ΔΗΜΟΣ ΤΡΙΓΩΝΟΥ Ν. ΕΒΡΟΥ

ΔΗΜΟΣ ΤΡΙΓΩΝΟΥ Ν. ΕΒΡΟΥ Εισήγηση με θέμα: «Εφαρμογή ενδοδημοτικής και διαδημοτικής συγκοινωνίας σε πολλαπλούς απομακρυσμένους οικισμούς το παράδειγμα του Τριγώνου» ΧΑΤΖΗΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ Δήμαρχος Τριγώνου ΙΟΥΛΙΟΣ 2009

Κύριε Δήμαρχε της ΑΜΑΝΗΣ Κύριε Πρόεδρε του Συνεδρίου Αξιότιμα μέλη της οργανωτικής επιτροπής του Συνεδρίου και μέλη της κίνησης 19 για την ΑΜΑΝΗ θέλω κατ αρχήν να σας ευχαριστήσω για την πρόσκληση, να εκφράσω τα συγχαρητήριά μου για τη διοργάνωση του συνεδρίου σας και να ευχηθώ καλή επιτυχία στις εργασίες του. Κυρίες και Κύριοι, είμαι ο Μανώλης Χατζηπαναγιώτου, Δήμαρχος του Δήμου Τριγώνου, του Βορειότερου Δήμου της Ελλάδας. Βρίσκεται στο Ν. Έβρου, ανάμεσα στους ποταμούς Έβρο και Άρδα. Συνορεύει Βόρεια με την Τουρκία, δυτικά και Βορειοδυτικά με τη Βουλγαρία και Νότια το διοικητικό και φυσικό του όριο με τον υπόλοιπο Νομό είναι ο Ποταμός Άρδας. Η έδρα του Δήμου, τα Δίκαια, απέχει περίπου 175 χιλ. από την πρωτεύουσα του Νομού, την Αλεξανδρούπολη, και 1.060 χιλ. περίπου από την Αθήνα. Ο Δήμος Τριγώνου, είναι Καποδιστριακός Δήμος, που προέκυψε από τη συνένωση 13 κοινοτήτων και περιλαμβάνει 17 οικισμούς. Ο συνολικός πληθυσμός του Δήμου ανέρχεται σε 6.656 κατοίκους (με την απογραφή του 2001) και η έκτασή του στα 372.256 στρέμματα. Κυρίες και Κύριοι, η κατάσταση που διαμορφώνεται στους περισσότερους καποδιστριακούς Δήμους λόγω της ελλιπούς συγκοινωνίας είναι δραματική: στους περισσότερους απ αυτούς δεν υπάρχει πρόσβαση στο κέντρο του Νομού, ενώ παράλληλα καταγράφεται παντελής έλλειψη ενδοδημοτικής συγκοινωνίας μεταξύ των διαμερισμάτων των καποδιστριακών Δήμων, γεγονός που υπονομεύει τη συνοχή τους και συντελεί στην επιβράδυνση των τοπικών ρυθμών ανάπτυξης και στην αδυναμία άμβλυνσης των περιφερειακών ανισοτήτων. Τα τοπικά ΚΤΕΛ επιλέγουν όπως είναι φυσικό τις λεγόμενες γόνιμες γραμμές, να εκτελούν δηλαδή συγκοινωνίες σε βασικούς οδικούς άξονες, ενώ

