Τα προληπτικά μέτρα στο πτωχευτικό και προπτωχευτικό στάδιο

ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΤΜΗΜΑ ΤΟΜΕΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Επιβλέπων: Θεόδωρος Κατσάς, Λέκτορας Τα προληπτικά μέτρα στο πτωχευτικό και προπτωχευτικό στάδιο Δέσποινα Κ. Δρίτσα ΑΜ 2204/2013 Μάιος 2016

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ...6 1. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 8 2. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ - ΠΡΟΔΙΑΘΕΣΗ...11 Ι. Αναδρομή στις διατάξεις του προϊσχύσαντος δικαίου.... 11 1. Τα προληπτικά μέτρα στην προϊσχύουσα διαδικασία της πτώχευσης. 11 2. Τα προληπτικά μέτρα στις προϊσχύσασες μορφές συλλογικών προπτωχευτικών διαδικασιών 12 3. Η ανάγκη νομοθετικής παρέμβασης στο πεδίο των προληπτικών μέτρων..17 ΙΙ. Συγκριτικό Δίκαιο...18 1. Τα προληπτικά μέτρα σε άλλα δίκαια... 18 α. Τα προληπτικά μέτρα στην conciliation procedure του Γαλλικού Δικαίου...18 β. Τα προληπτικά μέτρα στα Company Voluntary Arrangements και Administration του Αγγλικού Δικαίου...19 γ. Τα προληπτικά μέτρα στο Γερμανικό Πτωχευτικό Δίκαιο....19 δ. Τα προληπτικά μέτρα στο Ιταλικό Πτωχευτικό Δίκαιο. 20 2. Τα προληπτικά μέτρα στο Κοινοτικό Δίκαιο...20 3. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ. ΤΑ ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ ΣΤΗΝ ΠΤΩΧΕΥΣΗ.25 Ι. Η τελολογία των προληπτικών μέτρων ως απότοκος του σκοπού της διαδικασίας της πτώχευσης 25 ΙΙ. Φύση των προληπτικών μέτρων 26 2

ΙΙΙ. Προϋποθέσεις χορήγησης προληπτικών μέτρων 29 IV. Τα προβλεπόμενα στο νόμο προληπτικά μέτρα 30 1. Απαγόρευση οποιασδήποτε περιουσιακής διάθεσης από τον οφειλέτη ή προς αυτόν..30 2. Αναστολή των ατομικών διώξεων των πιστωτών 32 3. Ορισμός μεσεγγυούχου....34 V. Λοιπά προληπτικά μέτρα 35 VI. Παύση ισχύος των προληπτικών μέτρων.. 36 VII. Προληπτικά μέτρα και σχέδιο αναδιοργάνωσης. 36 4. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ. ΤΑ ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ ΣΤΟ ΠΡΟΠΤΩΧΕΥΤΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟ 40 I. Γενικά Χαρακτηριστικά της Διαδικασίας Εξυγίανσης. Διάκριση μεταξύ τυπικής και άτυπης Διαδικασίας Εξυγίανσης.. 40 II. Η τελολογία των προληπτικών μέτρων 43 III. Διαδικασία Λήψης Προληπτικών Μέτρων 45 1. Αίτηση προς το αρμόδιο Δικαστήριο 45 2. Ενεργητική Νομιμοποίηση. 47 3. Παθητική Νομιμοποίηση....48 4. Φύση των προληπτικών μέτρων Εφαρμοστέα διαδικασία.. 49 5. Προϋποθέσεις χορήγησης των προληπτικών μέτρων. 52 6. Διάρκεια ισχύος των χορηγηθέντων προληπτικών μέτρων 53 7. Λήψη προσωρινής διαταγής... 55 ΙV. Τα προβλεπόμενα στο αρ. 103 ΠτΚ προληπτικά μέτρα... 58 3

1. Αναστολή ατομικών μέτρων αναγκαστικής εκτέλεσης... 58 α. Έννοια Εύρος της αναστολής 58 β. Καταλαμβανόμενες υποχρεώσεις.. 59 γ. Αναστολή της παραγραφής.. 60 δ. Αυτοδίκαιη απαγόρευση διάθεσης ακινήτων και εξοπλισμού... 60 2. Λοιπά προληπτικά μέτρα 62 α. Αναστολή των ατομικών διώξεων 63 β. Απαγόρευση διάθεσης περιουσιακού στοιχείου του οφειλέτη 64 γ. Ορισμός μεσεγγυούχου....65 δ. Διάφορα προληπτικά μέτρα.. 65 3. Ειδικά ζητήματα που ανέκυψαν κατά την πρακτική εφαρμογή.. 66 α. Ειδικώς για την εγγραφή προσημείωσης υποθήκης. 66 β. Ειδικώς για την συντηρητική κατάσχεση 67 γ. Ειδικώς για την ένσταση συμψηφισμού....68 V. Προληπτικά μέτρα υπέρ εγγυητών και συνοφειλετών... 69 VI. Περιορισμοί και εξαιρέσεις από τη χορήγηση προληπτικών μέτρων. 72 VII. Συνέπειες παράβασης χορηγηθέντων προληπτικών μέτρων.. 75 VIII. Τα προληπτικά μέτρα στην άτυπη διαδικασία εξυγίανσης του αρ. 106 β ΠτΚ.76 IX. Τα προληπτικά μέτρα ως περιεχόμενο της συμφωνίας εξυγίανσης 77 X. Προληπτικά μέτρα στην προπτωχευτική διαδικασία της ειδικής εκκαθάρισης (αρ. 106ια ΠτΚ).80 5. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ. ΤΑ ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ ΣΕ ΕΞΩΠΤΩΧΕΥΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ 82 4

I. Τα προληπτικά μέτρα στο πλαίσιο της ρύθμισης οφειλών υπερχρεωμένων φυσικών. 82 προσώπων 1. Εισαγωγικά.82 2. Τα προληπτικά μέτρα στο πλαίσιο του ν. 3869/2010 83 α. Κατάθεση της αίτησης ρύθμισης οφειλών..83 β. Αίτημα προσωρινής διαταγής κατά το χρόνο συζήτησης του προδικαστικού συμβιβασμού και μη επίτευξης ή επικύρωσης του 84 γ. Αίτημα χορήγησης προληπτικών μέτρων λόγω επίσπευσης αναγκαστικής εκτέλεσης σε βάρος του οφειλέτη.. 87 δ. Αίτημα χορήγησης προληπτικών μέτρων πριν την επίσπευση εναντίον του οφειλέτη εκτέλεσης... 90 αναγκαστικής ε. Αίτημα χορήγησης προληπτικών μέτρων στο στάδιο άσκησης έφεσης κατά της απορριπτικής της αίτησης απόφασης... 91 II. Τα προληπτικά μέτρα στο πλαίσιο της ρύθμισης οφειλών μικρών επιχειρήσεων επαγγελματιών 92 και 1. Η έκτακτη διαδικασία ρύθμισης υποχρεώσεων εμπόρων και η έκτακτη διαδικασία ειδικής διαχείρισης κατά το ν. 4307/2014..92 5

2. Προληπτικά μέτρα στο πλαίσιο των έκτακτων διαδικασιών του ν. 4307/2014 94 6. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΚΡΙΣΕΙΣ.97 Βιβλιογραφία Νομολογία..98 ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΚ ΑΠ αρ. αριθ. Αρμ βλ. ΔΕΕ εδ. ΕλλΔνη επ. ΕπισκΕΔ ΕΠολΔ Εφ ΕφΑΔ ΚΠολΔ ΜονΠρωτ ΝοΒ ΟΑΕ 6

ΟλΑΠ ο.π. ΠτΚ ΠολΠρωτ πχ παρ. σελ. τευχ. τομ. υποσημ. Αστικός Κώδικας Άρειος Πάγος άρθρο αριθμός Αρμενόπουλος βλέπε Δίκαιο Εταιρειών και Επιχειρήσεων εδάφιο Ελληνική Δικαιοσύνη επόμενα Επισκόπηση Εμπορικού Δικαίου Επιθεώρηση Πολιτικής Δικονομίας Εφετείο Εφαρμογές Αστικού Δικαίου Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας Μονομελές Πρωτοδικείο Νομικό Βήμα Οργανισμός Ανασυγκρότησης Επιχειρήσεων Ολομέλεια Αρείου Πάγου όπως παραπάνω Πτωχευτικός Κώδικας Πολυμελές Πρωτοδικείο παραδείγματος χάριν παράγραφος σελίδα τεύχος τόμος υποσημείωση 7

1. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Το πτωχευτικό δίκαιο των σύγχρονων οικονομιών, εκτός της πτώχευσης, που αποτελεί το τελευταίο στάδιο, στο οποίο μεταβαίνει μία επιχείρηση, η οποία βρίσκεται σε κατάσταση μη αναστρέψιμης αφερεγγυότητας, θεσπίζει και διαδικασίες, που αποσκοπούν στην πρόληψη της περιέλευσης της επιχείρησης 8

