμαινόμενων τιμών, που διαμορφώνονται στην ημερήσια αγορά. Τα συμβόλαια αυτά που μπορούν να λάβουν και τη μορφή χρηματιστηριακών παραγώγων (δικαιώματα προαίρεσης, συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης, κλπ.) θα είναι αντικείμενο διαπραγμάτευσης στην Προθεσμιακή Αγορά Ενέργειας που επίσης θα αναπτυχθεί ως επέκταση του Χρηματιστηρίου Παραγώγων Αθηνών. Στο ίδιο πλαίσιο θα γίνεται διαπραγμάτευση και των Πιστοποιητικών Διαθεσιμότητας Ισχύος. Προβλέπεται επίσης επέκταση της Προθεσμιακής Αγοράς Ενέργειας σε χρηματιστηριακά προϊόντα που θα αφορούν στο φυσικό αέριο και συναλλαγές στα πλαίσια της αναπτυσσόμενης αγοράς ενέργειας στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. 7) Κίνητρα για τη διείσδυση νέων προμηθευτών ηλεκτρικής ενέργειας στην ελληνική αγορά: Η ΔΕΗ ΑΕ, μετά από διαγωνισμούς υπό την εποπτεία του Υπουργείου και της ΡΑΕ, θα διαθέσει, για δύο χρόνια, σε τρίτους προμηθευτές δικαίωμα μεταπώλησης προς πελάτες του 10% της ισχύος όλων των μονάδων παραγωγής. 8) Κανόνες και έλεγχοι για την αποφυγή κατάχρησης δεσπόζουσας θέσης της ΔΕΗ στην Ημερήσια Αγορά Ηλεκτρικής Ενέργειας: Θεσπίζονται κανόνες σχετικά με τις προσφορές από τις μονάδες παραγωγής της ΔΕΗ στην Ημερήσια Αγορά οι οποίοι αποτρέπουν τυχόν έμμεση σταυροειδή επιδότηση μεταξύ μονάδων παραγωγής με σκοπό τη διατήρηση δεσπόζουσας θέσης και παρεμπόδισης της ομαλής εισόδου στην αγορά των σταθμών παραγωγής των ιδιωτών. 9) Επιλέγοντες πελάτες: Εφαρμογή από 1.1.2004 της απόφασης της Συνόδου Κορυφής της Βαρκελώνης σύμφωνα με την οποία δίδεται η δυνατότητα επιλογής προμηθευτή σε όλους τους πελάτες ηλεκτρικής ενέργειας εκτός των οικιακών (δηλαδή κατανάλωση ίση με το 65% του συνόλου της χώρας θα αντιστοιχεί σε επιλέγοντες πελάτες). 10) Πρόσβαση τρίτων στο Φυσικό Αέριο: Δίδεται άμεσα η δυνατότητα σε όλους τους ηλεκτροπαραγωγούς να συνάπτουν συμβόλαια προμήθειας φυσικού αερίου με εταιρεία της επιλογής τους και υποχρεώνεται η ΔΕΠΑ να παρέχει από 1.1.2004 πρόσβαση τρίτων στο σύστημα μεταφοράς, αποθήκευσης και υγροποίησης φυσικού αερίου της χώρας με βάση δημοσιευμένα τιμολόγια για τη χρήση του συστήματος αυτού, τα οποία αποφασίζονται από τον Υπουργό Ανάπτυξης μετά από εισήγηση της ΡΑΕ. 11) Τιμολόγια: Άμεση εφαρμογή του λογιστικού διαχωρισμού της ΔΕΗ ώστε να οριστικοποιηθούν οι χρεώσεις για τη χρήση του συστήματος και του δικτύου. Το δικαίωμα επιλογής προμηθευτή επεκτείνεται και σε όλους τους καταναλωτές χαμηλής τάσης από την 1/1/2005. Όλα τα τιμολόγια των πελατών πρέπει να αναγράφουν, χωριστά από τη χρέωση για την ενέργεια, τη χρέωση για τη χρήση του συστήματος ή δικτύου (κατά είδος τάσης), για τις υπηρεσίες δημοσίου συμφέροντος και άλλες υπηρεσίες. Ελέγχεται η εφαρμογή της αρχής ότι η χρέωση για την ενέργεια πρέπει να αντανακλά το μακροχρόνιο οριακό κόστος. Εφαρμόζονται από το 2004 τα νέα χαμηλά τιμολόγια μεταφοράς φυσικού αερίου και εφαρμόζεται η οδηγία για την απελευθέρωση 10

