Ο ρόλος του εναλλακτικού τουρισμού ως μοχλός ανάπτυξης των ορεινών αγροτικών περιοχών Αναφορά στο Δήμο Ζαρού δυτικής Μεσαράς Κρήτης.
Αντικείμενο. Το αντικείμενο της εργασίας αυτής είναι να διερευνήσει τους λόγους για τους οποίους υστερεί η συνολική και συνδυασμένη αξιοποίηση των δυνατοτήτων ανάπτυξης εναλλακτικών μορφών τουρισμού. Τα γεωγραφικά όρια της περιοχής μελέτης ταυτίζονται με τα διοικητικά όρια του δήμου Ζαρού
Νομός Ηρακλείου
Μεθοδολογία 1. Αναφορά στην σημερινή κατάσταση της τουριστικής αξιοποίησης που έχει υποστεί μέχρι σήμερα η περιοχή 1. Αναζήτησης των γενικότερων χαρακτηριστικών της περιοχής Τους ανθρωπογενείς πόρους Τους Φυσικούς πόρους Το θεσμικό πλαίσιο που ισχύει στην περιοχή 2. Τα συμπεράσματα 3. Το βασικό συμπέρασμα
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΕΠΙΡΡΟΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΣΗ ΥΠΟΘΕΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Ανάλυση του τουριστικού δυναμικού. Προσφορά: Υπάρχει ξενοδοχειακή μονάδα δυναμικού 60 κλινών τρίτης κατηγορίας, Ήπιες μορφές τουρισμού παρουσιάζονται στον ορεινό χώρο Τα καταλύματα της μονής Βροντησίου Τα υπό υλοποίηση καταλύματα του οικισμού Νέων Βοριζίων Ενοικιαζόμενα δωμάτια αριθμού 16 κλινών Τα καταλύματα στο ορειβατικό καταφύγιο Τόποι φυσιολατρικού και περιηγητικού τουρισμού η λίμνη Βοτόμου, το φαράγγι των Βοριζίων το φαράγγι του Αγ. Νικολάου τομονοπάτι Ε4 Συμπέρασμα Η έλλειψη δυναμικού κλινών καλύπτεται από περιστασιακές λύσεις και αφορά την άτυπη φιλοξενία των τουριστών σε οικογένειες. Η άτυπη αυτή διακίνηση του τουριστικού ρεύματος, στις περισσότερες περιπτώσεις γίνεται μέσω του δήμου. Οι τουριστικές υποδομές (δίκτυο καταλυμάτων, χώροι εστίασης κ.λπ.), χαρακτηρίζονται ανεπαρκείς τόσο από απόψεως μεγέθους, όσο και ποιότητας.
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΕΠΙΡΡΟΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΣΗ ΥΠΟΘΕΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Ανάλυση του τουριστικού δυναμικού. Ζήτηση: Όσον αφορά τον αλλοδαπό τουρισμό, αυξημένη είναι η ζήτηση στην οικογενειακή φιλοξενία και στα παραδοσιακά καταλύματα Το είδος του τουρισμού αλλοδαπός τουρισμός διάρκεια παραμονής μεγαλύτερη των τριών ημερών περιηγήσεις στο ευρύτερο φυσικό περιβάλλον της περιοχής, παρατήρηση της τοπικής χλωρίδας και πανίδας, ορειβασία και τέλος έντονο ενδιαφέρον για τον τρόπο ζωής τα ήθη τα έθιμα και τις παραγωγικές δραστηριότητες του τοπικού πληθυσμού ντόπιος τουρισμός ημερήσιες επισκέψεις κυρίως στη λίμνη Βοτόμου επισκέψεις για ολιγόωρη παραμονή. Η κίνησή του αυξάνεται τα Σαββατοκύριακα και τις αργίες και πρόκειται συνήθως για οικογένειες η μεμονωμένα άτομα που κατάγονται από την περιοχή Εκδρομές Τα σχολεία την Άνοιξη Οι ορειβατικοί σύλλογοι με διαμονή για την περιήγησή τους στον Ψηλορείτη μέσω του Ε 4