σε κατάσταση οριστικής παύσης πληρωμών 1. Ο στόχος των προληπτικών διαδικασιών αφερεγγυότητας δεν είναι ατομικός, ώστε να αποσκοπούν αυτά μόνο στην εξασφάλιση του οφειλέτη και της επιχείρησής του από τον κίνδυνο διακοπής της λειτουργίας της και ρευστοποίησης της περιουσίας της, αλλά αφορά κυρίως το συμφέρον των δανειστών του οφειλέτη 2 και της εθνικής οικονομίας. Τόσο για τους δανειστές όσο και για το κοινωνικοοικονομικό σύνολο είναι σαφώς ασφαλέστερη, οικονομικότερη και καίρια η διατήρηση και λειτουργία της επιχείρησης μέσω της οποίας θα επιτευχθεί η ικανοποίηση τους, σε σχέση με τη ρευστοποίηση της περιουσίας της εταιρείας μέσω της πτώχευσης. Διότι με τη διαδικασία της πτώχευσης επιβαρύνεται η πτωχευτική περιουσία με πληθώρα εξόδων και χρονοβόρων ενεργειών, οι οποίες μικρό μόνον όφελος έχουν για τις απαιτήσεις των πιστωτών. Για την εξασφάλιση του σκοπού των προληπτικών διαδικασιών αφερεγγυότητας, κρίσιμη παρίσταται η ανάγκη προστασίας της ακεραιότητας της επιχείρησης από επιθετικές ενέργειες των πιστωτών, οι οποίες δύνανται να επιφέρουν ανεπανόρθωτες συνέπειες στη λειτουργία της 3, όσο και από καταδολιευτικές ενέργειες του οφειλέτη επί των περιουσιακών του στοιχείων. Η εξασφάλιση αυτή παρέχεται με τη θεσμοθέτηση των προληπτικών συλλογικών ασφαλιστικών μέτρων. Ωστόσο, η λήψη προληπτικών ασφαλιστικών μέτρων δεν προβλέπεται μόνο στις συλλογικές προπτωχευτικές διαδικασίες. Ο δικαιολογητικός λόγος θέσπισης των προληπτικών μέτρων, αν και διαφέρει από αυτόν που επέβαλλε 1 Βλ. Μιχαλόπουλο, Οι προπτωχευτικές διαδικασίες αφερεγγυότητας του Πτωχευτικού Δικαίου (2013), σελ. 1-2. Για την ανάγκη θέσπισης παρόμοιων διαδικασιών βλ. Σωτηρόπουλο, «Ο νέος πτωχευτικός κώδικας: Από την «πτώχευση» στην «εξυγίανση» του ελληνικού πτωχευτικού δικαίου», ΧρΙΔ 2008.289. Πρέπει, ωστόσο, να υπάρξει μία ισορροπία μεταξύ της διάσωσης της επιχείρησης και της ανάγκης μη στρέβλωσης του υγιούς ανταγωνισμού λόγω της παρέλκυσης της πτωχευτικής διαδικασίας μέσω των διαδικασιών εξυγίανσης (έτσι Ρόκας Νικ., «Μεταρρυθμιστικές τάσεις στο πτωχευτικό δίκαιο ενόψει και της οικονομικής κρίσης», ΕΕμπΔ 2010.272). 2 Βλ. Ρήγα, «Τα προληπτικά μέτρα στο νέο Πτωχευτικό Κώδικα (Ν 3588/2007)», ΕφΑΔ 2010. 282. 3 Για τις δυσμενείς συνέπειες που επιφέρει η κήρυξη της πτώχευσης βλ. ειδικότερα Μιχαλόπουλο, Η αποδραματοποίηση της πτώχευσης, ΕΕμπΔ 2009.729 επ. 9

τη ρύθμιση τους στις διαδικασίες αυτές, αφορά και τη διαδικασία της πτώχευσης. Ο οφειλέτης, ενόσω βρίσκεται σε κατάσταση (επαπειλούμενης) παύσης πληρωμών, είναι πιθανό να προβεί σε δόλιες ενέργειες εκποίησης της περιουσίας του με στόχο τη διάσωση της με ταυτόχρονη μείωση της πτωχευτικής περιουσίας προς βλάβη των δανειστών. Ως προληπτικά συλλογικά ασφαλιστικά μέτρα νοούνται τα προσωρινά μέτρα, που λαμβάνονται στο στάδιο που προηγείται μίας διαδικασίας αφερεγγυότητας 4. Ο σκοπός των προληπτικών μέτρων δεν έγκειται στη διασφάλιση του ατομικού συμφέροντος του αιτούντος, αλλά στη συλλογική ικανοποίηση των πιστωτών του οφειλέτη στο πλαίσιο υπαγωγής του τελευταίου στην εκάστοτε διαδικασία αφερεγγυότητας. Κύριο χαρακτηριστικό των προληπτικών μέτρων είναι ότι η λήψη τους προηγείται ή είναι ταυτόχρονη με το χρόνο υπαγωγής του οφειλέτη στη διαδικασία αφερεγγυότητας. Αντιδιαστέλλονται, έτσι, από τα ρυθμιστικά ασφαλιστικά μέτρα, που λαμβάνονται κατά το μεταγενέστερο στάδιο της εκτελεστικής διαδικασίας 5. Οι συλλογικές διαδικασίες αφερεγγυότητας προέρχονται, κυρίως, από το χώρο του πτωχευτικού δικαίου και ρυθμίζονται από τις διατάξεις του. Πάντως, διαδικασίες αφερεγγυότητας προβλέπονται και σε ειδικά νομοθετήματα. Κυριότερες διαδικασίες αφερεγγυότητας στο ισχύον δίκαιο είναι η πτώχευση, η διαδικασία εξυγίανσης, το σχέδιο αναδιοργάνωσης, η ειδική εκκαθάριση, η υπαγωγή στο νόμο για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά καθώς και η προβλεπόμενη στο ν. 4307/2014 διαδικασία για τη ρύθμιση χρεών μικρών επιχειρήσεων και επαγγελματιών. Διαδικασίες αφερεγγυότητας του προϊσχύσαντος δικαίου προβλεπόταν στο νδ 3562/1956 για τον Οργανισμό Ανασυγκρότησης Επιχειρήσεων, στο ν. 4 Ρήγας, ΕφΑΔ 2010.282 Μάζης, «Προληπτικά συλλογικά ασφαλιστικά μέτρα», ΔΕΕ 2005.282. 5 Ρήγας, ΕφΑΔ 2010.282 Μάζης, ΔΕΕ 2005.283. Για την έννοια των ρυθμιστικών μέτρων εκτέλεσης βλ. και Τριανταφυλλίδη, «Η προσωρινή δικαστική προστασία στις τραπεζικές συμβάσεις», ΔΕΕ 2014.312. 10

1386/1983 για τις προβληματικές επιχειρήσεις και στα αρ. 44-46 του ν. 1892/1990 6. Ως τέτοιας φύσεως ασφαλιστικά μέτρα, στα ως άνω νομοθετήματα, προβλεπόταν η αναστολή των καταδιωκτικών μέτρων και κυρίως των μέτρων αναγκαστικής εκτέλεσης σε βάρος της περιουσίας του οφειλέτη, η απαγόρευση περιουσιακών διαθέσεων από και προς τον οφειλέτη και ο διορισμός τρίτων προσώπων για τη διασφάλιση της περιουσίας των οφειλετών κατά το χρόνο υπαγωγής στις διαδικασίες αφερεγγυότητας 7. Τα προληπτικά μέτρα διαφέρουν ανάλογα με την συλλογική διαδικασία αφερεγγυότητας, στο πλαίσιο της οποίας διατάσσονται από το αρμόδιο δικαστήριο εξυπηρετώντας, έτσι, τους σκοπούς της εκάστοτε διαδικασίας. Στα κεφάλαια που θα ακολουθήσουν, θα γίνει προσπάθεια συστηματοποίησης των συλλογικών προληπτικών μέτρων ανάλογα με τη διαδικασία που αφορούν, αφού πρώτα αναζητηθεί η νομοθετική εξέλιξη τους. 2. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ - ΠΡΟΔΙΑΘΕΣΗ Ι. Αναδρομή στις διατάξεις του προϊσχύσαντος δικαίου 1. Τα προληπτικά μέτρα στην προϊσχύσασα διαδικασία της πτώχευσης Υπό το καθεστώς του Εμπορικού νόμου, η μοναδική διάταξη, που αφορούσε τη διασφάλιση της πτωχευτικής περιουσίας, ήταν το αρ. 544 εδ. β. Σύμφωνα με την παραπάνω διάταξη, «ο ειρηνοδίκης δύναται και προ της εκδόσεως της 6 Μιχαλόπουλος, Οι προπτωχευτικές διαδικασίες αφερεγγυότητας, ο.π., σελ. 15-16. 7 Βλ. και Μάζη, ΔΕΕ 2005.283. 11

κηρυττούσης την πτώχευση αποφάσεως, ή προ της κατά το άρθρον 531 κοινοποιήσεως, να επιθέση τα σφραγίσας είτε αυτεπαγγέλτως, είτε επί τη αιτήσει τινός των πιστωτών, αλλά μόνον εν περιπτώσει φυγής του οφειλέτου, ή αποκρύψεως του όλου ή μέρους της ενεργητικής αυτού περιουσίας». Η σφράγιση, συνεπώς, της πτωχευτικής περιουσίας, η οποία ελάμβανε τη μορφή του προληπτικού ασφαλιστικού μέτρου σε στάδιο προγενέστερο της κήρυξης του οφειλέτη σε πτώχευση, αποτέλεσε τον πρόδρομο του θεσμού των προληπτικών μέτρων στο πλαίσιο της πτωχευτικής διαδικασίας. Η περιορισμένης σημασίας και εύρους διάταξη διασφάλιζε την πτωχευτική περιουσία από κακόβουλες ενέργειες του οφειλέτη έναντι των πιστωτών του. Διατυπώθηκε, μάλιστα, η άποψη, υπό ορισμένες επιφυλάξεις, ότι θα ήτο δυνατή και υπό το προγενέστερο αυτό καθεστώς η επέκταση της προστασίας με τη λήψη και άλλων κρινόμενων ως αναγκαίων για την περίπτωση προληπτικών συλλογικών ασφαλιστικών μέτρων με χρήση είτε της διάταξης του αρ. 781 ΚΠολΔ είτε σε εφαρμογή του αρ. 20Σ, στο οποίο κατοχυρώνεται το δικαίωμα παροχής έννομης προστασίας 8. 2. Τα προληπτικά μέτρα στις προϊσχύσασες μορφές συλλογικών προπτωχευτικών διαδικασιών Όπως προαναφέρθηκε, οι κυριότερες προληπτικές διαδικασίες αφερεγγυότητας του προγενέστερου δικαίου προβλεπόταν στο νδ 3562/1956 για τον Οργανισμό Ανασυγκρότησης Επιχειρήσεων, στο ν. 1386/1983 για τις προβληματικές επιχειρήσεις και στα αρ. 44-46 του ν. 1892/1990. 8 Βλ. Μάζη, ΔΕΕ 2005.286-288. 12