της αγοράς φυσικού αερίου (ιδιαίτερα στο επίπεδο του χονδρεμπορίου για τον εφοδιασμό μεγάλων καταναλωτών και των εισαγωγών). 3. Ο Τομέας του Φυσικού Αερίου: μείωση των τιμολογίων, επιτάχυνση της απελευθέρωσης και διασφάλιση νέων πηγών τροφοδοσίας Το φυσικό αέριο αποτελεί το στρατηγικό καύσιμο του ενεργειακού συστήματος της χώρας σε μεσομακροπρόθεσμο ορίζοντα. Η διείσδυσή του υπό ανταγωνιστικούς όρους έχει ουσιαστική σημασία για την επίτευξη των στόχων για το περιβάλλον, ιδίως την ικανοποίηση των διεθνών δεσμεύσεων της Ελλάδος στα πλαίσιο του Πρωτοκόλλου του Κιότο καθώς και στη βελτίωση του περιβάλλοντος στις πόλεις, την απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, την εισαγωγή νέων τεχνολογιών, την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας, τον περιορισμό της εξάρτησης από το πετρέλαιο. Η ολοκλήρωση και θέση σε λειτουργία του συστήματος μεταφοράς φυσικού αερίου το φθινόπωρο του 1996 έχει αναδείξει την Ελλάδα σε μία ταχέως αναδυόμενη αγορά φυσικού αερίου, ενώ συγχρόνως έχει προσελκύσει σημαντικού ύψους ξένες επενδύσεις (125 δις δρχ μέχρι τώρα) για την ανάπτυξη και εκμετάλλευση των δικτύων στις πόλεις με παράλληλη επίπτωση και στην απασχόληση. Παράλληλα, έχει εκδηλωθεί μεγάλο ενδιαφέρον για την κατασκευή από έλληνες και ξένους επενδυτές σταθμών ηλεκτροπαραγωγής που θα χρησιμοποιούν φυσικού αερίου ως καύσιμο και έχουν εκδοθεί άδειες παραγωγής συνολικής ισχύος 2800 MW. Η δημιουργία συνθηκών που συμβάλλουν στην ωρίμανση της αγοράς φυσικού αερίου μέσω της απορρόφησης σημαντικών ποσοτήτων στην ηλεκτροπαραγωγή και στις πόλεις έχει ιδιαίτερη σημασία για τη βιωσιμότητα του μεγάλου έργου υποδομής του φυσικού αερίου και την επίτευξη των παραπάνω στόχων. Κυρίως μέσω της νέας ιδιωτικής ηλεκτροπαραγωγής η κατανάλωση φυσικού αερίου της χώρας θα αυξηθεί θεαματικά από τα 2 δις κυβικά μέτρα σήμερα στα 6-7 δις κυβικά μέτρα μετά από 5-6 χρόνια. Τρεις είναι οι κρίσιμοι παράγοντες για τη επίτευξη αυτού του στόχου: α) η διασφάλιση των ιδιωτικών επενδύσεων στην ηλεκτροπαραγωγή, β) η εξασφάλιση του εφοδιασμού φυσικού αερίου και ανάπτυξη του ανταγωνισμού στην αγορά φυσικού αερίου, και γ) η καθιέρωση τιμών χρήσης του συστήματος μεταφοράς-υγροποίησης του φυσικού αερίου στους καταναλωτές σε επίπεδα συγκρίσιμα με αυτά που ισχύουν στην ΕΕ και οι οποίες διασφαλίζουν τη βιωσιμότητα του Συστήματος και εύλογη απόδοση των κεφαλαίων που έχουν επενδυθεί. 