ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ 6ΠΠ. Πρόγραµµα εργασίας. για το ειδικό πρόγραµµα έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και επίδειξης:

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ 6ΠΠ Πρόγραµµα εργασίας για το ειδικό πρόγραµµα έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και επίδειξης: "Ολοκλήρωση και ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας" ΒΙΟΕΠΙΣΤΗΜΕΣ, ΓΟΝΙ ΙΩΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ Ενηµερωση Ιουλιος 2003 Commission Decision C(2003)1952, 27.6.2003

1. Βιοεπιστήµες, γονιδιωµατική και βιοτεχνολογία στην υπηρεσία... 4 της υγείας Πίνακας περιεχοµένων... 4 1.1 Εισαγωγή... 4 1.2 Στόχοι, διάρθρωση και συνολική προσέγγιση... 5 1.3 Τεχνικό περιεχόµενο που διαρθρώνεται ως εξής:... 8 i) Προηγµένη γονιδιωµατική και εφαρµογές της στην υγεία... 8 α) Βασικές γνώσεις και βασικά εργαλεία λειτουργικής... 8 γονιδιωµατικής όλων των οργανισµών Έκφραση γονιδίων και πρωτεϊνωµατική... 8 οµική γονιδιωµατική... 9 Συγκριτική γονιδιωµατική και πληθυσµιακή γενετική... 9 Βιοπληροφορική... 10 Πολυεπιστηµονικές προσεγγίσεις λειτουργικής γονιδιωµατικής.10 σε βασικές βιολογικές διεργασίες β) Εφαρµογές των γνώσεων και τεχνολογιών στους τοµείς... 13 της γονιδιωµατικής και της βιοτεχνολογίας στην υπηρεσία της υγείας Ορθολογική και ταχύτερη ανάπτυξη νέων, ασφαλέστερων... 14 και αποτελεσµατικότερων φαρµάκων (συµπεριλαµβάνονται οι φαρµακογονιδιωµατικές προσεγγίσεις) Ανάπτυξη νέων µεθόδων διάγνωσης... 15 Ανάπτυξη νέων δοκιµών in vitro και in silico προς... 16 αντικατάσταση των πειραµάτων σε ζώα Ανάπτυξη και δοκιµή νέων εργαλείων πρόληψης και θεραπείας,17 όπως η σωµατική γονιδιακή θεραπεία και η κυτταροθεραπεία (ιδίως η θεραπεία δια βλαστοκυττάρων, λ.χ. εκείνη που αφορά τις νευρολογικές και νευροµυϊκές διαταραχές) και η ανοσοθεραπεία Καινοτόµος µεταγονιδιωµατική έρευνα η οποία προσφέρει... 19 αξιόλογες δυνατότητες εφαρµογών ii) Καταπολέµηση σοβαρών ασθενειών... 20 α) Προσεγγίσεις γονιδιωµατικής µε γνώµονα τις εφαρµογές στις... 20 ιατρικές γνώσεις και τεχνολογίες Καταπολέµηση των καρδιαγγειακών παθήσεων, του διαβήτη και21 των σπάνιων ασθενειών Καταπολέµηση της αντοχής στα αντιβιοτικά και σε άλλα φάρµακα23 Μελέτη του εγκεφάλου και καταπολέµηση των νόσων του... 24 νευρικού συστήµατος 2

Μελέτη της ανθρώπινης ανάπτυξης και της διαδικασίας γήρανσης26 β) Καταπολέµηση του καρκίνου... 26 γ) Καταπολέµηση των σηµαντικότερων µεταδοτικών ασθενειών... 27 που συνδέονται µε τη φτώχεια Στρατηγικές ράσεις ειδικής στήριξης στο σύνολο της... 27 θεµατικής προτεραιότητας 1 1.4 Συνδέσεις µε ερευνητικά θέµατα στο πλαίσιο της παρούσας... 29 θεµατικής προτεραιότητας και άλλων προτεραιοτήτων και δράσεων, στο πλαίσιο του έκτου προγράµµατος-πλαισίου 1.5 Σχέδιο υλοποίησης και συναφή θέµατα... 30 1.6 Πληροφορίες σχετικές µε τις προσκλήσεις... 32 3

1. ΒΙΟΕΠΙΣΤΗΜΕΣ, ΓΟΝΙ ΙΩΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ Πίνακας περιεχοµένων 1.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ O προσδιορισµός της αλληλουχίας του ανθρώπινου γονιδιώµατος και πολλών άλλων γονιδιωµάτων προαναγγέλλει µια νέα εποχή για την ανθρώπινη βιολογία, προσφέροντας άνευ προηγουµένου ευκαιρίες για βελτίωση της ανθρώπινης υγείας και τόνωση της βιοµηχανικής και οικονοµικής δραστηριότητας. Για να συµβάλει προς αυτή την κατεύθυνση, το παρόν θεµατικό πεδίο προτεραιότητας αποβλέπει κυρίως στην ενσωµάτωση της µεταγονιδιωµατικής έρευνας, περιλαµβανοµένης της έρευνας σχετικά µε τους συγγενείς µοριακούς µηχανισµούς, στις πιο καθιερωµένες βιοϊατρικές και βιοτεχνολογικές προσεγγίσεις και στην ολοκλήρωση της ερευνητικής - δηµόσιας και ιδιωτικής - ικανότητας στην Ευρώπη, µε σκοπό την ενίσχυση της συνεκτικότητας και τη δηµιουργία κρίσιµης µάζας. Στο συγκεκριµένο θεµατικό πεδίο, η ολοκληρωµένη πολυεπιστηµονική έρευνα, η οποία ενέχει σηµαντικό βαθµό διάδρασης µεταξύ της τεχνολογίας και της βιολογίας, θα διαδραµατίσει βασικό ρόλο για τη µετατροπή των γονιδιωµατικών δεδοµένων σε πρακτικές εφαρµογές. Ιδιαίτερο βάρος θα δοθεί επίσης στη συµµετοχή των βασικών ενδιαφερόµενων µερών (µεταξύ άλλων, κατά περίπτωση, της βιοµηχανίας, των φορέων ιατροφαρµακευτικής περίθαλψης και των ιατρών, πολιτικών ιθυνόντων, κανονιστικών αρχών, ενώσεων ασθενών και των ειδικών σε θέµατα δεοντολογίας κλπ.) στην υλοποίηση του παρόντος θεµατικού ερευνητικού πεδίου. Επιπλέον, θα δοθεί προσοχή στις παιδικές ασθένειες και τις σχετικές θεραπείες, εφόσον απαιτείται, και θα ληφθεί υπόψη η ισότιµη µεταχείριση των φύλων στο πλαίσιο της έρευνας 1. Στο πλαίσιο του παρόντος θεµατικού πεδίου προτεραιότητας θα προαχθεί και θα υποστηριχθεί η πολυεπιστηµονική βασική έρευνα µε σκοπό την πλήρη αξιοποίηση των γονιδιωµατικών πληροφοριών σε εφαρµογές στον τοµέα της ανθρώπινης υγείας. Στον τοµέα των εφαρµογών, θα δοθεί έµφαση σε ερευνητικές δραστηριότητες που αποβλέπουν στη µετάφραση των βασικών γνώσεων σε εφαρµογές («µεταφραστική» προσέγγιση) προκειµένου να επιτευχθεί πραγµατική, συνεκτική και συντονισµένη πρόοδος σε ευρωπαϊκό επίπεδο στον τοµέα της ιατρικής και να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής. Η συγκεκριµένη έρευνα µπορεί επίσης να έχει αντίκτυπο στην έρευνα σε τοµείς όπως η γεωργία και το περιβάλλον, οι οποίοι εντάσσονται σε άλλες θεµατικές προτεραιότητες ο αντίκτυπος αυτός πρέπει να λαµβάνεται δεόντως υπόψη κατά την υλοποίηση των εν λόγω θεµατικών προτεραιοτήτων. Στο ενηµερωµένο πρόγραµµα εργασίας περιγράφονται οι ερευνητικοί τοµείς, για τους οποίους µπορούν να υποβληθούν προτάσεις έργων για τη δεύτερη πρόσκληση. 1 Οι αιτίες, η κλινική εκδήλωση, οι επιπτώσεις και η θεραπεία των νόσων και των διαταραχών συχνά διαφέρουν µεταξύ γυναικών, ανδρών και παιδιών. Κατά συνέπεια, στα ερευνητικά πρωτόκολλα, στις µεθόδους και στις αναλύσεις αποτελεσµάτων όλων των δραστηριοτήτων που θα χρηµατοδοτηθούν στο πλαίσιο της παρόντος θεµατικού πεδίου προτεραιότητας πρέπει να λαµβάνεται υπόψη το ενδεχόµενο ύπαρξης ανάλογων διαφορών. 4