Με το νδ 3562/1956 επιδιώχθηκε η διατήρηση επιχειρήσεων 9 με κοινωνικοοικονομική σημασία και προοπτικές βιωσιμότητας, με κριτήριο της υπαγωγής ή μη στη διαδικασία αυτή, τις επιπτώσεις της διάσωσης επί των ομοειδών επιχειρήσεων ή της αγοράς γενικώς 10. Η διαδικασία κινούνταν με την υποβολή αίτησης της πλειοψηφίας των πιστωτών προς την ειδική επιτροπή του αρ. 4. Ακολουθούσε η υπαγωγή της επιχείρησης σε προσωρινή διαχείριση με την έκδοση απόφασης από το πτωχευτικό δικαστήριο, με σκοπό να τεθεί η επιχείρηση είτε υπό τη διοίκηση και διαχείριση των πιστωτών είτε σε ειδική εκκαθάριση. Η υποβολή της αίτησης εκ μέρους των πιστωτών είχε ως άμεση συνέπεια σύμφωνα με το αρ. 6 παρ. 2 11 την στέρηση της εξουσίας διαχείρισης της περιουσίας της εταιρείας και την απαγόρευση οποιασδήποτε διάθεσης περιουσιακών στοιχείων της εταιρείας. Σύμφωνα με το αρ. 7 του ιδίου νομοθετήματος «Από της επομένης της ημέρας της υποβολής της αιτήσεως των πιστωτών προς την επιτροπή του άρθρου 3 του παρόντος απαγορεύεται η αναγκαστική εκτέλεσις η λήψις παντός ασφαλιστικού μέτρου, ως και η κήρυξις πτωχεύσεως ένεκα οφειλών γεγενημένων προ της ως άνω αιτήσεως, η δε αρξαμένη διαδικασία εκτελέσεως αναστέλλεται. Η υποβολή της προς την επιτροπήν του άρθρου 3 αιτήσεως αποδεικνύεται διαβεβαιώσεως του γραμματέως αυτής». Αυτόθροη συνέπεια της υποβολής της αίτησης ήταν η απαγόρευση λήψης ασφαλιστικών μέτρων, η απαγόρευση και η αναστολή κάθε πράξης αναγκαστικής εκτέλεσης σε βάρος της εταιρείας καθώς και η αναστολή της συλλογικής διαδικασίας κήρυξης σε κατάσταση πτώχευσης 12. 9 Οι επιχειρήσεις αυτές είχαν λάβει δάνεια στο πλαίσιο της αμερικανικής βοήθειας και αντιμετώπιζαν αδυναμία αποπληρωμής τους («παγωμένες πιστώσεις»). Βλ. ειδικότερα Ρόκα Αλ., Προπτωχευτική διαδικασία εξυγίανσης επιχειρήσεων (2014), σελ. 57. 10 Βλ. ειδικότερα Μιχαλόπουλο, Οι προπτωχευτικές διαδικασίες αφερεγγυότητας, ο.π., σελ. 17. 11 Άρθρο 6 παρ. 2 «Από της επομένης ημέρας της υποβολής της αιτήσεως των πιστωτών προς την επιτροπήν του άρθρου 3 του παρόντος, η Διοίκησις της Εταιρείας στερείται του δικαιώματος να διαθέτει τα περιουσιακά στοιχεία της επιχειρήσεως, ως και της εν γένει διαχειρίσεως αυτής». 12 Βλ. ειδικά για τα συλλογικά προληπτικά μέτρα στο νδ 3562/56 Γεωργακόπουλο, «Κατάσχεση μετοχών, αναγκαστική διαχείριση ανώνυμης εταιρείας, ως επιχείρησης, και ειδική εκκαθάριση εταιρείας κατά το νδ 3562/1956 Δικονομικά ζητήματα συλλογικών διαδικασιών και εξυγίανσης επιχειρήσεων», Δ 1991.750 επ. 13

Το ανωτέρω νομοθετικό διάταγμα επικρίθηκε ότι αντιμετώπιζε κατά τρόπο συγκυριακό και επιλεκτικό ορισμένες μόνον επιχειρήσεις με τη μεσολάβηση, μάλιστα, ειδικής επιτροπής της Τράπεζας της Ελλάδος λόγω της εμπλοκής οφειλών από επιχειρηματικά δάνεια, τα οποία αποτέλεσαν μέρος της αμερικανικής βοήθειας 13. Αρκετά έτη αργότερα, μία νέα συλλογική προπτωχευτική διαδικασία προβλέφθηκε στο ν. 1386/1983 για την υπαγωγή προβληματικών επιχειρήσεων υπό τη διαδικασία οικονομικής ανασυγκρότησης μέσω του ΟΑΕ 14. Η υπαγωγή της επιχείρησης στον ανωτέρω νόμο γινόταν ύστερα από την έκδοση υπουργικής απόφασης, στην οποία ρυθμίζονταν τα επιμέρους ζητήματα της διαδικασίας. Στο στάδιο της διαδικασίας για την ανάληψη της προσωρινής διοίκησης της επιχείρησης από τον ΟΑΕ, ο Υπουργός ήταν αρμόδιος 15 για την έκδοση απόφασης επί της αναστολής των ατομικών διώξεων των πιστωτών σε βάρος της επιχείρησης 16. Και οι διατάξεις του παρόντος νόμου δέχτηκαν ευρεία κριτική λόγω της θέσπισης μίας επιλεκτικής εξυγιαντικής διαδικασίας διοικητικού χαρακτήρα με αμφίβολης συνταγματικής ισχύος διατάξεις, εξαιτίας της εμπλοκής του Υπουργού καθώς και δημοσίων οργανισμών στη διαδικασία εξυγίανσης ιδιωτικών επιχειρήσεων 17. Στον αντίποδα των ανωτέρω ρυθμίσεων, ο ν. 1892/1990 στα αρ. 44-46 προέβλεπε εξυγιαντικές διαδικασίες, προσανατολισμένες κυρίως στην αυτοδιάθεση του οφειλέτη και των πιστωτών, χωρίς την παρέμβαση 13 Βλ. Μιχαλόπουλο, Οι προπτωχευτικές διαδικασίες αφερεγγυότητας, ο.π., σελ. 17-18. 14 Οργανισμός Ανασυγκρότησης Επιχειρήσεων. 15 Και όχι το δικαστήριο (Ρόκας Αλ., Προπτωχευτική διαδικασία εξυγίανσης επιχειρήσεων (2014), σελ. 57). 16 Για το περιεχόμενο της υπουργικής απόφασης και το εύρος της αναστολής, που μπορούσε να προβλέπεται στην απόφαση του Υπουργού βλ. ειδικότερα Γεωργιάδη Απ., «Ζητήματα από την εφαρμογή του ν. 1386/1983 για τις προβληματικές επιχειρήσεις», ΝοΒ 1986.3-4 Αργυριάδη, «Ζητήματα από την υπαγωγή προβληματικών επιχειρήσεων στις ρυθμίσεις του ν. 1386/1983», ΝοΒ 1984.1682-1683. 17 Βλ. ειδικότερα Μιχαλόπουλο, Οι προπτωχευτικές διαδικασίες αφερεγγυότητας, ο.π., σελ. 19-20. 14

διοικητικών επιτροπών και οργανισμών, υπό τα εχέγγυα της δικαστικής παρέμβασης, περιορισμένης σε έλεγχο τήρησης της νομιμότητας 18. Στα άρθρα 44 και 45 του ν. 1892/1990 ρυθμιζόταν η συμφωνία πιστωτών και επιχείρησης 19 είτε χωρίς τη μεσολάβηση τρίτου προσώπου μέσω μίας άτυπης και ελευθέρως διαπραγματευόμενης διαδικασίας, η οποία φερόταν προς επικύρωση ενώπιον του εφετείου της έδρας της επιχείρησης, είτε μέσω του διορισμού του επιτρόπου του αρ. 45 από το ίδιο δικαστήριο. Σκοπός του επιτρόπου 20 ήταν η προώθηση της επίτευξης του σκοπού της διαδικασίας, ήτοι η σύναψη συμφωνίας πιστωτών και επιχείρησης 21 μέσω μίας τυπικής και οργανωμένης δικαστικά διαδικασίας. Ο θεσμός του αρ. 45 προέβλεπε την προσωρινή αναστολή των μέτρων ατομικής και συλλογικής αναγκαστικής εκτέλεσης, την αναστολή της τοκοφορίας καθώς και την απαγόρευση της διάθεσης από το φορέα της επιχείρησης των περιουσιακών στοιχείων της, 18 Βλ. για το ζήτημα της έκτασης του ελέγχου από το δικαστήριο Λιακόπουλο, Δίκαιο Εξυγίανσης και εκκαθάρισης επιχειρήσεων (1994), σελ. 51. 19 Για τον χαρακτήρα της συμφωνίας ως ενοχικής σύμβασης μεταξύ της επιχείρησης και των πιστωτών της με την έννοια του αναγκαστικού συμβιβασμού βλ. Λιακόπουλο, Δίκαιο Εξυγίανσης και εκκαθάρισης επιχειρήσεων, ο.π., σελ. 50 Αυγητίδη, «Διαδικασία συνδιαλλαγής (άρθρ. 99 επ. ΠτΚ): Υπαγωγή επιχείρησης που είχε συνάψει με τους δανειστές της συμφωνία του άρθρ. 44 ν. 1892/1990, ΧρΙΔ 2011.302 Μπρατσιώτη, «Διαγραφή χρεών πλειστηριαζόμενης επιχείρησης», Δ 1992.883-884. Κατά τα λοιπά, με την συμφωνία δεν επέρχεται υποκειμενική και αντικειμενική αλλοίωση της ενοχής. Έτσι, οι υφιστάμενες εγγυήσεις, υποθήκες και ενέχυρα ή άλλα παρεπόμενα δικαιώματα εξασφαλιστικά της απαίτησης διατηρούνται υπέρ της νέας απαίτησης, εκτός και αν υπάρχει διαφορετική συμφωνία. Ειδικά, για το δικαίωμα παρακράτησης κυριότητας και την τύχη αυτού μετά την επικύρωση της συμφωνίας του αρ. 44 ν. 1892/1990 βλ. Αυγητίδη, «Παρακράτηση κυριότητας και συμφωνία εξυγίανσης», ΔΕΕ 2008.410-411. 20 Ο διοριζόμενος από το δικαστήριο επίτροπος είναι αναγκαστικός διαχειριστής, που συνυπάρχει με τα φυσικά όργανα της επιχείρησης. Βλ. ειδικότερα Λιακόπουλο, Δίκαιο Εξυγίανσης και εκκαθάρισης επιχειρήσεων, ο.π., σελ. 53. 21 Η συμφωνία του αρ. 44 ν. 1892/1990 έπρεπε να υπογραφεί από το 60% του συνόλου των απαιτήσεων της εταιρίας. Για τα ισχύοντα ως προς τον τρόπο απόδειξης του ποσοστού των συμβεβλημένων πιστωτών λόγω της ρύθμισης του αρ. 44 παρ. 1α ν. 1892/1990 σε σχέση με το ανακριτικό σύστημα της εκουσίας δικαιοδοσίας βλ. ειδικότερα, Κεραμέα/Μακρίδου, «Τρόπος απόδειξης της πλειοψηφίας του 60% του συνόλου των απαιτήσεων των συμβεβλημένων πιστωτών στο πλαίσιο των αποδεικτικών περιορισμών του άρθρου 44 παρ. 1α Ν. 1892/1990», ΔΕΕ 2009.1038 επ Μάζη, «Σύμβαση εξυγίανσης επιχείρησης κατά το άρθρο 44 Ν. 1892/1990. Υπολογιζόμενες απαιτήσεις και επιρροή μεταγενέστερης δικαστικής αναγνώρισης άλλων χρεών», ΔΕΕ 1995. 713 επ. 15

