ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος...7 Συντοµογραφίες...9 ΠPΩTO MEPOΣ Ρυθµίσεις του Κ 1. Έννοια και είδη αγωγών...27 Α. Πότε ασκείται αγωγή...27 Β. Η καταργηθείσα 5 του άρθ. 71 Κ...27 2. Απαγόρευση φορολογικής αγωγής...29 Α. Έννοια φορολογικής διαφοράς...29 Β. Απαγόρευση άσκησης αγωγής...30 Γ. Υπαγόµενες διαφορές...31 3. ιαφορά από προσφυγή...33 4. ικαιοδοσία διοικητικών δικαστηρίων...35 Α. Γενικά...35 Β. Συνταγµατική δέσµευση...35 Γ. Συνταγµατική εξαίρεση...36. ιαιτησία...38 5. Ενδεικτικά, διαφορές υπαγόµενες και µη υπαγόµενες στα τ.δ.δ....41 Α. Υπαγόµενες διαφορές...41 Β. ιοικητική σύµβαση...42 Γ. Μη υπαγόµενες διαφορές...45 6. Αρµοδιότητα τ.δ.δ. και ΣτΕ...51 7. Αρµοδιότητα Ελεγκτικού Συνεδρίου...53 8. Καθ ύλην αρµοδιότητα των τ.δ.δ....55 9. Κατά τόπον αρµοδιότητα των τ.δ.δ....56 10. Έλλειψη αρµοδιότητας δικαιοδοσίας...58 11. Ικανότητα διαδίκου...62 I. ΚΑΤΡΑΣ Aγωγή Κ
12 Περιεχόµενα 12. ικανική ικανότητα...65 Α. Ικανότητα διενέργειας διαδικαστικών πράξεων...65 Β. Αλλοδαποί...67 Γ. Νοµικά πρόσωπα...67. Πτώχευση...67 Ε. ηµόσιο...69 ΣΤ. Στοιχεία νοµιµοποίησης...69 13. ικολογική ικανότητα...73 Α. Παράσταση µε ή χωρίς δικηγόρο...73 Β. Παράσταση δικηγόρου µε δήλωση...74 14. ικαστική πληρεξουσιότητα...77 15. Τύπος παροχής δικαστικής πληρεξουσιότητας...82 16. Αντίκλητος...86 17. ικαστικοί πληρεξούσιοι του ηµοσίου και των ΝΠ....88 18. Θεµελιώδεις δικονοµικές αρχές...90 Α. Ανακριτικό σύστηµα...90 Β. Απουσία διαδίκου...90 Γ. Έλεγχος διαδικαστικών προϋποθέσεων...91. Έγγραφη και προφορική διαδικασία...91 Ε. ικαίωµα παράστασης και ακρόασης...92 ΣΤ. Ισότητα διαδίκων...93 Ζ. ηµοσιότητα συνεδριάσεων...95 Η. Μυστικότητα διασκέψεων...95 Θ. Αιτιολογία ηµοσίευση αποφάσεων...95 19. Ενεργητική νοµιµοποίηση Έννοµο συµφέρον...97 Α. Ενεργητική νοµιµοποίηση...97 Β. Έννοµο συµφέρον...100 20. Ενεργητική νοµιµοποίηση ηµοσίου και ΝΠ...103 21. Ενεργητική νοµιµοποίηση διαδόχων...106 Α. Γενικά...106 Β. Εκχώρηση...107 Γ. Κληρονοµική διαδοχή...107. Ανήλικος κληρονόµος...108