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΕΠΙΡΡΟΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΣΗ ΥΠΟΘΕΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Ανάλυση του τουριστικού δυναμικού. Δυνατότητες και τάσεις τουριστικής αξιοποίησης φιλοξενεί ιδιαίτερης αξίας και μεγάλο μέρος φυσικών τόπων ενώ παράλληλα παρουσιάζει εξαιρετικού ενδιαφέροντος ανθρωπογενή και πολιτιστικά στοιχεία με διαχρονικότητα που καλύπτει ίχνη ανθρώπινων εγκαταστάσεων από την υστερομινωική περίοδο έως και σήμερα. διάθεση αποθέματος περιβαλλοντικών και πολιτισμικών πόρων τάσεις ανάδειξης παρουσιάζονται κατά το μεγαλύτερο μέρος τους γύρω από την πρωτεύουσα του Δήμου και εντός αυτής Μελέτες και δράσεις Η μελέτη ανάδειξης της κοιλάδας του ποταμού Κουτσουλίδη Η αξιοποίηση των εγκαταλελειμμένων οικισμών Το σπήλαιο «Λαβύρινθος», Το Φαράγγι Ζαρού Το Φαράγγι Βοριζίων Το Δάσος Ρούβα Η Τεχνητή Λίμνη Ζαρού Το Σπήλαιο Λαβύρινθος Οι 10 Νερόμυλοι Περιπατητικές διαδρομές με σήμανση. Το Ορειβατικό καταφύγιο δυτικά του Ζαρού όπου αναπτύσσονται ορειβατικές και αναρριχητικές δραστηριότητες. Το Σπήλαιο και φαράγγι Καμαρών.
Ανθρωπογενές περιβάλλον. Διοικητική διάρθρωση: Ο δήμος Ζαρού, συγκροτήθηκε σύμφωνα με το πρόγραμμα «Ιωάννης Καποδίστριας» (Ν.2539/97) και αποτελείται από τα δημοτικά διαμερίσματα Μορονίου, Ζαρού και Βοριζίων. ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΕΚΤΑΣΕΩΝ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΣΤA ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ ΖΑΡΟΣ ΜΟΡΟΝΙ ΒΟΡΙΖΙΑ 41,50 40,95 17,55
Ανθρωπογενές περιβάλλον. Πληθυσμιακή εξέλιξη Το συμπέρασμα της διαφοράς στην αύξηση του πληθυσμού που παρατηρείται ανάμεσα στο Νομό Ηρακλείου και τον Δήμο Ζαρού είναι συνέπεια μιας γενικότερης τάσης εγκατάστασης του νέο-εισερχόμενου πληθυσμού στα αστικά κέντρα του Νομού.
Ανθρωπογενές περιβάλλον. Στις περιόδους 1951-1961 και 1971-1981 ο πληθυσμός αυξάνεται ελαφρά, ενώ στην περίοδο 1961-1971, 1981-1991 και 1991-2001 παρατηρείται μείωση του πληθυσμού.
Ανθρωπογενές περιβάλλον. Δημογραφία: υγιής συγκρότηση του πληθυσμού στον δήμο δείκτης γήρανσης 77,4%, δείκτης εξάρτησης 59,4%, οικονομικά ενεργός πληθυσμός62,7%, Παραγωγικότητα =παραγωγική ηλικία / μειωμένη παραγωγική ηλικία179%.