1.2 ΣΤΟΧΟΙ, ΙΑΡΘΡΩΣΗ ΚΑΙ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Το περιεχόµενο αυτού του ενηµερωµένου προγράµµατος εργασίας και τα ερευνητικά θέµατα που επιλέχθηκαν για τη δεύτερη πρόσκληση δέχθηκαν επιδράσεις από διάφορες παραµέτρους, συµπεριλαµβανοµένης της ανάλυσης των εκδηλώσεων ενδιαφέροντος του 2002. Το πρόγραµµα εργασίας λαµβάνει επίσης υπόψη τους δηµοσιονοµικούς περιορισµούς, τον επείγοντα χαρακτήρα των επιστηµονικών δραστηριοτήτων και τις πιθανές αλληλεπικαλύψεις µεταξύ ερευνητικών θεµάτων. Κατά την προετοιµασία των προτάσεων, οι υποψήφιοι πρέπει να λαµβάνουν υπόψη τα οριζόντια ζητήµατα που αναφέρονται στην εισαγωγή 2 καθώς και τα ακόλουθα ζητήµατα που σχετίζονται άµεσα µε το εν λόγω θέµα: Ισότιµη µεταχείριση των φύλων στην έρευνα Η ισότιµη µεταχείριση των φύλων στην έρευνα συνδέεται άµεσα µε το παρόν θεµατικό πεδίο, δεδοµένου ότι οι παράγοντες κινδύνου, οι βιολογικοί µηχανισµοί, οι κλινικές εκδηλώσεις, οι αιτίες, οι επιπτώσεις από τις νόσους και τις διαταραχές µπορεί να διαφέρουν µεταξύ των δύο φύλων. Το ενδεχόµενο ύπαρξης διαφορών µεταξύ των δύο φύλων 3 πρέπει εποµένως να εξετάζεται σε όλα τα πεδία της έρευνας στον τοµέα της υγείας, εκτός εάν είναι δυνατόν να καταδειχθεί ότι το φύλο δεν σχετίζεται µε την υγεία των ασθενών ή µε τους στόχους της έρευνας. Το ζήτηµα του φύλου πρέπει να λαµβάνεται υπόψη κατά: τη διατύπωση των ερευνητικών υποθέσεων, την ανάπτυξη των ερευνητικών πρωτοκόλλων, την επιλογή των ερευνητικών µεθόδων και την ανάλυση των αποτελεσµάτων τις βιολογικές, προκλινικές και επιδηµιολογικές έρευνες/µελέτες καθώς και τις έρευνες/µελέτες συµπεριφοράς τόσο σε ανθρώπους όσο και σε ζώα τη χρήση κυττάρων, ιστών και άλλων δειγµάτων, κατά περίπτωση την επιλογή συγκεκριµένης πληθυσµιακής οµάδας για τη διενέργεια µελετών. Η επιλογή πρέπει να τεκµηριώνεται διεξοδικά και να γίνεται πλήρης περιγραφή όσον αφορά το φύλο. Οι εν λόγω πτυχές θα λαµβάνονται υπόψη κατά τη διαδικασία αξιολόγησης 4. Καινοτόµοι πτυχές και συµµετοχή των ΜΜΕ Οι βιοεπιστήµες και η βιοτεχνολογία, ως τεχνολογίες αιχµής, µπορούν να συµβάλουν σηµαντικά στο στόχο που έθεσε η Ευρωπαϊκή Ένωση στη Λισσαβόνα, να γίνει, δηλαδή, η πιο ανταγωνιστική οικονοµία της γνώσης στον κόσµο έως το 2010 5. Η 2 3 4 5 Βλέπε ενότητα «Εισαγωγή». Στο πρωτότυπο αγγλικό κείµενο γίνεται λόγος για τη διαφορά µεταξύ των λέξεων «gender» και «sex». Η λέξη «sex» αναφέρεται σε διαφορές που αποδίδονται στο σύνολο των βιολογικών χαρακτηριστικών, ενώ η λέξη «gender» αναφέρεται στις επιδράσεις κοινωνικής φύσεως που ευθύνονται για τις διαφορές. Οι άνδρες και οι γυναίκες δεν διαφέρουν µόνο όσον αφορά τη βασική τους βιολογία, αλλά και στους τρόπους µε τους οποίους αλληλεπιδρούν µε την κοινωνία και επηρεάζονται από αυτή. Στην ελληνική γλώσσα οι δύο λέξεις αποδίδονται συνήθως ως «φύλο». Ωστόσο, θα µπορούσε να θεωρηθεί ότι «sex» είναι το φύλο και «gender» το γένος. Βλέπε σχετική ενότητα στον «Οδηγό για την υποβολή προτάσεων». Βλέπε επίσης «Βιοεπιστήµες και βιοτεχνολογία Μία στρατηγική για την Ευρώπη». 5

παρούσα θεµατική προτεραιότητα τονίζει τη σηµασία της καινοτοµίας και της ολοκλήρωσης των ΜΜΕ, προκειµένου να επιτευχθεί ο στόχος της Λισσαβόνας. Συνεπώς, οι κοινοπραξίες σχεδίων πρέπει να ενσωµατώνουν όλες τις σχετικές τεχνογνωσίες, ώστε να εστιάζονται στις πτυχές που συνδέονται µε την καινοτοµία 6, όπως η µεταφορά τεχνολογίας, τα δικαιώµατα πνευµατικής ιδιοκτησίας, οι κλινικές δοκιµές κλπ., µε στόχο τη βέλτιστη χρήση της παραγόµενης γνώσης. Οι καινοτόµοι και µε ένταση έρευνας ΜΜΕ διαδραµατίζουν ζωτικό ρόλο στην αξιοποίηση της ευρωπαϊκής γνωστικής βάσης για τη βιοτεχνολογία και τις βιοεπιστήµες. Πράγµατι, 15 % του προϋπολογισµού προορίζεται για τη συµµετοχή των ΜΜΕ. Παιδική υγεία Όσον αφορά τις παιδικές ασθένειες, θα δοθεί προσοχή όπου κρίνεται απαραίτητο. Μέχρι σήµερα οι έρευνες για τις παιδικές ασθένειες είναι πολύ περιορισµένες, δεδοµένου ότι τα παιδιά αδυνατούν να δώσουν τη συγκατάθεσή τους, κάτι που αποτελεί θεµελιώδη προϋπόθεση για κάθε έρευνα στην οποία συµµετέχουν ανθρώπινα όντα. Κατά τη συµµετοχή παιδιών σε έρευνες πρέπει να ικανοποιούνται οι κατάλληλες δεοντολογικές απαιτήσεις. Κλινική έρευνα και κλινικές δοκιµές εδοµένου ότι η επιτυχής έκβαση της εν λόγω προτεραιότητας εξαρτάται σε µεγάλο βαθµό από την ανάπτυξη των εφαρµογών µε στόχο την ανθρώπινη υγεία καθώς και από τη βελτίωση των στρατηγικών που προσανατολίζονται στους ασθενείς, αναµένεται ότι οι υποψήφιοι θα χρησιµοποιήσουν πρωτίστως την κλινική έρευνα για να επιτύχουν τους εν λόγω στόχους 7. Η κλινική έρευνα µπορεί να περιλαµβάνει κλινικές δοκιµές. Ωστόσο, η κοινοτική συµµετοχή θα διατίθεται µόνο για τις κλινικές δοκιµές των φάσεων I και II. Στο πλαίσιο της σύµπραξης ευρωπαϊκών και αναπτυσσόµενων χωρών για τις κλινικές δοκιµές (EDCTP), χρηµατοδότηση µπορεί να προβλεφθεί για τις δοκιµές των φάσεων II και III. Κατά την υλοποίηση ενός προγράµµατος κλινικών ερευνών, οι κοινοπραξίες ενθαρρύνονται να συµπεριλαµβάνουν µικροµεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ), στις ενδεδειγµένες περιπτώσεις. Οι αιτίες, η κλινική εκδήλωση, οι επιπτώσεις και η θεραπεία νόσων και διαταραχών συχνά διαφέρουν µεταξύ γυναικών, ανδρών και παιδιών. Κατά συνέπεια, στα ερευνητικά πρωτόκολλα, στις µεθόδους και στις αναλύσεις αποτελεσµάτων όλων των δραστηριοτήτων που θα χρηµατοδοτηθούν στο πλαίσιο της παρούσας θεµατικής προτεραιότητας πρέπει να λαµβάνεται υπόψη το ενδεχόµενο ύπαρξης ανάλογων διαφορών, ιδιαίτερα κατά τη διενέργεια κλινικής έρευνας. Ενσωµάτωση δεοντολογικών, κοινωνικών, νοµικών και ευρύτερων πολιτισµικών πτυχών Η δεοντολογία κατέχει σηµαντική θέση στη θεµατική προτεραιότητα 1. Τα θέµατα δεοντολογίας, όπως η έρευνα µε ανθρώπινα όντα (κλινικές δοκιµές σε ενηλίκους και παιδιά), η χρήση ανθρώπινων εµβρυϊκών βλαστικών κυττάρων, η χρήση ανθρώπινων 6 7 Βλέπε σχετική ενότητα στον «Οδηγό για την υποβολή προτάσεων». Βλέπε σχετική ενότητα στον «Οδηγό για την υποβολή προτάσεων». 6