Περιεχόµενα 13 22. Παθητική νοµιµοποίηση...114 Α. Γενικά...114 Β. ηµόσιο...114 Γ. ΝΠ...114. Ανεξάρτητες Αρχές...116 Ε. Προσδιορισµός εναγοµένου...117 ΣΤ. Νοµιµοποίηση ιδιώτη...117 Ζ. Νοµιµοποίηση διαδόχου...117 Η. Έλεγχος παθητικής νοµιµοποίησης...119 23. Οµοδικία...120 Α. Γενικά...120 Β. Απλή οµοδικία κατά τον ΚΠολ...120 Γ. υνητική (απλή) οµοδικία...121. Περιπτώσεις ύπαρξης ή µη, οµοδικίας...122 Ε. Αναγκαστική οµοδικία...125 ΣΤ. Προσεπίκληση...126 Ζ. Κοινές ρυθµίσεις για δυνητική και αναγκαστική οµοδικία...127 24. Συνάφεια...129 Α. Γενικά...129 Β. Περιπτώσεις ή µη συνάφειας...130 Γ. Έλλειψη συνάφειας...131 25. Αντικειµενική σώρευση ένδικων βοηθηµάτων...133 26. Μεταβίβαση του αντικειµένου της δίκης...135 Α. Γενική...135 Β. Το άρθ. 225 ΚΠολ...135 Γ. Ρυθµίσεις στον Κ...136 27. Καταψηφιστική και αναγνωριστική αγωγή Αίτηµα αγωγής...138 Α. Καταψηφιστική αναγνωριστική αγωγή...138 Β. Αίτηµα αγωγής...138 Γ. ικαστικά έξοδα...142 28. Αγωγή αδικαιολόγητου πλουτισµού...144 Α. Αξίωση δηµόσιου δικαίου...144 Β. Πλουτισµός στις διοικητικές συµβάσεις...145 Ι. Γενικά...145 ΙΙ. Άκυρη σύµβαση...148 ΙΙΙ. Νοµική βάση αξίωσης...151
14 Περιεχόµενα IV. Αρµόδιο δικαστήριο...152 V. Περί αδικαιολόγητου πλουτισµού...154 29. Εργολαβική αγωγή...155 Α. Πότε ασκείται αγωγή στη διοικητική σύµβαση...155 Β. Πότε πρέπει να ασκείται προσφυγή...162 Γ. Ενδοδικαστική συµβιβαστική επίλυση...164 30. Πλαγιαστική αγωγή...166 31. Περιεχόµενο δικογράφου αγωγής...169 Α. Γενικά...169 Β. Πραγµατική βάση της αγωγής...170 Γ. Νοµική βάση...172. Ενστάσεις...174 Ε. Στοιχεία άρθ. 45 Κ...174 32. Άσκηση αγωγής υπό αίρεση Επικουρικές βάσεις...178 33. Παρεµπίπτουσα αγωγή Πρόσθετοι λόγοι Υποµνήµατα...181 Α. Πότε ασκείται παρεµπίπτουσα αγωγή...181 Β. Άσκηση παρεµπίπτουσας αγωγής...183 Γ. Πρόσθετοι λόγοι...185. Υποµνήµατα...188 34. Απαράδεκτο δεύτερης αγωγής...190 Α. Απαράδεκτη δεύτερη αγωγή...190 Β. Επιτρεπτό δεύτερης αγωγής...191 Γ. Μεταρρυθµιστική αγωγή...196 35. Σχέση αγωγής προς άλλα ένδικα βοηθήµατα...198 36. Τρόπος και συνέπειες άσκησης της αγωγής...201 Α. Τρόπος άσκησης της αγωγής...201 Β. Εκκρεµοδικία...201 Γ. ιακοπή παραγραφής...202. Επίδοση αγωγής...202 Ε. Ορισµός δικασίµου...203 37. Οφειλή τόκων...206 Α. Έναρξη τοκοδοσίας...206 Β. Ποσοστό τόκου...210 Γ. Τοκοδοσία στη διοικητική σύµβαση...213. Τόκος επί ποσού ΦΠΑ...220