3.1. Νέα Τιμολόγια Χρήσης του Εθνικού Συστήματος Μεταφοράς Φυσικού Αερίου Για το σκοπό αυτό, μετά και από δημόσια διαβούλευση που οργάνωσε στα τέλη του 2001 η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ), έχουν διαμορφωθεί και αποφασισθεί τα τιμολόγια που θα ισχύουν για τη χρήση του Συστήματος Μεταφοράς (αγωγός από Ρωσία) και του Σταθμού υγροποιημένου φυσικού αερίου της Ρεβυθούσας και τα οποία είναι σημαντικά πιο χαμηλά από αυτά που ήδη ίσχυαν, ευρίσκονται δε στο μέσο όρο των αντίστοιχων ευρωπαϊκών. Η διαφανής, χωρίς διακρίσεις και σε ανταγωνιστικό επίπεδο τιμολόγηση της χρήσης του Συστήματος αναμένεται να συμβάλει στη δημιουργία καλού επενδυτικού κλίματος και να δώσει ώθηση στη διείσδυση του φυσικού αερίου ιδίως σε τομείς όπου υπάρχουν δυνατότητες κατανάλωσης μεγάλων ποσοτήτων, όπως η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και οι πόλεις. Το συντομότερο τα νέα τιμολόγια χρήσης του συστήματος μεταφοράς θα εφαρμοσθούν από τη ΔΕΠΑ. 3.2. Νέες Δυνατότητες Προμήθειας Φυσικού Αερίου για τη Διασφάλιση της Ασφάλειας Ανεφοδιασμού Συγχρόνως προωθείται ένα σύνολο μέτρων για την εξασφάλιση των αυξημένων ποσοτήτων φυσικού αερίου που θα απαιτηθούν. Έχει διασφαλισθεί η δυνατότητα προμήθειας από τη Ρωσία πολλαπλάσιας 11

ποσότητας έναντι αυτής που σήμερα καταναλίσκουμε. Νέες επενδύσεις οι οποίες έχουν ήδη προγραμματισθεί και συγχρηματοδοτούνται από τα Κοινοτικά Προγράμματα, θα αυξήσουν τη δυναμικότητα προμήθειας υγροποιημένου φυσικού αερίου στη Ρεβυθούσα, αλλά και τη δυναμικότητα του Συστήματος Μεταφοράς. Η πρόσφατη υπογραφή του Μνημονίου Κατανόησης με την Τουρκία για την κατασκευή αγωγών και τη διασύνδεση των συστημάτων των δύο χωρών δημιουργεί νέο σημείο εισόδου του φυσικού αερίου στην Ελλάδα και τη δυνατότητα εφοδιασμού από εναλλακτικούς παραγωγούς που διαθέτουν μεγάλα κοιτάσματα, όπως το Ιράν. Συγχρόνως δημιουργείται νέα οδός εφοδιασμού μέσω Ελλάδος της ΕΕ, η οποία επίσης αναζητά νέες πρόσθετες πηγές τροφοδοσίας, καθώς και των χωρών της Βαλκανικής. 3.3. Επιτάχυνση της Απελευθέρωσης της Αγοράς Φυσικού Αερίου, νέος νόμος εντός του 2002 Η επιτάχυνση της ωρίμανσης της αγοράς φυσικού αερίου, η διασφάλιση του εφοδιασμού, οι ανάγκες για σημαντικές νέες επενδύσεις στην ηλεκτροπαραγωγή και η ανταγωνιστικότητα της εθνικής οικονομίας επιβάλλουν διαρθρωτικές αλλαγές που θα απελευθερώσουν δυνάμεις της αγοράς στο πλαίσιο ισότιμης συνεργασίας ιδιωτικού και δημόσιου τομέα. Η Ελλάδα θα ακολουθήσει το βηματισμό των εταίρων μας στην ΕΕ και στην ΟΝΕ και θα απελευθερώσει, όπως έχει ήδη αναγγελθεί, την αγορά φυσικού αερίου από το 2003 για τους μεγάλους καταναλωτές με σύστημα ρυθμιζόμενης πρόσβασης στα δίκτυα, όπως και πρόσφατα αποφασίσθηκε ομόφωνα στη Βαρκελώνη. Η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας εκπονεί μελέτη για τη νέα οργάνωση της αγοράς και θα υποβάλει τις προτάσεις της στην Κυβέρνηση με στόχο το θεσμικό πλαίσιο να υιοθετηθεί εντός του 2002. 