ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 24.10.2012 SWD(2012) 351 final ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΑΝΤΙΚΤΥΠΟΥ που συνοδεύει το έγγραφο Πρόταση ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ για το Ταμείο Ευρωπαϊκής Βοήθειας προς τους Απόρους {COM(2012) 617 final} {SWD(2012) 350 final} EL EL
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΑΣΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Στη στρατηγική της για το 2020 η Ευρωπαϊκή Ένωση έθεσε ως στόχο να μειώσει κατά τουλάχιστον 20 εκατομμύρια τον αριθμό των ατόμων που κινδυνεύουν από φτώχεια ή κοινωνικό αποκλεισμό. Ωστόσο, η φτώχεια και ο κοινωνικός αποκλεισμός ακολουθούν ανοδική πορεία σε πολλά κράτη μέλη, εγείροντας ανησυχίες σχετικά με τις κοινωνικές επιπτώσεις στα άτομα και την κοινωνία γενικότερα. Σε αντίθεση με τις ανάγκες, που αυξάνονται, η βούληση και η ικανότητα των κρατών μελών να στηρίξουν εκείνους που βρίσκονται στο περιθώριο της κοινωνίας μας έχουν, σε πολλές περιπτώσεις, μειωθεί. Συχνά το ευρωπαϊκό επίπεδο θεωρείται (συν)υπεύθυνο γι αυτές τις εξελίξεις. Το πρόγραμμα διανομής τροφίμων στους απόρους της ΕΕ (ΠΔΤΑ) δημιουργήθηκε το 1987 με σκοπό την επωφελή χρησιμοποίηση των τότε γεωργικών αποθεμάτων. Η αναμενόμενη απουσία αποθεμάτων παρέμβασης ή τουλάχιστον η μεγάλη αβεβαιότητα κατά την περίοδο 2011-2020 στερούν από το ΠΔΤΑ το αρχικό σκεπτικό στο οποίο στηριζόταν και γι αυτό θα διακοπεί στο τέλος του 2013. Ωστόσο, εξακολουθεί να υπάρχει η ανάγκη υλικής βοήθειας προς τους απόρους. Η Επιτροπή αποτύπωσε αυτή την πραγματικότητα στην πρότασή της για το επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο, προβλέποντας προϋπολογισμό 2,5 δισεκατομμυρίων ευρώ. Το βασικό μέσο της Ένωσης για την υποστήριξη της απασχολησιμότητας, την καταπολέμηση της φτώχειας και την προαγωγή της ενσωμάτωσης είναι και θα παραμείνει το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ). Από τη νομική ανάλυση προκύπτει ότι είναι αναγκαία η δημιουργία ενός ξεχωριστού μέσου, αφού η νομική βάση του ΕΚΤ (άρθρο 162 της ΣΛΕΕ) απαιτεί επαρκώς στενή διασύνδεση ανάμεσα στις υποστηριζόμενες δραστηριότητες και την απασχόληση ή την κινητικότητα. Η παρούσα εκτίμηση αντικτύπου εξετάζει το φάσμα των παρεμβάσεων που θα μπορούσε να υποστηρίξει το Ταμείο Ευρωπαϊκής Βοήθειας προς τους Απόρους (ΤΕΒΑ). 2. ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΕΙΣ Οι συζητήσεις στο πλαίσιο του Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και οι συζητήσεις με την κοινωνία των πολιτών και τις τοπικές αρχές για τις σημερινές μορφές βοήθειας προς τους απόρους βάσει του προγράμματος ΔΤΑ συμβάλλουν στη διαμόρφωση πιο ουσιαστικής εικόνας και προσφέρουν ιδέες για το μέλλον. Οι προτεινόμενες σημαντικές περικοπές όσον αφορά τη στήριξη που παρέχεται στο πλαίσιο του προγράμματος ΔΤΑ το 2012, μετά την απόφαση που εξέδωσε το Γενικό Δικαστήριο στις 13 Απριλίου 2011, πυροδότησε πολλές αρνητικές αντιδράσεις. Πολλοί ήταν εκείνοι που τόνισαν τη σημασία αυτής της στήριξης και ζήτησαν να συνεχιστεί το πρόγραμμα τη στιγμή που οι ανάγκες αυξάνονται. Μεγάλες φιλανθρωπικές