Γενική Διεύθυνση Επικοινωνίας ΜΟΝΑΔΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΗΣ ΓΝΩΜΗΣ Βρυξέλλες, 30 Ιουνίου 2008 ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ Ειδικό Ευρωβαρόμετρο (EB 69) Άνοιξη 2008 - Έρευνα ΕΚ/Ευρωπαϊκή Επιτροπή Συνοπτική ανάλυση I. Ζήτημα ορολογίας Ένα από τα χαρακτηριστικά στοιχεία της συγκεκριμένης έρευνας είναι το γεγονός ότι οι όροι «κλιματική αλλαγή» και «υπερθέρμανση του πλανήτη» γίνονται αντιληπτοί με τον ίδιο τρόπο από τους ερωτηθέντες Τεχνική «split ballot»: Δύο ερωτήματα τέθηκαν στο πρώτο ήμισυ του δείγματος χρησιμοποιώντας τον όρο «υπερθέρμανση του πλανήτη» και τα ίδια ερωτήματα τέθηκαν στο άλλο μισό χρησιμοποιώντας αυτή τη φορά τον όρο «κλιματική αλλαγή». Καμία αξιόλογη διαφορά δεν παρατηρήθηκε ανάμεσα στα αποτελέσματα των δύο αυτών ερωτημάτων. Φαίνεται ότι οι δύο έννοιες έχουν παρόμοια ερμηνεία για τους ερωτηθέντες και ότι μπορούν να χρησιμοποιούνται αδιακρίτως. II. Αντίληψη για την κλιματική αλλαγή Το 62% των ερωτηθέντων θεωρούν ότι η κλιματική αλλαγή είναι το σοβαρότερο πρόβλημα για τον κόσμο σήμερα. Έρχεται στη δεύτερη θέση, αμέσως μετά τη φτώχεια, που θεωρείται το σοβαρότερο πρόβλημα για το 68% των ερωτώμενων. Αξιοσημείωτες διαφορές σε εθνικό επίπεδο: Η κλιματική αλλαγή θεωρείται σοβαρό πρόβλημα από την απόλυτη πλειοψηφία όλων των κρατών μελών, με εξαίρεση την Ιταλία και την Πορτογαλία (47%) και την Τσεχική Δημοκρατία (45%). Ερωτώμενοι για τον βαθμό σοβαρότητας του προβλήματος, τρεις στους τέσσερις Ευρωπαίους (75%) απαντούν ότι η κλιματική αλλαγή είναι ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα. Οι Ολλανδοί (26%), οι Εσθονοί και οι Βρετανοί (23% για τις δύο αυτές χώρες), θεωρούν περισσότερο από πολίτες άλλων χωρών ότι πρόκειται για ένα μέτρια τόσο σοβαρό πρόβλημα.