4. Ο Τομέας των Πετρελαιοειδών Καυσίμων: νέο θεσμικό πλαίσιο για τον ανταγωνισμό στην εσωτερική αγορά και την εξυγίανση του κλάδου Ο νόμος 1571/1985 ρύθμισε για πρώτη φορά κατά τρόπο ενιαίο την αγορά πετρελαιοειδών στην Ελλάδα, έκτοτε οι συνθήκες έχουν διαφοροποιηθεί. Επιπλέον έχουν προκύψει σημαντικότητα φαινόμενα νοθείας, λαθρεμπορίας και φοροδιαφυγής (που σύμφωνα με εκτιμήσεις ξεπερνά τα 250 δις δρχ το χρόνο), αλλά και προβλήματα με τη λειτουργία του ανταγωνισμού. Πρόσφατα το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο καταδίκασε την Ελλάδα για τα θέματα λειτουργίας του ανταγωνισμού με αφορμή το σύστημα τήρησης αποθεμάτων ασφαλείας (γιατί δρα ως μέτρο ισοδυνάμου αποτελέσματος με περιορισμό των εισαγωγών) και τους περιορισμούς που θέτει το θεσμικό πλαίσιο στην καθετοποίηση της εμπορίας. Μάλιστα η προθεσμία που έχει τεθεί από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο λήγει αυτόν το μήνα. 4.1. Νέος νόμος για τα Πετρελαιοειδή εντός του 2002 Με το νέο νομοσχέδιο που έχει ετοιμασθεί και αναμένεται να κατατεθεί στη Βουλή σύντομα, επιδιώκεται η αναδιοργάνωση του θεσμικού πλαισίου της αγοράς πετρελαιοειδών καυσίμων με γνώμονα τις εξελίξεις της αγοράς και το νομικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ειδικότερα οι βασικοί στόχοι του σχεδίου νόμου είναι οι εξής: α. Ενίσχυση του ανταγωνισμού, β. Αναδιοργάνωση του τρόπου τήρησης των αποθεμάτων ασφάλειας ώστε να μην θέτει εμπόδια στον ανταγωνισμό στην εσωτερική αγορά, γ. Συγκρότηση μηχανισμού ελέγχου της διακίνησης καυσίμων για την αντιμετώπιση φαινομένων λαθρεμπορίου και νοθείας, όπως επίσης και η ενίσχυση της προστασίας και ασφαλείας του περιβάλλοντος, δ. Μεγαλύτερη διαφάνεια και αποτελεσματικότητα προς όφελος του καταναλωτή. Για την επίτευξη των παραπάνω στόχων οι εισαγόμενες καινοτομίες είναι οι εξής: 1) Καθιερώνεται ένα νέο σύστημα αδειοδότησης. Για κάθε δραστηριότητα, όπως διύλιση, μεταφορά, εμπορία και λιανική εμπορία χορηγείται μία άδεια. Η χορήγηση 12

περισσοτέρων αδειών στο ίδιο πρόσωπο είναι δυνατή, εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις χωριστά για κάθε άδεια και εφόσον τηρούνται χωριστοί λογαριασμοί για κάθε άδεια σα να επρόκειτο για διαφορετικά πρόσωπα. Η ανάκληση μίας άδειας για τους σοβαρούς λόγους που αναφέρονται στο σχέδιο νόμου συνιστά λόγο ανάκλησης και των άλλων αδειών. 