οργανώσεις και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που εκπροσωπούν τράπεζες τροφίμων, όπως επίσης οργανώσεις που ασχολούνται με παιδιά και αστέγους εξέφρασαν επανειλημμένα την ανάγκη παροχής βοήθειας και μετά το 2013 και συναντήθηκαν με εκπροσώπους των κρατών μελών, καθώς και με τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Οι τοπικές αρχές τάσσονται και αυτές υπέρ της συνέχισης. Διεξήχθησαν δύο συνεδριάσεις με κεντρικές ενώσεις εκπροσώπησης όχι μόνο των δικαιούχων αλλά και των πραγματικών τελικών αποδεκτών, ώστε να εξεταστούν αυτά τα ζητήματα. Σε γενικές γραμμές οι οργανώσεις εξέφρασαν ικανοποίηση για την πιθανή διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής τού μέσου πέρα από την επισιτιστική βοήθεια και την ιδέα EL 2 EL
της ανθρωποκεντρικής προσέγγισης, αλλά εξέφρασαν τη δυσαρέσκειά τους για τις περικοπές στον σχετικό προϋπολογισμό. Οι απόψεις των κρατών μελών σχετικά με το μέσο αυτό διίστανται: επτά κράτη μέλη υποστηρίζουν ότι η επισιτιστική βοήθεια συνιστά κοινωνική πολιτική και εθνική αρμοδιότητα άλλα κράτη μέλη τάσσονται σθεναρά υπέρ του προγράμματος για κοινωνικούς και πολιτικούς λόγους. Δεκατρία κράτη μέλη εξέδωσαν δήλωση τον Δεκέμβριο του 2011 με την οποία ζητούσαν τη συνέχιση του ΠΔΤΑ μετά το 2013. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δήλωσε επανειλημμένως και στο επίπεδο όλων των πολιτικών ομάδων την υποστήριξή του υπέρ της συνέχισης του προγράμματος. Τον Δεκέμβριο του 2011 έντεκα κεντρικές οργανώσεις απηύθυναν επιστολή στον επίτροπο και στον γενικό διευθυντή απασχόλησης, κοινωνικών υποθέσεων και κοινωνικής ένταξης ζητώντας να σημειωθεί πρόοδος στο θέμα της στρατηγικής της ΕΕ για το πρόβλημα των αστέγων. Στα εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων των κρατών μελών για το 2012, τουλάχιστον τα μισά από αυτά θεωρούν το πρόβλημα των αστέγων ως προτεραιότητα των πολιτικών τους για την κοινωνική ενσωμάτωση. Επιπλέον, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζήτησε να διαμορφωθεί μια στρατηγική της ΕΕ για τους αστέγους πρώτα με γραπτή δήλωσή του (2010) και στη συνέχεια με ψήφισμά του (2011). Το σύμφωνο για την ανάπτυξη και την απασχόληση που ενέκρινε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 29 Ιουνίου 2012 επισημαίνει ότι «κατά την εφαρμογή των ανά χώρα συστάσεων, τα κράτη μέλη θα δώσουν ιδιαίτερη έμφαση στην αποτελεσματική αντιμετώπιση της ανεργίας και των κοινωνικών επιπτώσεων της κρίσης [ και στην] εφαρμογή αποτελεσματικών πολιτικών για την καταπολέμηση της φτώχειας και τη στήριξη ευάλωτων ομάδων». 3. ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ Αν και το προτεινόμενο μέσο είναι καινούργιο, αξίζει να εξετάσουμε το υφιστάμενο πρόγραμμα ΔΤΑ, το οποίο είναι προς το παρόν το μόνο πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης που έχει ως άμεσους αποδέκτες τούς απόρους της ΕΕ. Το ΠΔΤΑ δεν επιδίωξε ποτέ να επιλύσει το πρόβλημα της επισιτιστικής ένδειας. Κι όμως, σε πολλές περιπτώσεις, το ΠΔΤΑ αποτελεί την κυριότερη πηγή επισιτιστικής βοήθειας. Κατά τις συζητήσεις με τις κεντρικές οργανώσεις, όλοι επέμειναν ότι η δυνατότητα