Ανθρωπογενές περιβάλλον. Κοινωνικά χαρακτηριστικά Χαρακτηριστικά των ορεινών και επαρχιακών οικιστικών συνόλων της περιοχής είναι ο γάμος σε νεαρή ηλικία, η έλλειψη διαζυγίων και η χηρεύση χωρίς δεύτερο γάμο στις μεγάλες ηλικίες, χαρακτηριστικά που ως ένα βαθμό επαληθεύονται και για την περιοχή μελέτης 250 200 150 100 50 0 15-19 215 199 154 128 ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΤΑ ΟΜΑΔΑ ΗΛΙΚΙΩΝ 145 143 150 128 168 165 67 73 55 50 42 37 33 32 24 14 16 10 12 13 18 21 911 12 14 12 16 8 0 0 1 4 1 3 4 5 0 0 69 01 4 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ 55-59 60-64 ομάδες ηλικιών Άγαμοι Έγγαμοι Χήροι Διαζευγμένοι Σε Διάσταση 193 65-69 187 70-74 163 75-79 80-84 85-89 90-94 95-99 Άγαμοι Έγγαμοι Χήροι Διαζευγμένοι Σε Διάσταση
Ανθρωπογενές περιβάλλον. Απασχόληση: Το μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού, που δεν απασχολείται σε κάποια παραγωγική δραστηριότητα, αποτελείται από γυναίκες που ασχολούνται με τις οικιακές εργασίες, από νέους έως 18 ετών, από φοιτητές και σπουδαστές και από άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών. Οικονομικά Ενεργός Πληθυσμός Απασχολούμενοι Άνεργοι %Συνόλου Πληθυσμού %Συνόλου Πληθυσμού % Ο.Ε.Π. Δήμος Ζαρού 1.435 42,03 1.381 40,45 54 3,76 Ν. Ηρακλείου 103.577 39,10 97.494 36,80 6.083 5,87 Κρήτη 211.185 39,10 199.47 5 36,94 11.710 5,54
Ανθρωπογενές περιβάλλον. Η πλειοψηφία των κατοίκων της περιοχής απασχολείται στον πρωτογενή τομέα. Οι επιχειρήσεις που συγκεντρώνονται στο Δήμο είναι μικρής δυναμικότητας, οικογενειακού χαρακτήρα Εξαίρεση αποτελεί η εταιρεία εμφιάλωσης νερού ΒΟΤΟΜΟΣ ΑΕ Και η μονάδα τυποποίησης μελιού και μία μονάδα τυποποίησης ελαιολάδου που πραγματοποιούν εξαγωγές. Αφενός οι επιδοτήσεις της γεωργικής και κτηνοτροφικής παραγωγής και αφετέρου η ετεροαπασχόληση, συνιστούν εισοδηματικά μέσα ανακούφισης του ορεινού πληθυσμού, που όμως δεν διαφοροποιούν και δεν αναπτύσσουν ικανοποιητικά την υφιστάμενη παραγωγική βάση. 9,20% ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΑΝΑ ΤΟΜΕΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ 1,59% 17,96% 71,25% Α γενής Β γενής Γ γενής Δε δήλωσαν
Ανθρωπογενές περιβάλλον. Πολιτισμικοί πόροι, φορείς ανάπτυξης και σύλλογοι: Σύλλογοι Παγκρήτιας Νεολαίας, έχει διεθνή χαρακτήρα και μέλη από όλο τον κόσμο Ο σκοπευτικός σύλλογος δραστηριοποιείται εδώ και μια δεκαετία περίπου και έχει συνολικά 200 μέλη περίπου Ο σύλλογος μοτοσυκλετιστών «λεμόζα». φορείς ανάπτυξης Αναπτυξιακό Κέντρο Ορεινού Μυλοποτάμου Μαλεβιζίου Α.Ε. Τοπική Αναπτυξιακή Εταιρεία ΒΟΤΟΜΟΣ Α.Ε Αγροτικούς συνεταιρισμούς διαθέτουν όλα τα δ.δ. Πολιτιστικές Δραστηριότητες Πολιτιστικές Δραστηριότητες Καρναβάλι Ορειβατικοί Αγώνες Δεκαήμερο Πολιτιστικών Εκδηλώσεων 1-10 Αυγούστου Φορέας Υλοποίησης Δήμος, Πολιτιστικοί Σύλλογοι Δήμος, Σύλλογος Υπεραποστάσεων Κρήτης Δήμος, Πολιτιστικοί Σύλλογοι Δημοτικών Διαμερισμάτων.