στα χωριά πηγαίνουν μόνο για τη μεταφορά μαθητών, η οποία χρηματοδοτείται απ το κράτος. Σε αρκετές περιπτώσεις μικρών οικισμών οι κάτοικοι είναι αναγκασμένοι να αποβιβάζονται πάνω στον κεντρικό οδικό άξονα και να πρέπει να περπατήσουν μεγάλες αποστάσεις μέχρι να φτάσουν στο χωριό τους. Πολλοί Δήμοι επιχείρησαν και επιχειρούν με δικά τους μέσα να καλύψουν αυτό το κενό, χρηματοδοτώντας από τους δημοτικούς προϋπολογισμούς δικές τους αστικές ή υπεραστικές γραμμές ή δημιουργώντας νέες γραμμές σε συνεργασία με τα τοπικά ΚΤΕΛ για την εξυπηρέτηση των δημοτών. Συνήθως όμως το κόστος λειτουργίας αποδεικνύεται τεράστιο και οδηγεί αυτές τις προσπάθειες σε μεγάλα προβλήματα ή σε διακοπή. Από το 2006 η ΚΕΔΚΕ, σε συνεργασία με τα Υπουργεία Εσωτερικών και Μεταφορών άρχισε να προωθεί το επιχειρησιακό πρόγραμμα Δημοτικής Συγκοινωνίας «ΣΥΝ-ΚΟΙΝΩΝΙΑ», στοχεύοντας στην άρση της κοινωνικής, γεωγραφικής και οικονομικής απομόνωσης των ΟΤΑ της Περιφέρειας και ιδίως των καποδιστριακών, καθώς και στην προώθηση της προσπελασιμότητας και της τοπικής οικονομικής ανάπτυξης. Οι Δήμοι θα μπορούσαν να μετέχουν στο πρόγραμμα και σε συνεργασία με τα ΚΤΕΛ της περιοχής τους να προσφέρουν δημοτικές συγκοινωνίες σε απομακρυσμένες περιοχές και σε αστικά κέντρα της Περιφέρειας. Σ αυτήν την πρώτη φάση πολλοί Δήμοι της χώρας (360 περίπου) έδειξαν έντονο ενδιαφέρον και κατέθεσαν αιτήσεις και τεχνικά δελτία για τη συμμετοχή τους στο πρόγραμμα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον υπήρξε όπως ήταν φυσικό από μικρούς και απομακρυσμένους Δήμους, οι οποίοι αντιμετωπίζουν και τα πιο έντονα προβλήματα. Σημειώνεται ότι τα προγράμματα μπορούν να είναι τόσο διαδημοτικά, όσο και υπεραστικά, χωρίς να υπερβαίνουν βέβαια τα όρια του Νομού. Μετά την αξιολόγηση αυτών των προτάσεων από επιτροπή εμπειρογνωμόνων, φτάσαμε τελικά στην εφαρμογή σε πιλοτική βάση του προγράμματος για την περίοδο από 01/01/2009 έως το τέλος Φεβρουαρίου του 2010. Παράλληλα με την εφαρμογή αυτού του προγράμματος ξεκίνησε από την ΚΕΔΚΕ η διαμόρφωση σχετικής πρότασης που θα κατατεθεί στο

Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ενίσχυση Προσπελασιμότητας» του ΕΣΠΑ (Δ ΚΠΣ), ώστε στην επόμενη φάση το πρόγραμμα «ΣΥΝ-ΚΟΙΝΩΝΙΑ» να μπει σε πλήρη ανάπτυξη για το σύνολο των Δήμων της χώρας (εκτός Αθηνών και Θεσσαλονίκης). Σύμφωνα με μελέτες της ΚΕΔΚΕ, για να καλυφθούν οι ανάγκες χρηματοδότησης και για τους 924 Δήμους σε όλη τη χώρα (εκτός από τις περιοχές που εξυπηρετούνται από τον ΟΑΣΑ στην Αθήνα και τον ΟΑΣΘ στη Θεσσαλονίκη), απαιτούνται ετησίως 163 εκατ. ευρώ, ενώ η αντίστοιχη κρατική χρηματοδότηση για Αθήνα και Θεσσαλονίκη ξεπερνά κάθε χρόνο τα 500 εκατ. ευρώ. Δηλαδή με το ποσό αυτό θα μπορούν να εξυπηρετηθούν 6,6 εκατ. πολίτες με ένα κόστος 25 ανά κάτοικο ετησίως, όταν σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη τα αντίστοιχα κόστη είναι 120 και 90 ανά κάτοικο. Θέλω τώρα να σας δώσω μια καλύτερη εικόνα του Δήμου Τριγώνου και να τη συνδέσω με το θέμα της εισήγησής μου που είναι η εφαρμογή της διαδημοτικής συγκοινωνίας σε πολλαπλούς απομακρυσμένους οικισμούς. Στους σχετικούς πίνακες που μπορείτε να δείτε, αν έχετε στα χέρια σας το κείμενο της εισήγησής μου, φαίνεται η κατανομή του πληθυσμού στα τοπικά διαμερίσματα και τους οικισμούς, όπως και οι χιλιομετρικές αποστάσεις των Δημοτικών Διαμερισμάτων από την Έδρα του Δήμου.