πρόβλεψης της ευρωπαϊκής στήριξης μέσω του ΠΔΤΑ ήταν σημαντικό στοιχείο για τις δραστηριότητές τους. Η κατάργηση του ΠΔΤΑ χωρίς αντικατάστασή του απειλεί αυτό το κεκτημένο και θα μπορούσε να εκληφθεί ως ένδειξη έλλειψης ενδιαφέροντος από την Ευρωπαϊκή Ένωση για την αντιμετώπιση πιεστικών κοινωνικών ζητημάτων. Διαπιστώνονται σημαντικά πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα, αφού οι φιλανθρωπικές οργανώσεις που συμμετέχουν παρέχουν το μεγαλύτερο μέρος των μέσων που εξασφαλίζουν τη διανομή επισιτιστικής βοήθειας, καθώς και ένα ποσοστό της ίδιας αυτής βοήθειας. Η αναλογία των συνολικών πόρων που κινητοποιούνται ως συνεισφορά στο ΠΔΤΑ είναι περίπου 3. Υπάρχει αβεβαιότητα ως προς το ακριβές πεδίο εφαρμογής και τον αντίκτυπο του προγράμματος. Ωστόσο, η εφαρμοζόμενη ανοικτή προσέγγιση όσον αφορά τον καθορισμό της ομάδας-στόχου κρίνεται κατάλληλη από τους δικαιούχους. Επιπλέον, τα λεπτομερή κριτήρια θα συνεπάγονταν μεγαλύτερη διοικητική επιβάρυνση και θα αύξαναν το κόστος παροχής βοήθειας, αφού αυτά τα κριτήρια θα πρέπει να ελέγχονται. EL 3 EL
Το 8 % των ευρωπαίων πολιτών δηλαδή περίπου 40 εκατομμύρια ζουν σε συνθήκες σοβαρής υλικής στέρησης και δεν μπορούν να ικανοποιήσουν ανάγκες που θεωρούνται σημαντικές στην Ευρώπη για μια αξιοπρεπή ζωή. Η φτώχεια και ο κοινωνικός αποκλεισμός δεν έχουν την ίδια μορφή παντού στην ΕΕ. Γενικώς, τα προβλήματα είναι οξύτερα στα ανατολικά και νότια κράτη μέλη. Η οικονομική κρίση όχι απλώς επιδείνωσε τα επίπεδα φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού που καταγράφονταν πριν αλλά μείωσε επίσης την ικανότητα αρκετών κρατών μελών να συνεχίσουν τις κοινωνικές δαπάνες και επενδύσεις σε επίπεδα ικανά να αντιστρέψουν αυτή την αρνητική πορεία. Την περίοδο 2009-2012 οι παροχές κοινωνικής προστασίας σε είδος αναμένεται να μειωθούν σε σχέση με το ΑΕγχΠ στα περισσότερα κράτη μέλη. Οι παροχές κοινωνικής προστασίας σε χρήμα αναμένεται ότι θα μειωθούν σε σχέση με το ΑΕγχΠ στα μισά σχεδόν από τα κράτη μέλη. Το 2010 αδυναμία πρόσβασης σε επαρκή ποσότητα και ποιότητα φαγητού είχε το 8,7 % του ευρωπαϊκού πληθυσμού. Ο αριθμός των ατόμων που στερούνταν τρόφιμα ακολουθούσε σταθερά πτωτική πορεία έως το 2009, όπου η τάση αντιστράφηκε. Η κοινωνική στήριξη που παρέχεται από τα κράτη μέλη και τις περιφερειακές και τοπικές αρχές εστιάζεται σπάνια ή και ποτέ στην πρόσβαση σε τρόφιμα, με εξαίρεση τις επιδοτήσεις για τις σχολικές καντίνες ή τα γεύματα που παραδίδονται στο σπίτι ηλικιωμένων ή ατόμων με αναπηρία. Μια ιδιαίτερα σοβαρή μορφή υλικής στέρησης είναι και η έλλειψη στέγης. Ωστόσο, η έκταση αυτού του φαινομένου δύσκολα μπορεί να προσδιοριστεί ποσοτικά, ενώ τα σχετικά στοιχεία θα πρέπει να βελτιωθούν. Πάντως, σύμφωνα με εκτιμήσεις, την περίοδο 2009/2010 υπήρχαν 4,1 εκατομμύρια άστεγοι στην Ευρώπη. Το ποσοστό των αστέγων αυξάνεται. Ακόμη πιο ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι αναδύεται ένα νέο προφίλ αστέγων, που είναι οικογένειες με παιδιά, νέοι άνθρωποι και άνθρωποι που προέρχονται από περιβάλλον μεταναστών. Αν και υπάρχουν παραλλαγές όσον αφορά τον ρόλο των ΜΚΟ και του κράτους