βιολογικών υλικών και η έρευνα µε ζώα θα αποτελέσουν αντικείµενα της εν λόγω προτεραιότητας. Ειδικοί σε θέµατα δεοντολογίας, στις νοµικές και κοινωνικές επιστήµες καλούνται να συµµετάσχουν ενεργά στα ερευνητικά έργα. Η πολυεπιστηµονική συµµετοχή όλων των ενδιαφερόµενων µερών θα εγγυάται ότι οι ηθικές και κοινωνικές ανησυχίες, καθώς και οι υποχρεώσεις µας προς τις µελλοντικές γενιές και τον υπόλοιπο κόσµο, λαµβάνονται δεόντως υπόψη. Επίσης, πρέπει να επιτρέπει την αµοιβαία απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων και το διάλογο, καθώς και να εξασφαλίζει ότι οι ειδικοί σε θέµατα δεοντολογίας διαθέτουν τα µέσα για διαρκή αποτίµηση της κοινωνικής συνάφειας και επάρκειας των αναλύσεων και αξιολογήσεων στις οποίες προβαίνουν. Ενίσχυση της ευαισθητοποίησης όσον αφορά τη δεοντολογία στην έρευνα και προσοχή που προβλέπεται να δοθεί στο θέµα αυτό κατά την έρευνα Όλοι οι υποψήφιοι θα κληθούν να αναφέρουν, στην αίτηση, τις ενδεχόµενες δεοντολογικές πτυχές της προτεινόµενης έρευνας όσον αφορά τους στόχους της, τη µεθοδολογία και τις πιθανές επιπτώσεις των αποτελεσµάτων. Κατ αυτόν τον τρόπο θα τεκµηριωθεί ο σχεδιασµός της έρευνας, θα δοθούν εξηγήσεις σχετικά µε το πώς θα ικανοποιηθούν οι δεοντολογικές απαιτήσεις και θα γίνει αναφορά στους σχετικούς εθνικούς νοµικούς κανονισµούς ή/και στη νοµοθεσία του κράτους (των κρατών) όπου λαµβάνει χώρα η έρευνα. 8, 9 ιεθνής συνεργασία Η διεθνής συνεργασία ενισχύεται και ενθαρρύνεται σε όλα τα πεδία που καλύπτει το παρόν θέµα. Οι συνεργασίες µε οργανισµούς από χώρες στόχους του προγράµµατος INCO (βλ. Παράρτηµα Γ) καθώς και χώρες που έχουν συνάψει επιστηµονικές και 8 9 Όπως ορίζεται στην απόφαση για τη θέσπιση ειδικού προγράµµατος έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και επίδειξης: «Ολοκλήρωση και ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας» (http://europa.eu.int/eur-lex/en/dat/2002/l_294/l_29420021029en00010043.pdf). Στο πλαίσιο του 6ου προγράµµατος-πλαισίου δεν θα χρηµατοδοτηθούν τα ακόλουθα ερευνητικά πεδία: Οι ερευνητικές δραστηριότητες µε αντικείµενο την κλωνοποίηση του ανθρώπου για αναπαραγωγικούς σκοπούς. Οι ερευνητικές δραστηριότητες µε στόχο την τροποποίηση της γενετικής κληρονοµιάς των ανθρωπίνων όντων, οι οποίες ενδέχεται να καταστήσουν κληρονοµικές τις τροποποιήσεις αυτές. Η έρευνα µε αντικείµενο τη θεραπεία του καρκίνου των γονάδων µπορεί να χρηµατοδοτηθεί. Οι ερευνητικές δραστηριότητες που στοχεύουν στη δηµιουργία ανθρώπινων εµβρύων αποκλειστικά και µόνο για ερευνητικούς σκοπούς ή για σκοπούς εξασφάλισης βλαστοκυττάρων, µεταξύ άλλων µέσω µεταφοράς πυρήνων σωµατικών κυττάρων. Το Συµβούλιο και η Επιτροπή συµφώνησαν ως προς το ότι η θέσπιση των λεπτοµερών διατάξεων υλοποίησης σχετικά µε τις ερευνητικές δραστηριότητες που συνεπάγονται τη χρήση ανθρώπινων εµβρύων και ανθρώπινων εµβρυϊκών βλαστοκυττάρων, και που µπορεί να χρηµατοδοτηθούν στο πλαίσιο του 6ου προγράµµατος-πλαισίου, θα λάβει χώρα έως την 31η εκεµβρίου 2003. Η Επιτροπή δήλωσε ότι, κατά την εν λόγω περίοδο και δεδοµένου ότι θα εκκρεµεί η θέσπιση των λεπτοµερών διατάξεων υλοποίησης, δεν θα προτείνει τη χρηµατοδότηση ανάλογης έρευνας, µε εξαίρεση τη µελέτη για αποθηκευµένα ή αποµονωµένα ανθρώπινα βλαστοκύτταρα σε καλλιέργεια. (Εγγρ. 12523/02, ADD 1, REV 1, RECH 150 της 21ης Οκτωβρίου 2002). Ας σηµειωθεί ότι η εν λόγω διάταξη µπορεί να αλλάξει µετά τον εκέµβριο του 2003, κατόπιν απόφασης του Συµβουλίου. Βλέπε «Παράρτηµα Β Κοινά κριτήρια αξιολόγησης για την αξιολόγηση προτάσεων Η δεοντολογική αναθεώρηση των προτάσεων» και «Οδηγός για την υποβολή προτάσεων». 7

τεχνικές συµφωνίες συνεργασίας 10 είναι ιδιαιτέρως ευπρόσδεκτες. Στο πλαίσιο του παρόντος θέµατος, το πεδίο 'Καταπολέµηση των σηµαντικότερων µεταδοτικών ασθενειών που συνδέονται µε τη φτώχεια' δίδει ιδιαίτερη έµφαση στη συµµετοχή οµάδων και οργανισµών από αναπτυσσόµενες χώρες. Η χρηµατοδότηση των συµµετεχόντων από τρίτες χώρες πραγµατοποιείται σύµφωνα µε τους κανόνες συµµετοχής 11. Ενίσχυση πολιτικών Η παρούσα θεµατική προτεραιότητα θα συµβάλει επίσης στο σχέδιο δράσης της ανακοίνωσης της Επιτροπής µε τίτλο «Βιοεπιστήµες και βιοτεχνολογία Μία στρατηγική για την Ευρώπη» 12, που αποτελεί συνέχεια του Ευρωπαϊκού Συµβουλίου της Στοκχόλµης τον Μάρτιο του 2001. 13 1.3 ΤΕΧΝΙΚΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ i) Προηγµένη γονιδιωµατική και εφαρµογές της στην υγεία α) Βασικές γνώσεις και βασικά εργαλεία λειτουργικής γονιδιωµατικής όλων των οργανισµών Στρατηγικός στόχος αυτής της προτεραιότητας είναι να προαγάγει τη βασική κατανόηση των γονιδιωµατικών πληροφοριών, µέσω της ανάπτυξης της γνωστικής βάσης, των εργαλείων και πόρων που είναι απαραίτητα, αφενός, για την αποκρυπτογράφηση της λειτουργίας των γονιδίων και γονιδιακών προϊόντων που είναι χρήσιµα για την ανθρώπινη υγεία και, αφετέρου, για τη διερεύνηση των µεταξύ τους αλληλεπιδράσεων καθώς και των αλληλεπιδράσεων αυτών µε το περιβάλλον τους. Οι ερευνητικές δραστηριότητες θα καλύπτουν τις ακόλουθες πτυχές: Έκφραση γονιδίων και πρωτεϊνωµατική Στόχος είναι να δοθεί η δυνατότητα στους ερευνητές να αποκρυπτογραφήσουν καλύτερα τις λειτουργίες των γονιδίων και των γονιδιακών προϊόντων και να προσδιορίσουν τα σύνθετα ρυθµιστικά δίκτυα που ελέγχουν τις βασικές βιολογικές διεργασίες. Θέµα για τη δεύτερη πρόσκληση: 1.1.1-1: Συνολική in situ ανάλυση της έκφρασης γονιδίων σε µοντέλα τρωκτικών και ανθρώπινους ιστούς ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΡΓΟ. Έµφαση θα δοθεί στην ανάπτυξη εργαλείων και προσεγγίσεων υψηλής απόδοσης, µε στόχο τη 10 11 12 13 Χώρες που έχουν συνάψει επιστηµονικές και τεχνικές συµφωνίες συνεργασίας, Μάρτιος 2003: Αργεντινή, Αυστραλία, Καναδάς, Κίνα, Χιλή, Ινδία, Ρωσία, Νότιος Αφρική, Ουκρανία και ΗΠΑ ΠΡΟΣΧΕ ΙΟ: Τροποποιηµένη Πρόταση COM (2001) 822 of 10.01.2002 http://europa.eu.int/eur-lex/en/com/cnc/2002/com2002_0027en01.pdf Βλέπε ενότητα µε τίτλο «Στρατηγικές ράσεις ειδικής στήριξης στο σύνολο της θεµατικής προτεραιότητας 1». 8

δηµιουργία και την επικύρωση δεδοµένων για µία βάση δεδοµένων σχετικά µε τις in situ µορφές έκφρασης γονιδίων στην εµβρυϊκή ανάπτυξη των θηλαστικών. οµική γονιδιωµατική Στόχος είναι να δοθεί η δυνατότητα στους ερευνητές να προσδιορίσουν, αποτελεσµατικότερα και µε ταχύτερο ρυθµό από όσο είναι σήµερα εφικτό, την τρισδιάστατη δοµή των πρωτεϊνών και άλλων µακροµορίων, καθώς ο προσδιορισµός αυτός είναι σηµαντικός για την κατανόηση της λειτουργίας των πρωτεϊνών και απαραίτητος για τον σχεδιασµό των φαρµάκων. Θέµατα για τη δεύτερη πρόσκληση: 1.1.2-1: Συγκριτική δοµική βιολογία της ιικής αντιγραφής ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΡΓΟ. Έµφαση θα δοθεί στην ανάπτυξη νέων προσεγγίσεων, εργαλείων και τεχνολογιών για τη συλλογή εµπεριστατωµένων δοµικών πληροφοριών σχετικά µε το µηχανισµό αντιγραφής των RNA ιών µε στόχο τη διευκόλυνση της ταυτοποίησης νέων δυνητικών φαρµάκων στόχων. 1.1.2-2: Προσδιορισµός της δοµής µεγάλων πρωτεϊνικών συµπλόκων ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΡΓΟ. Έµφαση θα δοθεί στην υψηλής απόδοσης αποµόνωση κυτταρικών πρωτεϊνικών συµπλόκων υπό φυσιολογικές συνθήκες και στη δοµική τους ανάλυση. Συγκριτική γονιδιωµατική και πληθυσµιακή γενετική Στόχος είναι να δοθεί στους ερευνητές η δυνατότητα να χρησιµοποιήσουν διερευνηµένους πρότυπους οργανισµούς για την πρόβλεψη και δοκιµασία της λειτουργίας των γονιδίων και για την πλήρη αξιοποίηση των διαθέσιµων στην Ευρώπη κοορτών προκειµένου να προσδιορίσουν τη σχέση µεταξύ της λειτουργίας των γονιδίων και της υγείας ή των ασθενειών. Θέµατα για τη δεύτερη πρόσκληση: 1.1.3-1: Ανάπτυξη νέων µοριακών εργαλείων και προσεγγίσεων για την υψηλής απόδοσης ανάλυση της µοριακής φαινοτυπικής των ανθρώπινων πληθυσµών ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΡΓΟ. Έµφαση θα δοθεί στην ανάπτυξη νέων τεχνολογιών και προσεγγίσεων για την τυποποιηµένη υψηλής απόδοσης ανάλυση µεγάλου αριθµού ασθενών και τον έλεγχο δειγµάτων. Το θέµα καλύπτει την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών και προσεγγίσεων, όχι όµως επιδηµιολογικές µελέτες per se. 1.1.3-2: Τυποποίηση και ένταξη γονιδιωµατικών και φαινοτυπικών πληροφοριών για τον προσδιορισµό της βακτηριδιακής ποικιλοµορφίας σε σχέση µε την ανθρώπινη υγεία ΙΚΤΥΟ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ. Έµφαση θα δοθεί στο συντονισµό υψηλής απόδοσης, προηγµένης τεχνολογίας ικανοτήτων στο πλαίσιο µιας ολοκληρωµένης προσπάθειας για τον προσδιορισµό της βακτηριδιακής ποικιλοµορφίας σε σχέση µε την ανθρώπινη υγεία. 9