χωρίς τη συναίνεση του επιτρόπου 22. Ο χρόνος επέλευσης των ως άνω αποτελεσμάτων συνέπιπτε με τον χρόνο έκδοσης της οικείας εφετειακής απόφασης 23. Διαφορετική ήταν η ρύθμιση, που προέβλεπε ο νόμος στην περίπτωση της διαδικασίας υπαγωγής της επιχείρησης σε ειδική εκκαθάριση των άρθρων 46 και 46 α ν. 1892/1990. Στο αρ. 46 παρ. 4 του ιδίου νομοθετήματος οριζόταν ότι από την επομένη της ημέρας υποβολής της σχετικής αίτησης, απαγορεύεται η αναγκαστική εκτέλεση 24, η λήψη παντός ασφαλιστικού μέτρου καθώς και η κήρυξη της πτώχευσης της επιχείρησης 25. Οι ανωτέρω διατάξεις καταργήθηκαν με την εισαγωγή του νέου Πτωχευτικού Κώδικα με το ν. 3588/2007 και αντικαταστάθηκαν από τη διαδικασία συνδιαλλαγής, προβλεπόμενη στα αρ. 99 επ. Ο νέος Πτωχευτικός Κώδικας εισήγαγε για πρώτη φόρα στο κείμενο του μία συλλογική συναινετική προπτωχευτική διαδικασία 26, η οποία αφορούσε επιχειρήσεις, που αντιμετώπιζαν οικονομική αδυναμία, παρούσα ή 22 Μιχαλόπουλος, Οι προπτωχευτικές διαδικασίες αφερεγγυότητας, ο.π., σελ. 22 Μάζης, ΔΕΕ 2005.284. Η αναστολή καταλαμβάνει κάθε μορφή εκτέλεσης (με τον ΚΠολΔ, τον ΚΕΔΕ ή άλλο νόμο), που αποβλέπει στην ατομική είσπραξη απαίτησης. Βλ. ειδικότερα, Περάκη, Η συμφωνία πιστωτών και επιχείρησης κατά τα αρ. 44 και 45 ν. 1892/1990 (1993), σελ. 110. 23 Γινόταν δεκτό ( βλ. Λιακόπουλο, Δίκαιο Εξυγίανσης και εκκαθάρισης επιχειρήσεων, ο.π., σελ. 53) ότι η αναστολή αυτή θα πρέπει να εφαρμόζεται αναλογικά και στην περίπτωση του αρ. 44 ν. 1892/1990 θεμελιωμένη είτε στην αρχή pactum de non predendo είτε στο αρ. 281 ΑΚ λόγω της συμμετοχής των πιστωτών στη διαδικασία. 24 Γινόταν δεκτή η επέκταση της προστασίας και στους εγγυητές με αποτέλεσμα να ήταν άκυρη η αναγκαστική εκτέλεση, που επισπεύδονταν εναντίον τους, κατά το χρόνο που εκκρεμούσε αίτηση υπαγωγής της πρωτοφειλέτριας εταιρείας σε καθεστώς ειδικής εκκαθάρισης. Βλ. ειδικότερα Μακρίδου/Διαμαντόπουλο, «Ανακοπή εκτελέσεως από εγγυητή συμβάσεως, η οποία περιέχει καταχρηστικούς γενικούς όρους συναλλαγών, κατά το χρόνο που εκκρεμεί αίτηση για υπαγωγή της πρωτοφειλέτριας ΑΕ σε καθεστώς ειδικής εκκαθαρίσεως», ΔΕΕ 2006.709 επ. 25 Για το περιεχόμενο της αναστολής και τη θέση της νομολογίας βλ. Μάζη, Η ειδική εκκαθάριση των προβληματικών επιχειρήσεων (2005), σελ. 122 επ. Ορφανίδη, «Εξουσία διαθέσεως και υποβολή αιτήσεως για θέση επιχειρήσεως σε εκκαθάριση κατ αρ. 46 και 46α ν. 1892/1990», ΕΕμπΔ 2007.26-33. Σημειώνεται, πάντως, ότι το περιθώριο λήψης προληπτικών μέτρων με τη μορφή της προσωρινής διαταγής είχε περιορισμένη χρησιμότητα. Βλ. ειδικότερα Μάζη, ΔΕΕ 2005.285. 26 Βλ. σχετικά Αυγητίδη, Η είσπραξη εμπορικών απαιτήσεων κατά τη διαδικασία συνδιαλλαγής, Η είσπραξη των εμπορικών απαιτήσεων, 20 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Εμπορικού Δικαίου (2011), σελ. 284 Σπυριδάκη, Πτωχευτικό Δίκαιο (2008), σελ. 402. 16

προβλέψιμη, και αποσκοπούσε στη διάσωση της βιώσιμης επιχείρησης 27. Στο πλαίσιο της ως άνω διαδικασίας, ο οφειλέτης μπορούσε με αίτησή του προς το πτωχευτικό δικαστήριο να ζητήσει την υπαγωγή του στη διαδικασία συνδιαλλαγής, προκειμένου να έλθει σε συμφωνία με τους πιστωτές του και να ρυθμίσει τις οφειλές του προς αυτούς υπό τα εχέγγυα της δικαστικής διαδικασίας. Ο οφειλέτης μπορούσε με αίτησή του να ζητήσει από το Δικαστήριο και τη λήψη προληπτικών μέτρων σύμφωνα με το αρ. 100 παρ. 1 εδ. τελευταίο ΠτΚ, το οποίο παρέπεμπε στο αρ. 10 ΠτΚ 28. Τα προληπτικά μέτρα ίσχυαν μέχρι το χρόνο έκδοσης απόφασης επί της αίτησης επικύρωσης της συμφωνίας συνδιαλλαγής. Με την επικύρωση της συμφωνίας συνδιαλλαγής επερχόταν ως αυτοδίκαιη συνέπεια (αρ. 104 ΠτΚ) η αναστολή των μέτρων ατομικής αναγκαστικής εκτέλεσης και η λήψη ασφαλιστικών μέτρων σε βάρος του οφειλέτη για την ικανοποίηση απαιτήσεων των πιστωτών του, που γεννήθηκαν πριν την σύναψη της συμφωνίας συνδιαλλαγής και για όσο χρόνο διαρκούσε η συμφωνία 29. Ομοίου περιεχομένου αναστολή ίσχυε και για τους εγγυητές και συνοφειλέτες εις ολόκληρον. 3. Η ανάγκη νομοθετικής παρέμβασης στο πεδίο των προληπτικών μέτρων Η επιλεκτική και συγκυριακή ρύθμιση 30 των συλλογικών διαδικασιών αφερεγγυότητας των προβληματικών επιχειρήσεων του προϊσχύσαντος 27 Η διαδικασία συνδιαλλαγής δεν αποσκοπούσε μόνον στην ικανοποίηση των πιστωτών, αλλά και στην ευρύτερη κοινωνική ωφέλεια. Βλ. Περάκη, Πτωχευτικό Δίκαιο (2012), σελ. 42. 28 Για τα ειδικότερα ζητήματα των προληπτικών μέτρων στο πλαίσιο της διαδικασίας συνδιαλλαγής βλ. Περάκη, Πτωχευτικό Δίκαιο, ο.π., σελ. 44-45 Αυγητίδη, Η είσπραξη εμπορικών απαιτήσεων κατά τη διαδικασία συνδιαλλαγής, ο.π., σελ. 287-299. 29 Βλ. Περάκη, Πτωχευτικό Δίκαιο, ο.π., σελ. 51-52. 30 Για τον συγκυριακό και συμπτωματικό χαρακτήρα των ρυθμίσεων των προπτωχευτικών διαδικασιών που ίσχυαν βλ.μιχαλόπουλο, Οι προπτωχευτικές διαδικασίες αφερεγγυότητας, ο.π., σελ. 15-16 και 23-25. 17

δικαίου οδήγησε στην ανάγκη μεταρρύθμισης αυτών και εκσυγχρονισμού τους, ώστε να ανταποκριθούν στις συνεχώς εξελισσόμενες επιχειρηματικές ανάγκες και στα νέα οικονομικά μορφώματα των σύγχρονων συναλλαγών. Στο ίδιο πλαίσιο έγινε κατανοητό ότι η ρύθμιση ή μεταρρύθμιση ανά περίπτωση των προβλεπόμενων για τα προληπτικά μέτρα στις συλλογικές διαδικασίες αφερεγγυότητας διατάξεων καθίστατο απαραίτητη για την αντιμετώπιση των αναγκών των προβληματικών επιχειρήσεων. Τα ζητήματα, που ανέκυψαν κατά την εφαρμογή των διατάξεων για τα προβλεπόμενα μέχρι τότε προληπτικά μέτρα, και ιδίως η ανάγκη διεύρυνσης της χρονικής προστασίας που ρυθμιζόταν στα ειδικότερα νομοθετήματα είτε με χρήση του αρ. 781 ΚΠολΔ είτε βάση του συνταγματικά κατοχυρωμένου στο αρ. 20 Σ δικαιώματος παροχής έννομης προστασίας, κατέστησαν σαφέστερη την ανάγκη αντικατάστασης των ισχυουσών ρυθμίσεων με νέες διατάξεις προσαρμοσμένες στη φύση των νέων συλλογικών διαδικασιών αντιμετώπισης της επιχειρηματικής αφερεγγυότητας. Η θέσπιση των προληπτικών μέτρων στο πλαίσιο της διαδικασίας συνδιαλλαγής αποτέλεσε το πρώτο δείγμα της μεταρρυθμιστικής τάσης του πτωχευτικού νομοθέτη. Η εφαρμογή της διαδικασίας ανέδειξε τις αδυναμίες του συστήματος 31, γεγονός που σηματοδότησε την ανάγκη νέων ρυθμίσεων στο πλαίσιο των προληπτικών μέτρων. ΙΙ. Συγκριτικό Δίκαιο 1. Τα προληπτικά μέτρα σε άλλα δίκαια α. Τα προληπτικά μέτρα στην conciliation procedure του Γαλλικού Δικαίου Στο Γαλλικό Εμπορικό Δίκαιο, το πτωχευτικό δίκαιο, ήδη από τη δεκαετία του 1980, μεταρρυθμίστηκε και μεταφέρθηκε ως «δίκαιο των επιχειρήσεων που 31 Βλ. για τις αδυναμίες της διαδικασίας συνδιαλλαγής Καλαντζάκου- Τσατσαρώνη, Ανάγκη μεταρρυθμίσεων στη διαδικασία συνδιαλλαγής για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης, 19 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Εμπορικού Δικαίου (2010), σελ. 351 επ. Χατζηνικολάου Αγγελίδου, «Η θέση του δανειστή εντός και εκτός πτώχευσης», ΔΕΕ 2011. 266-267. 18