Περιεχόµενα 15 Ε. Καταλογισµός χρεών...222 38. Παραίτηση από την αγωγή...225 39. Κύρια παρέµβαση...230 Α. Έννοια κύριας παρέµβασης...230 Β. Άσκηση και περιεχόµενο κύριας παρέµβασης...231 Γ. Συνέπειες άσκησης κύριας παρέµβασης...233 40. Πρόσθετη παρέµβαση...234 41. ιοικητικός φάκελος Αποδείξεις...237 Α. Απόψεις της ιοίκησης...237 Ι. Γενικά...237 ΙΙ. Η άποψή µας...237 Β. ιοικητικός φάκελος...239 Γ. Αντικείµενο και βάρος απόδειξης...241. Αυτεπάγγελτη εξέταση...242 Ε. Πράξη Ελεγκτικού Συνεδρίου...242 42. Αποδεικτικά µέσα Αποδεικτική διαδικασία...244 Α. Γενικά...244 Β. Προσκόµιση αποδείξεων...245 Γ. Συµπλήρωση αποδείξεων...246. Έγγραφα...247 Ε. Μάρτυρες...254 ΣΤ. Πραγµατογνωµοσύνη...256 Ζ. ικαστικά τεκµήρια...259 43. Εξουσία δικαστηρίου επί αγωγής Εκτελεστότητα απόφασης...261 Α. Εξουσία δικαστηρίου...261 Β. Εκτελεστότητα απόφασης...264 Γ. Μετατροπή αναγνωριστικής απόφασης σε καταψηφιστική (199 4 Κ )...265. Ανασταλτικό αποτέλεσµα...266 44. Εκτέλεση απόφασης...267 Α. Γενικά...267 Β. ιαδικασία εκτέλεσης κατά ηµοσίου/νπ...272 Γ. Αντιρρήσεις κατά της εκτέλεσης...273. Εκτέλεση από ηµόσιο/νπ...275 45. Προσωρινή ρύθµιση κατάστασης (210 Κ )...276 Α. Συνταγµατική προστασία...276
16 Περιεχόµενα Β. Προϋποθέσεις...277 Γ. Αρµοδιότητα ιαδικασία...279 46. Προσωρινή επιδίκαση απαίτησης...280 Α. Προϋποθέσεις...280 Β. Περιεχόµενο αίτησης ιαδικασία Αρµοδιότητα...281 Γ. Απόφαση Συνέπειες...281 ΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ Ένδικα µέσα Κ 47. Τα ένδικα µέσα γενικά...283 Α. Ποια είναι τα ένδικα µέσα...283 Β. Αρµόδιο δικαστήριο...283 Γ. Προσβαλλόµενες αποφάσεις γενικώς...283. ιαχρονικό δίκαιο...284 Ε. εύτερο ένδικο µέσο...285 48. Νοµιµοποίηση για άσκηση ένδικου µέσου γενικώς...286 Α. Γενικά...286 Β. Θάνατος διαδίκου...286 Γ. Πτώχευση διαδίκου...287 49. Προθεσµίες άσκησης ένδικων µέσων...288 50. ικόγραφα Λόγοι ένδικων µέσων...292 Α. Γενικά...292 Β. Ανακοπή...292 Γ. Έφεση...295 51. ικαίωµα άσκησης έφεσης...297 Α. Γενικά...297 Β. Αναγκαστική οµοδικία...298 Γ. Ανακοπή...298 52. Αποφάσεις που προσβάλλονται µε έφεση...300 Α. Προϋποθέσεις εκκλητού απόφασης...300 Β. Συνταγµατικότητα περιορισµού εκκλητού...302 Γ. Εκκλητό επί περισσότερων αυτοτελών διακεκριµένων ποσών...304. Πότε ασκείται πάντοτε έφεση...306 53. Παράβολο έφεσης...309 54. Μεταβιβαστικό αποτέλεσµα έφεσης...313