Καθώς και στο κοινωνικο-δημογραφικό επίπεδο Όσο νεότεροι είναι οι ερωτώμενοι, τόσο περισσότερο θεωρούν ότι η κλιματική αλλαγή είναι το πιο σοβαρό πρόβλημα για τον κόσμο σήμερα: το ποσοστό ανέρχεται σε 67% για τους νέους ηλικίας 15-24 ετών. Το ίδιο ισχύει και για τους ερωτηθέντες με υψηλό μορφωτικό επίπεδο (που έχουν φοιτήσει ώς την ηλικία των 20 ετών και πλέον): το 67% θεωρεί ότι η κλιματική αλλαγή είναι το πιο σοβαρό πρόβλημα. Το 69% των φοιτητών συμμερίζεται τη συγκεκριμένη άποψη. Αντίθετα, υπάρχουν λίγες διαφορές ανάμεσα στους άνδρες και στις γυναίκες για το συγκεκριμένο θέμα (το πιο σοβαρό πρόβλημα για το 64% των ανδρών και το 60% των γυναικών). III. Ενημέρωση Περισσότεροι από τους μισούς Ευρωπαίους δηλώνουν αρκετά καλά για την κλιματική αλλαγή, αλλά και όσοι δηλώνουν ότι δεν είναι καθόλου καλά δεν είναι και λίγοι. Αιτίες της κλιματικής αλλαγής Συνέπειες της κλιματικής αλλαγής Τρόποι καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής Καλά 56% εκ των οποίων 9% είναι πολύ καλά 56% εκ των οποίων 9% είναι πολύ καλά 52% εκ των οποίων 8% είναι πολύ καλά Όχι καλά 41% εκ των οποίων 9% δεν είναι καθόλου καλά 41% εκ των οποίων 9% δεν είναι καθόλου καλά 45% εκ των οποίων 10% δεν είναι καθόλου καλά Σε εθνικό επίπεδο: Για κάθε συνιστώσα που εξετάστηκε (αιτίες, συνέπειες, ενέργειες που πρέπει να αναληφθούν), οι πολίτες που δηλώνουν καλύτερα προέρχονται από τις εξής χώρες: Σουηδία, Κάτω Χώρες, Δανία και Φινλανδία (71% έως 88% των ερωτηθέντων δηλώνουν πολύ ή αρκετά καλά ως προς τις τρεις συνιστώσες). Παρατηρείται ότι οι σκανδιναβικές χώρες είναι συχνά οι χώρες που δηλώνουν ότι είναι οι καλύτερα ενημερωμένες στην ΕΕ, κυρίως όσον αφορά τα θέματα που σχετίζονται με το περιβάλλον. Για τις ίδιες συνιστώσες, οι πολίτες που δηλώνουν λιγότερο είναι από την Πορτογαλία, τη Τσεχική Δημοκρατία, τη Λιθουανία, τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία (58% έως 69% είναι λίγο ή καθόλου για τις τρεις συνιστώσες). 2/5
Αντίληψη και ενημέρωση ταυτίζονται σε κοινωνικο-δημογραφικό επίπεδο: Οι νέοι ηλικίας 15-24 ετών έρχονται πρώτοι μεταξύ των Ευρωπαίων που δηλώνουν πολύ καλά για την κλιματική αλλαγή (13% πολύ καλά τόσο για τις αιτίες όσο για τις συνέπειες, 11% πολύ καλά για τους τρόπους καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής). Το μορφωτικό επίπεδο είναι και σε αυτή την περίπτωση πολύ σημαντικό: - Περισσότερο από δύο στους τρεις ερωτηθέντες που έχουν συνεχίσει τις σπουδές τους μετά την ηλικία των 19 ετών δηλώνουν καλά για τους τρόπους καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής (67%), ενώ το αντίστοιχο ποσοστό εκείνων που έχουν διακόψει τις σπουδές τους στην ηλικία των 15 ετών ή νωρίτερα δεν υπερβαίνει το 37%. Παρατηρείται επίσης ότι, μεταξύ των ατόμων χαμηλότερου μορφωτικού επιπέδου, ένας στους πέντε δηλώνει ότι δεν είναι καθόλου ενημερωμένος για το ζήτημα (19%). Οι διαφορές στο επίπεδο της