βρίσκονται σε οικονομική δυσκολία». Δεν είναι τυχαίο, που οι πρώτες συλλογικές προπτωχευτικές διαδικασίες θεσπίστηκαν από το Γάλλο νομοθέτη και αποτέλεσαν πρότυπο παρόμοιων διαδικασιών άλλων κρατών 32. Η πιο γνωστή από απόψεως πρακτικής εφαρμογής συλλογική προπτωχευτική διαδικασία είναι η procedure de conciliation 33, η οποία απετέλεσε και το νομοθετικό πρότυπο της διαδικασίας συνδιαλλαγής του ελληνικού δικαίου 34. Στη διαδικασία αυτή μπορούν να υπαχθούν όχι μόνον επιχειρήσεις, οι οποίες εμφανίζουν αδυναμία εκπλήρωσης των υποχρεώσεων τους, αλλά και επιχειρήσεις, οι οποίες τελούν σε κατάσταση παύσης πληρωμών 35. Το δικαστήριο διορίζει μεσολαβητή με σκοπό τη σύναψη συμφωνίας της επιχείρησης 36 με τους πιστωτές εντός συγκεκριμένου χρονικού διαστήματος. Προληπτικού χαρακτήρα μέτρα προβλέπονται στη διαδικασία αυτή, καθώς το δικαστήριο μπορεί να διατάξει την αναστολή του ληξιπρόθεσμου των οφειλών, εφόσον οι πιστωτές προβούν σε επιδίωξη των απαιτήσεων τους, ενόσω διαρκεί η διαδικασία 37. Για το στάδιο μετά την επίτευξη της συμφωνίας δεν προβλέπεται η λήψη παρόμοιων προστατευτικών μέτρων. β. Τα προληπτικά μέτρα στα Company Voluntary Arrangements και Administration του Αγγλικού Δικαίου Οι διαδικασίες των Company Voluntary Arrangements (Εκούσιες εταιρικές συμφωνίες) 38 και Administration προβλέπονται από τον αγγλικό Νόμο περί Αφερεγγυότητας του 1986. Στις διαδικασίες αυτές υπάγονται και 32 Για τις διαδικασίες αφερεγγυότητας του γαλλικού δικαίου βλ. ειδικότερα Tetley/Bayle, Insolvency Law in France (2009), σελ. 195 επ. 33 Η διαδικασία διακρίνεται για την απλότητα, ταχύτητα και διακριτικότητα. Βλ. ειδικότερα Μιχαλόπουλο, Οι προπτωχευτικές διαδικασίες αφερεγγυότητας, ο.π., σελ. 6. 34 Ρόκας Αλ., Προπτωχευτική διαδικασία εξυγίανσης επιχειρήσεων, ο.π., σελ. 7. 35 Βλ. Ρόκα Αλ., Προπτωχευτική διαδικασία εξυγίανσης επιχειρήσεων, ο.π., σελ. 7 Μιχαλόπουλο, Οι προπτωχευτικές διαδικασίες αφερεγγυότητας, ο.π., σελ. 5. 36 Rod Cork, France Restructuring and insolvency procedures, δημοσιευμένο στον ιστότοπο IFLR.com 37 Ρόκας Αλ., Προπτωχευτική διαδικασία εξυγίανσης επιχειρήσεων, ο.π., σελ. 8. 38 Για τις ρυθμίσεις της διαδικασίας βλ. ειδικότερα Conway, Company Voluntary Arrangements, δημοσιευμένη στον ιστότοπο www.parliament.uk/commonslibrary, σελ. 3 επ. 19

οικονομικά υγιείς επιχειρήσεις, οι οποίες δεν αντιμετωπίζουν κάποια κρίσιμη οικονομική κατάσταση 39. Η αναστολή των ατομικών διώξεων δεν χορηγείται συνήθως, εκτός αν η επιχείρηση είναι μικρού μεγέθους. Οι υπόλοιπες επιχειρήσεις, προκειμένου να τεθούν υπό την προστασία της αναστολής των ατομικών διώξεων, θα πρέπει να υπαχθούν στη διαδικασία της Administration 40, η οποία απευθύνεται σε επιχειρήσεις, που αντιμετωπίζουν κατάσταση επαπειλούμενης πτώχευσης. Στην περίπτωση αυτή, τη διαχείριση της εταιρείας αναλαμβάνει ο administrator. Για την έγκριση της συμφωνίας, θα πρέπει να γίνει αποδεκτή από το 75% των απαιτήσεων των παρισταμένων πιστωτών. Η συμφωνία είναι δεσμευτική για όλους τους πιστωτές, εφόσον κλήθηκαν στην συνέλευση και είχαν δικαίωμα ψήφου 41. γ. Τα προληπτικά μέτρα στο Γερμανικό Πτωχευτικό Δίκαιο Στο Γερμανικό Πτωχευτικό Δίκαιο δεν προβλέπονται προπτωχευτικές συλλογικές διαδικασίες αφερεγγυότητας 42. Εντός του πλαισίου της πτωχευτικής διαδικασίας, δίνεται η δυνατότητα στην επιχείρηση, η οποία αντιμετωπίζει μία επαπειλούμενη αδυναμία εκπλήρωσης των υποχρεώσεων της, να προχωρήσει στην εφαρμογή ενός προσυμφωνημένου σχεδίου αναδιοργάνωσης μέσω της διαδικασίας «ασπίδας» 43. Δυνάμει της ως άνω διαδικασίας, η επιχείρηση δύναται να ζητήσει και να λάβει από το πτωχευτικό δικαστήριο την αναστολή των μέτρων αναγκαστικής εκτέλεσης για χρονικό διάστημα έως τρεις μήνες, εντός των οποίων θα πρέπει να συνταχθεί το σχέδιο αναδιοργάνωσης της εταιρείας. 39 Ρόκας Αλ., Προπτωχευτική διαδικασία εξυγίανσης επιχειρήσεων, ο.π., σελ. 26. 40 Βλ. Ρόκα Αλ., Προπτωχευτική διαδικασία εξυγίανσης επιχειρήσεων, ο.π., σελ. 8 Μιχαλόπουλο, Οι προπτωχευτικές διαδικασίες αφερεγγυότητας, ο.π., σελ. 10. 41 Ρόκας Αλ., Προπτωχευτική διαδικασία εξυγίανσης επιχειρήσεων, ο.π., σελ. 26-27. 42 Μιχαλόπουλος, Οι προπτωχευτικές διαδικασίες αφερεγγυότητας, ο.π., σελ. 11. 43 Ρόκας Αλ., Προπτωχευτική διαδικασία εξυγίανσης επιχειρήσεων, ο.π., σελ. 36. 20

δ. Τα προληπτικά μέτρα στο Ιταλικό Πτωχευτικό Δίκαιο Με βάση το διάταγμα 83 της 22-06-2012 και του ν. 134/2012, ο οφειλέτης, που βρίσκεται σε διαδικασία διαπραγματεύσεων με τους πιστωτές του, δύναται να ζητήσει από το δικαστήριο την αναστολή των ατομικών διώξεων 44. Το δικαστήριο χορηγεί στον οφειλέτη προθεσμία 60 έως 180 ημερών για τη σύναψη της συμφωνίας, η οποία θα επικυρωθεί είτε στο πλαίσιο του προληπτικού συμβιβασμού είτε στο πλαίσιο της αναδιάρθρωσης του χρέους. Προληπτικού χαρακτήρα μέτρα δύνανται να λαμβάνονται εντός του χρονικού αυτού διαστήματος. Το δικαστήριο δύναται να εκδίδει και άλλες ευνοϊκές αποφάσεις για τον οφειλέτη, κατόπιν αίτησής του. 2. Τα προληπτικά μέτρα στο Κοινοτικό Δίκαιο Η πτωχευτική διαδικασία με βάση την επικρατούσα αρχή της εδαφικότητας αποτελεί εθνική υπόθεση του κράτους, στο οποίο ο πτωχός αναπτύσσει την εμπορική του δραστηριότητα 45. Η διεθνοποίηση των συναλλαγών, ωστόσο, δημιουργεί καταστάσεις, κατά τις οποίες η πτώχευση μπορεί να λάβει διεθνείς διαστάσεις είτε γιατί ο πτωχός διαθέτει πτωχευτική περιουσία και σε άλλα κράτη είτε γιατί υπάρχει εμπορική δραστηριότητα του πτωχού εκτός των εθνικών συνόρων, με αποτέλεσμα την ύπαρξη οφειλών με στοιχεία αλλοδαπότητας. Στις περιπτώσεις αυτές, η αυστηρή εφαρμογή της αρχής της εδαφικότητας 46 συνεπάγεται την πολλαπλότητα των πτωχεύσεων του ιδίου προσώπου 47. Οι παράλληλες αυτές διαδικασίες είναι δυνατόν να 44 Για τις υπόλοιπες διαδικασίες που προβλέπονται στο ιταλικό δίκαιο βλ. Μιχαλόπουλο, Οι προπτωχευτικές διαδικασίες αφερεγγυότητας, ο.π., σελ. 7-10. 45 Βλ. για την ανθεκτικότητα των εθνικών δικαίων στη διεθνοποίηση των κανόνων των διαδικασιών αφερεγγυότητας Μιχαλόπουλος, Διασυνοριακές Κοινοτικές πτωχεύσεις, Κανονισμός 1346/2000 περί των διαδικασιών αφερεγγυότητας (2007), σελ. 55-57. 46 Για τους λόγους καθιέρωσης των αρχών της εδαφικότητας και της ενότητας βλ. Κοτσίρη, Πτωχευτικό Δίκαιο (2011), σελ. 39. 47 Περάκης, Πτωχευτικό Δίκαιο, ο.π., σελ. 505. 21