ΤΟΠΙΚΑ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ & ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ 1. Δίκαια 797 2. Δίλοφος 81 3. Κριός 53 4. Πάλλη 246 5. Άρζος 209 6. Καναδάς 224 7. Ελαία 532 8. Κόμαρα 774 9. Μαράσια 198 10. Ορμένιο 807 11. Πεντάλοφος 665 12. Πετρωτά 312 13. Πλάτη 601 14. Πτελέα 477 15. Σπήλαιο 443 16. Θεραπειό 133 17. Μηλέα 104 ΤΟΠΙΚΑ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΑΠΟ ΕΔΡΑ ΣΕ ΧΛΜ Άρζου 576 19 Ελαίας 611 15 Κομάρων 921 24 Μαρασίων 323 24 Ορμενίου 967 10 Πενταλόφου 931 23 Πετρωτών 608 17 Πλάτης 603 13 Πτελέας 569 5 Σπηλαίου 590 9 Θεραπειού 203 26 Μηλέας 200 31

Θα προσθέσω ότι στα όρια του Δήμου λειτουργούν 2 Νηπιαγωγεία, 3 Δημοτικά σχολεία και ένα Γυμνάσιο Λύκειο στα Δίκαια. Ο συνολικός αριθμός των μαθητών σε όλες τις βαθμίδες, δεν ξεπερνά τα 230 παιδιά, που προέρχονται όμως από όλους τους οικισμούς του Δήμου και μετακινούνται σε καθημερινή βάση στις σχολικές μονάδες. Το κύριο οδικό δίκτυο του Δήμου έχει μήκος 150 χιλ. περίπου. Εμείς στο Δήμο Τριγώνου, σα νέος Καποδιστριακός Δήμος, βρήκαμε από την αρχή μπροστά μας το πρόβλημα της ενδοδημοτικής σύνδεσης μεταξύ των πολλών οικισμών και επίσης της διαδημοτικής σύνδεσης με το κοντινότερο μεγάλο αστικό κέντρο που είναι η Ορεστιάδα, και βρίσκεται σε απόσταση 40 χιλ. από την έδρα του Δήμου μας. Το τοπικό ΚΤΕΛ του Έβρου εκτελούσε τις τελευταίες δεκαετίες τα ίδια ακριβώς δρομολόγια, δύο φορές την ημέρα, κάνοντας μια κυκλική διαδρομή στο βασικό οδικό άξονα του Δήμου, αφήνοντας όμως εκτός 6 από τους 17 οικισμούς του. Επίσης υπήρχε ένα μόνο δρομολόγια με επιστροφή καθημερινά προς Ορεστιάδα. Παράλληλα οι ώρες των Δρομολογίων εξυπηρετούσαν μερικώς μόνο βασικές ανάγκες των Δημοτών. Οι Δημοτικές αρχές αναγκαζόταν να χρησιμοποιούν διάφορους τρόπους και τεχνάσματα για να βρίσκουν ευκαιριακές λύσεις στις ουσιαστικές ανάγκες των ανθρώπων, ιδιαίτερα της τρίτης ηλικίας, που στερούνται δυνατότητας μετακίνησης με άλλα μεταφορικά μέσα, των μαθητών των σχολικών μονάδων, αλλά και των διαφόρων συλλόγων γυναικών, ΚΑΠΗ κλπ. που ήθελαν να μετακινούνται εντός ή εκτός του Δήμου για πολιτιστικούς και άλλους σκοπούς. Όταν το 2006, όπως προανέφερα, η ΚΕΔΚΕ άρχισε να προωθεί το επιχειρησιακό πρόγραμμα «ΣΥΝ-ΚΟΙΝΩΝΙΑ», ήμασταν από τους πρώτους ανάμεσα σε άλλους 360 Δήμους που ετοιμάσαμε σχετική μελέτη και καταθέσαμε αίτηση και Τεχνικό Δελτίο για συμμετοχή στο πρόγραμμα, στις αρχές του 2007. Αυτή η μελέτη μας έδωσε και τη δυνατότητα να προσεγγίσουμε και να κατανοήσουμε καλύτερα το πρόβλημα, να ιεραρχήσουμε τις ανάγκες και να δώσουμε και κάποιες λύσεις μόνοι μας, περιμένοντας την υλοποίηση του