Περιεχόµενα 17 55. Μεταβολή αντικειµένου έφεσης Νέοι ισχυρισµοί και αποδεί ξεις...316 Α. Νέοι ισχυρισµοί...316 Β. Νέες αποδείξεις...317 56. Απόφαση Εφαρµοστέο δίκαιο Μη χειροτέρευση θέσης εκ καλούντος...318 Α. Απόφαση...318 Β. Εφαρµοστέο δίκαιο...318 Γ. Μη χειροτέρευση θέσης εκκαλούντος...319. Απόφαση σε συµβούλιο (126Α Κ )...320 57. Αντέφεση Πρόσθετοι λόγοι έφεσης...326 Α. Αντέφεση...326 Β. Πρόσθετοι λόγοι έφεσης...329 58. Αναστολή εκτέλεσης...331 59. Αίτηση αναθεώρησης...335 60. Αίτηση διόρθωσης ή ερµηνείας...337 61. Τριτανακοπή...340 62. Αναίρεση...343 Α. Γενικά...343 Β. Παραδεκτό αναίρεσης...344 Γ. Αναίρεση για αντισυνταγµατικότητα...352 ΤΡΙΤΟ ΜΕΡΟΣ Ειδικά θέµατα 63. ικαστικό ένσηµο...355 64. Εκχώρηση απαίτησης...359 Α. Γενικά Αναγγελία...359 Β. Μεταβίβαση παρεπόµενων αξιώσεων...361 Γ. Ενστάσεις κατά του εκδοχέα...361. Ανεκχώρητες απαιτήσεις...363 Ε. Εκχώρηση αξίωσης κατά του ηµοσίου κ.λπ...364 ΣΤ. Εκχώρηση εκ του νόµου...366 Ζ. Μη αλλοίωση της αξίωσης...370 Η. Μεταβίβαση ενοχικής σχέσης...370
18 Περιεχόµενα 65. Ενέχυρο απαίτησης...372 Α. Ενέχυρο σε δικαίωµα...372 Β. Ιδίως ενέχυρο απαίτησης...372 66. Αγωγή άρθ. 197 198 ΑΚ...379 Α. Γενικά...379 Β. Αποκλεισµός από σύναψη διοικητικής σύµβασης...381 Γ. Αρνητικό διαφέρον ή διαφέρον εµπιστοσύνης...384 67. Παραγραφή αξιώσεων κατά του ηµοσίου/νπ...387 Α. Παραγραφή κατά ηµοσίου/νπ γενικά...387 Β. Έναρξη χρόνου παραγραφής...388 Γ. Παραγραφή αξιώσεων για αποδοχές/συντάξεις...391 Ι. Γενικά...391 ΙΙ. Συνταγµατικότητα ρύθµισης...392 ΙΙΙ. Υπαγόµενες περιπτώσεις...394 IV. Έναρξη παραγραφής...397. Συνέπειες παραγραφής απαίτησης κατά ηµοσίου/νπ...399 Ε. Αυτεπάγγελτη εξέταση της παραγραφής...400 ΣΤ. Αναστολή παραγραφής αξιώσεων κατά ηµοσίου/νπ...402 Ζ. ιακοπή παραγραφής απαιτήσεων κατά ηµοσίου/νπ...402 68. Ανατοκισµός...408 Α. Γενικά...408 Β. Τρόπος επιδίωξης...409 Γ. Επιτόκιο ανατοκισµού...410. Παραγραφή...411 Ε. Ανατοκισµός επί ΝΠ...411 69. Παροχή σε ξένο νόµισµα...412 70. Ποινική ρήτρα...418 1. Έννοια ποινικής ρήτρας...418 Β. Κατάπτωση ποινικής ρήτρας...419 Γ. Υπέρµετρη ποινή (409 ΑΚ)...420 Ι. Γενικά...420 ΙΙ. Κριτήρια µείωσης...421 ΙΙΙ. Ποινική ρήτρα για χρηµατική οφειλή...422 71. Συµψηφισµός...424 Α. Συµψηφισµός απαίτησης κατά του ηµοσίου...424 Β. Συµψηφισµός κατά τον ΑΚ...425