2) Παρέχεται δυνατότητα συγκρότησης καθετοποιημένων επιχειρήσεων αλλά και δυνατότητα εξειδίκευσης των επιχειρήσεων σε ορισμένους μόνο τομείς των πετρελαιοειδών, ενώ αποφεύγονται οι διακρίσεις, οι διασταυρούμενες επιχορηγήσεις και στρεβλώσεις του ανταγωνισμού. Συγχρόνως ενισχύεται η εποπτεία της αγοράς με την συνδρομή και της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας (Ρ.Α.Ε.). 3) Δίδεται ιδιαίτερη σημασία στη διαφανή διαχείριση των αποθηκευτικών χώρων. Η υποχρέωση της τήρησης των αποθεμάτων επιβάλλεται σε όσους εισάγουν πετρέλαιο προς κατανάλωση στην εγχώρια αγορά, στα διυλιστήρια και στους Μεγάλους Καταναλωτές και όχι στην εμπορία. Τα αποθέματα ασφαλείας τηρούνται σε αποθηκευτικούς χώρους των υπόχρεων, ίδιους ή μισθωμένους ή κατά παραχώρηση της χρήσης, που έχουν πιστοποιηθεί ως αποθήκες τήρησης αποθεμάτων ασφαλείας, καθιερώνεται έτσι ελεύθερη και διαφανής προσβασιμότητα τρίτων στους αποθηκευτικούς χώρους, ανεξάρτητη από την ύπαρξη ή όχι σύμβασης προμήθειας με τον κάτοχο των αποθηκευτικών χώρων. Συνιστάται Ειδική Επιτροπή η οποία θα έχει την ευθύνη αντιμετώπισης έκτακτων κρίσεων εφοδιασμού σε καύσιμα. 4) Παρέχονται κίνητρα για συγχωνεύσεις εταιρειών εμπορίας καθώς και για κατασκευή νέων αποθηκευτικών χώρων πετρελαιοειδών προϊόντων. Θεσπίζονται ειδικά κίνητρα για μεταφορά καυσίμων μέσω αγωγών, τα οποία θα διευκολύνουν τη διασύνδεση των υφισταμένων αλλά και των νέων αποθηκευτικών χώρων. Για τους αγωγούς προβλέπεται πρόσβαση τρίτων και διαφανής τιμολόγηση. Παρέχεται ενίσχυση για περιβαλλοντικά προγράμματα των Δήμων, στην περιφέρεια των οποίων είναι εγκατεστημένα και λειτουργούν Διυλιστήρια. 5) Στα πρατήρια υγρών καυσίμων δίνεται η δυνατότητα να έχουν πρόσβαση στα Διυλιστήρια και να εισάγουν έτοιμα προϊόντα από άλλες χώρες. Επίσης τους παρέχονται κίνητρα για νέες ηλεκτρονικές και περιβαλλοντικά φιλικές τεχνολογίες. Ιδιαίτερη έμφαση δίδεται σε θέματα ασφάλειας και περιβάλλοντος, στις προϋποθέσεις για να ιδρυθούν οικολογικά και ηλεκτρονικά πρατήρια και προβλέπονται ειδικά μέτρα για την ασφαλή διακίνηση υγραερίων κ.λ.π. 6) Η πάταξη φαινομένων νοθείας, λαθρεμπορίας και κάθε δραστηριότητας χωρίς άδεια αποτελεί κύριο μέλημα του σχεδίου. Οι προβλεπόμενες αυστηρές ποινικές και διοικητικές κυρώσεις, καθώς επίσης και η διαφάνεια σε θέματα λογαριασμών και ισοζυγίων διακίνησης θα συμβάλουν προς την κατεύθυνση αυτή. Επίσης προβλέπεται η οργάνωση Ειδικών Κλιμακίων Ελέγχου με αυξημένες εξουσίες ελέγχου. 13