προγράμματος, η εφαρμογή του οποίου ξεκίνησε τελικά τον Ιανουάριο του 2009. ΟΙ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΜΑΣ: 1 η προτεραιότητα. Η δυνατότητα τακτικής και συχνής πρόσβασης των ηλικιωμένων στο Κέντρο Υγείας, στην έδρα του Δήμου, για εξετάσεις και συνταγογράφηση φαρμάκων. Συμπληρωματικά η τακτική πρόσβαση για αγαθά και υπηρεσίες στην έδρα του Δήμου. 2 η προτεραιότητα. Η δυνατότητα, κατ αρχήν για τους μαθητές Γυμνασίου και Λυκείου που παρακολουθούν τμήματα ενισχυτικής διδασκαλίας, να επιστρέφουν σύντομα στα χωριά και στα σπίτια τους, καθώς τα δρομολόγια του ΚΤΕΛ δεν καλύπτουν αυτά τα ωράρια. Συμπληρωματικά η μείωση του χρόνου που μεσολαβεί από την επιβίβαση των μαθητών στα λεωφορεία, μέχρι την έναρξη του μαθήματος στα σχολεία (σε περιπτώσεις απομακρυσμένων οικισμών αυτός ο χρόνος ξεπερνάει τα 90 λεπτά, κάτι που είναι αρκετά επώδυνο για αρκετούς μαθητές). Αντίστοιχη μείωση του χρόνου που μεσολαβεί από τη λήξη των μαθημάτων, μέχρι την επιστροφή στο σπίτι (ιδιαίτερα για τους μικρότερους σε ηλικία μαθητές). 3 η προτεραιότητα. Επειδή ο Δήμος μας δεν έχει μεγάλο και οργανωμένο αστικό κέντρο (τα Δίκαια, πρωτεύουσα του Δήμου, είναι ένας οικισμός 800 κατοίκων, χωρίς ιδιαίτερη οικονομική και κοινωνική ζωή και με ελλιπείς υποδομές 1 Κέντρο Υγείας 2 υποκαταστήματα τραπεζών 1 κτηνιατρείο ταχυδρομείο), υπάρχουν και σημαντικές ανάγκες για μετακίνηση κατοίκων στο κοντινότερο μεγάλο αστικό κέντρο που είναι η Ορεστιάδα (πρόσβαση σε Δημόσιες υπηρεσίες, ιδιωτικά ιατρεία αλλά και για καταναλωτικές ανάγκες). Αυτές οι ανάγκες αφορούν κατά κύριο λόγο τις ίδιες ομάδες πληθυσμού.

Ανθρώπους τρίτης ηλικίας, χωρίς δυνατότητα μετακίνησης με άλλο μεταφορικό μέσο, με χαμηλές συντάξεις, που δεν μπορούν να επιβαρυνθούν τα κόμιστρα ενός ταξί. Μαθητές, ιδιαίτερα του Λυκείου που πρέπει να μετακινηθούν στην Ορεστιάδα τις απογευματινές ώρες, για φροντιστήρια, εκμάθηση ξένων γλωσσών, σχολές μουσικής, χορού και άθλησης. 4 η προτεραιότητα. Οι ανάγκες συλλόγων Γυναικών, Αιμοδοτικών, Αθλητικών, μορφωτικών και άλλων, και ιδιαίτερα των μελών των ΚΑΠΗ για μετακινήσεις εντός και εκτός Δήμου που αφορούν συμμετοχές σε πολιτιστικές εκδηλώσεις, πανηγύρια, εκδρομές κλπ. Κάποιες από αυτές τις ανάγκες καταφέρναμε να τις καλύπτουμε με διάφορους τρόπους και πριν την εφαρμογή του προγράμματος. Είτε με τη χρήση των 2 λεωφορείων που διαθέτει ο Δήμος, είτε σε συνεννόηση με το ΚΤΕΛ και τα ΤΑΞΙ στα πλαίσια της επιχορήγησης από τη Νομαρχία για τη μεταφορά μαθητών, είτε με μίσθωση τουριστικών λεωφορείων. Αυτές όμως οι λύσεις έχουν υψηλό κόστος, σχεδόν απαγορευτικό για δήμους με χαμηλές οικονομικές δυνατότητες όπως ο δικός μας. Το ετήσιο κόστος λειτουργίας των γραμμών Δημοτικής συγκοινωνίας που περιλάβαμε στο Τεχνικό Δελτίο συμμετοχής στο πρόγραμμα «ΣΥΝ- ΚΟΙΝΩΝΙΑ», και πιστεύουμε ότι θα εξυπηρετούσε τις παραπάνω προτεραιότητές μας ανερχόταν στα 180.000 ευρώ περίπου για ένα σύνολο δρομολογίων ετησίως 113.000 χιλιομέτρων. Για τους πρώτους 14 μήνες πιλοτικής εφαρμογής του προγράμματος «ΣΥΝ-ΚΟΙΝΩΝΙΑ», που ξεκίνησε στις 01/01/2009 και λήγει το Φεβρουάριο του 2010, μας εγκρίθηκε τελικά χρηματοδότηση ύψους 86.262, λιγότερο και από το 50% του αρχικού προϋπολογισμού. Έπρεπε λοιπόν άμεσα να επιλέξουμε προτεραιότητες και δρομολόγια πριν προχωρήσουμε σε σύμβαση με το ΚΤΕΛ. Στα πλαίσια αυτά λοιπόν κάναμε τελικά την εξής επιλογή, αφού πήραμε την έγγραφη δέσμευση του ΚΤΕΛ, ότι δεν θα καταργήσει κανένα από τα