Περιεχόµενα 19 72. Αδικαιολόγητος πλουτισµός...428 Α. Έννοια...428 Β. Περιπτώσεις πλουτισµού ή µη...431 Γ. Παραγραφή αξίωσης από αδικοπραξία και πλουτισµός...435 73. Επιδόσεις...437 Α. Γενικά...437 Β. Όργανα επιδόσεων Παραγγελία...438 Γ. Επιδόσεις προς το ηµόσιο/νπ...439. Επιδόσεις προς ιδιώτες...440 Ε. Επίδοση στην αλλοδαπή ή σε άγνωστης διαµονής...443 ΣΤ. Έκθεση επίδοσης...444 74. εδικασµένο...448 Α. εδικασµένο από διοικητικά δικαστήρια...448 Β. εδικασµένο από ακυρωτική απόφαση...451 Γ. Επανεξέταση υπόθεσης από ασφαλιστικούς οργανισµούς...452. εδικασµένο από αποφάσεις πολιτικών και ποινικών δικαστη ρίων...454 Ε. έσµευση από απόφαση του ΑΕ...460 ΣΤ. Αποφάσεις αλλοδαπών δικαστηρίων...460 Ζ. Κρίση για παρεµπίπτοντα (3 Κ )...462 ΤΕΤΑΡΤΟ ΜΕΡΟΣ Αδικοπραξία και Αστική ευθύνη του ηµοσίου και των ΝΠ 75. Βασικές έννοιες...465 Α. Ζηµία και αποκατάστασή της...465 Β. Έννοια και είδη ζηµίας...465 Γ. ιαφυγόν κέρδος...467. Παράνοµη πράξη ή παράλειψη...470 Ε. Αιτιώδης συνάφεια...472 ΣΤ. Αποζηµίωση...476 Ι. Αποζηµίωση σε χρήµα...476 ΙΙ. Αυτούσια αποζηµίωση...477 Ζ. Υπαιτιότητα...479 Η. Αντικειµενική ευθύνη...480 Θ. Τυχηρά Ανώτερη βία...482 Ι. Συντρέχον πταίσµα...486 ΙΑ. Κατάχρηση δικαιώµατος...491
20 Περιεχόµενα 76. ικαιούχοι αποζηµίωσης...493 Α. ικαιούχος φυσικό πρόσωπο...493 Β. ικαιούχος νοµικό πρόσωπο...493 77. Υπόχρεοι σε αποζηµίωση...496 Α. Υπόχρεοι...496 Β. Ζηµία από περισσοτέρους (926 ΑΚ)...497 Γ. ικαίωµα αναγωγής µεταξύ συνυποχρέων (927 ΑΚ)...499 78. Ευθύνη από πρόστηση...501 Α. Έννοια πρόστησης...501 Β. Πότε υπάρχει πρόστηση...501 Γ. Αντικειµενική ευθύνη προστήσαντος...505. Ευθύνη σε σύµβαση...505 Ε. Ευθύνη προστήσαντος ηµοσίου/νπ...506 79. Ευθύνη εποπτεύοντος άλλον (923 ΑΚ)...508 Α. Έννοια εποπτείας...508 Β. Εποπτευόµενοι...510 Γ. Εποπτεύοντες...510. Προϋποθέσεις ευθύνης εποπτεύοντος...511 Ε. Συνέπειες...512 80. Πτώση κτίσµατος ή άλλου έργου (925 ΑΚ)...514 81. Καταστροφή ή βλάβη πράγµατος...517 Α. Γενικά...517 Β. απάνες αποκατάστασης...518 Γ. Ολική καταστροφή Ασύµφορη επισκευή...519. Υπολογισµός ωφέλειας...521 82. Θανάτωση προσώπου (928 ΑΚ)...523 Α. Γενικά...523 Β. Έξοδα κηδείας...523 Γ. Αποζηµίωση για στέρηση διατροφής...524 83. Βλάβη του σώµατος ή της υγείας (929 ΑΚ)...532 Α. Γενικά...532 Β. ικαιούχοι αποζηµίωσης...532 Γ. Νοσήλια...534. Επελθούσα ήδη ζηµία...536 Ε. Μελλοντική ζηµία...537 ΣΤ. Τρόπος καταβολής αποζηµίωσης...540