ως παρόχων υπηρεσιών στους αστέγους στην Ευρώπη, το κυρίαρχο μοντέλο θέλει τις τοπικές αρχές να είναι κυρίως υπεύθυνες για την παροχή και την παρακολούθηση αυτών των υπηρεσιών και οι ΜΚΟ να είναι οι βασικοί πάροχοι υπηρεσιών, οι οποίοι χρηματοδοτούνται σε μεγάλο βαθμό από τους δήμους. Η έμφαση στις εξελίξεις που καταγράφονται στα κράτη μέλη όσον αφορά τον κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού για διάφορες ηλικιακές ομάδες σημαίνει ότι η κρίση έχει πλήξει συχνά με μεγαλύτερη σφοδρότητα παιδιά και νέους. Το 5,9 % των νοικοκυριών στην ΕΕ δεν μπορεί να αγοράσει καινούργια ρούχα για τα παιδιά του, ενώ το 4,5 % δεν διαθέτει ούτε δύο ζευγάρια παπούτσια στο σωστό μέγεθος (που να περιλαμβάνουν ένα ζευγάρι παπούτσια παντός καιρού). Αυτό το ποσοστό μεταφράζεται σε περίπου 6 εκατομμύρια παιδιά. Τα παιδιά που υποφέρουν από υλική στέρηση έχουν λιγότερες πιθανότητες από τους συνομηλίκους τους που βρίσκονται σε καλύτερη οικονομική κατάσταση να επιτύχουν καλές επιδόσεις στο σχολείο, να έχουν καλή υγεία και να αναπτύξουν όλες τους τις δυνατότητες ως ενήλικοι. Οι ΜΚΟ και οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών παρέχουν ευρύ φάσμα στήριξης των παιδιών, η οποία υπερβαίνει επίσης την παροχή τροφίμων προσαρμοσμένων στις ιδιαίτερες ανάγκες των παιδιών και την ευαισθητοποίηση σε θέματα υγείας. Η στήριξη αφορά, π.χ., τον ρουχισμό, τις δραστηριότητες ψυχαγωγίας και διασκέδασης (που εξακολουθούν να αποτελούν πρόκληση για πολλά μειονεκτούντα παιδιά και είναι σημαντικές για την ανάπτυξή τους) ή η υποστήριξη των γονιών (π.χ. ευαισθητοποίηση, παροχή συμβουλών, μερικές φορές σε συνδυασμό με παιχνίδια στα οποία συμμετέχουν παιδιά). EL 4 EL
Η ανάληψη δράσης από την ΕΕ δικαιολογείται δυνάμει του άρθρου 174 της ΣΛΕΕ «προκειμένου να προαχθεί η αρμονική ανάπτυξη του συνόλου της» και δυνάμει του άρθρου 175 της ΣΛΕΕ, το οποίο προβλέπει την υλοποίηση ειδικών δράσεων εκτός διαρθρωτικών ταμείων. Η δράση σε επίπεδο ΕΕ είναι απαραίτητη λόγω της έκτασης και του χαρακτήρα της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού στην Ένωση, που οξύνονται περαιτέρω λόγω της οικονομικής κρίσης, καθώς και λόγω της αβεβαιότητας που επικρατεί ως προς την ικανότητα όλων των κρατών μελών να συνεχίσουν τις κοινωνικές δαπάνες και επενδύσεις σε επίπεδα ικανά να εξασφαλίσουν ότι δεν θα αμβλυνθεί ακόμα περισσότερο η κοινωνική συνοχή και ότι οι μεσοπρόθεσμοι και μακροπρόθεσμοι στόχοι της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» θα επιτευχθούν. 4. ΣΤΟΧΟΙ Ο γενικός στόχος του Ταμείου Ευρωπαϊκής Βοήθειας προς τους Απόρους (ΤΕΒΑ) είναι να συμβάλει στην επίτευξη του στόχου μείωσης της φτώχειας τον οποίο θέτει η στρατηγική «Ευρώπη 2020», αυξάνοντας την κοινωνική συνοχή στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι ειδικοί στόχοι είναι οι εξής: να αμβλύνει τις χειρότερες μορφές φτώχειας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, να γίνει συντονισμός των προσπαθειών, και να αναπτυχθούν και εφαρμοστούν μέσα για την προώθηση της κοινωνικής ενσωμάτωσης των απόρων. Επειδή το μέσο πρόκειται να εφαρμοστεί στο πλαίσιο επιμερισμένης διαχείρισης, ο καθορισμός των επιχειρησιακών στόχων θα συνυπολόγιζε, σε ιδανικές συνθήκες, τις εκ των προτέρων αξιολογήσεις των επιμέρους επιχειρησιακών προγραμμάτων. Οι εν λόγω αξιολογήσεις δεν έχουν ακόμα πραγματοποιηθεί. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο οι επιχειρησιακοί στόχοι, για τους οποίους το σύστημα παρακολούθησης θα πρέπει να παρέχει συνεκτικά στοιχεία, είναι οι εξής: 1. παροχή βασικών αγαθών σε άτομα που τα έχουν ανάγκη 2. πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα τουλάχιστον της τάξης του 2. Ως «πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα» υπολογίζεται ο λόγος των συνολικών πόρων που κινητοποιούνται προς τους πόρους της ΕΕ που παρέχονται. 5. ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Το κοινό στοιχείο όλων των υπό εξέταση επιλογών είναι ότι η εφαρμογή θα υπάγεται σε επιμερισμένη διαχείριση μέσω επιχειρησιακών προγραμμάτων. Τα προγράμματα αυτά προτείνονται από τα κράτη μέλη, αποφασίζονται από την Επιτροπή και έχουν επταετή διάρκεια. Ο ρόλος της Επιτροπής είναι η διαβίβαση πληροφοριών και η εποπτεία. Η εφαρμογή συντελείται ουσιαστικά από τις διαχειριστικές αρχές. Ανάλογα με τα προγράμματα, οι διαχειριστικές αρχές είτε διοργανώνουν σε κεντρικό επίπεδο την αγορά των αγαθών υλικής βοήθειας που πρόκειται να διανεμηθούν είτε αναθέτουν την αγορά στους ίδιους τους δικαιούχους. Οι επιλογές που εξετάστηκαν δεν διαφέρουν ως προς την κατανομή πόρων στα κράτη μέλη. Το βασικό θέμα αφορά το πεδίο εφαρμογής των δράσεων του νέου μέσου. Οι επιλογές κυμαίνονται από ένα ουσιαστικά διάδοχο μέσο του σημερινού ΠΔΤΑ, το οποίο να παρέχει επισιτιστική βοήθεια (επιλογή 1), μέχρι μια ουσιαστικότερη επανεξέταση. Στο πλαίσιο της EL 5 EL
βοήθειας σε τρόφιμα (επιλογή 2), το πρόγραμμα θα μπορούσε να χρηματοδοτήσει μια σειρά μέτρων ή υπηρεσιών οι οποίες να συνδέονται άμεσα με τη διαμονή επισιτιστικής βοήθειας. Σ ένα ευρύτερο πλαίσιο (επιλογή 3), η επισιτιστική βοήθεια δεν θα ήταν πλέον το μοναδικό στοιχείο, αλλά θα ήταν εφικτές και άλλες μορφές υλικής βοήθειας και αντίστοιχων συνοδευτικών μέτρων. Αυτές οι μορφές θα αφορούσαν την έλλειψη στέγης και την παιδική φτώχεια, δύο τομείς που διαδραματίζουν καίριο ρόλο για την κοινωνική ενσωμάτωση και εμφανίζουν σαφή επιδείνωση ως απόρροια της κρίσης. Προς το παρόν, αυτές οι πτυχές δεν έχουν αντιμετωπιστεί από άλλα κοινοτικά μέσα, όπως το ΕΚΤ. Τα συνοδευτικά μέτρα που συνδέονται άμεσα με την παρεχόμενη υλική στήριξη αναμένεται ότι θα ενισχύσουν περαιτέρω ολοκληρωμένες προσεγγίσεις για τη μείωση της φτώχειας και την καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή πλατφόρμα για την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Η επωφελής χρησιμοποίηση των γεωργικών αποθεμάτων βρισκόταν στο επίκεντρο του ΠΔΤΑ. Η χρησιμοποίηση αποθεμάτων παρέμβασης απορρίπτεται από περαιτέρω ανάλυση για τους εξής τεχνικούς λόγους: i) μειώνει τη δημοσιονομική διαφάνεια και ενθαρρύνει τη λήψη αποφάσεων με βάση τις προσδοκώμενες μελλοντικές εξελίξεις όσον αφορά τις τιμές των εν λόγω γεωργικών προϊόντων στο πλαίσιο ενός προγράμματος που αποβλέπει στη στήριξη των