5. Έργα ΑΠΕ, Δικτύων και Αγωγών: επιτάχυνση έργων, εφαρμογή νέων σχεδιασμών και στήριξη από το Γ ΚΠΣ Κατά το έτος 2002 συνεχίζονται με μεγαλύτερη ένταση ή προγραμματίζονται να αρχίσουν σημαντικά έργα ενεργειακής υποδομής τα οποία υποστηρίζονται από το Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης. Τα έργα αυτά κατατάσσονται στις εξής κατηγορίες: 1) Έργα Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ, Αιολικά, μικροί υδροηλεκτρικοί σταθμοί, μονάδες με καύση βιομάζας, φωτοβολταϊκά κλπ.) και έργα μικρής συμπαραγωγής ηλεκτρισμού και θερμότητας. Με προοπτική την αξιοποίηση και των κονδυλίων του Προγράμματος Ανταγωνιστικότητας (Γ ΚΠΣ) και του Αναπτυξιακού Νόμου εκτελούνται και ξεκινούν δεκάδες τέτοια έργα κατανεμημένα σε όλες τις περιφέρειας της χώρας. Το επενδυτικό ενδιαφέρον είναι πολύ μεγάλο και η αδειοδοτική διαδικασία με επίβλεψη της ΡΑΕ έχει ήδη σχεδόν ολοκληρωθεί. Οι δράσεις κατά το 2002 αφορούν στη διασφάλιση χρηματοδότησης από το ΚΠΣ, στην παρακολούθηση των έργων και τη διευκόλυνσή τους με νέα ηλεκτρικά δίκτυα τα οποία έχουν σχεδιασθεί και επίσης θα ενταχθούν στο ΚΠΣ. 2) Σχεδιασμός και οργάνωση μεγάλων έργων επέκτασης και ενίσχυσης των γραμμών υψηλής τάσης στην περιοχή της Θράκης και νέων ηλεκτρικών διασυνδέσεων με την Τουρκία και τα Βαλκάνια. Το σχετικό πρόγραμμα (ΜΑΣΜ) που για πρώτη φορά υιοθετήθηκε στο πλαίσιο της νέας διαδικασίας που προβλέπεται στο θεσμικό πλαίσιο της απελευθερωμένης αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας θα τεθεί το 2002 σε εφαρμογή και θα αφορά έργα που θα διαρκέσουν περισσότερο από πέντε χρόνια. Τα οφέλη στον τομέα της αξιοπιστίας και οι νέες ευκαιρίες εμπορίου ηλεκτρισμού που θα προκύψουν είναι επικεντρωμένα στην περιοχή της Θράκης (και της Ανατολικής Μακεδονίας) που έτσι αποκτά μεγαλύτερη αναπτυξιακή δυναμική και γεωπολιτική σημασία. 3) Έργα ενίσχυσης και επέκτασης του συστήματος φυσικού αερίου στα οποία περιλαμβάνονται νέες συνδέσεις στην υψηλή πίεση, νέα δίκτυα διανομής στις πόλεις, συμπιεστές, μεγάλη επέκταση της Ρεβυθούσας και προγραμματισμό έργων για τις νέες διασυνδέσεις φυσικού αερίου με προτεραιότητα στη σύνδεση Ελλάδας Τουρκίας. Τα έργα αυτά που εντάσσονται στη στρατηγική ωρίμανσης της αγοράς φυσικού αερίου στην Ελλάδα, συγχρόνως ανοίγουν προοπτική ώστε η Βόρεια Ελλάδα να γίνει διεθνής ενεργειακός κόμβος και κέντρο (hub) ενεργειακού εμπορίου της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. 6. Προοπτική για τα Βαλκάνια Επιπλέον των πρωτοβουλιών για νέα δίκτυα και διασυνδέσεις, ήδη συγκροτήθηκε το Φόρουμ για την ενιαία ηλεκτρική αγορά στην ΝΑ Ευρώπη με πρωτοβουλία της ΕΕ, η ΡΑΕ ανέλαβε την προεδρία της σχετικής ομάδας των Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας και αναμένεται επικύρωση σχετικής συμφωνίας των κυβερνήσεων των χωρών της περιοχής. Η προοπτική ενιαίας ηλεκτρικής αγοράς στην ΝΑ Ευρώπη, ενταγμένης στην ενιαία εσωτερική αγορά της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι μεγάλης στρατηγικής σημασίας για την περιοχή και τις διαρθρωτικές οικονομικές μεταβολές. 14