δημιουργήσουν πλείστα ζητήματα κατά την ικανοποίηση των πιστωτών λόγω της εφαρμογής διαφορετικών κανόνων του εθνικού δικαίου εκάστης χώρας. Στο πλαίσιο του διεθνούς πτωχευτικού δικαίου, οι διεθνείς πτωχεύσεις αντιμετωπίζονται, κυρίως, με τη σύναψη διμερών ή πολυμερών συμβάσεων. Μία τέτοια πολυμερής σύμβαση, η οποία υιοθετήθηκε τελικά με τη μορφή του Κανονισμού, είναι ο Κανονισμός 1346/2000 περί των διαδικασιών αφερεγγυότητας. Ο Καν. 1346/2000 περιέχει ρυθμίσεις διαδικαστικού χαρακτήρα, αντιμετωπίζοντας ζητήματα εφαρμοστέου δικαίου και σύγκρουσης των εθνικών διαδικασιών σχετικά με τις διεθνείς διαδικασίες αφερεγγυότητας. Έτσι, ο Κανονισμός δεν περιλαμβάνει διεθνείς κανόνες ουσιαστικού δικαίου 48, οι οποίοι θα εφαρμόζονται σε κάθε πτώχευση με στοιχεία αλλοδαπότητας. Ο εθνικός νομοθέτης του κράτους μέλους αναλαμβάνει το ρόλο της εφαρμογής του ουσιαστικού δικαίου. Κατ αποτέλεσμα, ο Καν. 1346/2000 δεν περιέχει διατάξεις αναφορικά με τα προληπτικά μέτρα στο πλαίσιο των διαδικασιών αφερεγγυότητας. Με τις διεθνείς πτωχεύσεις ασχολείται σε διεθνές επίπεδο και η Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών. Η Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών έχει εκπονήσει τον Πρότυπο Νόμο (UNCITRAL) για τη διασυνοριακή πτώχευση, τον οποίο ο Έλληνας νομοθέτης ενσωμάτωσε με το ν. 3858/2010. Τα όρια του πρότυπου νόμου δεν περιορίζονται στο χωρικό πεδίο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά επεκτείνονται και στην ευρύτερη παγκόσμια κοινότητα. Το πεδίο εφαρμογής 49 του Πρότυπου Νόμου αφορά τις ακόλουθες περιπτώσεις: α. όταν το αλλοδαπό δικαστήριο ή ο αλλοδαπός σύνδικος ζητούν συνδρομή από την Ελλάδα για την εξελισσόμενη αλλοδαπή πτωχευτική διαδικασία, β. όταν το ελληνικό δικαστήριο ή ο έλληνας σύνδικος ζητεί αντίστοιχα συνδρομή άλλου κράτους για την ελληνική πτωχευτική 48 Περάκης, Πτωχευτικό Δίκαιο, ο.π., σελ. 510. 49 Περάκης, Πτωχευτικό Δίκαιο, ο.π., σελ. 518-519. 22

διαδικασία, γ. όταν κινούνται παράλληλα η ελληνική και η αλλοδαπή πτώχευση και δ. όταν αλλοδαποί πιστωτές ή άλλα πρόσωπα με έννομο συμφέρον νομιμοποιούνται να ζητήσουν την έναρξη της ελληνικής πτώχευσης ή να συμμετάσχουν σε αυτήν 50. Στο πλαίσιο του Πρότυπου Νόμου, υπάρχει πρόβλεψη και για τα προληπτικά μέτρα τόσο στο στάδιο πριν την αναγνώριση της αλλοδαπής διαδικασίας όσο και στο στάδιο μετά την αναγνώριση της. Συγκεκριμένα, αναγνωρίζεται η δυνατότητα στο δικαστήριο (άρθρο 19) να διατάξει μέτρα προσωρινής προστασίας, εφόσον συντρέχει επείγουσα ανάγκη από το χρόνο κατάθεσης της αίτησης για αναγνώριση. Τα μέτρα θα πρέπει να είναι ανάλογα με αυτά που ισχύουν κατά την αναγνώριση της διαδικασίας, που ακολουθείται. Με την αναγνώριση της αλλοδαπής διαδικασίας από το εθνικό δικαστήριο, επέρχεται αυτοδικαίως η αναστολή των ατομικών διώξεων καθώς και η πτωχευτική απαλλοτρίωση. Τα αποτελέσματα αυτά επέρχονται ανεξάρτητα από το αν προβλέπονται από το αλλοδαπό δίκαιο ως συνέπειες της κήρυξης της πτώχευσης του οφειλέτη. Μάλιστα, το δικαστήριο έχει τη δυνατότητα να επεκτείνει ή να ενδυναμώσει τις συνέπειες της αναγνώρισης διαβαθμίζοντας, κατά περίπτωση, το περιεχόμενο και την έκταση των αποτελεσμάτων της κύριας και της μη κύριας διαδικασίας. Από τα ανωτέρω προκύπτει ότι η αποσπασματική ρύθμιση των διατάξεων του πτωχευτικού δικαίου καταδεικνύει την ανάγκη εναρμόνισης αυτών σε επίπεδο κοινοτικού δικαίου για ομοιόμορφη εφαρμογή τους σε πτωχεύσεις με στοιχεία αλλοδαπότητας. Προς το σκοπό αυτό, τον Μάρτιο του 2014 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατέθεσε στις Βρυξέλλες μια σύσταση με περιεχόμενο την προσέγγιση της επιχειρηματικής αποτυχίας και την αφερεγγυότητα στο πλαίσιο των νέων 50 Η ενσωμάτωση του Προτύπου Νόμου με το ν. 3858/2010 στην ελληνική έννομη τάξη κατέστησε ευχερέστερη την συνεργασία μεταξύ των συμβαλλομένων κρατών. Έτσι Κοτσίρης, Πτωχευτικό Δίκαιο, ο.π., σελ. 46. 23

επιχειρηματικών δεδομένων. Στόχος της σύστασης είναι «να ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να θεσπίσουν ένα πλαίσιο που θα καθιστά δυνατή την αποτελεσματική αναδιάρθρωση των βιώσιμων επιχειρήσεων με οικονομικές δυσχέρειες και θα παρέχει στους έντιμους επιχειρηματίες μια δεύτερη ευκαιρία, προωθώντας κατά τον τρόπο αυτό την επιχειρηματικότητα, τις επενδύσεις και την απασχόληση και συμβάλλοντας στη μείωση των εμποδίων στην ομαλή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς 51». Η αναθεώρηση και προσαρμογή των εθνικών κανόνων για την αφερεγγυότητα θα επιφέρει θετικά αποτελέσματα τόσο στις επιχειρήσεις, που κρίνονται βιώσιμες να παραμείνουν σε λειτουργία, όσο και στους εργαζομένους αυτών, οι οποίοι δεν θα απωλέσουν τις θέσεις εργασίες τους. Παράλληλο όφελος θα παρατηρηθεί και ως προς τους πιστωτές του οφειλέτη, οι οποίοι θα δύνανται να ικανοποιηθούν σε μεγαλύτερο βαθμό σε σχέση με την ικανοποίηση, που θα λάμβαναν μέσω της πτωχευτικής διαδικασίας 52. Η εν λόγω Σύσταση καλεί τα κράτη μέλη να παρέχουν στις επιχειρήσεις, που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσχέρειες, διευκολύνσεις για την αναδιάρθρωση τους μέσω σχεδίων αναδιάρθρωσης, χωρίς να χρειάζεται να εκκινήσουν δικαστικές διαδικασίες. Επιπλέον, σύμφωνα με την σύσταση θα πρέπει οι επιχειρήσεις, που υπάγονται στο πεδίο εφαρμογής της, να δύνανται να ζητούν προσωρινή αναστολή των ατομικών μέτρων επιβολής, ανεξαρτήτως του αν οι απαιτήσεις των πιστωτών είναι προνομιούχες ή όχι για διάστημα έως και τέσσερις μήνες (το οποίο θα μπορεί να παρατείνεται, χωρίς όμως να υπερβαίνει τους δώδεκα μήνες). Η αναστολή αυτή δεν θα επηρεάζει την εκτέλεση των τρεχουσών συμβάσεων. Σύμφωνα με την εν λόγω Σύσταση, η χορήγηση αναστολής στους οφειλέτες θα πρέπει να είναι δυνατή σε κάθε περίπτωση ανεξάρτητα από το εθνικό δίκαιο όταν: α) οι πιστωτές, οι οποίοι αντιπροσωπεύουν σημαντικό ποσοστό των απαιτήσεων, που είναι πιθανό να θιγούν από το σχέδιο αναδιάρθρωσης, 51 Σύσταση της 12-03-2014 της Ε.Ε για την επιχειρηματική αποτυχία και την αφερεγγυότητα. 24

υποστηρίζουν τις διαπραγματεύσεις για την έγκριση του σχεδίου αναδιάρθρωσης και β) το σχέδιο αναδιάρθρωσης έχει εύλογες προοπτικές να εφαρμοστεί και να αποτρέψει την αφερεγγυότητα του οφειλέτη. Από τα ανωτέρω προκύπτει ότι οι προβλέψεις της Σύστασης έχουν ενσωματωθεί στον Πτωχευτικό Κώδικα ρυθμίζοντας τις ισχύουσες διαδικασίες αφερεγγυότητας με τις εκάστοτε τροποποιήσεις, που υπέστησαν από το 2007 μέχρι και το 2015, με την πρόσφατη τροποποίηση με το ν. 4336/2015. 3. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ. ΤΑ ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ ΣΤΗΝ ΠΤΩΧΕΥΣΗ Ι. Η τελολογία των προληπτικών μέτρων ως απότοκος του σκοπού της διαδικασίας της πτώχευσης 25