απόρων στην ΕΕ ii) ένας κανονισμός που θα προέβλεπε τη χρησιμοποίηση αποθεμάτων παρέμβασης θα ήταν αναγκαστικά πιο περίπλοκος και iii) προβλέπεται ότι, ούτως ή άλλως, δεν θα παρουσιαστεί η ευκαιρία λόγω της αναμενόμενης απουσίας αποθεμάτων παρέμβασης (με βάση τα ανωτέρω) στο μέλλον. Πάντως, μπορεί να είναι δικαιολογημένο να προβλέπεται προαιρετική χρησιμοποίηση. Ο αντίκτυπος της κάθε επιλογής παρουσιάζεται συγκριτικά στον ακόλουθο πίνακα. Ως εκ τούτου, ο επιχειρησιακός στόχος ο οποίος έγκειται στην παροχή βασικών αγαθών σε άτομα που τα έχουν ανάγκη αντικατοπτρίζεται άμεσα στον αριθμό των ατόμων που λαμβάνουν τη στήριξη και στο κατά πόσον οι επείγουσες ανάγκες πράγματι αντιμετωπίζονται. Ο επιχειρησιακός στόχος ενός πολλαπλασιαστή τουλάχιστον της τάξης του 2 έχει αποτυπωθεί στα ερωτήματα κατά πόσον οι επιλογές επιτυγχάνουν να κινητοποιήσουν τους πόρους και κατά πόσον οι συνολικές διοικητικές απαιτήσεις είναι εύλογες. Οι συνέπειες στην κοινωνική ενσωμάτωση και στην απασχόληση και την αγορά εργασίας αφορούν σε σημαντικό βαθμό τον γενικό στόχο. Ωστόσο, θεωρείται υπερβολικά φιλόδοξο να ισχυριστεί κανείς την ύπαρξη ισχυρού άμεσου ή ακόμα και μετρήσιμου συνδέσμου μεταξύ του μέσου και των εν λόγω συνεπειών. EL 6 EL
Πίνακας 1 Αναμενόμενες επιπτώσεις Επιλογή 0 Μη χρηματοδότηση Επιλογή 1 Μόνο επισιτιστική βοήθεια (βασικό σενάριο) Επιλογή 2 Βοήθεια σε τρόφιμα Επιλογή 3 Ευρύ πεδίο εφαρμογής Αριθμός ατόμων που λαμβάνουν στήριξη - Κανένα πρόγραμμα Δεν υπάρχουν άτομα που να λαμβάνουν στήριξη 0 Το άμεσο αποτέλεσμα εκτιμάται στα 2,1 εκατομμύρια/έτος - Το άμεσο αποτέλεσμα εκτιμάται στα 1,96 εκατομμύρια/έτος. Ελαφρώς χαμηλότερο από το προβλεπόμενο στο βασικό σενάριο, αφού κάποιοι από τους διαθέσιμους πόρους δαπανώνται σε συνοδευτικά μέτρα 0 Το άμεσο αποτέλεσμα εκτιμάται στα 2,13 εκατομμύρια/έτος Κάλυψη των απόρων (επίτευξη της υψηλότερης προστιθέμενης αξίας) - 0 0 + Εκτιμάται ότι η μεγαλύτερη ευελιξία θα επιτρέπει μια στόχευση που θα ικανοποιεί αποτελεσματικότερα τις ανάγκες σε κάθε κράτος μέλος/περιφέρεια Αντίκτυπος στην κοινωνική ενσωμάτωση - 0 Αντιμετωπίζεται Ίδια ομάδα-στόχος, μόνο ένα αλλά πρόβλημα σοβαρής αποτελεσματικότερη στέρησης (η προσφορά έλλειψη τροφίμων) τίποτα δεν εγγυάται ότι πρόκειται για την ανάγκη με τον πλέον επείγοντα χαρακτήρα + ++ Η καλύτερη στόχευση των αναγκών με τον πλέον επείγοντα χαρακτήρα αναμένεται ότι θα αυξήσει τον αντίκτυπο στην κοινωνική ενσωμάτωση EL 7 EL
Επιλογή 0 Μη χρηματοδότηση Επιλογή 1 Μόνο επισιτιστική βοήθεια (βασικό σενάριο) Επιλογή 2 Βοήθεια σε τρόφιμα Επιλογή 3 Ευρύ πεδίο εφαρμογής Απασχόληση και αγορά εργασίας ;; Οι συνέπειες της επιλογής 0 στην απασχόληση και την αγορά εργασίας εξαρτώνται από τη χρήση των χρημάτων. Αν τα κονδύλια που προβλέπονται για το συγκεκριμένο πρόγραμμα διοχετεύονταν προς το ΕΚΤ, θα υπήρχε πιθανώς ουδέτερος ή θετικός αντίκτυπος στην απασχόληση και την αγορά εργασίας 0 + Ο συνδυασμός της επισιτιστικής βοήθειας με άλλα μέτρα ενεργοποίησης στο πλαίσιο μιας αλυσίδας στήριξης θα μπορούσε να οδηγήσει με αποτελεσματικότερο τρόπο στην απασχόληση + Σε σύγκριση με την επιλογή 2, ορισμένοι συμμετέχοντες (π.