1.1.3-3: Συντονισµός και τυποποίηση της γονοτυπικής ανάλυσης υψηλής απόδοσης σε ανθρώπινους πληθυσµούς στην Ευρώπη ΙΚΤΥΟ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ. Στόχος είναι ο συντονισµός των επιδηµιολογικών µελετών σε µεγάλες κοόρτες, ενώ έµφαση θα δοθεί στην τυποποίηση των γονοτυπικών πρωτοκόλλων, της δειγµατοληψίας και της αποθήκευσης και ανάλυσης δεδοµένων. Βιοπληροφορική Στόχος είναι να παρασχεθεί στους ερευνητές δυνατότητα πρόσβασης σε αποτελεσµατικά εργαλεία τα οποία θα επιτρέπουν τη διαχείριση και ερµηνεία της αυξανόµενης ποσότητας γονιδιωµατικών στοιχείων και θα θέτουν τα στοιχεία αυτά στη διάθεση της ερευνητικής κοινότητας σε ευπρόσιτη και αξιοποιήσιµη µορφή. Θέµατα για τη δεύτερη πρόσκληση: 1.1.4-1: ίκτυο βιοπληροφορικής για την ευρωπαϊκή γονιδιωµατική έρευνα ΙΚΤΥΟ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ. Έµφαση θα δοθεί στην ανάπτυξη και στην εφαρµογή µεθόδων για τη συγκέντρωση µεγάλου αριθµού ετερογενών πηγών πληροφοριών, µεταξύ άλλων εµπειρικά δεδοµένα, σχολιασµοί, αναλύσεις και ερµηνείες των γονιδιωµατικών πληροφοριών, που παράγονται και αποθηκεύονται σε τοπικό επίπεδο από τις διαφορετικές επιστήµες της γονιδιωµατικής. Το δίκτυο θα παρέχει επίσης µεθόδους για την εξ αποστάσεως πρόσβαση σε εργαλεία βιοπληροφορικής. 1.1.4-2: Ανάπτυξη ολοκληρωµένης πλατφόρµας λογισµικού για τη διερεύνηση των σχέσεων αλληλουχίας-δοµής-λειτουργίας του γονιδιώµατος ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΡΓΟ. Έµφαση θα δοθεί στην ανάπτυξη ενός ευρέως εφαρµόσιµου και προσβάσιµου λογισµικού για υψηλού επιπέδου ενσωµάτωση των τεχνικών υπολογιστικής ανάλυσης και πρόβλεψης δεδοµένων που αφορούν την αλληλουχία, την έκφραση και τη λειτουργία του γονιδιώµατος. Η στενή συνεργασία µε µοριακούς βιολόγους θεωρείται απαραίτητη. Πολυεπιστηµονικές προσεγγίσεις λειτουργικής γονιδιωµατικής στις βασικές βιολογικές διεργασίες Στόχος είναι να δοθεί η δυνατότητα στους ερευνητές να µελετήσουν τις βασικές βιολογικές διεργασίες χάρη στην ολοκλήρωση των προαναφερόµενων καινοτόµων προσεγγίσεων. Η έρευνα θα εστιαστεί στη µελέτη των βασικών βιολογικών διεργασιών που σχετίζονται µε την ανθρώπινη υγεία (µεταξύ άλλων, µελέτες σχετικά µε µικροοργανισµούς, φυτά και ζώα, κατά περίπτωση). Η έρευνα θα έχει πολυεπιστηµονικό χαρακτήρα και θα περιλαµβάνει διαφορετικές επιστήµες της λειτουργικής γονιδιωµατικής: έκφραση γονιδίων και πρωτεϊνωµατική, δοµική γονιδιωµατική, συγκριτική γονιδιωµατική και πληθυσµιακή γενετική και βιοπληροφορική. 10

Θέµατα για τη δεύτερη πρόσκληση: 1.1.5-1: Προσεγγίσεις λειτουργικής γονιδιωµατικής σε ζωικά µοντέλα για τη µελέτη νεφρικών παθήσεων στον άνθρωπο ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΡΓΟ Ή ΙΚΤΥΟ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ. Έµφαση θα δοθεί στην ενσωµάτωση διαφορετικών τεχνογνωσιών, ζωικών µοντέλων και πλατφόρµων λειτουργικής γονιδιωµατικής µε στόχο τον προσδιορισµό των γενετικών µηχανισµών που ρυθµίζουν την ανάπτυξη των νεφρών και προκαλούν νεφρικές παθήσεις. 1.1.5-2: Προσεγγίσεις λειτουργικής γονιδιωµατικής για τη µελέτη των επιπτώσεων των υπεροξυσωµάτων στην υγεία και στις ασθένειες ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΡΓΟ Ή ΙΚΤΥΟ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ. Έµφαση θα δοθεί στη χρήση προσεγγίσεων λειτουργικής γονιδιωµατικής και κυτταρικών και ζωικών µοντέλων για την αποκρυπτογράφηση του συνόλου των βιολογικών λειτουργιών που επιτελούν τα υπεροξυσώµατα και την αξιολόγηση του ρόλου τους στις ασθένειες. 1.1.5-3: Λειτουργική γονιδιωµατική της ανάπτυξης και τών διαταραχών του έσω ωτός ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΡΓΟ Ή ΙΚΤΥΟ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ. Έµφαση θα δοθεί στη χρήση προσεγγίσεων λειτουργικής γονιδιωµατικής και ζωικών µοντέλων µε στόχο την περαιτέρω κατανόηση του µηχανισµού της ακοής, την ταυτοποίηση των γονιδίων που είναι απαραίτητα για τις λειτουργίες του έσω ωτός και αυτών που προδιαθέτουν σε σοβαρά προβλήµατα ακοής, µε αποτέλεσµα να διευκολύνεται η ανάπτυξη νέων εργαλείων πρόληψης και θεραπείας. 1.1.5-4: Λειτουργική γονιδιωµατική του αµφιβληστροειδούς στην υγεία και στις ασθένειες ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΡΓΟ Ή ΙΚΤΥΟ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ. Έµφαση θα δοθεί στη χρήση µίας πολυεπιστηµονικής προσέγγισης, προκειµένου να προσδιοριστούν οι γενετικές και κυτταρικές αλληλεπιδράσεις που καθορίζουν την ανάπτυξη του αµφιβληστροειδούς, οι µηχανισµοί βλάβης του αµφιβληστροειδούς που οδηγούν σε τύφλωση και οι µηχανισµοί ανάταξης του αµφιβληστροειδούς, µε αποτέλεσµα να διευκολύνεται η ανάπτυξη νέων εργαλείων θεραπείας. 1.1.5-5: Βλάβη DNA και µηχανισµοί ανάταξης στην υγεία και στις ασθένειες ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΡΓΟ. Έµφαση θα δοθεί στη χρήση πολυεπιστηµονικών προσεγγίσεων λειτουργικής γονιδιωµατικής µε στόχο την αποκρυπτογράφηση των βασικών µοριακών µηχανισµών βλάβης και ανάταξης του DNA. 1.1.5-6: Προσεγγίσεις λειτουργικής γονιδιωµατικής σε ζωικά µοντέλα για τη µελέτη παθήσεων του ανοσοποιητικού συστήµατος του ανθρώπου ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΡΓΟ Ή ΙΚΤΥΟ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ. Στόχος είναι να συνδυαστούν διαφορετικές τεχνογνωσίες από ακαδηµαϊκά και βιοµηχανικά (συµπεριλαµβανοµένων των ΜΜΕ) εργαστήρια, προκειµένου να δηµιουργηθεί ένα κοινό πρόγραµµα δραστηριοτήτων που θα συνδυάζει την έρευνα µε πρότυπους οργανισµούς και τη λειτουργική γονιδιωµατική για τη διερεύνηση του ανοσοποιητικού συστήµατος και ως εκ τούτου τη διασάφηση της γενετικής βάσης των παθήσεων του ανοσοποιητικού συστήµατος, µε αποτέλεσµα να διευκολύνεται η ανάπτυξη νέων εργαλείων διάγνωσης και θεραπείας. 11