υπάρχοντα δρομολόγιά του, καθ όλη τη διάρκεια υλοποίησης του προγράμματος, και σε συνεννόηση επίσης με τη Διεύθυνση του Κέντρου Υγείας Δικαίων για αντίστοιχο προγραμματισμό των υπηρεσιών τους: Τα δρομολόγια που εντάσσονται στη σύμβαση με το ΚΤΕΛ για το πρόγραμμα ΣΥΝ-ΚΟΙΝΩΝΙΑ θα είναι εντελώς δωρεάν για τους κατοίκους του Δήμου. Η σύμβαση αφορά την εκτέλεση δρομολογίων 58.316 χιλιομέτρων για τους 14 μήνες εφαρμογής του προγράμματος, συνολικού κόστους 101.725. Το επιπλέον ποσό που προκύπτει καλύπτεται από τον προϋπολογισμό του Δήμου. Θα πρέπει να σας πω ότι η εφαρμογή του προγράμματος προχωρά μέχρι σήμερα (έχουν συμπληρωθεί ήδη 7 μήνες) πολύ ικανοποιητικά, με μεγάλη αποδοχή από τους δημότες μας, η συνεργασία με το ΚΤΕΛ, εκτός κάποιων μικροδιαφωνιών είναι σε σωστή βάση και ήδη σχεδιάζουμε και προγραμματίζουμε την πρότασή μας για τη συνέχεια του προγράμματος, με την ελπίδα ότι στην επόμενη φάση του θα καταφέρουμε να εντάξουμε όλα τα δρομολόγια που είναι αναγκαία για την εξυπηρέτηση των προτεραιοτήτων που σας περιέγραψα πιο πάνω. Πιστεύω ότι υπάρχουν ήδη αποτελέσματα που αφορούν την εμπορική δραστηριότητα στην έδρα του Δήμου, τόνωση στο αίσθημα ασφάλειας και στην ποιότητα ζωής των ανθρώπων ιδιαίτερα της τρίτης ηλικίας, αφού έχουν πια τη δυνατότητα για καθημερινή πρόσβαση σε ιατρικές και διοικητικές υπηρεσίες εξυπηρέτησης και μεγάλη διευκόλυνση επίσης στη μετακίνηση των μαθητών για τις διάφορες αναγκαίες δραστηριότητές τους. Αν το πρόγραμμα αυτό συνεχιστεί και αναπτυχθεί περισσότερο μπορεί να λειτουργήσει επίσης και ανασχετικά στο φαινόμενο που είναι συχνό στο Δήμο μας, της μετανάστευσης οικογενειών. Η δημοτική συγκοινωνία τελικά, που μπορεί να δίνει στους δημότες τη δυνατότητα να απολαμβάνουν τις ίδιες υπηρεσίες, ανεξάρτητα από τον τόπο που μένουν και με μικρή οικονομική επιβάρυνση, είναι ένα βασικό κοινωνικό αγαθό, είναι ποιότητα ζωής, είναι επένδυση στους κατοίκους και στο μέλλον των Δήμων μας.

Γίνονται μεγάλες προσπάθειες, αντιμετωπίζονται δύσκολες διαδικασίες, αλλά πιστεύω ότι υπάρχουν και απτά αποτελέσματα για τους Δημότες μας που έχουν ανάγκη. Το μεγάλο όμως πρόβλημα, το μεγαλύτερο και αυτό που μας συνδέει περισσότερο με εσάς εδώ στην ΑΜΑΝΗ, είναι το μέλλον των Δήμων μας, των περιοχών μας, το αν υπάρχουν δυνατότητες για αναστροφή μιας εξέλιξης που μοιάζει να μην έχει επιστροφή. Η ανάπτυξη! Οι προοπτικές! Και από την άλλη η συνεχής μείωση του πληθυσμού των κατοίκων. Δυστυχώς συνεχίζουμε να γινόμαστε όλο και πιο λίγοι. Για αυτό θα πρέπει οι απομακρυσμένοι Δήμοι με την οργάνωσή τους να παίρνουν πρωτοβουλίες και να ανοίγουν πόρτες δημιουργώντας υποδομές. Σας ευχαριστώ για την πρόσκληση και τη δυνατότητα που μου δώσατε να επισκεφτώ τον τόπο σας. Εύχομαι καλή επιτυχία για τη συνέχεια του Συνεδρίου και ένα μέλλον για την Αμανή καλύτερο και από τις προσδοκίες σας.