ενημέρωσης είναι αντίθετα λιγότερο έντονες ανάμεσα σε άνδρες και σε γυναίκες, με τις τελευταίες(52%) να δηλώνουν κάπως λιγότερο καλά ενημερωμένες από τους άνδρες (62%). IV. Καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής Ποιος; Η πλειονότητα των Ευρωπαίων εκτιμά ότι ούτε η βιομηχανία ούτε οι κυβερνήσεις ούτε οι πολίτες ούτε η ΕΕ κάνουν αρκετά για να καταπολεμήσουν την κλιματική αλλαγή. Μάλιστα, τρεις στους τέσσερις επικρίνουν περισσότερο την βιομηχανία (76%). Παρατηρείται επίσης ότι η δράση της ΕΕ αντιμετωπίζεται με ελαφρώς διαφορετικό τρόπο σε σχέση με τους άλλους φορείς: η δράση της ΕΕ αναγνωρίζεται σε μεγαλύτερο βαθμό (25%), αλλά το ποσοστό των απαντήσεων «Δεν γνωρίζω» είναι επίσης το υψηλότερο (14%). Βιομηχανία Πολίτες (ΕΘΝΙΚΟΤΗΤΑ) ΕΕ Κυβέρνηση Κάνει πολλά 2% 2% 4% 3% Κάνει αρκετά 14% 23% 24% 25% Δεν κάνει αρκετά 76% 67% 64% 58% Δ.Γ. 8% 8% 8% 14% Ανάλογα με το πόσο σοβαρή θεωρείται η κλιματική αλλαγή, η ευθύνη των πολιτών είναι περισσότερο ή λιγότερο σημαντική: Από το 75% των Ευρωπαίων που θεωρεί ότι η κλιματική αλλαγή είναι πολύ σοβαρό πρόβλημα, το 74% εκτιμά ότι οι πολίτες δεν κάνουν αρκετά. Από το 15% των Ευρωπαίων που θεωρεί ότι η κλιματική αλλαγή είναι ένα μέτρια τόσο σοβαρό πρόβλημα, το 55% εκτιμά ότι οι πολίτες δεν κάνουν αρκετά. Από το 7% των Ευρωπαίων που θεωρεί ότι η κλιματική αλλαγή δεν είναι σοβαρό πρόβλημα, το 39% εκτιμά ότι οι πολίτες δεν κάνουν αρκετά. 3/5
Πώς; Το 61% των Ευρωπαίων δηλώνει ότι έχει λάβει σε προσωπική βάση μέτρα για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. - Τέσσερεις προτεραιότητες που έχουν σχέση με την κατοικία και την καθημερινή κατανάλωση Τα τέσσερα μέτρα που αναφέρονται με τη μεγαλύτερη συχνότητα από τη συγκεκριμένη ομάδα ερωτηθέντεςώμενων είναι: η διαλογή των απορριμμάτων (76%), η μείωση της οικιακής κατανάλωσης ενέργειας (64%), η μείωση της οικιακής κατανάλωσης νερού (55%) και η μείωση της κατανάλωσης προϊόντων μιας χρήσης (40%). Τα τέσσερα αυτά δημοφιλέστερα μέτρα έχουν ουσιαστικά οικονομικό χαρακτήρα: είναι απλά στην εφαρμογή, δεν κοστίζουν τίποτα και επιτρέπουν την εξοικονόμηση χρημάτων. Άλλη συμπεριφορά που έχει σχέση με την κατανάλωση, είναι η αγορά τοπικών και εποχιακών προϊόντων (27%). - Σημαντική προσπάθεια σ'ό,τι αφορά τους τρόπους μεταφοράς Οι αλλαγές συμπεριφοράς στον τομέα τον μεταφορών αρχίζουν επίσης να γίνονται αισθητές αλλά σε μικρότερο βαθμό. Παρατηρείται ότι η επιλογή ενός φιλικότερου προς το περιβάλλον τρόπου μεταφοράς (28%), η μείωση της χρήσης του ιδιωτικού αυτοκινήτου (25%), η αγορά λιγότερο ρυπογόνου αυτοκινήτου (18%) συνηθίζονται περισσότερο. Πιο λίγοι είναι εκείνοι που αποφεύγουν το αεροπλάνο για τις πτήσεις μικρών αποστάσεων (12%). - Πρέπει να γίνει μεγαλύτερη προσπάθεια για την ενεργειακή ποικιλομορφία Στον τομέα αυτό όπου η οικονομική επένδυση αποτελεί σημαντικό παράγοντα, μόνο το 8% των ερωτηθέντων έχει συμβληθεί με "πιο