1.1.5-7: Προσεγγίσεις λειτουργικής γονιδιωµατικής σε ζωικά µοντέλα για τη µελέτη των µυϊκών παθήσεων του ανθρώπου ΙΚΤΥΟ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ. Το κοινό πρόγραµµα δραστηριοτήτων θα εστιαστεί στην προώθηση µίας διαρκούς ενσωµάτωσης των ερευνητικών δραστηριοτήτων σε διαφορετικούς πρότυπους οργανισµούς και στη λειτουργική γονιδιωµατική, προκειµένου να εντοπιστούν οι γενετικοί παράγοντες που καθορίζουν την ανάπτυξη και την ανάταξη των µυών (εκτός του µυοκαρδίου). 1.1.5-8: Γενετικοί και µοριακοί καθοριστικοί παράγοντες της νοητικής υστέρησης που συνδέεται µε το Χ-χρωµόσωµα ΙΚΤΥΟ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ. Το κοινό πρόγραµµα δραστηριοτήτων θα εστιαστεί στη δηµιουργία ενός πολυεπιστηµονικού ολοκληρωµένου δικτύου που θα συνδυάζει προηγµένης τεχνολογίας πλατφόρµες γονιδιωµατικής και µεταγονιδιωµατικής, µε στόχο την κλιµακούµενη παραγωγή γνώσεων όσον αφορά τους γενετικούς και µοριακούς καθοριστικούς παράγοντες της νοητικής υστέρησης που συνδέεται µε το Χ- χρωµόσωµα, µε αποτέλεσµα να διευκολύνεται η ανάπτυξη νέων εργαλείων διάγνωσης και θεραπείας. Ερευνητικά πεδία για τη δεύτερη πρόσκληση µέσω STREP/CA/SSA: 1.1.0-1: Όσον αφορά τα ειδικά στοχοθετηµένα ερευνητικά έργα (STREP), η έρευνα θα εστιαστεί στις πολυεπιστηµονικές βασικές προσεγγίσεις λειτουργικής γονιδιωµατικής (έκφραση γονιδίων και πρωτεϊνωµατική, δοµική γονιδιωµατική, συγκριτική γονιδιωµατική, πληθυσµιακή γενετική και βιοπληροφορική) όλων των οργανισµών, µε στόχο τη µελέτη των εξής θεµάτων: mrna και πρωτεΐνες χαµηλής αφθονίας βιολογικός ρόλος των µικρών RNA ταυτοποίηση και περιγραφή των πολυπρωτεϊνικών συµπλόκων βιοτεχνολογικού ενδιαφέροντος (νανοµηχανές) προγραµµατισµένος κυτταρικός θάνατος στο βασίλειο των ευκαρυωτικών συγκριτική γονιδιωµατική στα πρωτόζωα σε σχέση µε την ανθρώπινη υγεία. Θα εξετάζονται επίσης προτάσεις που αφορούν την ανάπτυξη νέων εργαλείων και µεθόδων, µεταξύ άλλων την τυποποίηση πρωτοκόλλων, µε στόχο να διευκολύνεται η δηµιουργία νέων γνώσεων στον τοµέα της λειτουργικής και δοµικής γονιδιωµατικής καθώς και προτάσεις που πραγµατεύονται την in silico πρόβλεψη της δοµής βιολογικών µακροµορίων. Θέµατα που έχουν ήδη περιληφθεί στις προσκλήσεις για τα νέα µέσα δεν θα εξεταστούν στο πλαίσιο των STREP. 1.1.0-2: Οι προτάσεις για συντονισµένες δράσεις (CA) θα εστιαστούν στην οργάνωση της ευρωπαϊκής έρευνας για τη γονιδιωµατική των ποντικών, τα συµπληρωµατικά των ποντικών µοντέλα και τη βιολογία συστηµάτων. Επίσης, θα ενθαρρύνονται προτάσεις που στοχεύουν στην ανάπτυξη µίας συνεκτικής ευρωπαϊκής πολιτικής διαχείρισης και διατήρησης των βασικών πηγών για όλους τους πρότυπους οργανισµούς που είναι σηµαντικοί για τη λειτουργική γονιδιωµατική. Τέλος, θα εξετάζονται δράσεις για την εναρµόνιση και τη βελτιστοποίηση της διαχείρισης και της πειραµατικής χρήσης σηµαντικών ανθρώπινων βιοτραπεζών στην επιδηµιολογική έρευνα. 12

1.1.0-3: Οι Στρατηγικές ράσεις Ειδικής Στήριξης (SSAs) µπορεί να έχουν τη µορφή σεµιναρίων, συνεδρίων 14, δραστηριοτήτων κατάρτισης ή εκδόσεων. Οι δραστηριότητες που ενισχύονται θα ενταχθούν στο πλαίσιο ευρύτερων στόχων της ερευνητικής πολιτικής, συνδέονται όµως σαφώς µε τη λειτουργική γονιδιωµατική. Οι δραστηριότητες πρέπει να εστιάζονται στην επιχειρηµατικότητα (π.χ. µέσω ειδικών κύκλων µαθηµάτων) ή στην ενίσχυση της διεθνούς διάστασης της έρευνας λειτουργικής γονιδιωµατικής (π.χ. µέσω σεµιναρίων που φέρνουν σε επαφή ερευνητές από την Ευρώπη και από συγκεκριµένες τρίτες χώρες). Επιπλέον, στόχος των δραστηριοτήτων είναι η διαµόρφωση των ερευνητικών δραστηριοτήτων σε σηµαντικά πεδία που δεν έχουν ακόµη προσεγγιστεί ή σε νεοαναδυόµενα πεδία, µεταξύ άλλων συναντήσεις µε θέµα τις τεχνολογικές προοπτικές προκειµένου να προσδιορίζονται οι µελλοντικές δυνατότητες στο εν λόγω πεδίο. β) Εφαρµογές των γνώσεων και τεχνολογιών στους τοµείς της γονιδιωµατικής και της βιοτεχνολογίας στην υπηρεσία της υγείας Στρατηγικός στόχος της προτεραιότητας είναι να προωθήσει την ανταγωνιστικότητα του ευρωπαϊκού βιοτεχνολογικού κλάδου µέσω της αξιοποίησης της πληθώρας βιολογικών δεδοµένων που παράγουν η γονιδιωµατική και η πρόοδος της βιοτεχνολογίας. Οι ερευνητικές δραστηριότητες θα καλύπτουν τις ακόλουθες πτυχές: Τεχνολογικές πλατφόρµες για τις εξελίξεις στα πεδία των νέων εργαλείων διάγνωσης, πρόληψης και θεραπείας: Στο πλαίσιο της πρόληψης και θεραπείας των ασθενειών, στόχος είναι να ενθαρρυνθεί η συνεργασία µεταξύ της ακαδηµαϊκής και της βιοµηχανικής κοινότητας µέσω τεχνολογικών πλατφόρµων οι οποίες θα συνδυάζουν πολυεπιστηµονικές προσεγγίσεις βασισµένες στις τεχνολογίες αιχµής που προέρχονται από τη γονιδιωµατική έρευνα και θα είναι ικανές να συµβάλουν στην πρόοδο και στη µείωση του κόστους της ιατροφαρµακευτικής περίθαλψης χάρη σε µεθόδους επακριβέστερης διάγνωσης, εξατοµικευµένης θεραπείας και αποτελεσµατικότερης ανάπτυξης νέων φαρµάκων και νέων θεραπευτικών αγωγών (λ.χ. επιλογής νέων υποψήφιων φαρµάκων) καθώς και σε άλλα καινοτόµα προϊόντα των νέων τεχνολογιών. Υποστήριξη θα δοθεί κυρίως στην καινοτόµο έρευνα στην οποία εστιάζονται οι νεοσύστατες εταιρίες γονιδιωµατικής και οι ΜΜΕ η δραστηριότητα των οποίων βασίζεται στην έρευνα, προκειµένου να ενισχυθεί η ευρωπαϊκή βιοµηχανία βιοτεχνολογίας. Η ενσωµάτωση των ΜΜΕ πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο τµήµα των σχεδίων και να αντικατοπτρίζεται στις κοινοπραξίες. Όσον αφορά τις τεχνολογικές πλατφόρµες, ο καινοτόµος χαρακτήρας πρέπει να γίνεται εµφανής µέσω σαφών σχεδίων διάδοσης και αξιοποίησης. Λαµβάνοντας υπόψη το ενδιαφέρον της Κοινότητας για το πρόγραµµα Human Frontier Science Programme (HFSP) και τους κοινούς του στόχους µε το παρόν θέµα, 14 Βλέπε ενότητα µε τίτλο «Στρατηγικές ράσεις ειδικής στήριξης στο σύνολο της θεµατικής προτεραιότητας 1». Τα ετήσια σεµινάρια και συνέδρια που πραγµατοποιούνται ακόµη και χωρίς κοινοτική ενίσχυση, δεν θα αποτελούν σηµαντική προτεραιότητα για χρηµατοδότηση. Ωστόσο, θα εξεταστεί η χρηµατοδότηση ειδικών ευρωπαϊκών συνεδριών που πραγµατοποιούνται στο πλαίσιο τέτοιων εκδηλώσεων ή συνδέονται µε αυτές. 13

τα έτη 2003 και 2004 θα διατεθεί µέσω επιδοτήσεων ενίσχυση, η οποία θα παράσχει τη δυνατότητα σε µη µέλη της οµάδας G8 να επωφεληθούν πλήρως του προγράµµατος. Εάν η Κοινότητα εξακολουθήσει να εκδηλώνει ενδιαφέρον, η εν λόγω ενίσχυση µπορεί να διατεθεί για την επόµενη διετία του προγράµµατος-πλαισίου. Προκειµένου να εξασφαλισθούν υπεύθυνες κοινωνικά επιλογές, ευρύτερη αποδοχή εκ µέρους του κοινού και αποτελεσµατική στρατηγική ανάπτυξης για τις νέες αυτές τεχνολογίες, θα χρειασθεί η έγκαιρη και ενεργός συµµετοχή των κανονιστικών φορέων, των ειδικών σε θέµατα δεοντολογίας, των ασθενών και του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου στις ανωτέρω δραστηριότητες. Ορθολογική και ταχύτερη ανάπτυξη νέων, ασφαλέστερων και αποτελεσµατικότερων φαρµάκων (συµπεριλαµβάνονται οι φαρµακογονιδιωµατικές προσεγγίσεις) Έµφαση θα δοθεί στη χρήση και στη µετάφραση των γνώσεων και µεθόδων που απορρέουν από τη γονιδιωµατική σε συγκεκριµένες εφαρµογές για το σχεδιασµό και την ανάπτυξη φαρµάκων, µεταξύ άλλων για παράδειγµα συνδυαστική βιοσύνθεση, θεραπευτική στοχοθέτηση, ορθολογικός σχεδιασµός φαρµάκων. Στόχος του παρόντος πεδίου είναι ο καινοτόµος σχεδιασµός και η ανάπτυξη νέων, ασφαλέστερων και αποτελεσµατικότερων φαρµάκων, µε βάση τις γονιδιωµατικές πληροφορίες.. Θέµατα για τη δεύτερη πρόσκληση: 1.2.1-1: Παιδικά φάρµακα ΙΚΤΥΟ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ. Έµφαση θα δοθεί στην οργάνωση των προσπαθειών για την ανάπτυξη ειδικά προσαρµοσµένων παιδικών φαρµάκων, µε βάση τις γνώσεις που απορρέουν από τη γονιδιωµατική και την πρωτεϊνωµατική. Το δίκτυο πρέπει να καλύπτει όλες τις συναφείς πτυχές (π.χ. µεταβολισµός και ανοσοποιητικό σύστηµα νεογνών και βρεφών, µορφές δοσολογίας, κλινικές µελέτες κλπ.), µε στόχο την ανάπτυξη ασφαλών και αποτελεσµατικών φαρµάκων για την πρόληψη και την αντιµετώπιση των βρεφικών ασθενειών ιδιαίτερη έµφαση πρέπει να δοθεί στο σχεδιασµό φαρµάκων για νεογνά και βρέφη. Απαραίτητη είναι η στενή συνεργασία µεταξύ της ακαδηµαϊκής κοινότητας και της φαρµακοβιοµηχανίας, των φορέων δεοντολογίας και των ρυθµιστικών αρχών. 1.2.1-2: Μοντελοποίηση µε τη βοήθεια υπολογιστή για την ανακάλυψη και τις δοκιµές φαρµάκων ΙΚΤΥΟ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ. Το δίκτυο θα εστιαστεί στην οργάνωση των προσπαθειών που καταβάλλονται για την ανάπτυξη µοντέλων προσοµοίωσης µε στόχο το σχεδιασµό, την επιλογή και τη δοκιµή φαρµάκων. Θα αναπτυχθούν in silico µοντέλα προσοµοίωσης που χρησιµοποιούν τη φαρµακοκινητική, το µηχανισµό λειτουργίας και τις παραµέτρους που περιγράφουν τις παρενέργειες, καθώς και προφίλ αλληλεπίδρασης, προκειµένου τα βιολογικά συστήµατα (κύτταρα και ιστοί) να µπορούν να προβλέψουν την αποτελεσµατικότητα των φαρµάκων. Η ενσωµάτωση ρυθµιστικών και βιοµηχανικών πτυχών είναι ιδιαίτερα σηµαντική για την επιτυχία της έρευνας στην εν λόγω προτεραιότητα. 1.2.1-3: Καινοτόµοι θεραπευτικές ουσίες για τις νευροεκφυλιστικές παθήσεις του ΚΝΣ και ΠΝΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΡΓΟ. Έµφαση θα δοθεί στον 14