Ανθρωπογενές περιβάλλον. Βασικές υποδομές και εξυπηρετήσεις: Γενικότερα στις τεχνικές και κοινωνικές υποδομές, καταγράφεται μία διαπιστωμένη ανεπάρκεια Υπάρχει πρόβλημα στην διοχέτευση του νερού των ρεμάτων και των πηγών, Το σύστημα ύδρευσης δεν είναι αρκετά οργανωμένο ακόμα Οι κατοικημένοι οικισμοί υδρεύονται από το κεντρικό δίκτυο του δήμου Ζαρού Η άρδευση γίνεται κατά το μεγαλύτερο μέρος από το δίκτυο του δήμου επίσης, ωστόσο λειτουργούν συμπληρωματικά και ιδιωτικές γεωτρήσεις τα δίκτυα αποχέτευσης που όμως οδηγούν τα λύματα σε φυσικούς αποδέκτες όπως είναι ο ποταμός Κουτσουλίδης, με συνέπεια ο τρόπος διάθεσης να προκαλεί ρύπανση η διαχείριση των απορριμμάτων θα μπορούσαμε να πούμε ότι γίνεται με τρόπο αποδεκτό ως ένα βαθμό.
Ανθρωπογενές περιβάλλον. Εξαρτήσεις, καθημερινές μετακινήσεις Σε ότι αφορά το επίπεδο υπηρεσιών ο Δήμος Ζαρού εξαρτάται άμεσα από τα οικιστικά κέντρα της περιοχής (Ηράκλειο Μοίρες).
Φυσικό περιβάλλον. Το φυσικό περιβάλλον της ευρύτερης περιοχής μελέτης διατηρεί μια εξαιρετική μοναδικότητα με πολλά και συχνά σπάνια είδη χλωρίδας και πανίδας (φυτά, δάση, άγρια ζωή κ.λπ.), με εξαιρετικής ομορφιάς και αυθεντικότητας τοπία (κορυφές, φαράγγια, σπήλαια) και ανεκτίμητους φυσικούς πόρους όπως το νερό σε διάφορες μορφές (ποτάμια, χειμάρρους, λίμνη Βοτόμου, πηγές, υπόγεια ύδατα). Περιβαλλοντικοί πόροι περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους Περιοχή NATURA 2000 Όρος Ίδη Σπήλαιο και φαράγγι Καμαρών Προστατευόμενη περιοχή, σε υψόμετρο 1.400 όπου είναι ο βιότοπος του σπάνιου και απειλούμενου είδους ορχιδέας που ονομάζεται Κρητικό Κεφαλάνθηρο Φαράγγι Ζαρού Φαράγγι Βοριζίων Δάσος Ρούβα Τεχνητή Λίμνη Ζαρού Σπήλαιο Λαβύρινθος
Θεσμικά. Ιδιοκτησίες εκτός οικισμών. Για τις ιδιοκτησίες εκτός των ορίων των οικισμών υφιστάμενων προ του έτους 1923 ισχύουν οι όροι και περιορισμοί Δόμησης που προβλέπονται με το ΠΔ 17-10-78 (ΦΕΚ 538Δ) και το ΠΔ 31-3-85 (ΦΕΚ 270Δ)
Συμπερασματα Το βασικό συμπέρασμα που προκύπτει από τη μελέτη αυτή είναι η μεταβατικότητα της φάσης που διανύει ο δήμος Ζαρού όπως και οι περισσότεροι δήμοι με παρόμοια χαρακτηριστικά, με κεντρικό πρόβλημα ωστόσο ότι, παρά το γεγονός μιας σχετικά υγιής πληθυσμιακής συγκρότησης που παρουσιάζει, τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του πληθυσμού (επίπεδο εκπαίδευσης και κατάρτισης) είναι χαμηλά σε σχέση με το μέσο όρο της Κρήτης και της χώρας. άτυπη μορφή εξυπηρέτησης που παρουσιάζεται έντονα στην σημερινή τουριστική προσφορά του δήμου δεν επιτρέπει μια ακριβή εικόνα της τουριστικής ζήτησης. Αποτελεί ωστόσο ζήτημα που προϋποθέτει μια εκτενέστερη έρευνα, η οποία ενδέχεται να οδηγήσει και σε καινοτόμες λύσεις άμεσης ανάγκης η πρόσβαση σε μια πιο συντονισμένη συνεργασία δράσεων (εκπόνηση ΓΠΣ ή πιθανού μελλοντικού ΣΧΟΟΑΠ) που θα περιλαμβάνει το σύνολο της περιοχής