Περιεχόµενα 21 Ζ. Συµψηφισµός κέρδους ζηµίας (930 3 ΑΚ)...542 84. Ζηµία µη περιουσιακή (932 933 ΑΚ)...546 Α. Γενικά...546 Β. Ηθική βλάβη...551 Γ. Ψυχική οδύνη...552. Μεταβίβαση αξίωσης (933 ΑΚ)...557 85. Αποζηµίωση για αναπηρία/παραµόρφωση (931 ΑΚ)...561 86. Αστική ευθύνη ηµοσίου/νπ...566 Α. Αδικοπραξία ιδιωτικού δικαίου (104 ΕισΝΑΚ)...566 Β. Ευθύνη κατ άρθ. 105 ΕισΝΑΚ...567 Γ. Αποζηµίωση...572. Αναιτιολόγητη πράξη...576 Ε. Ευθύνη από νοµοθέτηση...577 ΣΤ. Ευθύνη από πράξεις της δικαστικής λειτουργίας...580 Ζ. Ευνοϊκή παράνοµη πράξη...582 Η. Παράβαση κοινοτικού δικαίου...582 Θ. Ιατρική ευθύνη...583 Ι. Ευθύνη γιατρών...583 ΙΙ. Ευθύνη νοσοκοµείου...584 Ι. Παραγραφή...588 ΙΑ. Περιπτωσιολογία...590 ΙΒ. Ευθύνη ΝΠ...602 ΙΓ. Ανεύθυνο υπαλλήλων...607 ΠΕΜΠΤΟ ΜΕΡΟΣ Πρακτικά θέµατα 87. Πρακτικό 1...609 Α. Το θέµα και τα ερωτήµατα...609 Β. Υποβοήθηση απάντησης...611 Ι. ΕφΑθ 4122/2011...611 ΙΙ. Περαιτέρω επισηµάνσεις...616 88. Πρακτικό 2...617 Α. Το θέµα και τα ερωτήµατα...617 Β. Υποβοήθηση απάντησης...619 Ι. ΕφΑθ 3265/2015...619 ΙΙ. Περαιτέρω επισηµάνσεις...623
22 Περιεχόµενα 89. Πρακτικό 3...627 Α. Το θέµα και τα ερωτήµατα...627 Β. Υποβοήθηση απάντησης...631 ΕφΑθ 2400/2011...631 90. Πρακτικό 4...649 Α. Το θέµα και τα ερωτήµατα...649 Β. Υποβοήθηση απάντησης...651 Ι. ΕφΑθ 1916/2013...651 ΙΙ. Περαιτέρω επισηµάνσεις...656 91. Πρακτικό 5...659 Α. Το θέµα και τα ερωτήµατα...659 Β. Υποβοήθηση απάντησης...661 ΕφΘεσ 147/2014...661 92. Πρακτικό 6...665 Α. Το θέµα και τα ερωτήµατα...665 Β. Υποβοήθηση απάντησης...667 Ι. ΕφΑθ 3602/2015...667 ΙΙ. ΕφΑθ 3603/2015...677 93. Πρακτικό 7...681 Α. Το θέµα και τα ερωτήµατα...681 Β. Υποβοήθηση απάντησης...681 Ι. ΣτΕ 4228/2015 Στ Τµ. (7µ)...683 ΙΙ. Περαιτέρω επισηµάνσεις...688 94. Πρακτικό 8...691 Α. Το θέµα και τα ερωτήµατα...691 Β. Υποβοήθηση απάντησης...694 ΕφΘεσ 48/2015...694 95. Πρακτικό 9...702 Α. Το θέµα και τα ερωτήµατα...702 Β. Υποβοήθηση απάντησης...703 96. Πρακτικό 10...705 Α. Το θέµα και τα ερωτήµατα...705 Β. Υποβοήθηση απάντησης...707 Ι. ΣτΕ 2796/2006 (7µ)...707 ΙΙ. Περαιτέρω επισηµάνσεις...721
Περιεχόµενα 23 97. Πρακτικό 11...725 Α. Το θέµα και τα ερωτήµατα...725 Β. Υποβοήθηση απάντησης...727 98. Πρακτικό 12...731 Α. Το θέµα και τα ερωτήµατα...733 Β. Υποβοήθηση απάντησης...733 Ι. ΕφΑθ 2144/2015...733 ΙΙ. Περαιτέρω επισηµάνσεις...736 99. Πρακτικό 13...737 Α. Το θέµα και τα ερωτήµατα...737 Β. Υποβοήθηση απάντησης...739 ΕφΑθ 3182/2015...739 ΑΛΦΑΒΗΤΙΚΟ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ...747 ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΙΑΤΑΞΕΩΝ...759 ***