εντοπισµό των γονιδιωµατικών τόπων που εµπλέκονται στις νευροεκφυλιστικές παθήσεις και στη χρήση των εν λόγω πληροφοριών για την ανάπτυξη νέων βιοθεραπευτικών ενώσεων. Ο χαρακτηρισµός νέων στόχων και η κατασκευή µοντέλων για τον έλεγχο θεραπευτικών ουσιών θα οδηγήσει στο σχεδιασµό νέων θεραπευτικών ουσιών για την πρόληψη ή/και τη θεραπεία των νευροεκφυλιστικών παθήσεων. 1.2.1-4: ικτύωση των ευρωπαϊκών ΜΜΕ βιοθερµοκοιτίδων που δραστηριοποιούνται στην ανάπτυξη βιοφαρµακευτικών ουσιών CA 1.2.1-5: Ανάπτυξη και βελτίωση των κλινικών δοκιµών βιοφαρµακευτικών ουσιών και της έγκρισής τους - SSA 1.2.1-6: Σεµινάριο για τη δηµιουργία πλατφόρµων ανάπτυξης βιοφαρµακευτικών ουσιών µε τη συµµετοχή ΜΜΕ βιοτεχνολογίας και της φαρµακευτικής βιοµηχανίας - SSA Ανάπτυξη νέων µεθόδων διάγνωσης Νέοι διαγνωστικοί έλεγχοι και ανάπτυξη νέων εργαλείων και µη παρεµβατικών µεθόδων για έγκαιρη διάγνωση, παρακολούθηση της εξέλιξης των ασθενειών και ερµηνεία των in-vivo δεδοµένων, προκειµένου να αυξηθούν οι δυνατότητες και η αποτελεσµατικότητα των υφιστάµενων θεραπειών. Θέµατα για τη δεύτερη πρόκληση: 1.2.2-1: Ανάπτυξη γενετικών δοκιµών που επιτρέπουν την εναρµόνιση, την επικύρωση και την τυποποίηση ΙΚΤΥΟ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ. Το δίκτυο θα εστιαστεί στην έρευνα, την ανάπτυξη και τη χρήση γενετικών δοκιµών υψηλής τεχνικής ποιότητας που πληρούν τα κριτήρια για µία σαφή ιατρική ερµηνεία των αποτελεσµάτων. Η εναρµόνιση και η διασφάλιση της ποιότητας θα περιλαµβάνει ειδικά πρωτόκολλα και κατευθυντήριες γραµµές. Επίσης, θα εξεταστεί η χρήση πολυπαραµετρικών γενετικών δοκιµών για τη διάγνωση, την ταξινόµηση και τις θεραπευτικές παρεµβάσεις. Οι δεοντολογικές, κοινωνικές και νοµικές πτυχές θα αποτελέσουν αντικείµενο ξεχωριστής µελέτης. 1.2.2-2: In vivo µοριακή απεικόνιση: ταυτοποίηση νέων δεικτών για διαγνωστικούς σκοπούς ΙΚΤΥΟ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ. Το δίκτυο θα εστιαστεί σε µη παρεµβατικές και επαναλαµβανόµενες in vivo πολυεπιστηµονικές µεθόδους για τη µοριακή απεικόνιση ως εργαλείο για την ανάπτυξη βελτιωµένων τεχνικών διάγνωσης και θεραπευτικής παρακολούθησης σοβαρών ασθενειών µέσω της ανάπτυξης νέων µοριακών ανιχνευτών και µεθόδων. 1.2.2-3: Μοριακή διαγνωστική στις µιτοχονδριακές παθήσεις STREP. Στόχος είναι η προώθηση της έρευνας για την κατανόηση της λειτουργίας, της ρύθµισης και της δοµής των µιτοχονδρίων ως ζωτικών µεταβολικών οργανιδίων, µε αποτέλεσµα την απόκτηση γνώσεων για τη διάγνωση και τη θεραπεία ασθενειών που συνδέονται µε τη µιτοχονδριακή δυσλειτουργία. 15

1.2.2-4: Πρόοδοι στην τεχνολογία ακτινοβολίας µε σύγχροτρο για διαγνωστικούς σκοπούς - SSA. Η ιατρική έρευνα που βασίζεται στην ακτινοβολία µε σύγχροτρο έχει ήδη συµβάλει σηµαντικά στη διάγνωση και τη θεραπεία σοβαρών ασθενειών. Ωστόσο, απαιτούνται επιπλέον συντονισµός και οργάνωση των προσπαθειών προκειµένου να διασφαλιστεί ότι η εν λόγω τεχνολογία χρησιµοποιείται για µελλοντικές ιατρικές εφαρµογές. Ανάπτυξη νέων δοκιµών in vitro και in silico προς αντικατάσταση των πειραµάτων σε ζώα Το παρόν θεµατικό πεδίο θα εστιαστεί στην ανάπτυξη εναλλακτικών λύσεων προς αντικατάσταση των πειραµάτων σε ζώα, στη µείωση του αριθµού των απαιτούµενων ζώων, ή στην ελαχιστοποίηση της ταλαιπωρίας των ζώων. Τα υπό εξέταση θέµατα πρέπει να συµβάλουν άµεσα στους στόχους της οδηγίας 86/609/ΕΟΚ 15 όσον αφορά την προστασία των ζώων που χρησιµοποιούνται για πειραµατικούς και άλλους σκοπούς, και να συνάδουν µε το προσαρτηµένο στη Συνθήκη του Άµστερνταµ πρωτόκολλο για την προστασία των ζώων όσον αφορά τη διατύπωση και την υλοποίηση των κοινοτικών πολιτικών για την έρευνα. Προτεραιότητα θα δοθεί στην ανάπτυξη αυτών των εναλλακτικών µεθόδων οι οποίες θα αναπτυχθούν πλήρως και θα λάβουν επίσηµη επικύρωση σύµφωνα µε τα διεθνή πρότυπα, µε στόχο την επακόλουθη διεθνή κανονιστική αποδοχή τους και τέλος την παγκόσµια εφαρµογή τους στη βιοµηχανία, σε ρυθµιστικές αρχές και αλλού. Οι in vitro µέθοδοι θα διαδραµατίσουν µείζονα ρόλο στο πλαίσιο του µελλοντικού κοινοτικού συστήµατος για την καταχώριση, την αξιολόγηση και την έγκριση χηµικών προϊόντων. Οι in vitro µέθοδοι θα επιταχύνουν και θα καταστήσουν αποδοτικότερες τις δοκιµές. Εποµένως, το ζητούµενο είναι η ανάπτυξη έγκυρων και αποτελεσµατικών in vitro µεθόδων που θα πληρούν ικανοποιητικά τις διεθνείς απαιτήσεις επικύρωσης. Θέµατα για τη δεύτερη πρόσκληση: 1.2.3-1: Βελτιστοποίηση των συστοιχιών ελέγχου για την οξεία τοξικότητα στον άνθρωπο ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΡΓΟ. Η έρευνα θα εστιαστεί στην ανάπτυξη επιστηµονικά ορθών, τυποποιηµένων και αξιόπιστων εναλλακτικών δοκιµών για την τοξικοκινητική και την τοξικότητα των οργάνων. Η µεθοδολογία µπορεί επίσης να περιλαµβάνει τις QSAR (ποσοτικές σχέσεις δοµής-δράσης) ή την κατάρτιση µοντέλων υπολογιστών, που παρέχουν δεδοµένα για µία αποτελεσµατική στρατηγική αξιολόγησης των κινδύνων. Έµφαση θα δοθεί στην ανάπτυξη µοντέλων νευροτοξικότητας και βιοµετασχηµατισµού. Επίσης, προσοχή θα δοθεί σε µελέτες βιοκινητικής, σε µοντέλα πρόβλεψης, στη µελέτη των λειτουργιών των φραγµών (συµπεριλαµβανοµένου του αιµατοεγκεφαλικού φραγµού) και σε in vitro δοκιµές για τη χρόνια τοξικότητα. Τα αποτελέσµατα θα οδηγήσουν στην παραγωγή καθολικά αποδεκτών κατευθυντήριων γραµµών για στατιστικά έγκυρες δοκιµές, µε σκοπό την 15 ΕΕ L 358, 18.12.1986, σ. 1. 16