πράσινη" εταιρεία παροχής ενέργειας και 5% έχει εφοδιαστεί με εγκαταστάσεις που χρησιμοποιούν ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Επιπλέον, παρατηρούμε ότι οι ερωτηθέντες που δηλώνουν ότι λαμβάνουν τα συγκεκριμένα μέτρα πιστεύουν ότι είναι καλά για τις αιτίες, τις συνέπειες και τους τρόπους καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής 1. Γιατί; 1 Από όσους έχουν λάβει προσωπικά μέτρα: - σε ποσοστό 73% δηλώνουν για τις αιτίες της κλιματικής αλλαγής - σε ποσοστό 72% δηλώνουν για τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής - σε ποσοστό 75% δηλώνουν για τους τρόπους καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής 4/5
Από το 61% των Ευρωπαίων που δηλώνουν ότι έχουν λάβει σε προσωπική βάση μέτρα για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής: - 63% θεωρούν ότι αν όλος ο κόσμος καταβάλει προσπάθεια, αυτό θα έχει πραγματικό αντίκτυπο στην κλιματική αλλαγή - 61% θεωρούν ότι είναι το καθήκον τους ως πολίτες - 52% εκφράζουν ανησυχία για τον κόσμο που θα κληροδοτήσουν στις επόμενες γενιές - 25% δηλώνουν ότι οι συγκεκριμένες ενέργειες επιτρέπουν την εξοικονόμηση χρημάτων Αντίθετα, από το 31% που δηλώνει ότι δεν λαμβάνει μέτρα προκειμένου να καταπολεμήσει την κλιματική αλλαγή: - 42% θεωρούν ότι οι κυβερνήσεις, οι επιχειρήσεις και η βιομηχανία είναι εκείνες που πρέπει να αλλάξουν συμπεριφορά, και όχι οι πολίτες - 34% δηλώνουν ότι δεν γνωρίζουν σε ποιες ενέργειες πρέπει να προβούν για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής - 26% εκτιμούν ότι η αλλαγή της συμπεριφοράς τους δεν θα έχει πραγματικό αντίκτυπο στην κλιματική αλλαγή - 15% εκτιμούν ότι αυτά τα μέτρα είναι υπερβολικά δαπανηρά Τέλος, όταν τους τίθεται το ερώτημα αν θα ήταν διατεθειμένοι να πληρώσουν περισσότερο για να καταπολεμήσουν την κλιματική αλλαγή, το 44% όσων συμμετείχαν στην έρευνα απαντούν θετικά. Το 30% δεν είναι διατεθειμένο να πληρώσει περισσότερο, ενώ το 26% δεν εκφέρει άποψη. Σε εθνικό επίπεδο: Στη Δανία και στην Ελλάδα, οι επτά στους δέκα πολίτες είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν περισσότερο για τις πράσινες ενέργειες (72% και 71% αντίστοιχα), ενώ το ίδιο ισχύει και για τους δύο στους τρεις πολίτες των Κάτω Χωρών, της Σλοβενίας και της Σουηδίας (68%). Μόνο όμως για τους τρεις στους δέκα στην Πορτογαλία, στη Μάλτα, στη Βουλγαρία και στη Ρουμανία (26%, 27%, 27% και 29% αντιστοίχως) ισχύει το ίδιο. Στο κοινωνικο-δημογραφικό επίπεδο: Αυτοί που δηλώνουν διατεθειμένοι να πληρώσουν περισσότερο είναι πιο συχνά: οι άνδρες, οι ερωτώμενοι με υψηλό μορφωτικό επίπεδο, τα διευθυντικά στελέχη, όσοι θεωρούν ότι η κλιματική αλλαγή είναι σοβαρό πρόβλημα και όσοι δηλώνουν για τους τρόπους καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής. Οι νέοι, επίσης, δηλώνουν σε μεγαλύτερο βαθμό διατεθειμένοι, σε σχέση με τα άτομα ηλικίας άνω των 55 ετών, να πληρώσουν περισσότερο. 5/5