Ο σκοπός της πτώχευσης αποδίδεται νομοθετικά στο αρ. 1 του ΠτΚ. Με βάση το άρθρο αυτό, η πτώχευση αποσκοπεί στη συλλογική ικανοποίηση των πιστωτών του οφειλέτη 53 με τη ρευστοποίηση της περιουσίας του ή με άλλο τρόπο, που προβλέπεται στο σχέδιο αναδιοργάνωσης και ιδίως με τη διατήρηση της επιχείρησης του. Για την επίτευξη του σκοπού αυτού, αναγκαία είναι η διατήρηση του συνόλου της περιουσίας του οφειλέτη, η οποία θα διατεθεί προς ρευστοποίηση για την ικανοποίηση των πιστωτών του είτε ως σύνολο είτε τμηματικά με την εκποίηση μεμονωμένων περιουσιακών στοιχείων 54. Τα προληπτικά μέτρα εξασφαλίζουν τη διατήρηση της πτωχευτικής περιουσίας στο χρόνο, που προηγείται της κήρυξης του οφειλέτη σε κατάσταση πτώχευσης 55. Ο χρόνος, που προηγείται της κήρυξης της πτώχευσης και μεσολαβεί μεταξύ της υποβολής της αίτησης προς το πτωχευτικό δικαστήριο και της έκδοσης δικαστικής απόφασης, είναι κρίσιμος για τη διατήρηση ανέπαφης της περιουσίας του οφειλέτη. Κατά το διάστημα αυτό ελλοχεύει ο κίνδυνος της διασποράς των περιουσιακών στοιχείων του οφειλέτη 56, είτε με επιζήμιες ενέργειες του ιδίου επί της περιουσίας του (μεταβίβαση περιουσιακών στοιχείων, παραχώρηση εμπράγματων εξασφαλίσεων, επιλεκτική πληρωμή χρεών κλπ) είτε με ενέργειες των πιστωτών του, οι οποίοι αντιλαμβανόμενοι ότι η ικανοποίηση των απαιτήσεων τους θα εισέλθει στο πεδίο της πτωχευτικής διαδικασίας, θα σπεύσουν να ικανοποιηθούν με τα επιθετικά μέσα του κοινού δικαίου. 53 Βλ. Ψυχομάνη, Πτωχευτικό Δίκαιο (2012), σελ. 13-14. Εντάσσεται ο σκοπός της πτώχευσης στο πλαίσιο του αναπροσανατολισμού του εταιρικού συμφέροντος από μετοχοκεντρικό σε πιστωκεντρικό, όταν η επιχείρηση βρίσκεται σε κατάσταση αφερεγγυότητας. Για τον ειδικότερο προβληματισμό στο πεδίο του εταιρικού και πτωχευτικού δικαίου βλ. Τριανταφυλλάκη, Ευθύνη για πρόκληση αφερεγγυότητας- εταιρικό και πτωχευτικό δίκαιο, 19 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Εμπορικού Δικαίου (2010), σελ. 327 επ. 54 Βλ. ειδικότερα Μάζη, Εκκαθάριση και διανομή της πτωχευτικής περιουσίας (2008), σελ. 7 επ και 51 επ. 55 Σπυριδάκης, Πτωχευτικό Δίκαιο, ο.π., σελ. 126. 56 Βλ. Κοτσίρη, Πτωχευτικό Δίκαιο, ο.π., σελ. 505.. 26

Ο ΠτΚ προέβλεψε ρητά τη δυνατότητα χορήγησης «προπτωχευτικών» προληπτικών μέτρων 57, τα οποία δεν στοχεύουν στην πρόληψη της πτώχευσης, αλλά στη διαφύλαξη της περιουσίας του οφειλέτη, η οποία θα αποτελέσει την πτωχευτική περιουσία 58. Τα προληπτικά μέτρα αναφέρονται στο χρόνο, που προηγείται της κήρυξης της επιχείρησης σε πτώχευση. Για το χρόνο μετά την κήρυξη της πτώχευσης, ο σύνδικος επιφορτίζεται με το καθήκον της διατήρησης της πτωχευτικής περιουσίας αρχικά με την σφράγισή της και σε μεταγενέστερο στάδιο με τη λήψη κάθε αναγκαίου μέτρου για την εξασφάλισή της 59. ΙΙ. Φύση των προληπτικών μέτρων Στο αρ. 10 ΠτΚ προβλέπεται ότι «1. Μετά την υποβολή της αίτησης για κήρυξη του οφειλέτη σε πτώχευση, ο πρόεδρος του αρμόδιου κατά το άρθρο 4 δικαστηρίου, δικάζοντας κατά τη Διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων (άρθρα 682 επ. Κ.Πολ.Δ.), μετά από αίτηση οποιουδήποτε έχει έννομο συμφέρον, μπορεί να διατάξει όποιο μέτρο κρίνει αναγκαίο για να αποτραπεί κάθε επιζήμια για τους πιστωτές μεταβολή της περιουσίας του οφειλέτη ή μείωση της αξίας της, μέχρι να δημοσιευθεί η Απόφαση επί της αίτησης για κήρυξη της πτώχευσης. Ο πρόεδρος μπορεί, ιδίως, να απαγορεύσει οποιαδήποτε διάθεση περιουσιακού στοιχείου από τον οφειλέτη ή προς αυτόν, να διατάξει την αναστολή των ατομικών διώξεων των πιστωτών, να ορίσει μεσεγγυούχο. Η Απόφαση υποβάλλεται στη Δημοσιότητα του άρθρου 8. 2. Τα διατασσόμενα μέτρα παύουν αυτοδικαίως με την έκδοση της Απόφασης του δικαστηρίου επί της αίτησης για κήρυξη της πτώχευσης». Ο νομοθέτης παραπέμπει την εκδίκαση της αίτησης λήψης προληπτικών μέτρων στη διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων. Η νομοθετική παραπομπή στη διαδικασία των ασφαλιστικών γίνεται πρωτίστως για λόγους ταχύτητας 57 Περάκης, Πτωχευτικό Δίκαιο, ο.π., σελ. 97. 58 Παρατηρείται ότι τα προληπτικά μέτρα αποτελούν είδος πρόωρης προπτωχευτικής απαλλοτρίωσης (βλ. Μιχαλόπουλο, Μέτρα προπτωχευτικού δικαίου για την αντιμετώπιση της επιχειρηματικής κρίσης, 19 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Εμπορικού Δικαίου (2010), σελ. 47). 59 Βλ. Περάκη, Πτωχευτικό Δίκαιο, ο.π., σελ. 97-98. 27

για την έκδοση της σχετικής δικαστικής απόφασης και στην επιθυμία του νομοθέτη να αρκείται το δικαστήριο σε πιθανολόγηση 60. Στην προκείμενη περίπτωση, δεν υπάρχει κάποιο ασφαλιστέο ουσιαστικό δικαίωμα, το οποίο να δικαιολογεί τη λήψη των ασφαλιστικών μέτρων 61. Γεννάται, συνεπώς, το ερώτημα αν τα προληπτικά μέτρα εντάσσονται στην έννοια των γνήσιων ασφαλιστικών μέτρων, ώστε να εφαρμόζονται σε αυτά το σύνολο των διατάξεων του ΚΠολΔ, που αφορούν τη λήψη αυτών. Κατά τη δικονομική θεώρηση, γνήσια χαρακτηρίζονται τα ασφαλιστικά μέτρα, που περιοριστικά απαριθμούνται στα αρ. 704-738 ΚΠολΔ. Υπάρχουν, ωστόσο, διατάξεις τόσο στον ΚΠολΔ όσο και σε άλλα νομοθετήματα, οι οποίες παραπέμπουν την εκδίκαση ορισμένων υποθέσεων στη διαδικασία των αρ. 686 επ. ΚΠολΔ για λόγους πρωτίστως ταχύτητας και έλλειψης άλλης γενικής συνοπτικής διαδικασίας αντίστοιχης των ασφαλιστικών μέτρων 62. Τότε, γίνεται λόγος για τα μη γνήσια ασφαλιστικά μέτρα 63. Παρόμοια διάκριση σε γνήσιες και μη γνήσιες υποθέσεις υπάρχει και στο πεδίο της εκούσιας δικαιοδοσίας 64. Γίνεται δεκτό 65 ότι τα μη γνήσια ασφαλιστικά μέτρα διακρίνονται σε δύο κατηγορίες: ι) στις υποθέσεις όπου η απόφαση των ασφαλιστικών μέτρων οδηγεί σε οριστική επίλυση της διαφοράς π.χ. διαφορές προκύπτουσες από πρωτόκολλο καθορισμού αποζημίωσης για αυθαίρετη χρήση και κάρπωση δημοσίων κτημάτων 66, διαφορές αποδόσεως απαλλοτριωθέντος ακινήτου 67, 60 Βλ. Περάκη, Πτωχευτικό Δίκαιο, ο.π., σελ. 98 Ρήγα, ΕφΑΔ 2010. 283. 61 Βλ. Περάκη, Πτωχευτικό Δίκαιο, ο.π., σελ. 98 Ρήγα, ΕφΑΔ 2010. 283. 62 Βλ. Δημητρίου, Η δικαστική αναστολή της αναγκαστικής εκτέλεσης (1993), σ. 49 Βερβεσό, «Ουσιώδη δικονομικά ζητήματα της διαδικασίας των ασφαλιστικών μέτρων», Δ 1971.534. 63 Βλ. αντί πολλών Κεραμέα-Κονδύλη-Νίκα (-Κράνη), ΕρμΚΠολΔ ΙΙ (2000), υπό 14-15 σ. 1320 επ. Δημητρίου, ο.π., σ. 45 επ. Απαλαγάκη, «Η εφαρμογή της διαδικασίας των ασφαλιστικών μέτρων στις ιδιωτικού δικαίου διαφορές που δεν συνιστούν ασφαλιστικό μέτρο», Δ 2003.646 Γέσιου-Φαλτσή, «Ασφαλιστικά μέτρα στον ενιαίο Ευρωπαϊκό χώρο. Η προσωρινή έννομη προστασία ιδιωτικών δικαιωμάτων κατά το Κοινοτικό Δίκαιο», ΕλλΔνη 1993.252 ΙΙ επ. Βερβεσό, Δ 1971.531 επ. 64 Bλ. Κεραμέα-Κονδύλη-Νίκα (Αρβανιτάκη), ο.π., υπό 14-16 σ. 1460. 65 Απαλαγάκη, Δ 2003.647 Κράνης, ο.π., 685-686 Νίκας, «Το παραδεκτό της αιτήσεως αναστολής εκτελέσεως (ΚΠολΔ 938) ενώπιον του Δευτεροβάθμιου δικαστηρίου», Αρμ 1995.554 επ. 66 ΑΠ 402/2003, ΝΟΜΟΣ. 28