επίσηµη επικύρωση και τη διάδοση γνώσεων και δεξιοτήτων που µπορούν να ανοίξουν το δρόµο για την κανονιστική αποδοχή αυτών. 1.2.3-2: οκιµές κατά τις οποίες δεν χρησιµοποιούνται πειραµατόζωα για χηµικές ουσίες, φάρµακα, βιολογικά προϊόντα και βιοϋλικά: προοπτική ανάλυση - SSA 1.2.3-3: Μαθηµατικά µοντέλα ως εναλλακτικές µέθοδοι των πειραµάτων σε ζώα για την ανθρώπινη υγεία και οικο-τοξικολογικά τελικά σηµεία - SSA Ανάπτυξη και δοκιµή νέων εργαλείων πρόληψης και θεραπείας, όπως π.χ. η σωµατική γονιδιακή θεραπεία, η κυτταροθεραπεία (ιδίως η θεραπεία δια βλαστοκυττάρων 16, λ.χ. εκείνη που αφορά τις νευρολογικές και νευροµυϊκές διαταραχές) και η ανοσοθεραπεία. Η µηχανική κυττάρων και ιστών, συµπεριλαµβανοµένης της θεραπείας δια βλαστοκυττάρων, είναι σε θέση να αντιµετωπίσει τις προκλήσεις που θέτουν πολλές ασθένειες, το αυξηµένο προσδόκιµο ζωής των ανθρώπων και τις συνακόλουθες προκλήσεις στον τοµέα της δηµόσιας υγείας, τις οποίες έρχεται αντιµέτωπη η ευρωπαϊκή κοινωνία. Η ενσωµάτωση διαφορετικών ερευνητικών δραστηριοτήτων σε ευρύ φάσµα πεδίων όπως η γενετική, η βασική και κλινική έρευνα και η δεοντολογία, θα παράσχει τυποποιηµένα ερευνητικά υλικά, όπως τράπεζες βλαστοκυττάρων, πρωτόκολλα κλινικής έρευνας και καινοτόµα εργαλεία πρόληψης και θεραπείας σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Σε συλλογικό επίπεδο, οι εν λόγω δραστηριότητες θα προσφέρουν καινούργιες λύσεις για ασθένειες όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, η νόσος Alzheimer, η νόσος Parkinson και οι αιµοποιητικές διαταραχές, που αφενός υποβαθµίζουν σηµαντικά την ποιότητα ζωής του πολίτη, και αφετέρου επιβαρύνουν τις υπηρεσίες υγειονοµικής περίθαλψης στην Ευρώπη. Θέµατα για τη δεύτερη πρόσκληση: 1.2.4-1: Βελτιωµένα συστήµατα χορήγησης γονιδίων για τη θεραπεία σοβαρών επίκτητων ασθενειών ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΡΓΟ. Η έρευνα θα εστιαστεί στην ανάπτυξη φορέων και µη ιών, που επιτρέπουν αποδοτική µεταφορά γονιδίων και συνεχή έκφραση σε ιστούς στόχους. Στα αρχικά στάδια, η παρέµβαση φορέων δεοντολογίας και ρυθµιστικών φορέων είναι ζωτικής σηµασίας. Η έρευνα θα οδηγήσει στην παραγωγή νέων κλινικών πρωτοκόλλων γονιδιακής θεραπείας για τη θεραπεία, για παράδειγµα, καρδιαγγειακών, νευροεκφυλιστικών ή νεοπλαστικών παθήσεων. 1.2.4-2: Γονιδιακή θεραπεία κληρονοµικών παθήσεων ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΡΓΟ. Η έρευνα θα εστιαστεί στη συγκέντρωση και την 16 Όπ. π. υπό 8 17

ενοποίηση των προσπαθειών που καταβάλλονται σε επίπεδο ΕΕ µε στόχο την άρση των υφιστάµενων τεχνολογικών περιορισµών και περιορισµών ασφαλείας µέσω της καλύτερης κατανόησης των βασικών βιολογικών διαδικασιών που εµπλέκονται στη γονιδιακή θεραπεία κληρονοµικών παθήσεων. Η έρευνα θα συµβάλει στο σχεδιασµό πρωτοκόλλων για τη µεταφορά γονιδίων µε βάση ασφαλείς φορείς και έτοιµες για χρήση κλινικές δοκιµές. Το σχέδιο θα λάβει πλήρως υπόψη τα δεοντολογικά και ρυθµιστικά ζητήµατα, ενώ θα διασφαλίσει τη συµµετοχή των ενώσεων των ασθενών. Οι κληρονοµικές παθήσεις-στόχοι µπορεί να περιλαµβάνουν σοβαρές παθήσεις, όπως κυστικές νόσους των νεφρών, καθώς και σπάνιες παθήσεις, όπως νευροµυϊκές, µεταβολικές διαταραχές και παθήσεις του ΚΝΣ, αιµοσφαιρινοπάθειες ή ανοσοανεπάρκειες. 1.2.4-3: Σχεδιασµός ορθολογικών πρωτοκόλλων για την ασφάλεια, την ποιότητα και την τυποποίηση των βλαστοκυττάρων 17 και δηµιουργία ευρωπαϊκού µητρώου βλαστοκυττάρων ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΡΓΟ. Το σχέδιο θα περιλαµβάνει δύο συνιστώσες. Πρώτον, προ-κανονιστική έρευνα για τη θέσπιση ορθολογικών πρωτοκόλλων για την ασφάλεια, την ποιότητα και την τυποποίηση των βλαστοκυττάρων από ενήλικες και έµβρυα. εύτερον, δηµιουργία ενός ευρωπαϊκού µητρώου επικυρωµένων γραµµών βλαστοκυττάρων, διαφοροποιηµένων και µη, και καλλιεργηµένων και µη υπό συνθήκες ορθής παρασκευαστικής πρακτικής. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η συνεργασία µε παρεµφερείς πρωτοβουλίες σε διεθνές επίπεδο. Η έρευνα θα οδηγήσει στη δηµιουργία δηµόσιων τραπεζών βλαστοκυττάρων που θα παρέχουν εύκολη και προσιτή οικονοµικά πρόσβαση σε διαφορετικές γραµµές βλαστοκυττάρων, συµπεριλαµβανοµένων των υφιστάµενων γραµµών ανθρώπινων βλαστοκυττάρων. 1.2.4-4: Θεραπείες αναγέννησης για το πάγκρεας ή/και το ήπαρ 18 ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΡΓΟ. Η έρευνα θα εστιαστεί στο συνδυασµό της θεραπείας δια βλαστοκυττάρων και της µηχανικής ιστών µε στόχο τις θεραπείες αναγέννησης εκ παθήσεων, όπως ο διαβήτης, η κίρρωση του ήπατος, οι µεταβολικές διαταραχές και η παγκρεατίτιδα. Η έρευνα θα περιλαµβάνει τη βιολογία βλαστοκυττάρων, τη µοριακή βιολογία και την εµβιοµηχανική και θα οδηγήσει στην ενσωµάτωση των ευρωπαϊκών προσπαθειών για τη µετάφραση των γνώσεων σε επιτυχή κλινική εφαρµογή, στα ανωτέρω ταχέως εξελισσόµενα πεδία. 1.2.4-5: Νέα βελτιωµένα εµβόλια βασισµένα σε γονιδιωµατικές και πρωτεϊνωµατικές πληροφορίες ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΡΓΟ. Η έρευνα θα εστιαστεί στη χρήση γονιδιωµατικών και πρωτεϊνωµατικών πληροφοριών για τη διασάφηση των µηχανισµών που εµπλέκονται στην αναγνώριση και στην παρουσίαση αντιγόνων, µε στόχο την ανάπτυξη νέων εµβολίων για νεοπλαστικές και µολυσµατικές παθήσεις. Η έρευνα θα οδηγήσει στη χρήση των γονιδιωµατικών πληροφοριών ως πλατφόρµας για την παραγωγή εµβολίων. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στην αποδοτικότητα, την ασφάλεια, τη σταθερότητα και στη σχέση κόστουςαποτελεσµατικότητας του προϊόντος. 1.2.4-6: ενδριτικά κύτταρα για καινοτόµες ανοσοθεραπείες - ΙΚΤΥΟ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ. Οι δραστηριότητες θα εστιαστούν στην αξιοποίηση των 17 18 Όπ. π. υπό 8 Όπ. π. υπό 8 18