χ. τα παιδιά) μπορεί να αποκοπούν ακόμα περισσότερο από την αγορά εργασίας. Ωστόσο, αυτό θα μπορούσε να αντισταθμιστεί από την μεγαλύτερη ευελιξία ως προς την αντιμετώπιση καταστάσεων σε τοπικό επίπεδο. Συνολικός κοινωνικός αντίκτυπος Κινητοποίηση πόρων ; Εξαρτάται από τον τρόπο κατανομής των πόρων σε άλλα προγράμματα, αλλά μάλλον ο αντίκτυπος είναι γενικώς αρνητικός σε σύγκριση με το βασικό σενάριο - Με τη διακοπή του προγράμματος, οι προαιρετικές συνεισφορές θα γίνουν ακόμα δυσκολότερες. 0 + ++ 0 + ++ EL 8 EL
Επιλογή 0 Μη χρηματοδότηση Επιλογή 1 Μόνο επισιτιστική βοήθεια (βασικό σενάριο) Επιλογή 2 Βοήθεια σε τρόφιμα Επιλογή 3 Ευρύ πεδίο εφαρμογής Διοικητική πολυπλοκότητα και διαφάνεια + Κανένα πρόγραμμα Καμία ανάμειξη διοίκησης (Δεν λαμβάνεται υπόψη το γεγονός ότι χωρίς το πρόγραμμα τα άτομα αυτά θα εξακολουθούσαν ενδεχομένως να έχουν ανάγκη στήριξης, η οποία θα οργανωνόταν με μεγαλύτερη δυσκολία.) 0 - Αφού η επιλογή 2 αντιστοιχεί σε ευρύτερο πεδίο εφαρμογής, συνεπάγεται μεγαλύτερο επίπεδο πολυπλοκότητας ως προς τη διαχείριση. Δυνητικές αλληλεπικαλύψεις με άλλα προγράμματα, ιδίως το ΕΚΤ, επίσης θα αυξηθούν. -- Ίδιοι προβληματισμοί με εκείνους που διατυπώνονται για την επιλογή 2 αλλά με πιθανώς μεγαλύτερη περιπλοκότητα, αφού το πεδίο εφαρμογής των δράσεων είναι ακόμα πιο ευρύ, τουλάχιστον αν το πρόγραμμα επιλέξει να καλύψει περισσότερους από έναν μόνο τομέα. Συνολικός οικονομικός αντίκτυπος ; Εξαρτάται πολύ από το πώς θα στηριχθούν αυτά τα άτομα με διαφορετικό τρόπο. 0 + ++ Περιβαλλοντικός αντίκτυπος - 0 + + Υπόμνημα: βασικό σενάριο 0 - χειρότερο από το βασικό σενάριο + καλύτερο από το βασικό σενάριο -- χειρότερο από - ++ καλύτερο από + Με βάση την πείρα που έχει αντληθεί από το υφιστάμενο πρόγραμμα στήριξης, μπορεί να προβλεφθεί ότι το υπό εξέταση πρόγραμμα θα καταστήσει εφικτή τη βοήθεια περίπου 2 εκατομμυρίων ατόμων ετησίως, ανάλογα με τις εξεταζόμενες επιλογές. Ο αριθμός αυτός αντιστοιχεί σε ποσοστό περίπου 5 % του πληθυσμού που αντιμετωπίζει σοβαρή υλική στέρηση. Ωστόσο, η πραγματική κάλυψη πιθανώς να είναι τουλάχιστον διπλάσια από την εκτιμώμενη, αφού αυτή η εκτίμηση δεν λαμβάνει υπόψη την κινητοποίηση επιπλέον πόρων από εθνικές και ιδιωτικές πηγές. Οι εν λόγω πηγές συχνά υπερδιπλασιάζουν τους συνολικούς διαθέσιμους πόρους. Επιπλέον, τα άτομα που αντιμετωπίζουν σοβαρή υλική στέρηση μπορεί να θεωρηθεί ότι εκπροσωπούν τον πληθυσμό-στόχο μόνο κατά προσέγγιση. Χρησιμοποιούνται μόνο αν δεν υπάρχει κάποιο καλύτερο δείγμα. Μόνο ένα τμήμα αυτής της ομάδας πληροί πράγματι τα κριτήρια βοήθειας με βάση οποιαδήποτε από τις εξεταζόμενες επιλογές του προγράμματος. Ο κοινωνικός αντίκτυπος του ΤΕΒΑ μπορεί να αναμένεται ότι θα είναι μεγαλύτερος. Με την παροχή πλατφόρμας γύρω από την οποία οι αρμόδιοι θα μπορούν να ανταλλάσσουν πληροφορίες και εμπειρίες, θα ωφελήσει σημαντικά πολλούς ενδιαφερομένους όσον αφορά τις διαδικασίες. Η μεσομακροπρόθεσμη και βασισμένη σε αποδείξεις εφαρμογή του ΤΕΒΑ μέσω επιχειρησιακών προγραμμάτων θα ενθαρρύνει επίσης τον διάλογο μεταξύ διαφόρων EL 9 EL