σύμβαση Χάγης για τα αστικά θέματα της διεθνούς απαγωγής παιδιών 68 κλπ. και ιι) στις περιπτώσεις όπου επιλύεται και πάλι προσωρινά η διαφορά, στην κατηγορία δε αυτή εντάσσονται κατά κύριο λόγο τα ρυθμιστικά μέτρα της αναγκαστικής εκτέλεσης, όπου η προστασία που παρέχεται είναι δευτερογενής 69. Η αντιμετώπιση των προβλημάτων, που αναφύονται εξαιτίας της παραπομπής των ανωτέρω υποθέσεων στη διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων, διαφέρει ανάλογα με την ένταξή του μη γνήσιου ασφαλιστικού μέτρου σε μία εκ των ανωτέρω δύο κατηγοριών. Η έλλειψη ασφαλιστέου δικαιώματος καθώς και η φύση της διαδικασίας της πτώχευσης ως γνήσιας υπόθεσης εκουσίας δικαιοδοσίας οδηγεί στο ασφαλές συμπέρασμα ότι τα προληπτικά μέτρα δεν αποτελούν γνήσια ασφαλιστικά μέτρα, αλλά εντάσσονται στην έννοια των ρυθμιστικών μέτρων της εκουσίας δικαιοδοσίας 70 ή άλλως ότι αποτελούν μη γνήσια ασφαλιστικά μέτρα 71. Κατ αποτέλεσμα, δεν εφαρμόζονται σε αυτά το σύνολο των διατάξεων που ρυθμίζουν τα ασφαλιστικά μέτρα, αλλά μόνον εκείνες οι διατάξεις που συνάδουν με τη φύση των προληπτικών μέτρων (για παράδειγμα η εφαρμογή του αρ. 692 παρ. 4 ΚΠολΔ δεν νοείται στην περίπτωση αυτή 72 ). ΙΙΙ. Προϋποθέσεις χορήγησης προληπτικών μέτρων 67 ΑΠ 1401/2003, ΝΟΜΟΣ. 68 ΑΠ 1382/1995, ΝΟΜΟΣ. 69 ΟλΑΠ 754/1986, ΝΟΜΟΣ, όπου απαριθμούνται τα αρ. 378, 632 2, 644 2 (καταργήθηκε), 912 2, 915 5, 929 3, 938 3, 994, 1019 1 ΚΠολΔ. 70 Βλ. Ρήγα, ΕφΑΔ 2010. 283. 71 Για ειδική περίπτωση ασφαλιστικών μέτρων γίνεται λόγος σε Σπυριδάκη, Πτωχευτικό Δίκαιο, ο.π., σελ. 126. 72 Βλ. Περάκη, Πτωχευτικό Δίκαιο, ο.π., σελ. 98 Ρήγα, ΕφΑΔ 2010. 283. 29

Οι προϋποθέσεις για τη χορήγηση των προληπτικών μέτρων προσδιορίζονται στο αρ. 10 ΠτΚ σε συνδυασμό με τις διατάξεις των ασφαλιστικών μέτρων και είναι οι ακόλουθες: 1. Υποβολή αίτησης για κήρυξη του οφειλέτη σε πτώχευση. Λόγω της ειδικότητας των προβλεπόμενων στο αρ. 10 ΠτΚ μέτρων, η λήψη τους προβλέπεται μόνον στην περίπτωση της υποβολής αίτησης για κήρυξη σε πτώχευση του οφειλέτη 73. Είναι αδιάφορο σε ποια νομική βάση στηρίζεται η αίτηση, δηλαδή αν έχει επέλθει παύση των πληρωμών ή επαπειλούμενη αδυναμία εκπλήρωσης των υποχρεώσεων του οφειλέτη 74. Επίσης, είναι αδιάφορο ποιος υποβάλλει την αίτηση, καθώς και το αν πρόκειται για φυσικό ή νομικό πρόσωπο με πτωχευτική ικανότητα. Η αίτηση μπορεί να κατατεθεί είτε αυτοτελώς μετά την κατάθεση της αίτησης για κήρυξη σε πτώχευση είτε να σωρεύεται στο ίδιο δικόγραφο 75. 2. Υποβολή αίτησης για τη λήψη των προληπτικών μέτρων. Η αίτηση υποβάλλεται από όποιον έχει έννομο συμφέρον. Έτσι, αίτηση ενεργητικώς νομιμοποιείται να υποβάλλει ο οφειλέτης, οι πιστωτές του, ο εισαγγελέας πρωτοδικών 76. Αυτεπάγγελτη ενέργεια του δικαστηρίου για τη λήψη προληπτικών μέτρων δεν προβλέπεται 77. Γίνεται δεκτό ότι ο αιτών μπορεί να υποβάλλει και αίτημα προσωρινής διαταγής σύμφωνα με το αρ. 691 παρ. 2 ΚΠολΔ. Η αίτηση δεν απευθύνεται κατά κάποιου προσώπου λόγω έλλειψης αντιδικίας 78. 3. Αρμόδιος για την έκδοση απόφασης λήψης προληπτικών μέτρων είναι ο Πρόεδρος του Πτωχευτικού Δικαστηρίου, εφόσον η αίτηση υποβάλλεται 73 Σπυριδάκης, Πτωχευτικό Δίκαιο, ο.π., σελ. 127. 74 Βλ. Κοτσίρη, Πτωχευτικό Δίκαιο, ο.π., σελ. 505 Ρήγα, ΕφΑΔ 2010. 284-285. 75 Σε κάθε περίπτωση, πάντως, θα πρέπει να έχει κατατεθεί ή να κατατίθεται συγχρόνως και η αίτηση της πτώχευσης. Βλ. Περάκη, Πτωχευτικό Δίκαιο, ο.π., σελ. 98 Σπυριδάκη, Πτωχευτικό Δίκαιο, ο.π., σελ. 127. 76 Ψυχομάνης, Πτωχευτικό Δίκαιο, ο.π., σελ. 157 Κοτσίρης, Πτωχευτικό Δίκαιο, ο.π., σελ. 506 Σπυριδάκης, Πτωχευτικό Δίκαιο, ο.π., σελ. 127 Ρήγας, ΕφΑΔ 2010. 286. 77 Κοτσίρης, Πτωχευτικό Δίκαιο, ο.π., σελ. 506 Ρήγας, ΕφΑΔ 2010. 285. 78 Βλ. Ρήγα, ΕφΑΔ 2010. 287. 30

αυτοτελώς 79. Σε περίπτωση που η αίτηση σωρεύεται στο δικόγραφο της αίτησης κήρυξης σε πτώχευση, αρμόδιο είναι το Πτωχευτικό Δικαστήριο του τόπου, όπου ο οφειλέτης έχει το κέντρο των κυρίων συμφερόντων του. 4. Ο αιτών θα πρέπει να επικαλεστεί και να αποδείξει τη συνδρομή επείγουσας περίπτωσης ή επικείμενου κινδύνου, που δικαιολογεί τη λήψη των προληπτικών μέτρων 80. Η προϋπόθεση αυτή συνδέεται με το σκοπό της πτωχευτικής διαδικασίας και θα πρέπει να αφορά την ανάγκη διαφύλαξης της περιουσίας του οφειλέτη με κριτήριο την αρχή της αναλογικότητας ως προς τη χορήγηση των αναγκαίων προληπτικών μέτρων 81. Θα πρέπει, επίσης, το αρμόδιο Δικαστήριο να πιθανολογήσει την αποδοχή της αίτησης για κήρυξη σε πτώχευση. IV. Τα προβλεπόμενα στο νόμο προληπτικά μέτρα Ο Πτωχευτικός Κώδικας προβλέπει στο αρ. 10 ενδεικτικά ποιο μπορεί να είναι το περιεχόμενο των προληπτικών μέτρων. Κατωτέρω θα εξετασθούν τα αναφερόμενα στον Κώδικα προληπτικά μέτρα και το περιεχόμενο τους. 1. Απαγόρευση οποιασδήποτε περιουσιακής διάθεσης από τον οφειλέτη ή προς αυτόν Όπως προαναφέρθηκε, πρώτιστο μέλημα του πτωχευτικού νομοθέτη είναι η διατήρηση της πτωχευτικής περιουσίας, όπως αυτή υπάρχει κατά το χρόνο κήρυξης της πτώχευσης, με την αποφυγή ελάττωσης ή επιβάρυνσης αυτής. Η διατήρηση της πτωχευτικής περιουσίας ανέπαφης από οποιεσδήποτε επιζήμιες ενέργειες του οφειλέτη και των πιστωτών του εξυπηρετεί και την ασφάλεια της διαδικασίας ως προς το ύψος της αξίας της πτωχευτικής περιουσίας, ώστε να μπορεί καταρχήν να εξετασθεί αν επαρκεί αυτή για την 79 Καθύλην αρμόδιο είναι το Μονομελές Πρωτοδικείο βλ. ΠολΠρωτΘεσ 1399/2011, ΝΟΜΟΣ ΜονΠρωτΘεσ 25665/2013, ΝΟΜΟΣ Ρήγα, ΕφΑΔ 2010. 285. 80 Βλ. Περάκη, Πτωχευτικό Δίκαιο, ο.π., σελ. 98 Ψυχομάνη, Πτωχευτικό Δίκαιο, ο.π., σελ. 157 Σπυριδάκη, Πτωχευτικό Δίκαιο, ο.π., σελ. 127 Ρήγα, ΕφΑΔ 2010. 284. 81 Έτσι Κοτσίρης, Πτωχευτικό Δίκαιο, ο.π., σελ. 506. 31