προόδων που σηµειώνονται στη βιολογία δενδριτικών κυττάρων ως µία νέα προσέγγιση στην ανοσοθεραπεία. Το δίκτυο θα είναι πολυεπιστηµονικό και θα περιλαµβάνει επιστήµονες που εργάζονται στη βιολογία δενδριτικών κυττάρων, κλινικούς ιατρούς και ΜΜΕ που δραστηριοποιούνται στον εν λόγω τοµέα. Ειδικότερα, έµφαση θα δοθεί στη µετάφραση των γονιδιωµατικών και πρωτεϊνωµατικών πληροφοριών για τα δενδριτικά κύτταρα σε ανοσοθεραπευτικές εφαρµογές σε πεδία, όπως ο καρκίνος, οι µολυσµατικές ασθένειες ή οι φλεγµονώδεις παθήσεις. 1.2.4-7: Μοριακές στρατηγικές µε στόχο τη βελτίωση της ακρίβειας στη µεταφορά γονιδίων για θεραπευτικές εφαρµογές STREP. Προκειµένου να µεγιστοποιηθεί η ασφάλεια και η αποδοτικότητα, το παρόν σχέδιο θα εστιαστεί στην ανάπτυξη βελτιωµένων τεχνικών µεταφοράς γονιδίων που θα είναι ακριβείς και ελεγχόµενες. 1.2.4-8: Χρήση της µεταφοράς γονιδίων για τη θεραπεία δερµατολογικών παθήσεων του ανθρώπου STREP. Το σχέδιο θα οδηγήσει σε αποδείξεις αρχής για τα πρωτόκολλα µεταφοράς γονιδίων στη θεραπεία επίκτητων ή κληρονοµικών παθήσεων. 1.2.4-9: Εκδόσεις (βιβλία ή φυλλάδια) µε στόχο την ενηµέρωση των µη ειδικών σχετικά µε το ιστορικό και την υφιστάµενη κατάσταση της έρευνας για τις σωµατικές γονιδιακές ή/και τις κυτταρικές θεραπείες - SSA 1.2.4-10: Καταγραφή της έρευνας για τη θεραπεία δια βλαστοκυττάρων και τη γονιδιακή θεραπεία στα συνδεδεµένα υποψήφια κράτη - SSA 1.2.4-11: Σεµινάριο για την ανάλυση των δυνατοτήτων και των προοπτικών των κυτταρικών θεραπειών για τις αυτοάνοσες νόσους - SSA Καινοτόµος µεταγονιδιωµατική έρευνα η οποία προσφέρει αξιόλογες προοπτικές εφαρµογών Στόχος είναι να χρησιµοποιηθούν τεχνολογίες αιχµής σε µία πολυεπιστηµονική προσέγγιση, προκειµένου να καλυφθούν ερευνητικά πεδία που θα ωφεληθούν από τις προόδους που σηµειώνονται στη γονιδιωµατική. Θέµατα για τη δεύτερη πρόσκληση: 1.2.5-1: Το RNA ως θεραπευτικό εργαλείο στην υπηρεσία του ανθρώπου ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΡΓΟ. Η χρήση των µορίων RNA αποτελεί µία νέα δυναµική στρατηγική για την ανάπτυξη εργαλείων διάγνωσης και θεραπείας. Η έρευνα θα εστιαστεί στη µεθοδολογία παρέµβασης του RNA για τη σίγηση της έκφρασης των γονιδίων, και στο ρόλο των αµετάφραστων RNA στην έκφραση. Επίσης, θα είναι πολυεπιστηµονική και θα περιλαµβάνει τεχνικές χηµείας καθώς και τεχνικές µοριακής και κυτταρικής βιολογίας. Στόχος της έρευνας θα είναι η ανάπτυξη ενώσεων ικανών να ρυθµίζουν την έκφραση των γονιδίων. 19

1.2.5-2: Μεταγονιδιωµατικές προσεγγίσεις στη µελέτη των ανθρώπινων παθογόνων ΙΚΤΥΟ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ. Ανάπτυξη µίας τεχνολογικής πλατφόρµας για νέα εργαλεία σχετικά µε την ταχεία διάγνωση µόλυνσης από παθογόνους παράγοντες και νέους στόχους για αντιµικροβιακούς και αντιµυκητιακούς παράγοντες. Συστοιχίες DNA και πρωτεϊνών µπορούν να χρησιµοποιηθούν για τον χαρακτηρισµό της φυσικά αποκτώµενης ανοσίας και την παραγωγή νέων παραγόντων εµβολίων. 1.2.5-3: Επαγωγή ανοχής σε µοσχεύµατα µε τη χρήση µεταγονιδιωµατικών προσεγγίσεων ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΡΓΟ. Η έρευνα θα εστιαστεί στη µελέτη γονιδίων, µορίων και κυττάρων για την πρόληψη της απόρριψης µοσχευµάτων οργάνων. Ειδικότερα, θα χρησιµοποιηθούν γονιδιωµατικές και ανοσολογικές προσεγγίσεις για τη µελέτη ασθενών που εµφανίζουν ανοχή στα µοσχεύµατα. Το σχέδιο θα οδηγήσει στην ανάπτυξη στρατηγικών παρέµβασης µε στόχο τη βελτίωση του αποτελέσµατος της µεταµόσχευσης οργάνων. 1.2.5-4: Νέες βιοδοκιµές και νέοι βιοαισθητήρες µε τη χρήση µεταγονιδιωµατικών προσεγγίσεων για την ανίχνευση βλαβερών µικροβίων - STREP. Στόχος είναι η ανάπτυξη µεθοδολογιών για την ταυτόχρονη ανίχνευση διαφόρων ειδικών δεικτών µικροβιακής παρουσίας, µε τη χρήση συστοιχιών (βιο)αισθητήρων σε συνδυασµό µε έξυπνα σήµατα. 1.2.5-5: Το µυκητιακό κυτταρικό τοίχωµα ως στόχος αντιµυκητιακών θεραπειών - STREP. Στόχος είναι η κατανόηση της βιοσύνθεσης του κυτταρικού τοιχώµατος και των µηχανισµών που εξασφαλίζουν τη δοµική του ακεραιότητα. Το σχέδιο θα αξιοποιήσει τις γονιδιωµατικές και µεταγονιδιωµατικές προσεγγίσεις προκειµένου να εντοπιστούν στόχοι για την ανάπτυξη νέων αντιµυκητιακών θεραπειών. 1.2.5-6: Βιοτεχνολογικές και µεταγονιδιωµατικές προσεγγίσεις για την ανάπτυξη νέων βιοασφαλών φορέων ιών µε ανεπαρκή ικανότητα εξάπλωσης, µε στόχο την πρόληψη και τη θεραπεία µολυσµατικών ασθενειών (π.χ. εντερικών, αναπνευστικών) - STREP. Η έρευνα θα εστιαστεί στην ανάπτυξη νέων βιοασφαλών φορέων ιών µε στόχο την παραγωγή εµβολίων για την καταπολέµηση αναδυόµενων ή σοβαρών ιογενών εντερικών και αναπνευστικών µολυσµατικών ασθενειών. Πρέπει να συνεκτιµώνται δύο αρχές: η χρήση νέων βιοτεχνολογικών τεχνικών και η αξιοποίηση των γνώσεων που αποκτώνται µε την πρόοδο της γονιδιωµατικής έρευνας. 1.2.5-7: Αξιοποίηση της µυκητιακής γονιδιωµατικής και εφαρµογή της νηµατοειδούς µυκητιακής βιοτεχνολογίας στην υπηρεσία της υγείας του ανθρώπου - CA. Ανάλυση, έρευνα των τελευταίων εξελίξεων στη µυκητιακή γονιδιωµατική και των αξιοποιήσιµων µεταγονιδιωµατικών πληροφοριών. 1.2.5-8: Προηγµένοι κύκλοι µαθηµάτων ή σεµινάριο για τη χρήση του RNAi ως εργαλείου µεταγονιδιωµατικής ανάλυσης SSA 20

ii) Καταπολέµηση σοβαρών ασθενειών α) Προσεγγίσεις γονιδιωµατικής µε γνώµονα τις εφαρµογές στις ιατρικές γνώσεις και τεχνολογίες Στρατηγικός στόχος αυτής της προτεραιότητας είναι η ανάπτυξη βελτιωµένων στρατηγικών για την πρόληψη και διαχείριση των ανθρώπινων ασθενειών - µεταξύ άλλων µέσω της χρήσης προωθηµένων τεχνολογιών στην υπηρεσία της υγείας - και για την επίτευξη υγιούς διαβίωσης και γήρανσης. Η προτεραιότητα αυτή επικεντρώνεται αποκλειστικά στην ενσωµάτωση γονιδιωµατικών προσεγγίσεων όλων των σχετικών οργανισµών σε περισσότερο καθιερωµένες ιατρικές προσεγγίσεις µε σκοπό τη διερεύνηση των παραγόντων που διαδραµατίζουν καθοριστικό ρόλο στην κατάσταση της υγείας. Θα δοθεί έµφαση στη µεταφραστική έρευνα µε στόχο την αξιοποίηση των βασικών γνώσεων σε κλινικές εφαρµογές. Οι ερευνητικές δραστηριότητες θα εστιαστούν στις ακόλουθες πτυχές: Θέµατα για τη δεύτερη πρόσκληση: Γενικά 2.1.0-1: Εικοσανοειδή και οξείδιο του αζώτου: µεσολαβητές καρδιαγγειακών, εγκεφαλικών και νεοπλαστικών παθήσεων ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΣΧΕ ΙΟ. Το σχέδιο θα εστιαστεί στη λειτουργική γονιδιωµατική και πρωτεϊνωµατική των µονοπατιών διαµεταγωγής σήµατος του οξειδίου του αζώτου και των εικοσανοειδών καθώς και των αλληλεπιδράσεών τους µέσω in vitro και in vivo µελετών. Έµφαση θα δοθεί στον εντοπισµό νέων στόχων για την ανάπτυξη καινοτόµων θεραπευτικών αγωγών. 2.1.0-2: Συντονισµός των κλινικών δοκιµών στην Ευρώπη SSA. Στόχος της παρούσας SSA είναι να αξιολογηθεί η σκοπιµότητα δηµιουργίας και υλοποίησης ενός ευρωπαϊκού δικτύου για το συντονισµό ανεξάρτητων ακαδηµαϊκών κλινικών δοκιµών µε στόχο τη θεραπεία και την πρόληψη (µεταξύ άλλων, ανάπτυξη κατευθυντήριων γραµµών για τις κλινικές παρεµβάσεις που βασίζονται στην έρευνα). Για το σκοπό αυτό θα εξεταστεί ο τρόπος µε τον οποίο µπορούν να κινητοποιηθούν τα σχετικά εθνικά και περιφερειακά προγράµµατα. Καταπολέµηση των καρδιαγγειακών νόσων, του διαβήτη και των σπάνιων ασθενειών Στόχος είναι να βελτιωθεί η πρόληψη και η διαχείριση σηµαντικών αιτιών θνησιµότητας και ασθένειας στην Ευρώπη και να συνενωθούν οι ερευνητικοί πόροι που διατίθενται στην Ευρώπη για την αντιµετώπιση των σπάνιων ασθενειών. Θέµατα για τη δεύτερη πρόσκληση: 2.1.1-1: ιαταραχή της οµοιόστασης αλάτων και ύδατος στην υπέρταση και στην καρδιακή ανεπάρκεια ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΡΓΟ. Το 21