ομάδων ενδιαφερομένων και θα υποστηρίξει μια στρατηγική προσέγγιση στο μέλλον. Οι βελτιώσεις των μηχανισμών παράδοσης (ιδίως η απλούστευση και η μείωση του διοικητικού φόρτου) θα πρέπει να εξασφαλίζουν τη συνεχιζόμενη συνάφεια των αποτελεσμάτων που επιφέρουν οι διαδικασίες. Το ΤΕΒΑ θα είναι ένα μέσο που θα διευκολύνει τη διασύνδεση στην πράξη των ευρωπαϊκών προτεραιοτήτων και των πολιτικών κοινωνικής συνοχής. Οι συνέπειες του ΤΕΒΑ στο περιβάλλον συνδέονται κυρίως με τη διανομή αγαθών και τη μείωση των απορριμμάτων. Σύμφωνα με τα στοιχεία σχετικά με τη μείωση των αερίων θερμοκηπίου, επιτυγχάνεται μείωση του CO 2 από 0,5 έως 1,0 τόνους ανά τόνο τροφίμων. Γενικά, μπορεί να συναχθεί το συμπέρασμα ότι η επισιτιστική βοήθεια έχει θετικό αντίκτυπο στο περιβάλλον σε σύγκριση με την απουσία τέτοιας βοήθειας. Οι επιλογές 1 (μόνο επισιτιστική βοήθεια) έως 3 (ευρύ πεδίο εφαρμογής) αντιστοιχούν σε μειωμένες ποσότητες επισιτιστικής βοήθειας και, ως εκ τούτου, σε χαμηλότερα επίπεδα μείωσης των αερίων θερμοκηπίου (από 573 χιλιάδες σε 400 χιλιάδες τόνους). Η υλοποίηση δράσεων κατά της σπατάλης τροφίμων και υπέρ της ανακύκλωσης, οι οποίες είναι επιλέξιμες στο πλαίσιο των επιλογών 2 και 3 του μέσου, μπορεί να αντισταθμίσει αυτές τις συνέπειες εν μέρει ή στο σύνολό τους. Αν και περιορισμένη, η μείωση των αερίων θερμοκηπίου δεν είναι επιλέξιμη. Η επιλογή 3 είναι η προτιμώμενη επιλογή επειδή θα επιτρέψει στα κράτη μέλη να στοχεύσουν αποτελεσματικότερα τις παρεμβάσεις τους στις ανάγκες τους. Ωστόσο, τα συνοδευτικά μέτρα θα πρέπει να εξασφαλίζουν μεγαλύτερη διατηρησιμότητα των αποτελεσμάτων που θα επιτευχθούν. 6. ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Το πρόγραμμα θα εφαρμοστεί στο πλαίσιο επιμερισμένης διαχείρισης. Η ακριβής στόχευση και η διασύνδεση με υφιστάμενα μέσα στήριξης θα ποικίλλει σημαντικά μεταξύ των κρατών μελών. Επιπλέον, οι φορείς που θα λαμβάνουν πράγματι στήριξη βασίζονται, σε μεγάλο βαθμό, σε εθελοντική εργασία και δωρεές. Για τον λόγο αυτό, η ανάθεση επαχθών υποχρεώσεων παροχής στοιχείων σ αυτούς τους φορείς θα πρέπει να αποφευχθεί όσο το δυνατόν περισσότερο. Οι εν λόγω φορείς θα εξακολουθήσουν, ωστόσο, να πρέπει να ενημερώνουν για τις εργασίες τους όχι μόνο την Επιτροπή αλλά και άλλους δωρητές, καθώς και τους εθελοντές, ώστε να διατηρούν τον ενθουσιασμό τους. Παράλληλα με τη χάραξη μιας περιορισμένης δέσμης βασικών γραμμών δράσης, θα πρέπει να είναι εφικτή η αναφορά στοιχείων για κάθε τέτοια δέσμη με ελάχιστους κοινούς δείκτες εισροών και εκροών σε ετήσια βάση. Αυτή η βασική ετήσια υποβολή στοιχείων θα συνοδεύεται από δομημένες έρευνες επισκόπησης τουλάχιστον δύο φορές τον χρόνο κατά την περίοδο εφαρμογής. Ο στόχος των εν λόγω ερευνών θα είναι: 1. να αποτυπωθούν ορισμένες πτυχές της διάρθρωσης του πληθυσμού-στόχου 2. να αξιολογηθεί η σημασία των συνεισφορών σε είδος εκτός από αγαθά 3. να συλλεχθούν στοιχεία σχετικά με τις άμεσες συνέπειες της βοήθειας που παρέχεται στα άτομα που καλύπτονται από το πρόγραμμα. Αυτές οι έρευνες θα αποτελέσουν τη βάση για να αξιολογηθούν η αποτελεσματικότητα, η αποδοτικότητα και ο αντίκτυπος των επιχειρησιακών προγραμμάτων. EL 10 EL